________________
પર ૧. શબ્દ ગ્રહણ શક્તિ-કંદલ, કુંડલ વગેરે વનસ્પતિઓ | મેઘ ગર્જનાથી પલ્લવિત થાય છે. ૨. રૂપ–વેલાઓ, લતાઓ આશ્રય તરફ ફરીને વધે છે. ૩. ગધ–કેટલીક વનસ્પતિઓ ધૂપની સુગંધથી વધે છે. ૪. રસ-શેરડી વગેરે જમીનમાંથી મીઠે રસ ચૂસે છે. ૫. સ્પ–લજજાળું વનસ્પતિ સ્પર્શ કરવાથી સંકોચાય જાય છે.
નિદ્રા વગેરે જુદી જુદી લાગણીઓ ૧. નિદ્રા પંઆડ, આંબલી, કમલ વગેરે અમુક વખતે
સંકોચાય છે, અને અમુક વખતે ખીલે છે. ૨. રાગ-અશોક, બકુલ, ફણસ વગેરે ઝાંઝરના ઝંકાર સહિત
સ્ત્રીના પગના પ્રહારથી ફળે છે. ૩. હર્ષ—કેટલીક વનસ્પતિ અકાળે ખીલી ઉઠે છે. ૪. લાભ– પેળે આકડો, ખાખરા, બિલીવૃક્ષ વગેરેના મૂળ
ભૂમિમાં રહેલા નિધાન ઉપર ફેલાય છે. ૫, લજજાલજજાળુ વેલમાં દેખાય છે. ૬. ભય-એ જ વેલમાં દેખાય છે.
મદ્રાસના અનંતપુર જિલ્લામાં ખજૂરીનું વૃક્ષ મધ્યરાત્રિથી નીચે પડવા માંડતું અને બપોર પહેલાં તદ્દન સૂઈ જતું. પછી તે ધીમે ધીમે ઉભુ થતાં મધ્યરાત્રિ પહેલાં તન ટટ્ટાર થઈ જતું.
બંગાળમાં પણ એક ખારેકનું વૃક્ષ રાત્રે ત્રણ વાગે તદ્દન નીચે પડતું અને મધ્યાહ્ન પછી ધીમે ધીમે ઉભું થતું. અને સાંજ સુધીમાં બરાબર ઊભું થઈ જતું. આ બધા ભાવ નિદ્રા અને જાગૃતિનાં જાણવા.
સાભાર–જૈન ધર્મનું પ્રાણી વિજ્ઞાન.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
