________________
૬૪
વિપાક અંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
૧/૩૧ આશનાદિ ઘણી મિત્ર, જ્ઞાતિ, યાવત સ્ત્રીઓ સાથે આપવાદની પોતાના દોહદને પૂર્ણ કરે છે. આ પ્રમાણે વિચાર્યું. વિચારીને બીજે દિવસે સાવ સૂર્ય જવલ્યમાન થતાં સાગરદત્ત પાસે આવીને આમ કહ્યું – માતાઓ ધન્ય છે ચાવતું દોહદ પૂર્ણ કરે છે તો હું પણ ચાવતું તેમ ઈચ્છું છું.
ત્યારે સાગરદત્ત સાથતાહે ગંગદત્તાને આ વાત માટે અનુજ્ઞા આપી. ત્યારે તે ગંગદત્તા સાગરદત્તની અનુજ્ઞા પામવાથી વિપુલ અાન, પાન, ખાદિમ, સ્વામિ તૈયાર કરાવે છે. તે વિપુલ આરાનાદિ અને સુરા આદિ તથા ઘણાં પુરપાદિ એકઠા કરાવે છે. પછી ચાવતું સ્નાન કરી, બલિકર્મ કરી ઉંબરદdના યક્ષાયતને યાવત્ ધૂપ ઉવેખી, પુષ્કરિણીએ જાય છે. પછી તે મિત્ર ચાવતું મહિલાઓ ગંગદત્તા સાર્યવાહીને સવલિંકારથી વિભૂષિત કરે છે. ત્યારપછી ગંગદત્તા તે મિત્ર, જ્ઞાતિ બીજી પણ ઘણી નગર સ્ત્રીઓ સાથે તે વિપુલ આશનાદિ અને સુરતને આસ્વાદતા દોહદને પૂર્ણ કરે છે, કરીને જે દિશામાંથી આવેલી તે દિશામાં પાછી જાય છે.
તે ગંગદત્તા પ્રશસ્ત દોહદવાળી થઈને ગર્ભને સુખે સુખે વહન કરે છે. પછી તેણી નવ માસ બહુ પ્રતિપૂર્ણ થતા યાવત્ બાળકને જન્મ આપે છે. સ્થિતિપતિત કરે છે યાવતુ જે કારણે આ બાળક ઉભરદd યક્ષની માનતાથી પ્રાપ્ત થયો, તેથી બાળકનું ઉબરદત્ત નામ થાઓ. પછી તે ઉંબરદસ્ત બાળક પાંચ ધાત્રી વડે ગ્રહણ થd ઉછરે છે.
ત્યારપછી સરદત્ત સાથતાહ વિજયમિત્ર”ની જેમ ચાવતું મરણ સમયે મરણ પામ્યો. ગંગદત્તા પણ મરણ પામી, ઉબરદસ્ત ઉઝિકની માફક ઘરમાંથી બહાર કાઢી મુકાયો. ત્યારપછી ઉંબરદત્તને અન્ય કોઈ દિવસે શરીરમાં એક સાથે સોળ રોગાતકો ઉત્પન્ન થયા. તે આ - શ્વાસ, કાસ યાવત કોઢ. ત્યારે તે ઉંબરદસ્ત સોળ સેગાdી અભિભૂત થઈને સડેલા હાથવાળો આદિ થઈને યાવતું વિચરે છે.
હે ગૌતમ! નિશે આ પ્રમાણે ઉંબરદત્ત તેના જૂના-પુરાણા સંચિત કર્મોને ચાવતુ અનુભવતો રહે છે. ભગવન્! તે ઉંબરદત્ત મરણ સમયે મરીને ક્યાં જશે ? ક્યાં ઉપજશે ? ગૌતમ ! ઉંબરદસ્ત ઉર-વનું પરમ આયુ પાળીને મરણ અવસરે મરણ પામી આ રતનપભા પૃdીમાં નૈરાયિકપણે ઉપજશે. સંસાર ભ્રમણ પૂર્વવતુ. પછી હસ્તિનાપુરમાં કુકડા રૂપે જન્મશે. ગોષ્ઠી દ્વારા વધ પામી પૂર્વવત્ હસ્તિનાપુમાં શ્રેષ્ઠી કુળમાં ઉપજશે. બોધ પામી, દીક્ષા લઈ સૌધર્મ કયે જઈ, . મહાવિદેહે જન્મી, દીક્ષા લઈ સિદ્ધ થશે..
• વિવેચન-૩૧ :
સાતમાં અધ્યયનનો ઉહોપ કહેવો. #g - ખજવાળો. દોઉયરિય-જલોદરિક, ભગંદલિય-ભગંદરવાળો, સોગિલ-સોજાવાળો.
