Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

ધર્મ-જીવનનું ઉપાદાન. ધર્મોને ભાર ખેંચતે હોય છે. અત્યારે આપણે કેટલેક સ્થળે એજ દશ્ય જોઈએ છીએ કે માર્ગાનુસારીત્વના ધર્મોનું વહન કરવામાં નિષ્ફળ નિવડેલ આત્મા કાંતે સમકીતી અને સાધુને સ્વાભાવિક હોવા ગ્ય ધર્મોને જે ઉપાડવાની હાસ્યોત્પાદક ચેષ્ટા કરતા હોય છે. સુજ્ઞ મનુષ્યોને આ ઉદ્યોગ મુર્ખાઈ ભરેલો અને એક બાળક પિતાના પિતાની પાઘડી અંગરખુ અને ખેસ ધારણ કરી મેટી ઉમરના હેવાને આડંબર કરે તેના જે વિકૃતિપૂર્ણ અને વિકળ ભાસે છે. આંક શીખ્યા વીના જેમ હિસાબ ગણુતા આવડતું નથી અને અક્ષરજ્ઞાન વિના જેમ વાંચનને પ્રયત્ન મિથ્યા છે તેમ એક સામાન્ય ગૃહજીવનને અંગે રહેલા આચરણેનું પાલન કરી તે ભૂમિકાના ધર્મોને આત્મા સાથે એકરસ કર્યા વિના તેનાથી ચઢતી ભૂમિકાના એટલે કે સમકતી, દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ આત્માઓના ધર્મો ઉપર ત્રાપ મારવી તે પ્રયનમાં હાસ્ય અને કરૂણાના રસની ભરપુરતા શીવાય અન્ય કશું જ નથી.
જે મનુષ્યએ માર્ગાનુસારીત્વના ગુણને પિતાના આત્મામાં સંપૂર્ણ રીતે ૫. રિણામાવેલા નથી, તેઓ સમકતની ભૂમિકા ઉપર નભી શકે જ નહીં. આપણું બાહ્ય લકિક ધોરણેમાં અંદરની નિઃસારતાને ઉપરના આડંબરથી ઢાંકી શકાય છે, પરંતુ આત્માની ક્રમિક ઉન્નતિના માર્ગમાં ઉપરના આભાસથી કામ નભી શકતું નથી. આધ્યાત્મિક વિકાસને માર્ગ એ ગુણેન્કને માર્ગ છે. એટલે કે આત્મામાં ગુપ્ત રહેલા ગુણેને આંતરિક પ્રયત્ન દ્વારા પ્રકાશ કરવાનો હોય છે. નીચેની ભૂમિકાએ વિકસિત થવા ગ્ય ગુણે ઉપરનું આવરણ ખસ્યા વિના ઉપરની ભૂમિકાને અનુરૂ૫ ગુણેને વિકાસ થતો નથી. બહારના કોઈ સૂચક ચિન્હ કે પરિવેશથી તેમ થયું કઈ માનતુ કે મનાવતું હોય તે તે ભ્રાન્તિ અને પ્રવચનાજ છે. આથી જ શાસ્ત્રકા રોએ અમુક ભૂમિકાએ અમુક ગુણોને વિકાસ થયા પછી જ તેથી ચઢતી ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ થવાને સ્થળે સ્થળે ઉલ્લેખ કરેલો છે.
પરમાર્થના માર્ગમાં ગતિ કરવાની ઈચ્છાવાળાએ શરૂઆતમાં એ માર્ગને અનુસરતા થવા પૂર્વે જે ગુણેનું અનુશીલન કરવું તે ગુણોને જૈન શાસ્ત્રકારે માર્ગોનુ. સારીના ગુણેના નામથી સંબંધેલ છે. આ ગુણે જે મનુષ્યના હૃદયમાં સ્થિરપણે જામેલા છે તેમના માટે સમકિતની ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ અને તેના વિષેની સ્થિતિ સહજ સરળ અને સ્વાભાવિક થઈ પડે છે. કેમકે તે માટે તેના હૃદયનું ક્ષેત્ર ઉપયુક્ત સં. સકાર વડે તૈયાર થએલું હોય છે. અયોગ્ય અને અપકવ હૃદય-ભૂમિ ઉપર ઉચ્ચ ભૂમિકાને અનુરૂપ ભાવે કદી ટકી શકતા નથી. અને એ ભાવને ધારણ કરવાને પ્રયત્ન થાય તે પણ અતિ કઠિન મનમય પ્રયત્નના અંતે પણ આખરે તે નાશ પામે છે. જેમ તેલથી ખરડાએલા પાત્રને જળ સ્પશી શકતું નથી, તેમ માર્ગાનુસારીપણુના ગુણેના સંસ્કાર રહિત હૃદયને સમકિતનો ભાવ સ્પશી શકતા નથી.
માર્ગનુસારપણાના જે ગુણેનું શાસ્ત્રકારોએ વિવેચન કરેલું છે તે ગુણોના