Aashirwad 1967 01 Varsh 01 Ank 03

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 7

આશીવાદ
જાન્યુઆરી ૧૯૬૭
પદાર્થો પ્રકાશિત થાય છે, આકાશમાં રહેલા સૂર્યનું તેજ-તેજનો અંશ મળવીને જ આંખ જોઈ શકે છે. સૂર્યના તેજનો અંશ પોતાની અંદર હોવાને લીધે જ આંખ જોઈ શકે છે. આથી ચક્ષુરિન્દ્રિયન (આંખનો) દેવતા ર્ય ગણાય છે આ રીતે આકાશને સૂર્ય એ પરમાત્મારૂપી સૂર્યનું આધિદૈવિક (ઈદ્રિમાં પ્રવેશ પામેલું–ઇોિના સંબંધવાળું) સ્વરૂપ છે.
સૂર્યનું ત્રીજું અથવા ઉત્તમ સ્વરૂપ તે પ્રાણીમાત્રમાં અંતર્યામી સ્વરૂપે પ્રકાશી રહેલું સ્વરૂપ. તેને જ સૂર્યનું આધ્યાત્મિક સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે. આધ્યાત્મિક એટલે પ્રત્યેક શરીરની અંદર, પ્રત્યેક પ્રાણીની અંદર તેનાં મન-બુદ્ધિને પ્રેરનારું, મનબુદ્ધિને પ્રકાશિત કરનારું સ્વરૂપ. બુદ્ધિમાં જે પ્રકાશ આવે છે, જ્ઞાનની વૃદ્ધિ થાય છે, ચેતનાની વૃદ્ધિ થાય છે, સમજણશક્તિની-નિર્ણયશક્તિની વૃદ્ધિ થાય છે તે અંતર્યામી સૂર્યના સંપર્કને લીધે જ થાય છે.
આધિભૌતિક, આધિદૈવિક અને આધ્યાત્મિક આ ત્રણ સ્વરૂપ એ જુદા જુદા ત્રણ પદાર્થો નથી, પણ એક જ વસ્તુનાં ત્રણ સ્વરૂપ છે. જેમ બરફ, પાણી અને વરાળમાં વસ્તુ એક જ છે, તેમ પરમ તત્ત્વ એક જ છે તે લીલા માટે પોતાને આધિભૌતિક રૂપે, આધિદૈવિક રૂપે અનેક આધ્યાત્મિક રૂપે પ્રકટ કરી રહેલ છે. જેમ શરીર, ઇદ્રિ અને મનબુદ્ધિ આ જુદાં જુદાં લાગતાં ત્રણ સ્વરૂપમાં એક આત્મા જ પ્રકટ થયો છે અને તેમને પ્રવૃત્તિમાં પ્રેરે છે, તેવી જ રીતે એક પરમ તત્વ જ આ સર્વ પ્રાણી-પદાર્થોરૂપે પ્રકટ થઈને તેમને પ્રવૃત્તિમાં પ્રેરી રહ્યું છે.
