________________
૧/૯/૩૩
૧
કરીએ છીએ. હે દેવાનુપ્રિય ! જો તમે માનતા હો કે આ યોગ્ય છે, પાત્ર છે, શ્લાધ્ય છે, સશ સંયોગ છે તો દેવદત્તાને પુષ્પનંદિ યુવરાજને આપો. કહો કે અમે તેનું શું શુલ્ક આપીએ ?
ત્યારે દત્તે અત્યંતર સ્થાનીય પુરુષોને કહ્યું – દેવાનુપિય ! વૈશ્રમણ રાજા મારી પુત્રી નિમિત્તે જે અનુગ્રહ કરે છે, તે જ મારું શુલ્ક છે. પછી તે સ્થાનીય પુરુષોનો વિપુલ પુરુ-વા-ગંધ-માળા-અલંકાર વડે સત્કારી, સન્માનીને વિદાય આપી. ત્યારે તે પુરુષો વૈશ્રમણ રાજા પાસે આવ્યા, આવીને વૈશ્રમણ રાજાને આ અર્થનું નિવેદન કર્યું.
ત્યારપછી દત્ત ગાથાપતિએ કોઈ દિવસે શોભન તિથિ-કર-દિવસ-નક્ષત્રમુહૂર્તમાં વિપુલ અશનાદિ તૈયાર કરાવ્યા, કરાવીને મિત્ર, જ્ઞાતિ આમંત્ર્યા. સ્નાન યાવર્તી પ્રાયશ્ચિત્ત કરી, ઉત્તમ સુખાસને બેસી, તે મિત્ર આદિ સાથે પરીવરીને તે વિપુલ અશનાદિને આવાદિત આદિ કરતો રહ્યો. જમીને આચમન
કર્યું. પછી તે મિત્ર આદિનો વિપુલ ગંધ-પુષ્પ યાવત્ અલંકાર વડે સત્કાર, સન્માન કર્યા. પછી દેવદત્તા કન્યાને સ્નાન કરાવી, વિભૂષિત શરીરી કરી, સહસ પુરુષવાહિની શીબિકામાં બેસાડી, બેસાડીને ઘણાં મિત્ર યાવત્ સાથે પરીવરી સર્વઋદ્ધિ યાવત્ નાદિતરવ સાથે રોહીડ નગરની મધ્યે થઈને વૈશ્રમણ રાજાને ઘેર વૈશ્રમણ રાજા પાસે આવી, બે હાથ જોડી યાવત્ વધાવે છે, વધાવીને વૈશ્રમણ રાજા પાસે દેવદત્તા કન્યાને અર્પણ કરી.
ત્યારપછી તે વૈશ્રમણ રાજા દેવદત્તા કન્યાને પ્રાપ્ત થયેલી જોઈ. જોઈને હર્ષિત-સંતુષ્ટ થઈ વિપુલ અશનાદિને તૈયાર કરાવ્યા, કરાવીને મિત્ર, જ્ઞાતિ આમંત્રે છે યાવત્ સત્કારીને પુષ્પનંદી કુમારને તથા દેવદત્તા કન્યાને બાજોઠે બેસાડ્યા, બેસાડીને ચાંદી-સોનાના કળશો વડે સ્નાન કરાવ્યું, કરાવીને શ્રેષ્ઠ વાદિ પહેરાવ્યા. પછી અગ્નિનો હોમ કર્યો. પુરૂષનંદી અને દેવદત્તાનું પાણિગ્રહણ કરાવ્યું.
પછી વૈશ્રમણ રાજા, પુષ્પાનંદીકુમાર એ દેવદત્તા કન્યાને સર્વઋદ્ધિ યાવત્ રવ સાથે મોટા ઋદ્ધિ-સત્કારના સમુદયથી પાણિગ્રહણ કરાવીને દેવદત્તાના માતા-પિતા, મિત્ર ચાવત્ પરિજનોને વિપુલ અશનાદિથી તથા વસ્ત્ર, ગંધ, માળા, અલંકાર વડે સત્કારી, સન્માની યાવત્ વિદાય આપી. - - ત્યારપછી પુનંદીકુમાર દેવદત્તા સાથે ઉપરી પ્રાસાદમાં, મૃદંગના અવાજ સાથે, નાટ્યાદિ ભૌગોપૂર્વક રહે છે.
