________________
मुनितोपणी टीका, प्रतिक्रमणाध्ययनम्-४
२०३ पादान च कर्मवर्गणान्तर्गतत्वसाधक, ततश्थ, 'तदन्तर्भावाभावात्' इत्यय हेतुर्वाधितविषयः ।
उक्ता द्रव्यलेश्या सम्पति भावलेश्यामाह-सा च कपायोदयलब्धशक्तिविशेषयोगमवृत्त्यात्मिका प्रोक्तैव ।।
अत्राशङ्कते कश्चित्-ननु भावलेश्याया उक्तलक्षणस्वीकारे उपशान्त-क्षीणकपाय सयोगिकेवलि गुणस्थानेषु तदभावः प्रसज्यते, तत्र कपायाभावात्-योगमवृत्तेरतिशयान्तरमुपनीतेरसभवात् , इति चेन्न, तत्र भावलेश्याया उपचारतोऽङ्गीऐसा प्रश्न करना ठीक नहीं, क्यों कि आगमों से विरोध आता है।
अर्थात् किसीभी आगम में लेश्या को कार्यकारणरूप नहीं माना है।
लेश्या को अलग नहीं बताने का कारण यह है कि वे कर्मवर्गणा के अन्तर्गत साधकस्वरूप है। यह हुई द्रव्यलेश्या, अय भावलेश्या कहते हैं
___भावलेश्या कपायोदयलब्धशक्तिविशेषयोगप्रवृत्तिरूप पहले कह चुके हैं।
यहाँ पर यह प्रश्न होता है कि भावलेश्या का पूर्वोक्त लक्षण मानने से उपशान्तकपाय, क्षीणकपाय और सयोगिकेवली गुणस्थानो में उस (लेश्या) का अभाव मानना पडेगा, क्यों कि वहाँ कपाय नही है! ઠીક નથી, કારણ કે આગને તેમાં વિરોધ આવે છે
અર્થાત કેઈપણ આગમમા સ્થાને કાર્યકારણ રૂપ માનવામાં આવેલ નથી
લેસ્યાને જૂરી બતાવવાનું કારણ એ છે કે કર્મવર્ગણાની અંદર સાધક સ્વરૂપ છે, આ વાત દ્રવ્યલેશ્યાની થઈ હવે ભાવલેશ્યા કહે છે
ભાવસ્થા કષાદથલબ્ધશકિતવિશેષગપ્રવૃત્તિરૂપ છે એમ પ્રથમ કહેવાયું છે
અહિં આ એક પ્રશ્ન થાય છે કે-ભાવસ્થાનું પૂર્વોકત લક્ષણ માનવાથી ઉપશાન્તકષાય, ક્ષીણકષાય અને સગિકેવળી ગુણસ્થાનેમા તે લેસ્થાને અભાવ માનવે પડશે, કારણકે ત્યા કપાય નથી
