________________
३६-जीवाजीव-विभक्ति
३८३
जो पुद्गल गन्ध से परिणत हैं, वे दो प्रकार के हैं—सुरभिगन्ध और दुरभिगन्ध।
जो पदगल रस से परिणत हैं, वे पाँच प्रकार के हैं-तिक्त–तीता, कटु, कषाय-कसैला, अम्ल-खट्टा और मधुर। __ जो पुद्गल स्पर्श से परिणत हैं, वे आठ प्रकार के हैं-कर्कश, मृदु, गुरु, लघु (हलका)।
१७. गन्धओ परिणया जे उ
दुविहा ते वियाहिया। सुब्भिगन्धपरिणामा
दुन्भिगन्धा तहेव य॥ १८. रसओ परिणया जे उ
पंचहा ते पकित्तिया। तित्त-कडुय-कसाया
अम्बिला महुरा तहा।। १९. फासओ परिणया जे उ
अट्टहा ते पकित्तिया। कक्खडा मउया चेव
गरुया लहुया तहा। २०. सीया उण्हा य निद्धा य
तहा लुक्खा व आहिया। इइ फासपरिणया एए
पुग्गला समुदाहिया। २१. संठाणपरिणया जे उ
पंचहा ते पकित्तिया। परिमण्डला य वट्टा
तंसा चउरंसमायया ॥ २२. वण्णओ जे भवे किण्हे
भइए से उ गन्धओ। रसओ फासओ चेव
भइए संठाणओ वि य॥ २३. वण्णओ जे भवे नीले
भइए से उ गन्धओ। रसओ फासओ चेव भइए संठाणओ वि य॥
शीत, उष्ण, स्निग्ध और रूक्ष । इस प्रकार ये स्पर्श से परिणत पुद्गल कहे गये हैं।
जो पुद्गल संस्थान से परिणत हैं, वे पाँच प्रकार के हैं—परिमण्डल, वृत्त, यस्र-त्रिकोण, चतुरस्र-चौकोर और आयत-दीर्घ ।
जो पुद्गल वर्ण से कृष्ण है, वह गन्ध, रस, स्पर्श और संस्थान से भाज्य है-अर्थात् अनेक विकल्पों वाला है।
जो पुद्गल वर्ण से नील है, वह गन्ध, रस, स्पर्श और संस्थान से भाज्य
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org