________________
સૂત્ર-૧૮
૧૧૯
• સૂત્ર-૧૮ :
તે ભગવંતોને આવા વિહારથી વિચરતા આ આવા પ્રકારે અભ્યતર-બાહ્ય તપ ઉપધાન હોય છે. તે આ પ્રમાણે - છ ભેદે અભ્યતા અને છ ભેદે બાહા.
• વિવેચન-૧૮ :
હવે બીજા પ્રકારે સાધુનું વર્ણન કહે છે - તેનિ જે થી far સુધી અનશનાદિ તપો ભેદ પ્રતિપાદન સુગમ છે જ. બીજી વાયનામાં સંયમ યાત્રા માણાર્થે ભોજન ગ્રહણ તે “યગામાત્રાવૃત્તિ” છે.
અધિકૃત વાચનામાં અત્યંત-શરીરની અંદર જ તાપનથી સમ્યક્ દૈષ્ટિ વડે જ તપ, તેના વડે પ્રતીયમાનવથી. શરીરની બહાર જ તપાવવાથી મિથ્યાદષ્ટિ વડે તપણે પ્રતીયમાનવથી.
• સૂત્ર-૧૯ (અધુરુ) :
તે બાહાતષ શું છે ? બાહ્યતમ છ ભેદે છે. તે આ રીતે - અનશન, નોદરિકા, ભિક્ષાયય, રસપરિત્યાગ, કાયકલેશ પ્રતિસંલિનતા.
તે અનશન શું છે ? બે ભેદે છે - ઇત્વકિ, યાવઋષિક. તે ત્વરિક છે છે ? અનેકવિધ છે - ચતુર્થભક્ત, કૃભક્ત, અઠ્ઠમભકત, દશમભક્ત, બારસભકત, ચૌદશભક્ત, સોલશભક્ત, અર્ધમાસિકભક્ત, માસિકભક્ત, બેમાસિકભકત યાવત્ છમાસિકભક્ત.
તે યાdહથિત શું છે ? બે ભેદે છે - પાદપોયગમન અને ભકત પ્રત્યાખ્યાન તે પાદપોપગમન શું છે ? બે ભેદે છે . વ્યાપાર્તિમ અને નિવ્યઘિાતિમ. તે નિયમો
પતિકર્મ છે. તે પાદપોપગમન છે. તે ભક્તપત્યાખ્યાન શું છે? બે ભેદે છે - વ્યાઘાતિમ, નિઘિાતિમ. તે નિયમા સપતિકર્મ છે. તે ભકત પ્રત્યાખ્યાન કહ્યું. તે અનશન કહ્યું.
- વિવેચન-૧૬ (અધુ) :
ઉનલન - ભોજન નિવૃત્તિ. જે આ કરવા સમર્થ નથી તો શું કરવું ? ઊણોદરી • ઉદરને ઉભું રાખવું, ઉપલક્ષણથી અા ઉપધિપણું, તેમાં અશક્તને જે કરવાનું છે તે કહે છે, ભિક્ષાચર્યા - વૃત્તિ સંક્ષેપ. તેમાં પણ અશક્ત એ શું કરવું ? પરિત્યાગ. તેમાં પણ અશક્તને શું કરવું? કાયફ્લેશ, તેમાં પણ અશક્ત શું કરે ? પ્રતિસંલિનતા.
ઈત્વરિક-અપકાલિક-એક ઉપવાસાદિથી છ માસ પર્યd. યાવકયિક-જેટલી આ કથા - આ મનુષ્ય છે એમ વ્યપદેશરૂપ, - x • ચાવકયિક-પાવજીવિક. વૃક્ષની જેમ ઉપગમન-ચલિત થયા વિના રહેવું તે પાદપોપગમન. વાઘાતવતુ - સિંહ, દાવાનલાદિથી અભિભૂત જે સ્વીકારાય છે. નિવ્યઘાતિમ-વ્યાઘાતરહિત.
• સૂત્ર-૧૯ (અધુરેશી) :
તે ઊનોદરિકા શું છે ? બે ભેદે છે . દ્રવ્ય ઉનોદરિકા અને ભાવ ઉનોદરિકા. દ્રવ્ય ઉનોદરિકા શું છે? બે ભેદે છે - ઉપકરણ દ્રવ્ય ઉનોદરિકા અને ભકત-પાન દ્રવ્ય ઉનોદરિકા. તે ઉપકરણ દ્રવ્ય ઉનોદકિા શું છે? ત્રણ
૧૨૦
ઉવવાઈ ઉપાંગસૂઝસટીક અનુવાદ ભેદે છે – એક વસ્ત્ર, એક પાત્ર, એક મનોનુકૂલ નિર્દોષ ઉપકરણ રાખવું. આ ઉપકરણ દ્રવ્ય ઉનોદરિકા છે.
