________________
સૂત્ર-૧૯
૧૨૧
૧૨૨
ઉજવાઈ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
અહીં ભિક્ષાચર્યામાં જે દ્રવ્યાભિગ્રહચરક કહ્યા, તે અધર્મ-ધર્મીના ભેદની વિવક્ષા રહિત છે. દ્રવ્યાભિપ્રહ-લેપકૃતાદિ દ્રવ્યવિષય, માભિગ્રહ-સ્વગામ, પરગામાદિ વિષય, કાલાભિગ્રહ-પૂવલાદિ વિષયક, ભાવાભિગ્રહ - ગાવું, હસવું આદિ પ્રવૃત પુરુષાદિ વિષયક. ઉક્ષિપ્ત-પોતાના માટે સોઈના વાસણમાંથી કાઢેલ, તે માટે અભિગ્રહ લઈ, તેની ગવેષણાને માટે જાય તે ઉક્ષિપ્ત ચરક. આ પ્રમાણે આગળ પણ જાણવું. નિક્ષિપ્ત-રસોઈના વાસણમાંથી નકાઢેલ. ઉક્ષિતનિક્ષિત-રસોઈના વાસણમાંથી કાઢીને તેમાં જ કે બીજા સ્થાને મૂકેલ અથવા ઉક્ષિપ્ત અને નિક્ષિપ્તને જે ચરે છે તે. નિક્ષિપ્ત ઉક્ષિપ્તચક - ભોજન પાત્રમાં નાંખીને પોતાને માટે કાટેલ તે જ નિક્ષિપ્તોક્ષિપ્ત.
વર્તિયમાન ચક - પરિવેષ્યમાન ચક. સાહરિજ઼માન ચરક - જે ભાત આદિને શીતલ કરવાને વાદિમાં વિસ્તારને તેને ફરી વાસણમાં નાંખતા સંહરાયું કહેવાય. ઉપનીત-કોઈ વડે ક્યાંક ખાયેલ. પનીત-દેવદ્રવ્ય મળેથી અપમારિને અન્યત્ર સ્થાપિત. ઉપરીત અપનીત-લાવીને રાખ્યા પછી તે વસ્તુને બીજા સ્થાને સ્થાપેલ અથવા ઉપનીત અને અપનીતની જે ગવેષણા કરે છે અથવા દેનારે વર્ણવેલા ગુણ - નિરાકૃત ગુણ જેમાં એકાદ ગુણથી વર્ણિત અને બીજા ગુણની અપેક્ષાએ દષિત, જેમકે - અહો શીતળ જળ કેવળ ક્ષાર છે. અપનીતોપનીત - ક્ષાર છે પણ શીતલ છે.
સંસૃષ્ટ-ખરડેલા હાથ આદિ વડે દેવાતું. અસંસૃષ્ટ-ઉક્તથી વિપરીત. તજાતસંસૃષ્ટ-તાત દેય દ્રવ્ય અવિરોધી વડે જે સંસ્કૃષ્ટ હાથ આદિ વડે દેવાતુ. અજ્ઞાતસ્વાજન્યાદિ ભાવ દેખાડ્યા વિના, - x • દેટલાભિક-દેખાતો કે દેખેલો આહાર લેવો અથવા પૂર્વે જોયેલ દાતાના હાથે ભિક્ષા ગ્રહણ કરવી. અર્દેટલાભિક-પહેલા ન જોયેલ આહાર અથવા પૂર્વે ન જોયેલ દાતા દ્વારા અપાતો આહાર ગ્રહણ કરવો.
પૃષ્ણલાભિક-પૂણ્યા પછી જ - હે સાધુ! તમને શું આપીએ? ઈત્યાદિ પ્રશ્ન પછી જે લાભ જેને થાય છે. અસ્પૃષ્ણલામિક-ઉકતથી વિપરીત. ભિક્ષાલામિક-ભિક્ષા સદેશ ભિક્ષા માંગીને લાવેલ તુચ્છ આહાર ગ્રહણ કરવાની પ્રતિજ્ઞા અથવા દાતા જે ભિક્ષામાં અથવા માંગીને લાવલે હોય તેમાંથી અથવા તેના દ્વારા તૈયાર કરેલ ભોજનમાંથી આહાર લેવો તે. અભિક્ષાલામિક-ભિક્ષાલાભથી વિપરિત.
અન્નગ્લાયક-ભોજન વિના ગ્લાની પામે છે. તે અભિગ્રહ વિશેષથી સવારમાં જ દોષી અન્ન વાપરે છે. ઉપનિહિત-જે કોઈ નજીકમાં રહેલ હોય તેની ગવેષણા કરે છે. પરિમિતપિંડયાતિક-સિમિત અર્ધ પોષણાદિ લાભ જેને થાય છે. શુદ્ધષણા-શંકાદિ દોષ રહિતતા અથવા વ્યંજનાદિ હિત શુદ્ધ ભાત આદિની ગવેષણા જેમાં હોય છે. સંગાદતિક-સંખ્યા પ્રધાન દતિઓ જેમાં છે તે. દતિ-એક શેપ ભિક્ષારૂપ.
• સૂત્ર-૧૯ (અધુરેથી) :
તે સપરિત્યાગ શું છે ? અનેકવિધ છે . નિર્વિકૃતિક, પ્રણીત સ પરિત્યાગ, આયંબિલ, આયમસિક્રથભોજી, અરસાહાર, વિરસાહાર, તાહાર, પાંસાહાર, રક્ષાહાર સપરિત્યાગ કહ્યો.
