________________
કo
વિપાક અંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
૧/૯/૩૩ કહેતી હતી કે - સીંહોન રાજા શ્યામા રાણીમાં મૂર્જિત થયો છે, ચાવત શોધતી વિચરે છે. તો ન જાણે મને કેવા કુમરણ વડે મારશે. એમ વિચારીને ભય પામી કોપ ધરમાં ગઈ. જઈને પહત મનવાળી થઈ રાવતું ચિંતા કરવા લાગી.
ત્યારે તે સીંહસેન રાજા આ વૃત્તાંત જાણીને કોપ માં શ્યામાં રાણી પાસે આવ્યો, આવીને તેણીને અપહત મનવાળી યાવત જોઈ, જોઈને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે દેવાનપિયા! તું કેમ ચાવતું ચિંતામન છો ? ત્યારે શ્યામા રાણીએ, સીક્સેન રાજાને આમ કહેતા સાંભળીને ઉષ્ણ વચનો વડે સીંહોન રાજાને કહ્યું - નિશે હે સ્વામી ! મારી ૪૯૯ સપની અને ૪૯ માતાઓ તમારો મારા ઉપર રણ જાણી, તેઓએ પરસ્પર કહ્યું કે- સહસેન રાજ શયામારાણી ઉપર મુર્શિત છે - x • ચાવત છિદ્રાદિ શોધતી રહી છે, ન જાણે કઈ રીતે મારશે ચાવતું તેથી ચિંતામાં છું.
ત્યારે સીંહોન રાજાએ શ્યામા રાણીને કહ્યું – દેવાનુપિયા ! તું અપહત ચાવત ચિંતામન ન થા. હું કેવી રીતે યત્ન કરીશ કે જેથી તારા શરીરને કોઈથી પણ આભાધા, પ્રભાધા ન થાય, એમ કહી તેને ઈસ્ટ આદિ વાણી વડે આશાસિત કરીત્યારપછી ત્યાંથી નીકળી, તેણે કૌટુંબિક પુરુષોને બોલાવીને કહ્યું – હે દેવાનુપિયો ! તમે જાઓ અને સુપ્રતિષ્ઠ નગરની બહાર એક મહા ફૂટાગાર શાલા કરાવો, જે અનેક સ્તંભ સMિવિષ્ટ હોય, પાસોદીયાદિ કરાવો. પછી મારી આજ્ઞા પાછી આપો.
ત્યારે તે કૌટુંબિક પુરુષોએ બે હાથ જોડી ચાવતું આજ્ઞા સ્વીકારીને સુપતિષ્ઠ નગરની બહાર પશ્ચિમ દિશા ભાગમાં એક મોટી કૂટાગાર શાળા યાવતું કરાવી, જે અનેક સ્તંભ સંનિવિષ્ટ, પ્રાસાદીયાદિ હતી. પછી સૌોન રાજા પાસે આવીને તેમની આજ્ઞા પાછી સોંપી. ત્યારે સીંહોન સામે કોઈ દિવસે ૪૯૯ રાણી અને ૪૯ માતાઓને આમંત્રી. પછી તે ૪૯ રાણીઓ અને ૪૯ માતાઓને સોન રાજએ આમંત્રણ અપાતા, સવલિંકાર વિભૂષિત થઈ યથાવૈભવ સંપતિષ્ઠ નગરે સીંહસેન રાજ પાસે આવી. ત્યારે તે સીંહોન રાજાએ ૪૯ રાણીઓ અને ૪૯ માતાઓને કૂટાગર શાળામાં આવાસ આપ્યો.
ત્યારપછી સીહસેન રાજાએ કૌટુંબિક પુરોને બોલાવ્યા, બોલાવીને કહ્યું - દેવાનુપિયો ! તમે જાઓ અને વિપુલ અનાદિ લાવો તથા ઘણાં જ પુષગંધવ-માળાઅલંકારોને કૂટાગાર શાળામાં લઈ જાઓ. ત્યારે તે કૌટુંબિક પુએ તે પ્રમાણે લઈ ગયા. ત્યારે તે ૪૯ રાણીઓ અને ૪૯ માતાઓને સલિંકાસ્થી વિભૂષિત કરી. કરીને તે વિપુલ આશનાદિ અને સુસ આદિ આસ્વાદના વગેરે કરતી, ગંધર્વ અને નાટક વડે ઉપગીત કરાતી વિચારવા લાગી. ત્યારે સીંહસેન મધ્યરાત્રિ કાળ સમયે ઘણાં પરષો સાથે સંપરીવરીને કુટાર શાળાએ આવ્યો. આવીને કૂટાગર શાળાના દ્વારો બંધ કર્યું, કૂટાર શાળાને ચોતરફથી અનિ સળગાવ્યો. ત્યારે ૪૯ રાણી, ૪૯ ધાવમાતાઓ, સીંહસેન રાજ વડે
બળાતા રોતી-કકડતી ત્રાણ, અશરણ થઈ મૃત્યુ પામી.
