________________
પ્રાર્થનાની મહત્ત
પ્રત્યેક દેશ અને પ્રત્યેક ધર્માંમાં એક યા ખા સ્વરૂપે ઈશ્વરની પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે. આવી પ્રાના સામાન્ય રીતે, સમૂહમાં માિમાં, મસ્જિ દામાં, દેવળમાં, આશ્રમેામાં અથવા વ્યક્તિગત રૂપે ઘરમાં પણ થાય છે. આથી સ્વાભાવિક રીતે એક સામાન્ય પ્રશ્ન આપણા મનમાં ઉદ્ભવે છે કે પ્રાર્થનાનું આટલું બધું મહત્ત્વ કેમ છે? પ્રાર્થના કરવાથી શે લાભ થાય છે ? અને પ્રાર્થનાનું સાચું સ્વરૂપ શું છે ?
અનુભવને અ`તે પ્રાર્થનાનું સાચું સ્વરૂપ જેએએ નિહાળ્યું છે, અને જેએ પ્રાનાનું સાચું હા સમજ્યા છે, તેવા સ ંતા, ભક્તો અને મહાત્માઓનું કહેવું છે કે પ્રા”ના એ માનવજીવનની સમૃદ્ધિનુ સાચું પ્રેરક બળ છે. પ્રાનાથી માનવીને હૃદયની સાચી શાન્તિ અને પરમ આનંદની જે પ્રાપ્તિ થાય છે, તેની તુલના સામે સ્વના વિલાસવૈભવ પણ તુચ્છ જણાય છે.
ઈશ્વરની પૂજા અને બાહ્ય ઉપાસના એ પ્રાથનાનું સાચુ' સ્વરૂપ નથી, પરંતુ પરમાત્માની સાથે આત્માનું ઐકય સાધી પ્રભુમય બની જવુ' એ પ્રાનાનુ` સાચુ સ્વરૂપ છે. હૃદયના વિશુદ્ધ પ્રેમથી અને શ્રદ્ધાપૂર્ણાંકની પ્રાર્થનાથી મનુષ્યના તન અને મન ઉપર અદ્ભુત પ્રભાવ પાડે છે. વિશુદ્ધ હૃદયની પ્રાનામાં એક એવું સામર્થ્ય સમાયેલું છે કે જે મનુષ્યને નિળ બનાવી, નૈતિક બળ આપી, આત્મશ્રદ્ધા અને. આત્મવિકાસના માર્ગો ઉપર લઈ જાય છે.
પ્રાર્થનાથી માનસિક શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. આ અનુભવ પ્રત્યેક માનવીને એક યા બીજા પ્રકારે થતે। હાય છે. જ્યારે માનવીના જીવનમાં ચારે બાજુ દુઃખનાં વાદળ ઘેરાવાથી અંધકાર છવાય છે, કાઈ રાહુ સૂઝતા નથી, સગાંસધીઓના સાથ તૂટી જાય છે, કાઈ માČદક હૈ।તુ નથી, આવા સમયે તે વિવશ બની જાય છે. ખે હાથ જોડી, દીન ભાવે ભગવાન સમક્ષ બેસી, આંખમાં આંસુની ધારા વહાવતા, સાચા હૃદયથી જ્યારે ભગવાનની પ્રાર્થના કરે છે કે હે પ્રભુ ! મારી રક્ષા કરી ! મને રાહ અંતઃવા ! ત્યારે કાઈ ચમત્કાર થતા હોય તેમ કાઈ વિચિત્ર ઢંગથી આપણું કા સફળ થાય છે. આમ
શ્રી શિવરાક્તિ'
આપણે જોઈશું તે સમજાશે કે, પ્રાના એક એવી દિવ્ય ચેતનશક્તિ કેન્દ્ર છે, કે જેનાથી શરીરમાં આત્મશક્તિને—પ્રકાશનો સંચાર થાય છે અને એક પ્રકારની અપૂર્ણ માનસિક શાન્તિ મળે છે.
સાચા હૃદયની પ્રાથનાના સ્વીકાર કરી પ્રભુ અવશ્ય સહાય કરે છે. આવા અનેક દાખલા આપણે ઋતિહાસમાં વાંચ્યા છે, જોયા છે અને અનુભવ્યા પણ છે. મહાભારત કહે છે કે જ્યારે ભરસભામાં દ્રૌપદીનાં પીર ખેંચાયાં, પેાતાની ઇજ્જત બચાવવાના ભય ઊભા થયા, ત્યારે દ્રૌપદીએ પેાતાના પાંચે પતિ સમક્ષ સહાય માટે નજર કરી, મે હાથ જોડી વડીલા અને મુખ્ખીએ પાસે મદદની માગણી કરી પણ બધું થઈ ગયું. કંઈ પરિણામ દેખાયું નહિ 'તે દ્રૌપદીએ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણને ખરા દિલથી યાદ કર્યાં. પરિણામ આપણે સૌ જાણીએ છીએ. દ્રૌપદીની પ્રાના પ્રભુએ સ્વીકારી અને સહાય કરી. ગજેન્દ્ર પ્રાથના કરી, તેને મેાક્ષ મળ્યા. ધ્રુવે પ્રાથના કરી અમર પદની પ્રાપ્તિ કરી. મીરાંએ પ્રાર્થના કરી ગિરિધરગાપાલને ૨ ઝવ્યા. ગુજરાતના આદિ ભક્તકવિ નરસિંહ મહેતાએ ભગવાનની પાર્થના દ્વારા અનેક કાર્યો સિદ્ધ કર્યાં છે તે જગજાહેર છે. આવા અનેક દાખલા આપણી સમક્ષ છે. જેણે જેણે સાચા હૃદયથી ! મુની પ્રાર્થના કરી છે તેણે તેણે પેાતાની ચ્છિત વસ્તુ પ્રાપ્ત કરી છે.
આ બધી ાતા આપણને બહુ જૂનીપુરાણી દેખાય છે. પરંતુ ભૌતિકવાદના આ યુગમાં ભારતના રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીના જીવનમાં દષ્ટિપાત કરીશું તે। જો કે પ્રાર્થનાનુ` મહત્ત્વ તેમના જીવનમાં આછું ન હતું. તેમનું જીવન જ પ્રાથૅનામય બની ગયું હતુ. માત્માજી નિઃસ’કાચ કહેતા હતા કે મારી સમક્ષ ઉપસ્થિત થતા રાષ્ટ્રિય, સામાજિક અને ાજનૈતિક વિકટ સવાલેાના ઉકેલ હું પ્રા'ના દ્વારા મેળવું છું, પે।તે પ્રાનાને એક અનંત શક્તિ ૨ મજતા હતા. સત્ય અને અહિંસાના તત્ત્વનુ' સાચુ' દર્શન તેમને પ્રાનામાંથી મળતું હતું. તેમનું મંતવ્ય હતું કે પ્રાઈના એ આત્માના પેકાર છે. જ્યારે સર્વસ્વ છેડીને ઈશ્વર ઉપર ભરાસા રાખીએ
