________________
૮૪
૧૨-ઉવવાઈ-ઉપાંગણ-૧
અનુવાદ તથા ટીડાનુસારી વિવેચન ૦ યથાવ • ઔપપાતિકનો શબ્દાર્થ શો છે? ઉપપતન તે ઉપપાત-દેવનાક જન્મ અને સિદ્ધિગમન. તેને આશ્રીને કરાયેલ અધ્યયન તે ઔપપાતિક. આ ઉપાંગ છે. આચારાંગનું જ પ્રથમ અધ્યયન “શાપરિજ્ઞા” તેના પહેલા ઉદ્દેશામાં આ સુત્ર છે . * *rNfh નો નાવે ખવડ ધિ કા રે માથા કવથTTઇ, fધ યા છે ઉમા ૩યથTu'' ઇત્યાદિ. આ સત્રમાં જે આત્માના પપાતિકત્વનો નિર્દેશ છે, તેનો વિસ્તાર કરે છે, તેથી અથી અંગના સમીપ ભાવ વડે તે ઉપાંગ છે. તેનો ઉપોદ્ગાત કહે છે
સૂગ-૧ (સાધુ) :
તે કાળે, તે સમયે ચંપા નામે નગરી હતી. તે ઋદ્ધિવાળી, નિર્ભય અને સમૃદ્ધ હતી. ત્યાંના લોકો-જાનપદો પ્રમુદિત હતા. જન-મનુષ્યો વડે તે કીર્ણ હતી. સેંકડો હશો હળો વડે ખેડાયેલ, સહજપણે સુંદર માર્ગ જેવી લાગતી હતી. ત્યાં કુકડા અને સાંઢના ઘણાં સમૂહો હતા, ઈગ્લ-જવ-ચોખાથી યુક્ત હતી. ગાય, ભેંસ, ગલકની પ્રસુતા હતી. આસાસ્વાન ચૈત્ય અને યુવતીઓના વિવિધ સઝિવિટની બહુલતા હતી. તે લાંચીયા, ખીસાકાતરુ થિભેદકો, ચોરો, કંડરક્ષકોમી રહિd, હોમ, નિરૂદ્ધવ, અભિષ, વીઝad સુખવાસ હતી. અનેક શ્રેણીના કૌટુંબિકની ગીચ વસ્તી હોવા છતાં શાંતિમય હતી. નટ, નક, જd, મલ્લ મૌષ્ટિક, વેdબ, કથક, લવક, લાયક, ગાયક, લંબ, મખ, તુણઈલ્સ, dભવણિક, અનેક તાલાચરણી સેવિત હતી. આરામ, ઉધાન, અગડ, તળાવ, દીર્થિકા, વાપીથી યુકત અને નંદનવન સમાન લાગતી હતી.
• વિવેચન-૧ (અધુરુ) :
અહીં ઘણાં વાયનાભેદો દેખાય છે. તેમાંથી અહીં જે કહ્યું તેની વ્યાખ્યા કરીએ છીએ, બાકીનું બુદ્ધિમાનોએ સ્વયં જાણવું. * * * * * વાચાર્ય આ પ્રમાણે - તે કાળે, તે સમયે જેમાં આ નગરી હતી. કાળ અને સમયમાં શો ભેદ ? કાળ એટલે સામાનકાળ, વર્તમાન અવસર્પિણીતા સોયા આરારૂપ સમય, તેમાં વિશેષ છે, જેમાં તે નગરી, તે સજા અને વર્તમાન સ્વામી હતા. તે કાળે અવસર્પિણીના ચોથા આરારૂપ હેતુભૂત, તે સમયના વિશેષભૂત હેતુથી ચંપા નામે નગરી હતી. •x• અવસર્પિણીવા કાળના વર્ણક ગ્રંથ વણિત વિભૂતિયુક્ત છે ત્યારે ત હતી.
દ્ધનભવનાદિથી વૃદ્ધિને પામેલ, તિમિત-ભયરહિત હોવાથી સ્થિર, સમૃદ્ધધનધાન્યાદિ યુક્ત, પ્રમુદિત-હષ્ટ, પ્રમોદકારી વસ્તુના સદ્ભાવવી. જનાનગરમાં
ઉવવાઈ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ રહેતા લોકો, જનપદ-જનપદમાં રહેતા કે ત્યાં આવતા પાઠાંતરી પ્રમુદિત જનયુક્ત ઉધાનો અને જનપદો ક્યાં છે તે. મનુષ્યજનથી સંકીર્ણ • x • અથવા ગુણવ્યાપતો જન જેમાં છે તે. હa-ળ, સેંકડો અને હાસે અથવા લાખો, સંકૃષ્ટ-ખેડાયેલી, અવિકૃષ્ટ-નજીકની, લષ્ટ-મનોજ્ઞ-ખેડૂતના અભિમત ફળ સાધનના સમર્થપણાની. પણતમોગ્યકરાયેલ, બીજ વાવવાની માર્ગ સીમાવાળી અથવા સંકષ્ટ આદિ વિશેષણ વાળી, સેતુ-પાણીની નીક હોય તેવા ક્ષેત્રવાળી સીમા જેવી છે તે અથવા લાખો હળો વડે ખેડાઈને દૂર સુધી મનોજ્ઞ લાગતી એવી સેતુસીમા જેની કહેવાય છે તે. • આના દ્વારા તે જનપદનું લોક બાહુલ્ય અને ક્ષેત્ર બાહુલ્ય કહ્યું છે.