ત્યારે તે વૈશ્રમણ રાજા કોઈ દિવસે મૃત્યુ પામ્યો, તેની નીહરણ ક્રિયા કરી યાવત્ પુષ્પનંદી રાજા થયો. પછી પુષ્પનંદી રાજા શ્રીદેવી માતાની ભક્તિથી પ્રતિદિન શ્રીદેવી પાસે આવે છે, આવીને શ્રીદેવીને પાદવંદન કરે છે, પછી શતપક-સહસ્રપાક તેલ વડે અગન કરે છે. અસ્થિ-માંસ-ત્વચા ચર્મ અને રોમને સુખકારક સંબાધના વડે સંબાધન કરે છે, સુરભિ ગંધચૂર્ણથી ઉદ્ધર્તન
વિપાક અંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
કરે છે. ત્રણ પ્રકારના જળથી સ્નાન કરાવે છે. તે આ – ઉષ્ણ, શીત અને ગંધ ઉદક વડે. પછી વિપુલ અશનાદિ ખવડાવે છે. શ્રીદેવી સ્નાન યાવત્ પ્રાયશ્ચિત્ત કરી ભોજન કરે છે, પછી પોતાને સ્થાન આવીને બેસે છે. ત્યારપછી રાજા પોતે સ્નાન કરે છે, ભોજન કરે છે, ઉદાર માનુષી કામભોગ ભોગવતો વિચરે છે. ત્યારે તે દેવદત્તા રાણીને કોઈ દિવસે મધ્યારત્રિએ કુટુંબ ચિંતાથી જાગતી હતી ત્યારે આ આવો વિચાર ઉત્પન્ન થયો. - નિશ્ચે પુષ્પનંદી રાજા શ્રીદેવીની માતૃભક્તિથી યાવત્ વિચરે છે. તો આ વ્યાક્ષેપથી હું પુષ્પનંદી રાજા સાથે ઉદાર ભોગ ભોગવતી વિચરવા સમર્થ થતી નથી. તો મારે માટે શ્રેયસ્કર છે કે
૩૨
શ્રીદેવીને અગ્નિ-શસ્ત્ર-વિષ-મંત્ર પ્રયોગથી મારી નાંખું. મારીને પુષ્પનંદી રાજા સાથે ઉદાર ભોગ ભોગવતી વિયરું. આ પ્રમાણે વિચારીને શ્રીદેવીના અંતર આદિ શોધતી વિચારે છે.
ત્યારે તે શ્રીદેવી કોઈ દિવસે મદિરાપાન કરી એકાંતે શય્યામાં સુખે-સુતી હતી. આ તરફ દેવદત્તા રાણી, શ્રીદેવી માતા પાસે આવી, આવી શ્રીદેવી મધપાન કરી એકાંતમાં સુખે સુતેલા જોયા - જોઈને દિશાલોક કર્યો. કરીને ભોજનગૃહમાં આવી, આવીને લોહદંડ લીધો, લોહદંડને તપાવ્યો, તપીને અગ્નિજ્યોતિરૂપ, કિંશુકના ફૂલ સમાન લાલ થયો, તેને સાણસી વડે ગ્રહણ કર્યો. પછી શ્રીદેવી
પાસે આવી. આવીને શ્રીદેવીના અપાન સ્થાનમાં દંડ નાંખ્યો. ત્યારે શ્રીદેવી
મોટા-મોટા શબ્દોથી ભરાડતી મૃત્યુ પામી. ત્યારે શ્રીદેવીની દાસીએ આ બરાડવાના શબ્દો સાંભળી, રામજીને શ્રીદેવી પાસે આવી. દેવદત્તા રાણીને ત્યાંથી પાછી ફરતી જોઈ. “હા-હા અહો ! અકાર્ય થયું' એમ કહી, દન-કંદન-વિલાપ કરતી પુષ્પનંદી રાજા પાસે આવીને રાજને કહ્યું –
હે સ્વામી ! નિશ્ચે, શ્રીદેવીને દેવદત્તા રાણીએ અકાળે મારી નાંખ્યા છે. ત્યારે પુષ્પનંદી રાજાએ તે દાસી પાસે આ અર્થને સાંભળી, સમજીને મહા માતૃશોકથી સ્પર્શ કરાયેલો એવો કુહાડા વડે કપાયેલ ચંપકવૃક્ષની જેમ ધર્ કરતો સર્વાંગથી ભૂમિતલે પડ્યો.
ત્યાર પછી પુષ્પનંદી રાજા મુહૂર્ત માત્ર પછી આશ્વસ્ત, વિશ્વસ્ત થઈને ઘણાં રાજા, ઈશ્વર યાવત્ સાર્થવાહ તથા મિત્ર યાવત્ પરિજનો સાથે રુદનાદિ કરતો, શ્રીદેવી માતાનું મહાઋદ્ધિ સત્કારપૂર્વક નીહરણ કર્યુ, કરીને અતિ ક્રોધિત આદિ થઈ દેવદત્તા રાણીને પુરુષો વડે પકડાવી, તે પ્રકારે વધ્ય કરવાની આજ્ઞા આપી. હે ગૌતમ ! આ પ્રમાણે નિશ્ચે તે દેવદતા રાણી પોતાા જુના સંચિત કર્મો અનુભવતી રહી છે.
ભગવન્ ! દેવદત્તા અહીંથી મૃત્યુ અવસરે મૃત્યુ પામીને ક્યાં જશે ? કાં ઉપજશે ? ગૌતમ! ૮૦ વર્ષનું પરમાયુ પાળીને કાળ માસે કાળ કરી, આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં નૈરયિકપણે ઉપજશે. તેનું સંસાર ભ્રમણ વનસ્પતિકાળ કહેવું. ત્યાંથી અનંતર ઉદ્ધર્તીને ગંગપુર નગરે હંસપણે ઉત્પન્ન થશે. તે ત્યાં શાકુનિક
