________________
સૂઝ-૨૦
૧૨૩
સવિચારી, એકવિતર્ક અવિચારી, સૂક્ષ્મક્તિ અપતિપાતી, સમુચ્છિx ક્રિયા અનિવૃત્તિ. • • • શુકલ ધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે – વિવેક, સુત્સર્ગ, અવ્યથા, અસંમોહ. - - - શુકલધ્યાનના ચાર આલંબનો છે – ક્ષાંતિ મુક્તિ, આર્જવ, માર્દવ. શુક્લ ધ્યાનની ચાર અનપેક્ષાઓ છે – અપાયાનુપા, અશુભાનપેક્ષા, અનંતવૃત્તિતાનપેક્ષા, વિપરિણામોનપેક્ષા. - આ ધ્યાન કહ્યું.
• વિવેચન-૨૦ (અધુરેથી) :
પૃથકવ-એક દ્રવ્યાશ્રિતનું ઉત્પાદાદિ પર્યાય ભેદથી વિતર્ક-વિકલા, પૂર્વગત શ્રુતના આલંબનથી વિવિધ નય અનુસરણ લક્ષણ જેમાં છે તે પૃથકવ વિતર્ક. વિચાર-અર્થથી શબ્દ, શબ્દથી અર્થમાં મન વગેરે યોગોમાંથી કોઈથી કોઈમાં વિચરણ, તે સવિચારી.
એકવ-અભેદથી ઉત્પાદાદિ પર્યાયિોમાંથી કોઈ એક પયયના આલંબનથી, વિતર્ક-પૂગત શ્રુત આશ્રીને શબ્દ કે અર્થરૂપ જેને છે તે એકવ વિતર્ક તથા શબ્દ અને અર્થ કે અર્થ અને શબ્દનો વિચાર આમાં નથી તથા મન વગેરેમાંથી કોઈ એકથી બીજે જેમાં નથી, તે અવિચારી [અથતિ શબ્દ, અર્થ, મન, વચન, કાયામાં સંક્રમણ કરતો નથી.)
સૂમક્રિય પતિપાતી-નિરુદ્ધવચન-મન યોગપણું છતાં અર્ધ વિરુદ્ધ કાય યોગપણાથી જેમાં સમ ક્રિયા છે તે અને પ્રવર્તમાન પરિણામત્વથી અપતિપતનશીલ હોવાથી અપતિપાતી છે. આ ધ્યાન નિર્વાણગમત કાળે કેવલીને જ હોય છે.
સમુચ્છિન્નક્રિય-અનિવૃત્તિ :- સમુચ્છિન્ન એટલે કાચિકી આદિ ક્ષીણ ક્રિયા, શૈલેશીકરણમાં નિરુદ્ધયોગવથી જેમાં હોય છે તે તથા અનિવર્તિ-અવ્યાવન રવભાવ. [આત્મપ્રદેશમાં કંપન બંધ હોય છે.)
વિવેક-દેહથી આત્માનું અને આત્માથી સર્વ સંયોગનું વિવેચન-બુદ્ધિ વડે પૃથક્કરણ... સુત્સર્ગ-નિસંગપણે દેહ અને ઉપધિનો ત્યાગ... વ્યથા-દેવાદિ ઉપસર્ગ જનિત ભય કે ચલન તે વ્યથા, તેનો અભાવ... અસંમોહ-દેવાદિકૃતમાયા જનિતના સૂમ પદાર્થ વિષયના, સંમોહ-મૂઢતા વડે નિષેધ તે અસંમોહ.
અવાયાણુપેહા-૩મપાવ-પ્રાણાતિપાતાદિ આશ્રવદ્વાર જન્ય અનર્થોની અનુપેક્ષાઅનુચિંતન... અમુભાશુપેહા-સંસારના અશુભત્વનું અનુચિંતન... અનંતપરિવર્તતાઅપેક્ષા-ભવપપરાની અનંતવૃત્તિતાનું અનુચિંતન... વિપરિણામાણુપેહા-વહુના પ્રતિક્ષાણ વિવિધ પરિણામગમનનું અનુચિંતન.
• સૂત્ર-૨૦ (અધુરેથી) :
તે વ્યુત્સર્ગ શું છે ? બે ભેદે છે - દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ અને ભાવ વ્યસ. તે દ્રવ્ય વ્યુત્સર્ગ ચાર ભેદે છે - શરીર, ગણ, ઉપાધિ અને ભોજનપાનનો સુત્સર્ગ [ત્યાગ. તે દ્રવ્ય સુત્સર્ગ છે.