ત્યારે સીંહસેન રાજ આવા અશુભ કમદિથી ઘણાં પાપકર્મો ઉપાજી ૩૪૦૦ વર્ષનું પરમાણુ પાળીને મૃત્યુ અવસરે મૃત્યુ પામી છઠ્ઠી નકમાં ઉત્કૃષ્ટ બાવીશ સાગરોપમ સ્થિતિમાં ઉત્પન્ન થયો. ત્યાંથી અનંતર ઉદ્ધતન રોહીતક નગરમાં દd સાવિાહની કૃષ્ણશ્રી નામક પનીની કુક્ષિામાં પુનીપણે ઉત્પન્ન થયો. ત્યારપછી કૃષણશ્રીએ નવ માસ પુરા થતા ચાવતું પુત્રીને જન્મ આપ્યો, જે સુકુમાલ, સુરૂપ હતી. પછી તે કન્યાના માતાપિતાએ બાર દિવસ વ્યતીત થતા વિપુલ આશનાદિ તૈયાર કરાવી ચાવતું મિત્ર જ્ઞાતિ નામકરણ કર્યું. અમારી આ કન્યાનું દેવદત્ત નામ થાઓ. પાંચ ધાત્રી વડે પરિંગૃહીત થઈ યાવતુ ઉછરવા લાગી. કાળક્રમે તેણી બાહ્યભાવથી મુક્ત થઈ, યૌવત-રૂષ-લાવણ્ય વડે યાવતું અતી ઉત્કૃષ્ટા, ઉત્કૃષ્ટ શરીરી થઈ.
ત્યારપછી તે દેવદત્તા કન્યા કોઈ દિવસે સ્નાન કરી યાવત વિભૂષિત થઈ ઘણી દાસી વડે ચાવતુ પરીવરીને ઉપરી આકાશતલમાં સુવર્ણના ડા વડે ક્રીડા કરતી રહેલી. તરફ વૈકામણ દત્ત રાજ સ્નાન યાવતુ વિભુષા કરી અશ્વ ઉપર બેસી, ઘણાં પરણો સાથે સંપરીવરીને અશ્વ વાહનીકાએ નીકળેલો હતો ત્યારે દત ગાથપતિના ઘરની કંઈક સમીપથી નીકળ્યો. ત્યારે તે વૈશ્રમણ રાજાએ યાવતુ જતા-જતા દેવદત્તા કન્યાને ઉપરી અકારાતળે સુવર્ણના દડા વડે રમતી જોઈ. દેવદત્તા કન્યાના ચૌવન અને લાવણ્યથી યાવત વિસ્મીત થઈને કૌટુંબિક પુરુષોને બોલાવ્યા, બોલાવીને આમ કહ્યું -
' હે દેવાનુપિયો ! આ કોની પુત્રી છે ?, તેનું નામ શું છે ? ત્યારે કૌટુંબિક પરષોએ વૈશ્રમણ રાજાને બે હાથ જોડીને કહ્યું- હે સ્વામી : આ દત્ત સાવિાહની પુત્રી, કૃણશીની આત્મા દેવદત્તા નામે રૂપ-ન્યૌવન અને લાવણયથી ઉત્કૃષ્ટ, ઉત્કૃષ્ટ શરીર કન્યા છે. ત્યારે વૈશ્રમણ રાજા અશ્વવાહનિકાથી પાછો ફરીને અભ્યતર સ્થાનીય પક્ષોને બોલાવ્યા, બોલાવીને કહ્યું – હે દેવાનુપિયો ! તમે જાઓ, દત્તની પુત્રી અને કૃષ્ણશ્રી ભાર્યાની આત્મા દેવદત્તા કન્યાને પુનંદી યુવરાજની પનીરૂપે માંગો. તેના બદલામાં જે શુક આપવાનું હોય તે આપજો.
ત્યારે તે અત્યંતર સ્થાનીય પુરષો વૈશ્રમણ રાજાએ આમ કહેતા હર્ષિતસંતુષ્ટ થતા બે હાથ જોડી યાવતું સ્વીકારીને, સ્નાન કરી પાવત શુદ્ધ પ્રાવેશય વસ્ત્રો પહેરી, દત્તના ઘેર આવ્યા. ત્યારે તે દત્ત સાર્થવાહે તે પુરુષોને આવતા જોઈને હર્ષિત-સંતુષ્ટ થઈને આસનેથી ઉભો થયો, ઉભો થઈને સાત-આઠ પગલા સામે ગયો. પછી આસને બેસવા નિમંત્રણા કરી, કરીને તે પરપો આad વિશ્વસ્ત થઈ, ઉત્તમ સુખાસને બેઠા. ત્યારે તેણે તેમને આ પ્રમાણે કહ્યું - હે દેવાનુપિયો ! મને આજ્ઞા આપો. આપના આવવાનું શું પ્રયોજન છે ?
ત્યારે રાજપુરષોએ દત્ત સાર્થવાહને કહ્યું - દેવાનુપિય! અમે તમારી પુત્રી અને કૃણીની આત્મા દેવદત્તા કન્યાની પુણનંદી યુવરાજની પતની માંગણી
