Atmanand Prakash Pustak 020 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

ધર્મ–જીવનનું ઉપાદાન.
પ૭
આત્મિક ઉન્નતિની ઘણી ઉંચી હદે વિરાજમાન મહા પુરૂષોના આચરણ અને ધર્મને આપણે ગ્રહવા મથીએ છીએ, અને તેથી અધિકાર વિનાના આપણે, તે ઉચ્ચ ભૂમિકાના ધર્મનું રહસ્ય એક પક્ષે જેમ સમજી શકતા નથી, તેમ તેનું યથાર્થ વહન પણ કરી શકતા નથી. આધ્યાત્મિક વિકાસની જે હદે આવ્યા પછી આત્માને ધન, માન, યશ, વિભવ અને વૈષયિક સુખની ઈચ્છાને લોપ થાય છે તે હદે આવ્યા પહેલા તે ભૂમિકાના ધર્મને તે અનુસરવા જાય છે, તે તેના વર્તમાન પ્રાપ્ત ધર્મથી ભ્રષ્ટ થાય છે એટલું જ નહી, પણ તેના હૃદયની ઉંડાણમાં ઈન્દ્રિવિડે ભેગવાતા સુખોની લાલસા જાગૃત હોવાથી તેને પુન: ત્યાં આકર્ષાવું પડે છે, અને તે ભૂમિકાના ધર્મોનું યથાર્થ પાલન કર્યા પછી જ તે આત્મિક વિકાસના માર્ગમાં આગળ ગતિ કરી શકે છે. વૈષયિક સુખ પ્રત્યેને સર્વ પ્રકારનો મેહ ઉપશમી ગયું હોય એવી ભૂમિકાએ પહોંચેલા મહાત્માઓનું આચરણ અને તેમના વડે પળાતો ધર્મ ખરેખર પરમ વંદનીય છે અને તે સર્વ કેઈને ઉપાસવા, આરાધના અને પ્રાપ્ત કરવા યોગ્ય છે, પરંતુ અધિકાર વિના તે ભૂમિકાના ઘર્મનું પાલન કરવા પ્રયત્ન કર એ એકડા ઘૂંટનાર બાળકે કેલેજમાં દાખલ થવાનો પ્રયત્ન કરવા લ્ય છે.
આમ હોવાથીજ શાસ્ત્રકારોએ મનુષ્યના અધિકારભેદને લક્ષ્યમાં રાખી તેમના જુદા જુદા અધિકાર પરત્વેના ધર્મો નકી કરેલા છે. ક્રમ પૂર્વક ચઢત અધિકાર મેળવતા મેળવતા ગતિ કરવાનું ધયે જે આત્માઓને નથી તેઓ ઉભય ભ્રષ્ટ થાય છે. તેઓ પોતાના આમિક વિકાસને અનુસરતા ધર્મનું પાલન કરવાને બદલે પિતાથી ચઢતા અધિકારવાળાના ધર્મોનું પાલન કરવાને લેભ રાખે છે, અને યોગ્યતા વિના તેનું પાલન યથાર્થ પ્રકારે ન થતું હોવાથી, તેમને આ ચાર શીથીલ
ખલિત, ઢગ ઘડા વગરને અને પદે પદે વિકૃતિવાળો હોય છે. તેઓ જે પદને લાયક હોવાનું ગુમાન ધરાવે છે તે પદને એકે ધર્મ બરોબર રીતે નિભાવી શકતા નથી, અને તેથી જનસમાજને તે ઉચ્ચ પદ અને તેના ગૈરવ ઉપરથી શ્રદ્ધા ઉડી જાય છે. જ્યાં જ્યાં ધર્મની અવનતિ અને દુર્દશા નિહાળીએ છીએ તેનું મુખ્ય કારણ એ જ હોય છે કે તે તે ધર્મને નિર્વાહ કરવાનું અભિમાન રાખનાર મનુષ્ય વાસ્તવમાં પોતાના ધારણ કરેલા પદને યથાર્થ લાયક હોતા નથી. કેમકે નીચલી ભૂમિકાઓના ધર્મોનું બરાબર પાલન કરીને તેઓ ચઢેલા હોતા નથી, પરંતુ ઉચ્ચ ધર્મનું પાલન કરવાના એક પ્રકારના વ્યાહને આધિન બની તેઓ વગર તૈયારી અને વગર યેગ્યતાએ ત્યાં દેડી આવ્યા હોય છે. એક મહાન પુરૂ ખરું જ કહ્યું છે કે મનુષ્યને તેનો પિતાને ધર્મજ શ્રેય કરનાર છે, અને પારકો ધર્મ તેના માટે ભયાવહ છે.
આપણું દર્શનમાં કેટલેક સ્થળે સમ્યકત્વ અને સાધુત્વના મહિમાને જે લેપ થએલો પ્રતિત થાય છે તેનું કારણ એ છે કે એ પદોને પહોંચવા માટે આત્માએ