જ્યાં સુધી પ્રાણી કેવળ ભૌતિક પદાર્થોમાં જ રસવાળે, ભૌતિક પદાર્થોની જ આસક્તિવાળે હોય છે, ત્યાં સુધી તેના જીવનમાં જડતાનું પ્રાધાન્ય રહે છે, તેનું જીવન કેવળ આધિભૌતિક પ્રકારનું - વનસ્પતિ કે પશુના પ્રકારનું રહે છે. તેવું જીવન અત્યન્ત હીન છે. જ્યારે પ્રાણીનું જીવન સ્થલ પદાર્થો અને ઇન્દ્રિયના મજશોખમાં જ ડૂબેલું રહે છે, ત્યારે તે જીવન મુખ્યત્વે આધિભૌતિક અને આધિદૈવિકતાવાળું જ રહે છે. આવું જીવન મધ્યમ પ્રકારનું છે, અને તે પણ અપૂર્ણ છે. જ્યારે પ્રાણ પૂલ
વિષયો અને ઇન્દ્રિયોના જ્ઞાનને જાણનાર, સમજનાર અને તે જ્ઞાનેને નિર્ણય કરનાર તત્વના અનુભવમાં જોડાય છે ત્યારે તેનું જીવન આધ્યાત્મિક પ્રકારનું બને છે. કારણ કે વિષયો અને ઈકિનાં જ્ઞાનેને જાણનાર-સમજનાર-નિર્ણય કરનાર તત્ત્વ એ જ પ્રાણીમાં તેના અહંભાવરૂપે અથવા આત્મારૂપે હોય છે. પોતાના આધ્યાત્મિક સ્વરૂપના અનુભવવાળું જીવન એ ઉચ્ચ પ્રકારનું જીવન છે.
પ્રાણી માત્રનાં અને આખા વિશ્વનાં આધિભૌતિક, આધિદૈવિક અને આધ્યાત્મિક જીવનસ્વરૂપને પ્રકાશ કરનાર અને તેમને પ્રેરનાર તત્વ તે પરમાત્મા અથવા સૂર્ય છે. જે પ્રાણીનું જીવન પોતાના આધ્યાત્મિક સ્વરૂપને અનુભવ કરવા જેટલું સચેતન અને પ્રકાશયુક્ત સ્થિતિએ પહોંચ્યું હોય છે, તે પોતાના પારમાત્મિક સ્વરૂપને અથવા સૂર્યને પ્રાપ્ત કરવા તરફ, વધુ ઉચ્ચતર સ્થિતિ તરફ ગતિમાન થઈ શકે છે. જીવનની આ ઉચ્ચતર સ્થિતિ તરફ ગતિ થવી એ જ ઉત્તરાયણ છે.
“પતંગ' શબ્દનો અર્થ પણ સંસ્કૃતમાં સૂર્ય થાય છે. પરમાત્મારૂપી સૂર્ય એ મહાપતંગ છે, ઉચતમ પતંગ અથવા ઉત્તમ પતંગ છે. વ્યક્તિનું જીવન અથવા વ્યક્તિનો અભાવ એ મહાપતંગના જ અંશરૂપ નાને પતંગ છે આપણું જીવનરૂપી પતંગને આપણું વ્યક્તિત્વરૂપી–અહંભાવરૂપી પતંગને નીચે પડત-નીચે જતો બચાવીને પરમાત્મારૂપી સૂર્ય તરફ ઉચ્ચ ગતિવાળો બનાવવો એ જ ઉત્તરાયણ છે. આ ઉચ્ચ ગતિ એ જ ઉત્તરાયણ અથવા શુકલ ગતિ છે. આ જગતમાં શાશ્વત કાળથી શુકલ અને કૃષ્ણ અથવા ઉચ્ચ અને હીન બે પ્રકારની ગતિ પ્રવતી રહી છે: રાવજsurmતી હેતે નાત: શતે શુક્લ ગતિ એટલે ઉત્તરાયણ અને કૃષ્ણ ગતિ એટલે હીન ગતિ અથવા અગતિ. જગતનાં તમામ પ્રાણી. એના જીવનમાં આ બે પ્રકારની ગતિ જોઈ શકાય છે. પ્રત્યેક પ્રાણીના જીવનમાં આ બેમાંથી કઈ પણ એક ગતિ તરફનું પ્રયાણું મુખ્યપણે હોય છે. આ બે ગતિનાં સ્વરૂપ વિષે આપણે હવે પછી વિગતવાર જોઈશું અને ઉત્તરાયણ પ્રત્યે અથવા ફુલગતિ પ્રત્યે આપણે વિશેષ રીતે અને સભાનપણે કેવી રીતે પ્રવૃત્ત થઈ શકીએ તે વિચારીશું.