________________
– દેવધર્મપરીક્ષા –
– 33 सुहम्माए माणवए चेइए खंभे वइरामएसु गोलवट्टसमुग्गएसु बहुईओ जिणसकहाओ सन्निक्खित्ताओ चिट्ठति ताओ णं देवाणुप्पियाणं अन्नेसि बहूणं वेमाणियाणं देवाण य देवीण य अच्चणिज्जाओ जाव पज्जुवासणिज्जाओ तं जहा एयं णं देवाणुप्पियाणं पुविं करणिज्जं एयं णं देवाणुप्पियाणं पच्छा करणिज्जं तं एयं णं देवाणुप्पियाणं पुब्बिं सेयं तं एवं णं देवाणुप्पियाणं पच्छा सेयं तं एयं णं देवाणुप्पियाणं पुट्विं पच्छावि हियाए सुहाए खमाए निस्सेयसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ” इति ।।१७।। नन्वत्र पूर्वपश्चाच्छब्दाभ्यां तद्भवीयकालत्रयव्यापिश्रेयोहेतुताया एव प्रतिपादनात्सूर्याभादीनां जिनप्रतिमार्चनमपि नामुष्मिकफलहेतुरिति
- દેવધર્મોપનિષદ્અસ્થિઓ સમ્યકરૂપે રાખેલા છે. તે દેવાનુપ્રિય એવા આપને તથા અન્ય ઘણા વૈમાનિક દેવો અને દેવીઓને અર્ચનીય યાવત્ પર્યપાસનીય છે. આ દેવાનુપ્રિયને પૂર્વે કરવા યોગ્ય છે, આ પછી કરવા યોગ્ય છે. આ દેવાનુપ્રિયને પૂર્વે કલ્યાણકર છે, આ દેવાનુપ્રિયને પછી કલ્યાણકર છે. આ દેવાનુપ્રિયને પૂર્વે, પછી પણ હિત, સુખ, સંગતપણું, નિશ્ચિત કલ્યાણ અને અનુબંધ સુખ માટે થશે.
પૂર્વપક્ષ - ભૂરિ ભૂરિ અનુમોદના. તમે એટલા બધા ભદ્રિક છો કે તમારી પોલ તમે પોતે જ ખોલી દો છો. આ જ પાઠમાં પૂર્વ અને પશ્ચાત્ આ શબ્દોથી તે જ ભવના ત્રણે કાળમાં વ્યાપ્ત એવી કલ્યાણની હેતતાનું પ્રતિપાદન કર્યું છે. અર્થાત્ સૂર્યાભ દેવ એમ વિચારે છે કે મને આ ભવમાં પૂર્વે - પછી અને વર્તમાન એમ ત્રણે કાળમાં શું હિતકર છે ? અને તે ભવના કાળઝયમાં હિત થાય તે હેતુથી જ જિનપ્રતિમાની પૂજા કરે છે. માટે સૂર્યાભદેવ, વિજયદેવ વગેરે દ્વારા કરાયેલી જિનપ્રતિમાપૂજા પણ પરલોકમાં કલ્યાણકર એવા
- દેવધર્મપરીક્ષા - मोक्षार्थिना विरतिमता नैतदालम्बनं विधेयमिति चेन्न पश्चाच्छब्देन तद्भवीयानागतकालस्यैवाक्षेप इत्यत्र मानाभावात्-“अम्मताय ! मए भोगा भुत्ता विसफलोवमा । पच्छा कडुयविवागा अणुबंधदुहावहा ।।१।।” इति मृगापुत्रीयाध्ययने पश्चाच्छब्देनामुष्मिकानागतकालस्य स्पष्टमेवाभिधानात् । किं च “किं मे पुब्बिं करणिज्जं किं मे पच्छा करणिज्जं" इत्यनेन तद्भवे कालत्रये तस्यावश्यकर्तव्यत्वमेव जिज्ञासितं सूर्याभादिभिः । तच्च निश्चित्य द्वयमभिहितं निश्चिताप्तभावैः सामानिकैरिति कथं न तस्यामुष्मिकफलता प्रदेशिने
- દેવધર્મોપનિષદ્ફળનું કારણ બનતી નથી. માટે જે મોક્ષાર્થી અને વિરતિઘર છે તેમણે દેવોએ કરેલી પૂજાનું આલંબન ન લેવું જોઈએ.
ઉત્તરપક્ષ - ના, તેવું નથી કારણ કે પશ્ચાત્ શબ્દથી તે ભવના ભવિષ્યકાળનો જ આક્ષેપ થાય છે એ વાતમાં કોઈ પ્રમાણ નથી.
પૂર્વપક્ષ - ઠીક છે, પણ તમને મનગમતો અર્થ કરવામાં શું પ્રમાણ છે, એ તો કહો ?
ઉત્તરપક્ષ - સાંભળો, ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રનું ૧૯મું અધ્યયન છે મૃગાપુત્રીય. તેમાં મૃગાપુત્ર કહે છે કે - હે માતા પિતા ! મેં વિષફળ જેવા ભોગોને ભોગવ્યા. જે પશ્ચાત્ (પછી) કડવું ફળ આપનારા થયા અને મને અનવચ્છિન્ન દુઃખ આપનારા થયાં.” આ રીતે અહીં પશ્ચાતુ - શબ્દથી પારલૌકિક ભવિષ્યકાળને સ્પષ્ટપણે જ કહ્યો છે. વળી મારે પૂર્વે કરવા યોગ્ય શું છે ? અને પછી કરવા યોગ્ય શું છે ? એનાથી તો સૂર્યાભ દેવે તે જ જાણવાની ઈચ્છા કરી છે કે તે જ ભવમાં ત્રણે કાળમાં તેનું આવશ્યક કર્તવ્ય શું છે ? અને જેમના આપ્તપણાનો નિશ્ચય થયો છે (સામાનિકદેવો સમ્યગ્દષ્ટિ છે અને ૧. -T-ઘ - ofશન |
