________________
(૧) સાવિત્ર બ્રહ્મચર્ય :- જનોઈ લઈને ગાયત્રીનો ઉપદેશ ગ્રહણ કરતી
વખતે જે ૩ દિવસનું બ્રહ્મચર્ય પળાય તે. (૨) પ્રાજાપત્ય બ્રહ્મચર્ય :- કોઈ પણ વ્રતનું પાલન કરતા વખતે એક વર્ષ
સુધી જે બ્રહ્મચર્ય પળાય તે. (૩) બ્રાહ્મ બ્રહ્મચર્ય :- વેદાભ્યાસના સમય સુધી જે બ્રહ્મચર્ય પળાય તે. (૪) નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્ય :- જન્મથી લઈને જીવન સુધી જે બ્રહ્મચર્ય પળાય તે.
જ્ઞાનીઓએ બ્રહ્મચર્યનો અપાર મહિમા ગાયો છે. सत्ये रतानां सततं, दान्तानामुद्धर्वरेतसाम् । ब्रह्मचर्यं दहेद् राजन्, सर्वपापान्युपासीतम् ॥ - महाभारत રાજન્ ! જેઓ સત્યમાં રત છે, દાન્ત છે, ઉધ્ધરતા છે, તેમની બ્રહ્મચર્યની ઉપાસના સર્વ પાપોને બાળી નાંખે છે. न तपस्तप इत्याहुर्ब्रह्मचर्यं तपोत्तमम् ।। ऊर्ध्वरेता भवेद् यस्तु, स देवो न तु मानुषः ॥ તપ એ તપ નથી (બ્રહ્મહીન તપ એ હકીકતમાં તપ નથી,) પણ બ્રહ્મચર્ય એ તપ છે. એ જ શ્રેષ્ઠ તપ છે. જે ઉદ્ધર્તવીર્ય હોય, તે દેવ છે, મનુષ્ય નથી. व्रतेषु वै ब्रह्मचर्यम् ॥ - अथर्ववेद । બ્રહ્મચર્ય એ શ્રેષ્ઠ વ્રત છે. तवेसु वा उत्तम बंभचेरं ॥ - सूत्रकृतांग सूत्र । વિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્ય એ શ્રેષ્ઠ તપ છે. ब्रह्मचर्यं परं बलम् ॥ શ્રેષ્ઠ બળ છે બ્રહ્મચર્ય. न ब्रह्मचर्यात् परमस्ति पावनं, न ब्रह्मचर्यात् परमस्ति मङ्गलम् । न ब्रह्मचर्यात् परमस्ति दैवतं, न ब्रह्मचर्यात् परमस्ति वाञ्छितम् ॥
બ્રહ્મ
૭૪
