Aashirwad 1967 01 Varsh 01 Ank 03

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 6

ઉત્તરાયણ
ત્યારે મનુએ પૂછ્યું : ઉત્તરાયણ કોને કહેવામાં આવે છે?
સુદર્શન કહે છે : જે સૂર્ય છે તે ઉત્તમ છે. તક એટલે અંધકારથી જે સર્વ કરતાં ૩૬ અર્થાત ઊંચે રહેલ છે તે ઉત્તમ છે એવો અર્થ અહીં લેવાનો છે સૂર્ય ઉત્તમ છે અર્થાત અંધકારથી સર્વ કરતાં ઊંચે છે. અને એટલે ગતિ અથવા જવું. અંધકારવાળી સ્થિતિમાંથી ઊંચેની તરફ જવું, પ્રક શાળી સ્થિતિ તરફ જવું એ ઉત્તરાયણ છે. આપણે જન્મ લઈને કામ જ એ કરવાનું છે કે અંધકારવાની સ્થિતિમાંથી પ્રકાશવાળી સ્થિતિમાં જવું.
આપણા જીવનમાં રહેલી ઓછી સમજણશકિત એ અંધકાર છે, જડતા એ અંધકાર છે, અજ્ઞાન એ અંધકાર છે; કામ-ક્રોધ–લેભ મોહ એ અંધકાર છે, પ્રમાદ એ અંધકાર છે, નિર્દયતા અને નિકુરતા એ અંધકાર છે, અન્યાય, અનીતિ, હિંસા એ અંધકાર છે, આ બધામાંથી આપણે જેમ જેમ ટતા જઈએ છીએ તેમ તેમ આપણા જીવનનું ઉત્તરાયણ થતું જાય છે, આપણું જીવનમાંથી અંધકાર ઓછો થતો જાય છે અને પ્રકાશ પ્રકટતો જાય છે. જન્મ લઈને આપણે બધાં કામ દ્વારા મુખ્ય કામ આ જ કરવાનું છે કે આપણું જીવનમાં ઉત્તરાયણ થાય. કવિ શ્રી રવીન્દ્રનાથ ટાગોર પોતાના બંગલાનું નામ “ઉત્તરાયણ” રાખ્યું તેને મર્મ એમ કહી શકાય કે આ જિંદગીનું ધ્યેય અંધકારમાંથી નીકળી પ્રકાશ તરફ જવાનું છે, આ જીવન દ્વારા આપણે પ્રકાશ તરફ ગતિ કરવાની છે. પશુઓમાં મનુષ્યો કરતાં ઓછી સમજણ શક્તિ છે, મનુષ્યો કરતાં વધારે જડતા છે. આને અર્થ એ કે પશુઓમાં મનુષ્યો કરતાં ઉત્તરાયણ ઓછું છે, પશુઓ અંધકારમીથી પ્રકાશ તરફ મનુષ્યો કરતાં ઓછાં આવેલાં છે. માણસમાં પણ કેટલાક વધારે જડ હોય છે, મૂર્ણ હોય છે, ઓછી સમજણશક્તિવાળા હોય છે. આ બધામાં પણ ઉત્તરાયણ એટલું ઓછું સમજવાનું છે. અને માણસોએ પોતાની બધી સમજણશક્તિ વડે, પિતાના જીવનની બધી જાતની શકિત વડે અંધકારમંથિી નીકળીને પ્રકાશ તરફ આગળ વધવાનું છે. સૌ કેાઈએ પોતાના જીવનમાં નિત્ય આ ભાવના જાગ્રત રાખવી જોઈએ. પેલે સૂપસ્થાનને વેદમંત્ર આપણને આ જ કહે છે: ૩ : વરિ : કે ચિત્તત્તર તે યાત્રા સૂર્યમાન નિયમ
શ્રી “મધ્યબિંદુ મનુએ પૂછ્યું : ઉત્તરાયણને સૂર્યની સાથે શું સંબંધ છે?
