________________
- ટ્વધર્મપરીક્ષા – यच्चाप्रासुकदानेऽल्पतरपापार्जनमुक्तम्, तल्लुब्धकदृष्टान्तेन दायकस्याव्युत्पन्नत्वात् द्रव्यक्षेत्रादिकारणविध्यनभिज्ञत्वाद्वा तदादरस्य व्युत्पन्नाभिज्ञादरजनितनिर्जरापेक्षया प्रकृष्टनिर्जरापेक्षया वा । अन्यथा
– દેવધર્મોપનિષદ્ છે. તેવી રીતે “હું જિનપૂજા કરું” આવા સમ્યક્ પરિણામથી પણ પૂજાજનિત ફળ મળે છે. માટે સ્નાનાદિ કરતી વખતે પરિણામ વિદ્યમાન હોવાથી તે સમયે પાપબંધની શક્યતા નથી.
વળી અમાસુકદાનમાં અલ્પતર પાપનું ઉપાર્જન કર્યું છે, તેમાં નીચેના કારણોમાંથી કોઈ કારણ સંભવે છે.
(૧) જે દાયક લુબ્ધક દૃષ્ટાન્તથી ભાવિત હોય. અર્થાત્ એવું સમજતો હોય કે - શિકારીએ તો ગમે તેમ કરીને હરણોને લલચાવવા જોઈએ. તે માટે જે માયાજાળ કરવી પડે તે કરવી જોઈએ. તે રીતે ગૃહસ્થ પણ ગમે તે રીતે પણ મહાત્માઓને વહોરાવવું જોઈએ. એ જ ગૃહસ્થનો ધર્મ છે. એમાં આરંભાદિ કશું જોવાનું નહીં, એના માટે ખોટું બોલવું પડે, માયા કરવી પડે તો ય કશો વાંધો નહીં પણ ગમે તેમ કરીને મહાત્માઓની ભક્તિ કરવી - આવો જેનો આશય છે, એ અવ્યુત્પન્ન છે - આગમાર્થથી અભાવિત છે. તેથી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવની અપેક્ષાએ જે રીતે વહોરાવવું જોઈએ તેની વિધિ જાણતો નથી.
વળી તે વહોરવવા માટે પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ કરે છે, માટે તેમનું દાન પ્રાણાતિપાત-મૃષાવાદથી વિશિષ્ટ છે, માટે એ અપેક્ષાએ થોડો પાપગંધ કહ્યો હોય, તેવું સંભવે છે.
(૨) અથવા તો જેઓ સંવિજ્ઞભાવિત છે, તેઓ આગમના જાણકાર છે. તેઓ સમજે છે કે જ્યારે નિર્દોષતાપૂર્વક નિર્વાહ થતો હોય, તે સમયે દોષિત વહોરાવનાર અને વહોરનાર બંનેનું અહિત થાય છે. અને જ્યારે નિર્દોષતાપૂર્વક નિર્વાહ ન જ થતો હોય તે સમયે
૮૦ —
- देवधर्मपरीक्षा बहुतरनिर्जरानान्तरीयकपुण्यबन्धकल्पेऽल्पस्यापि पापस्य बन्धहेतोवक्तुमशक्यत्वात् सङ्क्रमापेक्षया तु यथोक्तम् । यदिवाऽप्रासुकदाने
–દેવધર્મોપનિષદ્(જયણા સાથે) દોષિત વહોરાવનાર અને વહોરનાર બંનેનું હિત થાય છે. આમ સમજનારા સંવિજ્ઞોથી ભાવિત એવા શ્રાવકો મહાત્માઓના સંયમને બાધા ન થાય તેમ ઔચિત્ય-પૂર્વક વહોરાવે છે. માટે તેઓ વ્યુત્પન્ન છે. દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવની અપેક્ષાએ જે વિધિ છે તેના જ્ઞાતા છે. મહાત્માઓ પ્રત્યે ઉત્કૃષ્ટ આદરવાળા છે. તેથી તેમને સુપાત્રદાનથી જે નિર્જરા થાય છે, તેની અપેક્ષાએ અથવા તો સુપાત્રદાન જનિત જે ઉત્કૃષ્ટ નિર્જરા હોય, તેની અપેક્ષાએ પ્રસ્તુતમાં ઓછી નિર્જરા થતી હોવાથી અલ્પતર પાપબંધ કહ્યો હોય તેમ સંભવે છે.
જો આવું ન માનો તો જે અનુષ્ઠાન ઘણી નિર્જરા કરાવે છે અને એવા અનુષ્ઠાનથી અવશ્યપણે પુણ્યબંધ થાય જ છે. માટે ઘણી નિર્જરા સાથે અવર્જનીયપણે જોડાયેલ એવો પુણ્યબંધ કરાવવામાં જે અનુષ્ઠાન સમર્થ છે, તે અનુષ્ઠાનને અલ્પ પણ પાપના બંધનું હેતુ ન કહી શકાય. જે અનુષ્ઠાનથી પુણ્યનો બંધ થતો હોય, તેનાથી જ પાપનો બંધ શી રીતે થઈ શકે ? તેથી સૂત્રમાં અ૫ પાપ કર્મ થાય છે એવું જે કહ્યું છે, તે સંક્રમની અપેક્ષાએ કહ્યું હોય, તેવું સંભવે છે. અર્થાત્ જે પુણ્ય બંધાયું હોય, તે જ કાળાંતરે તથાવિધ પાપજનક અનુષ્ઠાનથી પાપરૂપે સંક્રમિત થઈ જાય, તો તે અપેક્ષાએ ઉક્ત વિઘાન સંભવે છે.
હજી પણ જો એવો આગ્રહ રાખો કે અમાસુકદાનમાં આરંભથી જનિત એવું અલાતર પાપ કર્મ બંધાવું જ જોઈએ, આરંભ છે તો પાપ કેમ નહીં ? તો પછી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રમાં દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધના પંચમ અધ્યાયમાં એક પદાર્થ કહ્યો છે, તેની સંગતિ નહીં થાય. તે પદાર્થ આ 9. T-4 - ૦રામાંતરી | ૨, ૪-૧-૧ - વન્ય પ |
