________________
એમાંથી રસી ય ઝરી રહી છે. ને એમાં કીડા ય ખદબદી રહ્યા છે. પણ એ કૂતરો ય કૂતરીની પાછળ જઈ રહ્યો છે.
રે કામ, તું તો મરેલાને પણ મારે છે.
ભલે ભર્તુહરિએ એ કૂતરીનું વર્ણન નથી કર્યું. પણ કૂતરી એ કૂતરી જ હોય છે. કદાચ એટલે જ એનું વર્ણન નથી કર્યું. તો ભોગનો અર્થ આ છે - વિડંબના, મશ્કરી, યાતના-ત્રાસ. એક કૂતરાને કૂતરીમાં જે દેખાય છે એ જ વસ્તુ એક ગધેડાને ગધેડીમાં દેખાય છે. એક ભૂંડને ભૂંડણમાં દેખાય છે. એક મનુષ્યને સ્ત્રીમાં દેખાય છે. આનું સમાંતર સત્ય એ છે.
કે એ બધાં જ આંધળા હોય છે. दिवा पश्यति नो घूकः, काको नक्तं न पश्यति । अपूर्वः कोऽपि कामान्धो, दिवा नक्तं न पश्यति ॥ ઘુવડને દિવસે નથી દેખાતું ને કાગડાને રાતે નથી દેખાતું. પણ કામાન્ધ તો કંઈક જુદી જ માયા છે. એને દિવસે કે રાતે - કદી દેખાતું જ નથી.
બ્રભ
૧૬