સુદર્શન કહે છે : સૂર્ય ઉત્તમ છે અર્થાત અંધકારથી સર્વ કરતાં ઊંચે છે, અંધકારથી સર્વ કરતાં પર છે, સધકારથી સર્વ રીતે મુક્ત છે. જે અંધકારથી સવા કરતાં પર, અંધકારથી સર્વ રીતે મુક્ત હોય તેને જ સૂર્ય નામ આપી શકાય.
પ્રેરણ કરનાર ” એવા અર્થવાળા (૬ રને ) ક્રિયાપદ ઉપરથી “સૂર્ય' શબ્દ બન્યો છે. હવે પ્રેરણા કણ આપી શકે? જે અજ્ઞાનથી, જડતાથી,
અંધકારથી પર છે , તે જ પ્રેરક બની શકે. ઘેટાંને - પ્રેરનાર ભરવાડ ઘેટાં કરતાં વિશેષ ચેતનાવાળે, વિશેષ પ્રકાશવાળ હોય છે વિરોષ જ્ઞાનવાળા માણસ જ, તેના કરતાં ઓછા જ્ઞાનવાળા માણસેને પ્રેરક બનતો હોય છે. અજ્ઞાન, અંધકાર અથવા જડતાથી સંપૂર્ણ રીતે મુના હોય તે સૌ કોઈનો પ્રેરક બને છે. - અજ્ઞાન, ધકાર અથવા જડતાથી સંપૂર્ણ રીતે મુક્ત હોય એ તો એક પરમાત્મા છે તે સમસ્ત પ્રકૃતિને –સમસ્ત વિશ્વનો પ્રેરક છે. એથી સૂર્ય શબ્દ તેના વિશાળ અર્થમાં પરમાત્માનો વાચક છે આ પરમાત્મા સૂર્ય તરીકે ( અર્થાત પ્રેરનાર તરીકે ત્રણ સ્વરૂપે કામ કરી રહ્યો છે. આ ત્રણ સ્વરૂપનાં નામ છેઃ આધિભૌતિક, અધિદૈવિક અને આધ્યાત્મિક, અગ્નિ એ સૂર્યનું આધિભૌતિક રૂપ છે. આધિભૌતિક એટલે ભૂતોમાં રહેલું સ્થલ પદાર્થોમાં રહેલું સ્વરૂપ તે આધિભૌતિક સ્વરૂ૫. જે પદાર્થોમાં અગ્નિ અથવા ઉગતારૂપે સૂર્યનું તત્વ રહેલું ન હોય તો બધા પદાર્થો બરફ કરતાંયે વધારે ઠંડા હોય, કોઈ પદાર્થ ઊગે નહીં, વધે નહીં, પાંગરે નહીં, કોઈ નાનાથી મેટ થાય નહીં. બધા પદાર્થો કેવળ જડવત જેમના તેમ પડી રહે. શરીરમાં બાધેલું પણ જેમનું તેમ પડી રહે. પચે નહીં. એથી અગ્નિરૂપે સૂર્યનું જે સ્વરૂપ ભૂતોમાં (પદાથે માં) પ્રવેશી ભૂતોને જુદી અવસ્થામાં પ્રેરે છે, રૂપાન્તરમાં પલટાવે છે તે સૂર્યનું આધિભૌતિક સ્વરૂપ છે.
સૂર્યનું બીજું અથવા મધ્યમ સ્વરૂપ તે આકાશમાં સર્ય રૂપે પ્રકાશી રહેલું સ્વરૂપ. તેને જ સૂર્યનું આધિદૈવિક સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે. સૂર્ય દેવ” છે એટલે કે તે ઈદ્રિયોને પ્રકાશિત કરનાર, ઈદ્રિને પ્રકાશ આપનાર અને ઈદ્રિયોને પ્રેરનાર છે. આકાશમાં રહેલા સૂર્યના પ્રકાશથી જ બધા