Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAsa kAryAlaya, rAvapurA, vaDodarA agatyanuM savAsa' dara aMgrejI mahinAnI pAMcamI tArIkhe niyamita pragaTa thAya che. game te mahinAthI "suvAsenA grAhaka banI zakAya che. "suvAsa'ne uddeza prajAnI sArvatrika unnatimAM dareka rIte madadakartA banavAne che. te uddezane anukULa thaI paDe evA vividha prakAranA lekhane temAM sthAna apAze. abhyAsa pUrNanI sAthosAtha joDaNIzuddha, saraLa, maulika ne rasika tene prathama pasaMdagI maLaze, suvAsamAM pragaTa thatA dareka lekhanA lekhakane, je puraskAra svIkAravAnI temanI icchA haze te, pAnA dITha ATha AnAthI eka rUpiyA sudhI puraskAra apAze. Avo puraskAra meLavavA mATe lekhake "suvAsa'nA lekhaka maMDaLa'mAM joDAvuM joIe. e maMDaLamAM joDAvAthI lekhake bheTa pustaka-prakAzana, " salAhakAra maMDaLa'mAM pratinidhitva vagere aneka lAbha meLavI zake che. "maMDaLa'mAM joDAvA mATe "suvAsa' para eka sarvAMgasuMdara lekha ja mokalAvavo rahe che. dareka lekhakane temanA pragaTa thatA lekhanI pAMca nakala ne "suvAsa'nA cAlu aMka mokalAya che. keTalIka vyaktio ane saMsthAone "suvAsa" khUba ja rucyuM che. paNa Arthika agavaDatAnA kAraNe teo ghaNu ja ochA lavAjame tenI mAgaNI kare che. A mAgaNIne pahoMcI vaLavuM amAre mATe muzkela hoya che. A bAbata zrImaMta sAhitya--premIoe vicAravA jevI che. tevA sajajane e prakAranA jeTalA grAhakene mATe grAhaka dITha akeka rUpi ApavAne taiyAra thaze, eTalA grAhako pAsethI ame paNa lavAjamamAM akeka rUpiyo ocho laIzuM. pariNAme evA seMkaDo utsuka grAhakone savA rUpiyAmAM 'suvAsa' maLI raheze. suvAsa "nA pracAramAM madada karI zake tevA sAhityapremI mitromAMthI jeo eka grAhaka meLavI Ape temane suMdara-suzobhita pekeTa-DAyarI; be grAhaka meLavI Ape temane "AMkha ane cazmA" (kAcuM pUruM ) nuM pustaka; traNa grAhaka meLavI Ape temane te ja pustaka (pAkuM pUThuM); cAra grAhaka meLavI ApanArane DAyarI ne pustaka bane; pAMca grAhaka meLavI ApanArane vinA lavAjame " suvAsa " mekalAya che, ane te uparAMta vizeSa grAhake meLavI lAvanArane bhinna bhinna prakAre puraskAra apAya che. sAhityanA pracArane A prakAranA lAbha bIje paNa kadAca maLI zakatA haze, paNa "suvAsa mAM eTalI vizeSa sagavaDatA che ke temAM tevA mitra-pracArake para lavAjama ugharAvavAnI ke bIjA kaI prakAranI javAbadArI nathI. teo phakta nAma sUcave ane ame prayAsa karIe. te prayAsamAM jeTalI saphaLatA maLe tene yaza ane lAbha nAma sUcavanArane phaLe noMdhAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvAsa ne namUnAne eka patra lakhI jaNAvanArane vinA mUlya mekalavAmAM Ave che. paNa te patra maLyA pachI pragaTa thAya te aMka mokalAze. namUnAnA aMkanI taratamAM jarUra heya temaNe traNa AnAnI TikiTa bIDavI. jemAM uttara jarUrI hoya evA dareka prakAranA patravyavahAramAM, ke lekha asvIkArya nIvaDe te pAchI meLavavAne, jarUrI TikTi bIDavI joIe. ane pitAnA patra para ke kapisTa para, pisTala niyama pramANenI pUratI TikiTa caDavI joIe. kAryAlayane lagatA patravyavahAramAM taMtrI ke saMcAlakanuM nAma na lakhavuM. kemake tema thavAthI temanI gerahAjarImAM te patranI vyavasthA vilaMbajanaka thaI paDe che. prAcIna bhAratavarSa" ke "Ancient India'nA grAhakone prathama varSe ardhA lavAjama [lavAjama rU. 1-8-0 + 0-4-0 pisTeja=1-12-0] ane tyAra pachI bIjA eka varSane mATe paNa lavAjame [2-8-0]mAM "suvAsa' maLI zakaze. jemanAM lavAjama DIsembaranA aMta sudhImAM maLI jaze evA jUnA-navA rajIsTarDa grAhakone, lavAjama pahecatI mudata sudhI, zazikAnta kuM. ne tyAMthI kharIdAtAM temanAM cazmA para pAMca TakAnuM vaLatara ApavAmAM Avaze. suvAsane keTalAka grAhakonAM trIjA varSanAM lavAjama, sAta mahinA vItavA chatAM, hajI sudhI nathI maLyAM. te grAhakone AgrahabharI vinaMti che ke A eka maLatAM tarata ja lavAjama mokalI Ape. * have pachI cAlu na rahevuM hoya te hajI paNa rUA. 1-15-0 mokalAvI ApI nA lakho. suvAsa nuM lavAjama bharavA mATe amadAvAda-muMbaInA ejanTanAM nAma- ziSTa sAhityabhaMDAra, prInsesa sTrITa, muMbaI ena. ema. tripAThI, ' , " " ena. ema. Thakkara, } mahAdeva rAmacandra jAguSTa, traNa daravAjA, amadAvAda gurjara grantharatna