________________
પર ને વિષયરમત પર નફરત છૂટી, પરમાત્માની નિર્વિકાર પરમ સુખદ અવસ્થા અને બ્રહ્મતેજનાં આકર્ષણ ઊભા થાય. પરમાત્માના નિર્વિકાર ચક્ષુનાં આંતરદર્શન કર્યા કરાય. એમનાં બ્રહ્મતેજ આપણા પર ઝીલાય, તો સહેજે બ્રહ્મચર્યનું આકર્ષણ અને બળ વધે.
બ્રહ્મચર્યનો વિધિમુખ બીજો ઉપાય :
આવો વિધિમુખ બીજો ઉપાય છે કે મનને શાસ્ત્રોના પદાર્થોમાં જ રમતું રાખવાનું. કેમકે અનુભવીઓ કહે છે તેમ જામ ! નાનમિ તે મૂર્છા संकल्पात् किल जायसे ! न चाहं ते करिष्यामि न वापि त्वं भविष्यसि ।' અર્થાત્ હે કામ ! હું તારું મૂળ ઉત્પત્તિસ્થાન જાણું છું કે તું વિચારમાંથી ઉદ્ભવે છે. તો હું કામવાસનાનો વિચાર જ નહિ કરું એટલે તું પણ જન્મી જ નહિ શકે ! આમ કહીને આ બતાવ્યું કે વાસના વિકાર મનમાંથી, મનના વિચારમાંથી ઊઠે છે. પેલી સ્ત્રી રૂપાળી' એટલો માત્ર એના રૂપનો વિચાર કરતા એના અંગનો વિચાર કરવા જતાં કામરાગ ભભૂકે છે. જો આવા કોઈ વિચાર જ ન કરવામાં આવે,તો કામરાગ ન ભભૂકે.
આ ઉપરથી સ્પષ્ટ છે કે મનને એવા વિચારોમાં ન જવા દેવું જોઈએ પણ નવરું મન ત્યાં ગયા વિના રહે નહિ. તેથી મનને એક ક્ષણ પણ નવરું ન પડવા દેવા માટે એને શાસ્ત્ર પદાર્થોના પવિત્ર વિચારણામાં રમતું રાખવું જોઈએ.
(૧) આ માટે તત્ત્વાર્થસૂત્ર, જીવવિચાર, નવતત્ત્વ, દંડ, ત્રણ ભાષ્ય, કર્મગ્રંથ વગેરે શાસ્ત્રોના પદાર્થ શીખતા રહેવું, ને એની નોંધ કરતા રહેવું, તેમજ રોજ ને રોજ બધી નોંધ પહેલા પાનાથી વાંચતા રહેવું. એમ કરતાં કરતાં પાસે પદાર્થોનો મનમાં સ્ટોક ભેગો થાય. એને ક્રમસર વિચારતા રહેવું; એટલે મન એમાં ને એમાં પરોવાયેલું રહે.
(૨) આ ન ફાવે તો મહાન સંત-સતીઓનાં ચારિત્ર વાંચવાના, પણ એવી રીતે કે એની સળંગ કથા ચારિત્રમાં વર્ણવ્યા પ્રમાણે એકેક પાત્રની વિસ્તૃત વિગત ધ્યાનમાં લેવાય અને પછી એમ ને એમ જ્યારે ચરિત્ર યાદ કરીએ ત્યારે ચરિત્રે રજૂ કરેલ વિસ્તારથી ચરિત્ર પ્રસંગો વિચારાય. આમ
Easy
૮૭
