________________
૧૩૧
સૂત્ર-૨૧
ઉધમ-આળસ
તે. ધીર-અક્ષોભ સંયમ જહાજ તેના વડે યુક્ત છે. પ્રશસ્ત ધર્માદિ ધ્યાન રૂપ તપ, તે જ વાયુ, તેના વડે પ્રેરાઈને વેગથી ચલિત છે. કન્સમવવસાય ૭ રહિત જે વ્યવસાય-વસ્તુનિર્ણય રૂપ વ્યાપાર, તે મૂળ-કલ્પ વડે જે ખરીદેલ નિર્જરાયતના-ઉપયોગ-જ્ઞાન-દર્શન-વિશુદ્ધ વ્રતરૂપ ભાંડ-કરીયાણું, તેના વડે સંયમજહાજને ભરીને - ૪ - ઉત્તમ શ્રમણરૂપ સાર્થવાહ છે. અહીં નિર્જરા-તપ, ચતના-બહુદોષ ત્યાગ અને અલ્પદોષનો આશ્રય, ઉપયોગ-સાવધાનતા, જ્ઞાનદર્શન વડે વિશુદ્ધ વ્રતો અથવા જ્ઞાનદર્શનમાં વિશુદ્ધ વ્રત. અહીં વ્રત તે મહાવતો. પાઠાંતરથી જ્ઞાન-દર્શન-ચાત્રિ એ જ વિશુદ્ધ ઉત્તમ ભાંડ, તેના વડે ભરેલ સારદ્રવ્ય જેમાં છે તે.
- ૪ - ૪ - સુશ્રુતી-સમ્યક્ શ્રુતગ્રંથ કે સત્ સિદ્ધાંતો કે સુશુચિ સુખ સંભાષણ જેમાં છે તે અથવા સુખેથી સંભાષણ કરાય તે સુસંભાષા. શોભન પ્રશ્નો જેમાં સુખેથી પૂછાય છે તે સુપ્રષ્ના. શોભન આશા-વાંછા જેમાં છે તે સ્વાશા અથવા સુખેથી પ્રશ્ન કરાય અને શિક્ષા અપાય તે સુપનશાસ્યા અથવા શોભન પ્રશ્નરૂપ ધાન્ય જેમાં છે તે અથવા પ્રશંસનીય સુપ્રશ્નો. દૂઈજ્જત-રહેતા હતા.
નિભય-ભય મોહનીય ઉદયના નિષેધથી. ગતભય-ઉદયમાં આવેલનો વિફળ કરવાથી. સંજય-સંયમવાળા. કઈ રીતે ? વિત-હિંસાદિથી નિવૃત્ત. તપમાં વિશેષથી રત તે વિત અથવા વિચા-ઉત્સુકતા રહિત અથવા વિજસ્-અપાય. સંચયાઓ વિચ-સન્નિધિથી નિવૃત્ત. મુત્ત-ગ્રંથથી મુક્ત. લઘુક-સ્વઉપધિથી. નિવર્કખ-અપ્રાપ્તાર્થ આકાંક્ષા રહિત. સાધુ-મોક્ષ સાધનથી. નિહુઅ-પ્રશાંતવૃત્તિઓ ધર્મ આચરે છે. અહીં સાધુ વર્ણનમાં જિતેન્દ્રસત્વ આદિ વિશેષણ ઘણી જગ્યાએ જોવા મળે છે
• સૂત્ર-૨૨ (અધુરુ)
--
તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવંત મહાવીર સમીપે ઘણાં અસુકુમાર દેવો પ્રગટ થયા. કાળા મહાનીલમણિ, નીલમણિ, નીલગુટિકા, ભેંસની શીંગડા તથા અળસીના પુષ્પ જેવા કાળા વર્ણ તથા દીપ્તિ હતા. તેમના નેત્ર ખીલેલા કમળ સદેશ હતા, નેત્રોની ભંવર નિર્મળ હતી. તેમના નેત્રોનો વર્ણ કંઈક સફેદ-લાલતામ જેવો હતો. તેની નાસિકા ગરુડ સાથ લાંબી, સીધી, ઉન્નત્ત હતી. હોઠ પરિપુષ્ટ મુંગા અને બિંબ ફળ સમાન લાલ હતા. દંતપંક્તિઓ સ્વચ્છ, ચંદ્રમાના ટુકડા જેવી ઉજ્જ્વળ તથા શંખ, ગાયના દૂધના ફીણ. જલકણ અને કમળની નાળ સશ શ્વેત હતી. હથેળી અને પગના તળીયા, તાલુ, જિલ્લા ગરમ કરી, ધોઈ, ફરી તપાવી, શોધિત કરેલ નિર્મળ સ્વર્ણ સમ લાલ હતા, વાળ કાજળ અને મેઘ સદેશ કાળા, રુચક મણિ સમાન રમણીય અને સ્નિગ્ધ હતા. ડાબા કાને કુંડલધરી, આર્દ્ર ચંદન લિપ્ત શરીરી હતી.