તે ભાવ યુ ” શું છે ? ત્રણ ભેદે છે - કષાય વ્યાણ, સંસાર વ્યુત્સર્ગ, કર્મ વ્યુત્સર્ગ. તે કષાય વ્યુત્સર્ગ શું છે ? ચાર ભેદે છે - ક્રોધ-માન
૧૨૮
ઉવવાઈ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ માયા-બ્લોભ કથાયત્યાગ... તે સંસાર સુત્સર્ગ શું છે? ચાર ભેદ છે - નૈરયિકતિર્યચ-દેવ-મનુણ સંસાર ત્યાગ... તે કર્મ વ્યુત્સર્ગ શું છે ? આઠ ભેદે છે :જ્ઞાનાવરણીય-દર્શનાવરણીય-વેદનીય-મોહનીય-આયુ-નામ-ગોઝ-અંતરાય કર્મ યુાર્ગ - ૪ -
• વિવેચન-૨૦ (અધુરેશી) :
સંસાર વ્યત્સર્ગ-નકાય આદિના હેતુ મિથ્યાષ્ટિવાદિનો ત્યાગ. કર્મ વ્યુત્સર્ગજ્ઞાનાવરણાદિ કર્મબંધના હેતુ જ્ઞાનપત્યનીકતાદિનો ત્યાગ.
• સૂગ-૨૧ (અધુરુ) :
તે કાળે, તે સમયે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના ઘણાં અણગાર ભગવંતો હતા, તેમાંના કેટલાક “આચાર”ધર ચાવતુ “વિપાકકૃત"ધર હતા. તેઓ
ત્યાં-ત્યાં તે-તે સ્થાને એક-એક સમૂહના રૂપમાં, સમૂહની એક-એક ભાગના રૂપમાં તથા કુટર રૂપમાં વિભકત થઈને રહેતા હતા. કેટલાંક વાચના આપતા હતા, કેટલાંક પ્રતિકૃચ્છા કરતા હતા. કેટલાંક અપેક્ષા કરતા હતા. કેટલાંક આોપણી-વિોપણી-સંવેગની-નિર્વેદની ચાર ભેદે કથાઓ કહેતા હતા. કેટલાંક ઉtdજાનુ-આધ:શિર ધ્યાનકઠોપગત સંયમ-તપથી આત્માને ભાવતા હતા.
• વિવેચન-૨૧ (અધુરુ) -
• x - તત્વ તથ - ઉધાનાદિમાં, તf તf$ - તેના અંશને કહે છે – તેને તેણે • અવગ્રહ ભાગમાં, અહીં વીસા (દ્વિરુક્તિ) આધાર બાહુલ્યથી સાધુ બાહુલ્ય પ્રતિપાદનાર્થે છે. જી - એક આચાર્યનો પરિવાર. ગચ્છ-ગચ્છ વડે તે ગચ્છાગછેિ, વાયના આપે છે તે જોડવું. • x • ગુભ-ગચ્છનો એક ભાગ, ઉપાધ્યાય અધિષ્ઠિd, ફક-લઘુતર ગચ્છદેશ-ગણાવચ્છેદક અધિષ્ઠિત.
વાયંતિ-વાચના આપે છે. પડિયુદ્ઘતિ-સૂત્રાર્થ પૂછે છે. પરિયટુંતિ-સ્ટાર્ચની પરાવર્તન કરે છે. અણુપેહંતિ-સૂત્રાર્થને ચિંતવે છે - - અખેવણી-શ્રોતાને મોહથી દૂર કરી તવ પ્રત્યે આકૃષ્ટ કરનારી કથા.. વિખેવણી-શ્રોતાને કુમાર્ગથી વિમુખ કરનારી.. સંવેગણી-શ્રોતાને મોક્ષ સુખની અભિલાષા કરાવનારી. નિર્વેદની-શ્રોતાને સંસારથી નિર્વેદ કરાવનારી કથા. -. óનાબૂ મણિર - શુદ્ધ પૃથ્વી આસન વર્જીને
પાહિક નિષધાના અભાવે ઉકુટુક આસન થઈને - x • જેના ઉtd જાનું છે તે. અને અધોમુખ-ઉંચે કે તિછ દૃષ્ટિ ન રાખીને. વોકોવાય - ધ્યાનરૂપ જે કોષ્ઠ, તેને સ્વીકારેલ તથા ધ્યાનરૂપ કોઠામાં પ્રવેશવાથી સંવૃત ઈન્દ્રિય અને મનોવૃત્તિરૂપ ધાન્ય. - ૪ -
• સૂત્ર-૨૧ (અધુરેથી) :
તે અણગારો સંસારભયથી ઉદ્વિગ્ન, ભીત, જન્મ-જરા-મરણથી જનિત ગંભીર દુ:ખરૂપ પ્રસુમિત પ્રચુર જળથી ભરેલ, સંયોગ-વિયોગરૂષ લહેરો, ચિંતારૂપ પ્રસંગોથી પ્રસારિત, વધ-બંધરૂપ વિશાળ, વિપુલ કલ્લોલ, કરણ-વિલપિત-લોભ કલકલ કરતી દવનિયુક્ત, અવમાનના રૂપ ફીણ, તીવ ખીસના-નિરંતર અનુભૂત