થિવિથિવિંત-આ અનુકરણ શબ્દ છે. વUTમુઈ વ્રણ મુખમાં કીડાઓ વડે ઉપર પીડા કરાતો. લાલ-લાળના તંતુ, - x - અભિખણ-વારંવાર. કઢંકલેશહેતુક, કલુણ-કરુણોત્પાદક, વિસર-વિરૂપધ્વની, કૂચમાણ-અવ્યક્ત શબ્દ કરતો. બાકી બધું
પહેલા અધ્યયનવતુ. - x • પાડ-પાડલિiડ નગરથી. પડિણ-નીકળે છે, ભગવંત મહાવીર પાસે જાય છે, ઈર્યાપથિકી પ્રતિકમે છે, ભોજનપાન આલોચે છે, દેખાડે છે. - X - બિલમાં સર્પ પ્રવેશે તેની જેમ રસરહિતપણે આહાર કરે છે.
આયુર્વેદ-વૈદ્યકશાસ્ત્ર, કુમારભિસ્ય-બાળકોના પોષણમાં સારું શાસ્ત્ર - ૪ - તલિમિત વ્યાધિ ઉપશમનાયેં. સલામ-શલાકા કર્મ, તેનું પ્રતિપાદક તંત્ર, તે ઉર્ધ્વગત જંતુના રોગોના શ્રવણ-વંદનાદિ રોગના ઉપશમનાર્થે. સલ્લહd-શલ્યને હણીને ઉદ્ધવું તેનું પ્રતિપાદક શાસ્ત્ર કાય તિગિચ્છ-જવરાદિ રોગ ગ્રસ્ત શરીરની ચિકિત્સા, મધ્યાંગમાં રહેલા વર, અતીસારાદિના શમન માટેનું તંત્ર, જંગોલ-વિષઘાત કિયા નામક, સર્પ કે કીડા આદિથી ડસેલના વિનાશાર્થે વિવિધ વિષ સંયોગ શમાવવા. ભયવેજ્જભૂતોના નિગ્રહ માટેની વિધા, દેવ-અસુગંધવદિથી પીડિત ચિત્તની શાંતિકર્મ, બલિકરણાદિ વડે ગ્રહોનું ઉપશમન. સાયણ-અમૃત સની પ્રાપ્તિ, આયુ-મેઘાકર અને રોગના અપહરણ માટેનું તંત્ર. વાજીકરણ-શુકની વૃદ્ધિ વડે ઘોડા જેવો કસ્યો તેનું - x • શાસ્ત્ર. સિવહત્ય-આરોગ્યકર હતું. સુહત્ય-પ્રશસ્તકર કે સુખહેતુ હતું. લધુહી-દક્ષd.
રાજા, ઈશ્વર ચાવી તલવર, માડંબિક, કૌટુંબિક, શ્રેઠી. દુમ્બલ-કૃશ, હીતબલ, ગિલાણ-ક્ષીણ હર્ષને શોકજનિત પીડા, વાહિય-વ્યાધિ, ચિરસ્થાયી કુષ્ઠ આદિ અથવા ઉણ આદિ વડે અભિભૂત. તેથી રોગિક-સંજાત ચિરસ્થાયી વરાદિ દોષ. આવું કોને હોય ? સનાચસ્વામીવાળા, અણાહ-૨વામી વગરના, સમણ-ગેરિકાદિ, ભિકખાગ-તે સિવાયના, કરોડિક-કાપાલિક, આઉર-ચિકિત્સા ન થયેલ. * * *
નિયમક િસંભૂત-પોતાના સંતાનો. * * * * * * * અપુણ-પુન્યરહિત, ક્યપુH-અવિહિતપુન્ય અથવા અપુજ્ઞ-અપૂર્ણ મનોરથપમાથી. એતો-આવી બાળ પેટાયો. - x - કલંક ચાવત્ શબ્દગી સમિ વીત્યા પછી પ્રભાત થતાં, વિકસિત જે પડા અને કમળ જેવા કોમળ, નયનનો ઉન્મેષ થતો, લાલ પ્રભાવાળો સૂર્ય તેજ વડે જજવલ્યમાન થતો. યોગ-પૂજા કે યાત્રા, દાય-દાન, ભાય-લાભનો અંશ,
ખયનિહિદેવનો ભંડાર, અણુવફિસ્સામિ-વૃદ્ધિ પમાડીશ. ઓવાઈય-માનતા. ઉવાઈણિત-ચાપના કરવાને, માનતા માનવાને.
કૌતુક-મશી, પંડ્રકાદિ. મંગલ-દહીં, ચોખા આદિ. ઉલ્લભીની, પટ-પાવરણ, સાટક-વસ્ત્ર,
મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ અધ્યયન-કન્ઝો ટીકાસહિત અનુવાદ પૂર્ણ