કુકુટ-કુકડા, પંડેયસાંઢ, તેના ગ્રામ-સમૂહશી પ્રચૂર, આના વડે લોકનું પ્રમુદિતત્વ બતાવ્યું. હર્ષિત લોક જ કીડાર્યે કુકડાને પોષે છે અને સાંઢોને કરે છે. સવ-શાલિ-ઈશુ આદિથી વ્યાપ્ત, આના વડે જનપમોદનું કારણ કહ્યું. આવી વસ્તુના અભાવે લોકોને પ્રમોદ ન થાય. જ્યાં ગાય-ભેંસ-ઘેટા આદિ ઘણાં છે, આયાસ્વતસુંદર આકારવાળી કે ચિત્રોવાળા જે ચૈત્ય-દેવાયતન અને તરણી-વૈશ્યાદિ, સલિવિટસધિવેશન કે પાડાઓ [વસતી સ્થાનો ઘણાં છે તેવી. પાઠાંતરી ત્યાં અહd ચૈત્યો અને વ્રતવાળા લોકોના વિવિધ સન્નિવેશ-રહેઠાણ સ્થાનો ઘણાં છે. અથવા શોભનયો, આશ્ચર્યકારી ચૈત્યો, યજ્ઞોમાં ચૂપચય કે ધુતકીડા વિશેષ આશ્રીને ત્યાં ઘણાં નિવેશો છે તેવી નગરી.
ઉકોટ-લાંચ લેનારા, ગામાતુ-મનુષ્ય શરીર અવયવ વિશેષથી કેડ આદિ પાસેની ગ્રંથિ-કાષfપણ આદિની પોટલી, બિંદૈતિ-છેદે છે તે ગમ ગ્રંથિભેદક, ભટાચારભટો, તકચોરી કરનારા, ખંડરણિકા-દંડપાશક કે શુક લેનારા, આ બધાંથી રહિત. આ વાક્યોથી તેમાં ઉપદ્રવકારીઓનો અભાવ દર્શાવ્યો. ક્ષેમ-અશિવનો અભાવ. નિરવદુવા-નિરપદ્રવ, રાજાદિ કૃત ઉપદ્રવનો જયાં અભાવ છે તેવી.
સુભિકમ-જ્યાં ભિક્ષુકોને મનોજ્ઞ, પ્રચુર ભિક્ષા મળે છે તે. તેથી પાખંડીઓ અને ગૃહસ્થોને વિશ્વસ્વ-નિર્ભય કે અનુસુક સુખ-સુખસ્વરૂપ અથવા શુભ આવાસ
જ્યાં છે, અનેક કોટી-દ્રવ્ય સંખ્યા અથવા સ્વરૂપ પરિમાણ તે અનેક કોટીઓ, તેના વડે - તે કુટુંબોથી કીર્ણ, તથા સંતુષ્ટ જનોના યોગથી સંતોષવાળી, તેથી જ આ નગરી સુખા કે શુભા છે. • નટનાટક કરનારા, નર્તક-નૃત્ય કરનાર, જલ-વરુ આખેલક, બીજા મતે સજાના સ્તોત્રપાઠક, મલ, મૌષ્ટિક-મુડી વડે પ્રહાર કરનાર મલો, વિડંબક-વિદૂષક, કચક-કયા કહેનાર, પ્લવક-કૂદનારા કે તરનાર, લાસકરસ ગાનાર, અથવા જય શબ્દ બોલનારા-ભાંડ. આગાયક-શુભાશુભને કહેનાર, લંખ-મોટા વાંસના અગ્ર ભાગે મના, મંખ-ચિત્રફલક હાથમાં લઈ ભિક્ષા માંગતારા, તુણઈલ-લૂણ નામક વાઘ વિશેષ, dબવીણિકા-વીણા વાદક, તાલાપ-તાળીઓ વડે જોનારસી સેવાતા.
આરામ-જે માધવીલતા ગૃહાદિમાં દંપતીઓ રમે છે તે, ઉધાન-પુષ્પાદિવાળા વૃક્ષસંકુલ, જે ઉત્સવ આદિમાં બહુજન ભોગ્ય છે કે, અગડ-કૂવાડ, તડામ-તળાવ,