તે ભોજન-પાન દ્રવ્ય ઉનોદકિા શું છે ? અનેક ભેદે છે - કુકડીના આઠ ઉંડા પ્રમાણ માત્ર કોળીયા આહિર કરતા અલ્પાહાર, બાર કુકડી ઉંડા પ્રમાણ માત્ર કોળીયા આહાર કરાતં અપદ્ધઉંનોદધિ, સોળ ફકડી ઇંડા પ્રમાણ માત્ર કોળીયા આહાર કરતાં બે ભાગ પ્રાપ્ત ઉનોદરિકા, ચોવીશ કુકડી કંડા પ્રમાણ માત્ર કોળીયા આહાર કરતાં પ્રાપ્ત ઉનોદરિકા, કુકડીના ઠંડા પ્રમાણ એકમીશ કોળીયા આહાર કરતાં કંઈક જૂન ઉંનોદરી. અને કુકડીના ઊંડા પ્રમાણ બગીશ કોળીયા આહાર કરતાં પ્રમાણ પ્રાપ્ત. આનાથી એક કોળીયો ઓછો આહાર કરનાર શ્રમણનિન્જ પ્રકામરસભોજી કહેવાતા નથી. તે ભાપાન દ્રવ્ય ઉણોદરી કહી. દ્રવ્યોણદરી કહી.
તે ભાવ ઉણોદરી શું છે ? અનેકવિધ છે - અલકોધ, અસામાન, અપમાયા, અલોભ, અઘરાદ, અDiઝા. X - X -
તે ભિક્ષાર શું છે ? અનેકવિધ છે – દ્રવ્યાભિગ્રહ ચરક, ક્ષેત્રાભિગ્રહ ચક, કાલાભિગ્રહ ચ, ભાવાભિગ્રહ ચટક, ઉંક્ષિપ્ત ચરક, નિર્લિપ્ત ચરક, ઉતિનિક્ષિત ચસ્ક, નિક્ષિપ્તઉંલ્લિત ચક, વર્તિધ્યમાન ચક, સંહિયમાન ચક, ઉપનીત ચક, અપનીત ચક, ઉપનીત અપની ચરક, અપનીત ઉપનીત ચક, સંસ્કૃષ્ટ ચક, અસંક્રટ ચસ્ક, તાd સંસ્કૃષ્ટ ચસ્ક, અજ્ઞkત ચરક, મીન ચરક, દેટલાભિક, અદેટલાભિક, પૃષ્ટ લાભિક, અસ્પષ્ટ લાભિક, ભિinલાભિક, અભિક્ષાલાભિક, આwગ્લાયક, ઉપનિહિત, પરિમિત-પિંકપાતિક, શુદૈષણિક, સંખ્યા:તિક. આ ભિક્ષાચ કહી.
• વિવેચન-૧૯ (અધુરેથી) :
ચિયd-પ્રીતિકર કે વ્યક્ત દોષ વડે જે ઉપકરણ-વસ્ત્ર, પત્ર સિવાયના. * * • અલ્પાહાર-બગીશ કોળીયાની અપેક્ષાથી આઠનું અાપણું છે, ચા-મીશનું અડધું તે સોળ, તે બારના સમીપવર્તીપણાથી ‘બાર' એ ઉપાદ્ધ ઉણોદરી કહી. દ્વિભાગ ઉનોદકિા-બગીશનો અર્ધ ભાગ, તેથી સોળ કોળીયાને દ્વિભાગ ઉનોદરી કહે છે. ચોવીશ કોળીયા તે બત્રીશનો બીજ અડધાના મધ્યભાગને પ્રાપ્તપણાથી તે પ્રાપ્ત ઉનોદરી કહેવાય છે અથવા બગીશના ત્રણ ભાગને પ્રાપ્ત અને ચોથા ભાગને અપાખવી. એશ એ બગીશથી એક જ જન હોવાથી કંચન્યન ઉણોદરી કહી. બગીશ કવલથી પ્રમાણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ બગીશ કોળીયા પ્રમાણથી એકાદ કોળીયો (જૂન લેતા પણ [સાધુ પ્રકામ સભોજી-અત્યર્થ ભોક્તા કહેવાતો નથી.
અધ્યક્ષદ્ - અલકલહ, hહ એટલે ક્રોધ કાર્ય. અaઝંઝ-અવિધમાન કલહ વિશેષ, ૫ શબ્દ અભાવ વચન અર્થમાં પણ હોય. દ્રવ્યાભિગ્રહ ચરક • દ્રવ્યને આશ્રીને અભિગ્રહથી ચરે છે - ભિક્ષાર્થે ભ્રમણ કરે છે જે દ્રવ્યાશ્રિત અભિગ્રહને સેવે છે, તે દ્રવ્યાભિગ્રહચક.
