Avashyak Niryukti Part 02

Author(s): Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala

Page 368

સાતમા ગણધરનો દેવસંબંધી સંશય (નિ. ૬૨૪) ૩૫૧ किं मन्नसि संति देवा उयाह न सन्तीति संसओ तुज्झं ।
वेयपयाण य अत्थं न याणसी तेसिमो अत्थो ॥६२४॥ व्याख्या-किं सन्ति देवा उत न सन्तीति मन्यसे, व्याख्यान्तरं प्राग्वत्, अयं च संशयस्तव विरुद्धवेदपदश्रुतिप्रभवो वर्त्तते, पश्चा पूर्ववत् । तानि चामूनि वेदपदानि- स एष यज्ञायुधी यजमानोऽञ्जसा स्वर्गलोकं गच्छती' त्यादीनि, तथा 'अपाम सोमम्, अमृता अभूम, अगमन् 5 ज्योति:, अविदाम देवान्, किं नूनमस्मांस्तृणवदरातिः, किमु धूर्तिरमृतमय॑स्ये' त्यादीनि च, तथा 'को जानाति ? मायोपमान् गीर्वाणानिन्द्रयमवरूणकुबेरादीनि' त्यादि, एतेषां चायमर्थस्ते मतौ प्रतिभासते-यथा [ से एष यज्ञ एव दुरितदारणक्षमत्वादायुधं-प्रहरणं यज्ञायुधं तदस्यास्तीति यज्ञायुधी यजमानोऽञ्जसा-प्रगुणेन न्यायेन स्वर्गलोकं गच्छतीति, तथा ] अपाम-पीतवन्तः सोमंलतारसम् अमृता-अमरणधर्माण: अभूम-भूताः स्म, अगमन्-गता: ज्योति:-स्वर्गम्, अविदाम 10 देवान्-देवत्वं प्राप्ताः स्मः, किं नूनमस्मांस्तृणवत्करिष्यतीति, अयमर्थ:-अरातिर्व्याधिः किमुप्रश्ने धूतिः-जरा अमृतमर्त्यस्य-अमृतत्वं प्राप्तस्य पुरुषस्येत्येवं द्रष्टव्यम्, अमरणमिणो मनुष्यस्य किं करिष्यन्ति व्याधयः ? [तदेवममूनि किल वेदपदानि देवसत्ताप्रतिपादकानि, 'को जानाति मायोपमानि' त्यादीनि देवसत्ताप्रतिषेधकानि इति तव संशयः,] । तथा सौम्य ! त्वमित्थं मन्यसे
ગાથાર્થ : તું એમ કેમ માને છે કે દેવો છે કે નહિ? આ તારો સંશય છે. તું વેદપદોના 15 અર્થોને જાણતો નથી, તેનો અર્થ આ પ્રમાણે છે.
ટીકાર્થ : શું દેવો છે કે નહિ ? એમ હું માને છે. (કિમ્ નો) બીજો અર્થ પૂર્વની જેમ જાણવો. તારો આ સંશય વિરુદ્ધ એવા વેદપદોને સાંભળવાથી ઉત્પન્ન થયો છે. ગાથાના પાછલા (भानो अर्थ पूर्वनाम वो. ते ६५हो मा प्रभारी छ- “स एष यज्ञायुधी यजमानोऽञ्जसा स्वर्गलोकं गच्छति" वगेरे तथा अपाम सोमम्, अमृता अभूम, अगमन् ज्योतिः, अविदाम देवान्, 20 किं नूनमस्मांस्तृणवदरातिः, किमु धूतिरमृतमर्त्यस्य" वगेरे तथा "को जानाति ? मायोपमान् गीर्वाणानिन्द्रयमवरुणकुबेरादीन्"
આ સર્વપદોનો આ પ્રમાણેનો અર્થ તારી મતિમાં છે – યજ્ઞ એ જ છે શસ્ત્ર (પાપોને નાશ કરવામાં સમર્થ હોવાથી યજ્ઞ શસ્ત્રસમાન છે, જેનું એવો તે યજમાન નિશ્ચિતપણે સ્વર્ગલોકમાં 14 छ. तथा “सोमरसने समे पापो मने सम२ थया, स्व(योति)मा याता, पित्वने 25 પામ્યા હતા, હવે ખરેખર ઘાસ જેવો વ્યાધિ (અરાતિ) અમને શું કરશે?, અમરપણાને પામેલા पुरुषने ४२।(धूति) | ७२शे ? अभ२५वा मनुष्यने व्याधिमो शुं ४२शे ? मा प्रभारी પદો દેવના અસ્તિત્વ જણાવનારા છે. તથા “માયા સમાન ઇન્દ્રયમ-વરુણ-કુબેરાદિ દેવોને કોણ જાણે છે ?” વગેરે વેદપદો દેવના અસ્તિત્વનો પ્રતિષેધ કરનારા હોવાથી તેને સંશય ઊભો थयो छे.
६५. [ ] एतदन्तवर्ती पाठो मुद्रितप्रतौ नास्ति ।
30