તે કાયફલેશ શું છે ? અનેકવિધ છે - સ્થાનસ્થિતિક, સ્થાનાતિગ ઉઉટકાસનિક, પ્રતિમા સ્થાયી, વીરાસનિક, નૈષધિક, દંડાયક, લકુડસાઈ, આતાપક, આપાગૃતક, અકંડુક, અનિષ્ઠીવક, સર્વ ગત્ર પરિકર્મ-વિભૂષા વિપમુકત તે કાયકલેશ કહ્યો.
તે પ્રતિસંલીના શું છે ? ચાર ભેદે છે – ઈન્દ્રિય પ્રતિસંલીનતા, કષાય પ્રતિસંલીનતા, યોગ, વિવિકતશયણાસનસેવનતા.
• વિવેચન-૧૯ (અલ્પસ્થી) :
નિર્વિકૃતિક-થી આદિ વિગઈ રહિત, પ્રણીતરસ - ઘી, દૂધ આદિના બિંદુ ઝરતા હોય છે. આયંબિલ-ચોખા, મગ આદિ. આયામ સિત્યભોઈ-ઓસામણ અને તેમાં રહેલ અન્નકણ. અરસાહા-હિંગ આદિથી ન સંસ્કારેલ આહાર વિરસાહા
સરહિત, જુના ધાન્ય-ઓદનાદિ. અંતાહાર-જઘન્યધાન્ય, વાલ આદિ. પતાહારપ્રકર્ષથી અંત્ય, વાલ આદિ જ ખાધા પછી વધેલ હોય તે અથવા પર્યાષિત [પડી રહેલ ગૂઠT AIR " સૂક્ષ, ક્યાંક તુચ્છાદાર પાઠ છે. તુચ્છ-અલા અને અસાર.
તાડ - કાયોત્સર્ગ વડે સ્થિતિ જેની છે તે. પાઠાંતરથી ટાઈTIણ્ય - સ્થાનાતિગ, કાયોત્સર્ગ કરવો. - x - પગારું - પ્રતિમાસિકી આદિ, વીરાસણિયસિંહાસને બેસીને જમીને પગ રાખીને પગ રાખીને પછી સીંહાસન લઈ લેતા જે સ્થિતિ આવે છે. નેસજિજઅ-ક્લા વડે જમીન ઉપર બેસનાર. દંડાયતિક-દંડની જેમ આયામવાળો. લગંડ-વાંકુ લાકડું, તેની જેમ સુનાર તે લગંડશાયી, તેનું મસ્તક કે પીઠ ભૂમિમાં રહે છે. આયાવય-શીત આદિ વડે દેહને સંતાપે છે તે. તાપના ત્રણ પ્રકારે છે - નિની ઉત્કૃષ્ટ, અનિપજ્ઞની મધ્યમા, ઉર્વસ્થિતની જઘન્ય, નિutતાપના ત્રણ ભેદે - અધોમુખ સુવે, પડખે સુવે, ચતો સુવે. અનિષજ્ઞાતાપના ત્રણ ભેદે - ગોદોહિક, ઉકુટુક આસન, પાસન. ઉર્થસ્થાનાતાપના પણ ત્રણ ભેદે - હાથ ઉંચા કરવા, એક પગે રહેવું, સમ પગે ઉભવું. અપાવૃતક-પ્રાવરણ રહિત. • x • ક્યાંક “ધયકસમંસલોમ” પાઠ છે, તેમાં ધુત - નિપ્રતિકમતાથી ત્યજેલ માથાના, દાઢી-મુંછ આદિના વાળ. શું કહેવા માંગે છે ? સર્વગામ વિભૂષા હિત.
• સૂત્ર-૧૯ (અધુરેશી) :
તે ઈન્દ્રિય પ્રતિસલીનતા શું છે? પાંચ ભેટે છે . શ્રોએન્દ્રિય વિષય પસાર નિરોધ અથવા શ્રોબેન્દ્રિય વિષય પ્રાપ્ત અર્થોમાં રાગદ્વેષ નિગ્રહ. ચક્ષુરિન્દ્રિય વિષય પ્રચાર નિરોધ કે ચારિન્દ્રિય વિષય પ્રાપ્ત અર્થમાં રાગ-દ્વેષ નિગ્રહ. ઘાણેન્દ્રિય વિષય પસાર નિરોધ કે પ્રાણેન્દ્રિય વિષય પ્રાપ્ત અથમાં રાગદ્વેષ નિગ્રહ, જિલૅન્દ્રિય વિષય પસાર નિરોધ કે જિલૅન્દ્રિય વિષય પ્રાપ્ત અર્થમાં રાગદ્વેષ નિગ્રહ, અનિદ્રિય વિષય પર નિરોધ કે અનિન્દ્રિય વિષય પ્રાપ્ત અમિાં રાગદ્વેષ નિગ્રહ. આ ઈન્દ્રિય પતિસંલીનતા કહી..
તે કષાય પ્રતિસંલીનતા શું છે? ચાર ભેદે છે - (૧) ક્રોધના (૨) માનના (૩) માયાના () લોભના ઉદયનો નિરોધ અથવા ઉદય પ્રાપ્ત ક્રોધ