• વિવેચન-૨૨ (અધુરુ) :
અસુરવર્ણનમાં કંઈક લખીએ છીએ - કાળો જે મહાનીલ-મણિ વિશેષ, તેના સમાન વર્ણવાળા, નીલ-મણિ વિશેષ ગુલિકા, ગવલ-ભેંસનું શીંગડુ, અતસીધાન્યનું પુષ્પ વિશેષ જેવી દીપ્તિ અર્થાત્ તેવા કાળા વર્ણવાળા. પતલ, નિર્મળ, કંઈક શ્વેત
ઉવવાઈ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
રક્ત અને કંઈ તામ્ર-લાલ નયનવાળા, કમળપત્ર સમાન. - x - ધન અંજન સમાન કૃષ્ણ, રુચક-મણિ વિશેષવત્ રમણીય, સ્નિગ્ધ વાળવાળા, ડાબા કાનમાં એક જ કુડંલને ધારણ કરનારા ઈત્યાદિ - ૪ -
• સૂત્ર-૨૨ (અધુરેથી) :
(તે અનુકુમારોએ) કંઈક સિલીઘ્ર પુષ્પ જેવા, સૂક્ષ્મ, અસંકિલિષ્ટ વસ્ત્રો સુંદર રીતે પહેરેલા હતા. પ્રથમ-બાલ્ય વયને ઓળંગી ગયેલા, મધ્યમ વયને ન પામેલા, ભદ્ર-ગૌવનમાં વર્તતા હતા. તલભંગક, શુટિંત, પ્રવર ભૂષણ, નિર્મળ મણિ-રત્ન મંડિત ભુજાવાળા હતા. દશે આંગળીઓ વીંટીથી શોભિત હતી. ચૂડામણિ ચિહ્નવાળા-સુરૂપ મહર્ષિક-મહાધુતિક-મહાબલી-મહાયશવી-મહાસàખ્યમહાનુભાગા-હારથી વિરાજિત વક્ષસ્થળ વાળા હતા. કટક અને મુટિતથી સ્તંભિત ભુજાવાળા, અંગદ-કુંડલથી સૃષ્ટ ગંડતલ અને કર્ણપીઠ ધારી, વિચિત્ર વસ્ત્રાભરણયુક્ત, વિચિત્ર માલા-મુગટયુક્ત મસ્તક, કલ્યાણ-પ્રવર વસ્ત્ર પરિહિત, કલ્યાણ-પ્રવર-માલા અને અનુલેખન કરેલ, દેદીપ્યમાન શરીરી તથા પ્રલંબ વનમાલાધારી હતા.
૧૩૨
• વિવેચન-૨૨ (અધુરેથી) :
ફૅસિસિનિધપુષ્પાસાફ - કંઈક સિંલિાપુષ્પની પ્રભા અર્થાત્ કિંચિત્ શ્વેત. સિલિંઘ-ભૂમિફોડાછત્ર, અસુર લાલ હોય તે મતાંતર છે, અક્લિષ્ટ-નિર્દૂષણ, સુહુમશ્લક્ષણ, વત્ય-વસ્ત્ર. વય - તેમાં ત્રણ વય છે. સોળ વર્ષ સુધી બાળ, સીતેર સુધી મધ્ય, પછી વૃદ્ધ આધવયને ઉલ્લંઘીને, બીજીને સર્વથા જ અપ્રાપ્ત ભદ્ર ચૌવનવાળા કહ્યા.
તલભંગક-બાહુનું આભરણ, ત્રુટિકા-બાહુરક્ષિકા એ જ ઉત્તમ આભૂષણ, નિર્મળમણિરત્ન વડે મંડિત ભુજા, ચૂડામણિ લક્ષણ-ચિહ્ન પ્રાપ્ત. કહ્યું છે કે – ચૂડામણિ, ફણી, વજ્ર, ગરુડ, ઘટ, અશ્વ, વર્ધમાન, મકર, સિંહ, હાથી અસુરાદિના ચિહ્નો છે. મહિયિ-મહદ્ધિક, વિશિષ્ટ વિમાન પરિવારાદિ યોગથી. મહજુઈયવિશિષ્ટ શરી-આભરણની પ્રભાના યોગથી મહાધુતિક. મહાબલ-વિશિષ્ટ શરીર પ્રમાણ, મહાયસ-વિશિષ્ટ કીર્તિવાળા, મહાસો-મહાસૌખ્યવાળા, મહાનુભાગ-અચિંત્ય શક્તિશાળા. પછી - ૪ - કટક-કંકણ, ત્રુટિકા-બાહુરક્ષિકા.
અંગદ-બાહુ આભરણ, કુંડલ-કર્ણાભરણ, સૃષ્ટગંડ-ઉલિખિત કપોલ, કર્ણપીઠક-કર્ણાભરણ વિશેષને ધારણ કરવાના સ્વભાવવાળા. વિચિત્ર માલા-પુષ્પની માળા, મૌલ-મસ્તક, મુકુટ-મુગટ જેમને છે તે. બાકી સુગમ છે. વિશેષ એ કે - સ્ત્રાવિ - શરીર, પ્રલંબ-મુંબનક, વનમાલા-આભરણ વિશેષ, પ્રલંબ-જાનુ પ્રમાણ. • સૂત્ર-૨૨ (અધુરેથી) :
[અસુરકુમારોએ] દિવ્ય વર્ણ-ગંધ-રૂપ-સ્પર્શ-સંઘાત સંસ્થાન વડે તથા દિવ્ય ઋદ્ધિ-ધુત-પ્રભા-છાયા-અર્ચી-તેજ-લેશ્યા વડે દશે દિશાઓમાં ઉધ્ધત કરતા, પ્રભાસિત કરતા શ્રમણ ભગવંત મહાવીરની પાસે આવી-આવીને અનુરાગપૂર્વક ભગવંત મહાવીરને ત્રણ વખત આદક્ષિણ પ્રદક્ષિણા કરે છે, કરીને વંદન-નમન
