________________
- દેવધર્મપરીક્ષા -
- ર૯ २ वामं जाणु अंचेइ दाहिणं जाणु धरणितलंसि निहटु तिक्खुत्तो मुद्धाणं धरणितलंसि निवेसेइ २ इसिं पच्चुन्नमइ २ करयलपरिग्गहियं सिरसावत्तं मत्थए अंजलिं कटु एवं वयासी नमोत्थुणं जाव संपत्ताणं बंदइ णमंसइ ।।१५।। अयमेव पाठः प्रायो विजयदेववक्तव्यतायां जीवाभिगमेऽपि ।।१६।। अमून्यक्षराणि जम्बूद्वीपप्रज्ञप्त्यादावप्यूह्यानि । ननु जिनप्रतिमानामिव द्वारशाखाशालभज्जिकादीनामप्यचनश्रवणं “धम्मियं ववसायं ववसइत्ति” धार्मिकं धर्मानुगतं व्यवसायं व्यवस्यति कर्तुमभिलषतीति भाव इति सामान्यत एव वृत्ती व्याख्यानाच्च कुलधर्मानुगत एवायं व्यवसायो भविष्यति “दसबिहे
- દેવધર્મોપનિષદુકરે છે, અને જમણા પગને જમીન પર સ્થાપે છે, ત્રણ વાર મસ્તકને ઘરતી પર અડાવે છે. પછી મસ્તક થોડું ઊંચું કરે છે. અર્થાત્ થોડી નમેલી - નમ્ર મુદ્રામાં રહે છે અને બે હાથ જોડીને શીર્ષાવર્ત કરીને મસ્તકે અંજલિ કરીને એમ કહે છે - નમુત્થણ યાવત્ સંપત્તાણ (નમુથુણં સૂત્ર બોલે છે.) વંદન અને નમસ્કાર કરે છે.
આ જ પાઠ પ્રાયઃ વિજયદેવની વક્તવ્યતામાં જીવાભિગમમાં પણ છે, વળી આ જ શાક્ષારો જંબૂદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિ વગેરેમાં પણ છે એમ
30 -
- દેવઘર્મપરીક્ષા - धम्मे पन्नत्ते गामधम्मे, नगरधम्मे, रज्जधम्मे, पासंडधम्मे, कुलधम्मे, गण-, संघ-, सुअ-, चरित्तधम्मे, अत्थिकायधम्मेत्ति” सूत्रे दशधा धर्मपदार्थस्य विभक्तत्वादिति चेन्न द्वारशाखाद्यर्चनाज्जिनप्रतिमार्चने आलोकप्रणामशकस्तवाष्टोत्तर-शतवृत्तस्तोत्रादीनां स्फुटतरस्य विशेषस्य सूत्र एवोपलभ्यमानत्वात् । धर्मव्यवसायस्य तत्र सम्यक्त्वानुगतस्यैव सम्भवात् । अत एवाभिनवोत्पन्नस्य सूर्याभस्य “किं मे पूर्व श्रेयः किं मे पश्चाच्छ्रेय” इति प्रश्ने सामानिकदेवैर्जिनप्रतिमार्चनं
– દેવધર્મોપનિષદ્માટે આ વ્યવસાય કુલધર્માનુગત જ હશે. કારણ કે આગમમાં ધર્મપદાર્થના દશ ભેદો કહ્યા છે. (૧) ગ્રામધર્મ (૨) નગરધર્મ (3) રાજ્યધર્મ (૪) પાસંઘર્મ (૫) કુલધર્મ (૬) ગણધર્મ (૭) સંઘધર્મ (૮) શ્રતધર્મ (૯) ચાઅિધર્મ (૧૦) અસ્તિકાય ધર્મ.
માટે ધર્મની સિદ્ધિ થાય, તો ય તમારા સપના સાકાર થવાના નથી. કરવા ગયા કાંઈક અને થઈ ગયું કાંઈક. આ તો પેલાના જેવું થયું. વિનાય% નો રયામાસ વાનર - બધી કળા ઠલવીને ગણપતિની મૂર્તિ ઘડનારે આખરે વાંદરાની રચના કરી દીધી. બોલો, હવે બચાવમાં કાંઈ કહેવું છે ?
ઉત્તરપક્ષ - તમે અવકાશ આપો તો કહીએ ને ? જુઓ, બારસાખને પૂતળીઓની પૂજા કરી એ વાત સાચી પણ જેવી જિનપ્રતિમા પાસે કરી એવી જ વિધિ અહીં નથી કરી. તમે મધ્યસ્થ થઈને આ જ સૂરપાઠનું નિરીક્ષણ કરો. જિનપ્રતિમાના દર્શન થતાની સાથે પ્રણામ કરે છે, શકસ્તવ બોલે છે, ૧૦૮ ઇંદોથી સ્તોત્રપાઠ કરે છે આવા તો કેટલાંય તફાવતો સ્પષ્ટપણે સૂત્રમાં જ ઉપલબ્ધ થાય છે.
વળી ધર્મવ્યવસાય પણ ત્યાં સમ્યક્તાનુગત જ સંભવે છે. તેથી જ નવા ઉતપન્ન થયેલા સૂર્યાભ દેવ જ્યારે પ્રશ્ન કરે છે કે મારું પૂર્વે
જાણવું.
પૂર્વપક્ષ - બસ... ભાવતું ને ફાવતું ઉપાડી લીધું. ફરી એ જ રાજપનીય આગમ ખોલો અને જુઓ, આગળ શું લખ્યું છે ? એ જ સૂર્યાભદેવ જિનપ્રતિમાની જેમ બારસાખ ને પૂતળીઓની પણ પૂજા કરે છે. જોઈ લીધો એ પાઠ ? બોલો, આ કયો ધર્મ છે ?
વળી “ધાર્મિક વ્યવસાય કરે છે” એ પાઠની ટીકામાં સામાન્યથી એટલી જ વ્યાખ્યા કરી છે કે ધાર્મિક-ધર્માનુગત વ્યવસાય કરે છે = કરવાને ઈચ્છે છે.
