________________
- દેવધર્મપરીક્ષા -
- ૩૧ जिनसम्बन्ध्यर्चनं चेति द्वयमेव तथोत्तरितमित्युभयत्र वैधीयं प्रवृत्तिरन्यत्र तु रागप्राप्ता यथा भरतेशस्य भगवज्ज्ञानोत्पत्तौ चक्रोत्पत्ती चेति न कश्चिद्दोषः । अयं चात्र पाठः - “तए णं तस्स सूरियाभस्स देवस्स पंचविहाए पज्जत्तिए पज्जत्तभावं गयस्स समाणस्स इमे
- દેવધર્મોપનિષદ્ કલ્યાણકર શું છે ? અને મારું પથ્યાત કલ્યાણકર શું છે ? ત્યારે સામાનિક દેવો તેના ઉત્તર તરીકે બે જ વસ્તુ કહે છે - (૧) જિનપ્રતિમાનું અર્ચન (૨) જિનસંબંધી (અસ્થિ) નું અર્ચન. માટે આ બેમાં સૂર્યાભ દેવે જે પ્રવૃત્તિ કરી તે “વિધિ” સમજીને કરેલી પ્રવૃત્તિ હતી. આ જ મારું કલ્યાણ કરનારી - મારા અભિવાંછિત - ઈષ્ટના સાધનભૂત એવી ક્રિયા છે, એમ સમજીને કરેલી પ્રવૃત્તિ હતી.
એનાથી બીજે બારસાખ ને પૂતળીઓની પૂજારૂપ જે પ્રવૃત્તિ કરી એ તો રાગથી કરેલી હતી. જેમકે ભરત ચક્રવર્તીએ ભગવાનના કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ સમયે જે મહોત્સવાદિ કર્યું, એ “વિધિ”થી પ્રવૃત થઈને કર્યું અને ચક્રરત્નની ઉત્પત્તિ સમયે જે મહોત્સવ, પૂજા વગેરે કર્યું એ રાગથી કર્યું હતું. ઘાર્મિક એવા પણ છદ્મસ્થ સંસારી જીવમાં આ બંને પ્રવૃત્તિ સંભવે જ છે. આજે પણ આવી પ્રવૃત્તિ દૃષ્ટિગોચર થાય જ છે. આમ છતાં તેઓ ધાર્મિક નથી, એવું નથી કહેવાતું. માટે સૂર્યાભ દેવે બારસાખ આદિની પૂજા કરી, તેમાં અમારી માન્યતાને કોઈ અડચણ આવતી નથી.
અહીં એ પાઠ પણ આપીએ છીએ. પછી તે સૂર્યાભદેવ પંચવિધ પર્યાતિથી પર્યાપ્તભાવને પામે છે. (અહીં ભાષા અને મન પર્યાતિને એક સાથે ગણી છે તેથી છ ને બદલે પાંચ પર્યાતિ કહી છે. તેમાં કેવલિદષ્ટ કોઈ કારણ હોવું જોઈએ.) તે સમયે સૂર્યાભદેવને આ આવા સ્વરૂપનો અભ્યથિત, ચિત્તિત, પ્રાર્થિત અને મનોગત - હજુ વયન ૧. - વિનસવચ્ચ૦ |
3૨ -
देवधर्मपरीक्षा एतारुवे अब्भत्थिए चिंतिए पत्थिए मणोगए संकप्पे समुपज्जित्था “किं मे पुब्बिं करणिज्जं किं मे पच्छा करणिज्जं किं मे पुव्विं सेयं किं मे पच्छा सेयं किं मे पुब्बिं पच्छावि हियाए सुहाए खमाए निस्सेयसाए आणुगामियत्ताए भविस्सइ ? तए णं तस्स सूरियाभस्स देवस्स सामाणियपरिसोववन्नगा देवा सूरियाभस्स इममेतारूवमब्भत्थियं जाव समुप्पन्नं समभिजाणित्ता जेणेव सू० ते० सूरियाभं देवं करयलपरिग्गहियं सिरसावत्तं मत्थए अंजलिं कटु जएणं विजएणं वद्धावेंति २ एवं वयासी एवं खलु देवाणुप्पियाणं सूरियाभे विमाणे सिद्धायतणंसि जिणपडिमाणं जिणुस्सेहप्पमाणमित्ताणं अट्ठसयं सन्निखित्तं चिट्ठति सभाए णं
- દેવધર્મોપનિષદ્દ્વારા પ્રગટ નહીં કરેલ એવો સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો. તે આ પ્રમાણે – મારે પૂર્વે કરવા યોગ્ય શું છે ? મારે પછી કરવા યોગ્ય શું છે ? પૂર્વે મારું કલ્યાણકર શું છે ? પછી મારું કલ્યાણકર શું છે ? એવું શું છે કે જે મને પહેલા પણ અને પછી પણ હિત માટે, સુખ માટે, સંગતપણા માટે, નિશ્ચિત કલ્યાણ માટે અને પરંપરાએ શુભ અનુબંધવાળા સુખ માટે થશે ?
તે સમયે સૂર્યાભ દેવની સામાનિક પર્ષદામાં ઉત્પન્ન થનારા દેવો સૂર્યાભ દેવના આ અભ્યથિત ચાવતું સમુત્પન્ન સંકલ્પને જાણીને જ્યાં સૂર્યાભ દેવ છે ત્યાં આવીને સૂર્યાલ દેવને બંને હાથ જોડીને માથે અંજલિ કરીને જય અને વિજય શબ્દો વડે વધામણા કરે છે. વધામણા કરીને આ પ્રમાણે કહે છે - “દેવાનુપ્રિય એવા આપના સૂર્યાભ નામના વિમાનમાં સિદ્ધાયતનમાં જિનેશ્વર ભગવંતોની ઊંચાઈની પ્રમાણની ૧૦૮ જિનપ્રતિમાઓ પ્રતિષ્ઠિત છે તથા સુધર્મા સભામાં માણવક ચૈત્ય સ્તંભમાં વજમય ગોળ વૃત્ત સમુર્શકોમાં ઘણા જિન
