________________
(૫) જાનુ શિરાસનઃ એક પગની એડીને ગુદા અને લિંગ વચ્ચે જમાવીને બીજા પગને સીધો આગળ રાખવો. એ સીધા પગની જાંઘ પર પહેલા પગના તળિયાનું દબાણ હોવું જોએ. બંને હાથોથી તે સીધા પગને પકડીને એ જ પગના ઢીંચણ પર માથું અથવા નાક લગાવીને બેસવું. (આસન ૨ થી ૫ બહેનોએ ન કરવું) બ્રહ્મચર્યરક્ષક પ્રાણાયામ :
(૧) માથું, ગળું અને ધડને એક રેખામાં રાખીને પદ્માસન/સિદ્ધાસન શવાસન કરવું. કોઈ પણ પ્રકારના વ્યાપારાદિથી સંબંધિત ચિંતન ન કરવું. આંખો બંધ કરવી, ઊંડો શ્વાસ લઈને ફેફસાને વાયુથી પૂર્ણપણે ભરવાં, શ્વાસ રોકી રાખો. (કુંભક કરવો) જે સમયે શ્વાસ રોક્યો હોય, એ સમય ગુદા અને લિંગની નાડીઓને ખેંચીને ઉપર લાવવી (= મૂલબંધ કરવો) સાથે જ પેઢુને પણ ઉપર અને પાછળ જેટલું લઈ જઈ શકાય એટલું લઈ જવું. (= ઉડ્ડયાન બંધ કરવો) પછી ભાવપૂર્વક નમસ્કાર મંત્રનો જાપ કરવો. એવી ભાવના કરવી કે મારું વીર્ય સંચિત થવા માટે ઉપર ચડી રહ્યું છે. રોકેલા શ્વાસને એકદમ ધીમે ધીમે બહાર છોડવો. આ ક્રિયા અડધા કલાક સુધી કરી શકાય છે. દિવસમાં અનેક વાર કરી શકાય છે.
આ પ્રાણાયામથી સાધક ઉર્ધ્વરેતા થઈ શકે છે. વીર્ય એના મગજ સુધી ચડીને શરીરમાં સંગ્રહીત થાય છે. રગ-રગમાં ફેલાય છે. અને અંતે એ શરીરમાં જ સમાઈ જાય છે. સ્વપ્નદોષ બંધ થઈ જાય છે. સાધકને આનાથી આરોગ્ય, ઉત્સાહ અને જીવનશક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.
(૨) સિદ્ધાસનમાં બેસીને શ્વાસને પૂર્ણપણે બહાર કાઢવો (= સેચન કરવું) પછી શ્વાસ બહાર રોકી રાખવો. (= બાહ્ય કુંભક કરવું.) આ સ્થિતિમાં સંકલ્પ કરવો - “મારું વીર્ય લોહી સાથે મળીને આખા શરીરમાં સંચાર કરી રહ્યું છે. મારા વીર્યની ગતિ ઉપર તરફ થઈ રહી છે.” આ સંકલ્પ ખૂબ જ એકાગ્રતાથી કરવો. પછી પૂરક કરવું, પૂરની સ્થિતિમાં મૂલબંધ
બ્રહ્મ
_ ૮૦