kAryAlaya, gAMdhI roDa, zrI nAgaradAsa prAgajIbhAI, dezIvADAnI piLane nAke , zeTha mohanalAla DesAbhAI bukasela, rAjakeTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ chellAM pacIza varSathI hiMdI kuTuMbAne saMrakSaNa ApanArI vesTana InDIyA vImA kaMpanInI "hAusIMga skImanI ceAjanA peAlIsI hAlDerAnA hita mATe navuM sAhasa ejansI mATe lakhA yA maLeA kelakara enDa ko. vAdarA rAjyanA cIpha ejasa nyu kAThI rADa, vaDAdA. mesasa eple glAsa varkasanA, ebDara sIlvaranA, temaja prabhAkara kAcamAlanA ane au'dha seApa varkasanA sAla ejanTasa. # A bekArInA jamAnAmAM udyoga e pArasamaNi che. eka vakhate paddhatipUrvaka zivaNakAma ( TelarIMga )ne kApakAma ( kaTIMga ) zIkhI le; ane dhera beThAM tame bI. e. ane ema. e. karatAM paNa vadhu kamAI zakazo. e zikSaNa meLavavA mATenI eka mAdare saMsthA-- jyAM laMDana DIplAmA kArsa paNa zIqhaSAya che. te paNa jyAM taddana mAphakasara che meADana Telara enDa kaTara InsTITayuTa ', ' [ proprAyaTara----e. DI. suratI DI. ema. (laMDana)] The. humAyuna menzana, kAThI pAse, vaDAvaMza sAnuM-cAMdI game che te darekane, paNa hamaNAM jarA bhAva nathI pAmatte. paraMtu eka mArga che-- ' ! game te dhAtu upara sAnAnuM, cAMdInuM, trAMbAnuM ke nIkalanuM hAIkalAsa gIleTa karAvI levuM. 3.62 ilekaTrIkasITIthI evuM suMdara gIleTIMga karanAra-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat meADane ilekaTro-pleTIMga varkasa prA. vI. ema, talagAvakara dAMDiyA mAra, mAkhAjIpurA, vaDedarA. www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ka Aregya, vyAsa ane saMdurastI viSayaka saMpUrNa ane saciva mAhitI satata 26 varSathI ApatuM mAsika - kema , * * * che che vyAyAma * * * * vArSika lavAjama - hiMdamAM rU. 2-8-0 paradeza ziliMga-pa. zarIra taMdurastI sivAya badhuM nakAmuM che. zarIrane taMdurasta, nirogI ane sazakta kevI rIte banAvavuM ane Arogya prApta karyA pachI te kevI rIte TakAvI rAkhavuM, te vyAyAma vAMcavAthI paNa jANI zakAze. ApanA gharamAM, ApanI lAyabrerImAM ke ApanI vyAyAmazALAmAM tene bolAve; te Apane yogya ane sAcI salAha Apaze. varSanA rU. 2-8-0nA badalAmAM, varSa Akhare dAktaranAM bIla mATe kharcAtI meTI rakamane te bacAva karaze. | game te mAsathI tenA grAhaka thai zakAya che. lakhe - vyavasthApakaH vyAyAma kAryAlaya, mujumadArane vADe, rAvapurA, vaDodarA. *ma hA gu ja rA ta" siMdhamAM vasatA traNa lAkha jeTalA gujarAtIonuM suprasiddha mukhapatra (sAmAhika) che jemAM sAhitya, rAjakAraNa, arthazAstra, zarIra keLavaNI, bALajagata, strI saMsAra--vigere vanane lagatA dareka viSayonI suMdara chaNAvaNa thAya che. * jANItA sAhityakAra zrI. DuMgarazI dharamazI saMpaTa dara aThavADiye yuddha paristhIti Abehuba rIte varNave che. * 'janmabhUmi' ane "bahurUpI' zabdaracanA hariphAionA sacoTa ukele ane dalIla eka niSNAta taraphathI niyamita prasiddha thAya che. * "mahAgujarAta' buddhivardhaka khUha hariphAI vagara dAkhala phIe suMdara InAma meLavI Ape che. * enA datsavI ane bIjA khAsa aMkeeka gujarAtI patrakAritvane samRddha karyuM che. * vaDodarA rAjyanA tamAma pustakAlaya mATe maMjura thayeluM che. vArSika lavAjama hiMdamAM rUA. 4 - videza zi. 6 * siMdhamAM jAhera khabara mATe ajoDa sAdhana che - namunAnI nakala temaja bhAvatAla mATe Ajeja lakheH ejanTo na hoya tevA sthaLonA nyujhapepara ejanTee turata ja patravyavahAra karavo. ke manejaraH siMdha nyujhapeparsa lImITeDa, kempabela sTrITa-karAMcI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - ---- = = = - - --- - syste ajJAnatimirAndhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena tasmai zrIgurave namaH // * ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra pa ka aa pustaka 3 ]. DIsembara : 1940 [ aMka 7 ahiMsAH saMskRtimAM tenuM sthAna ramaNalAla vasaMtalAla desAI [ gatAMka pR. 275 thI cAlu]. vaLI jamIna Ape eTaluM ApaNe leI zakIe chIe? bhUminA vAtsalyanI maryAdA zuM ApaNe joI che? vijJAnavide nA pADe che. ApaNe kalpI na zakIe eTale kherAka ApavA jamIna taiyAra che, mAtra ApaNane te letAM hajI pUrepUruM AvaDayuM nathI. jAnavarone bhakSa karavAmAM nahIM Ave te te vadhI jaze e DarathI mAMsAhAra cAlu rAkhavAnuM jarA paNa kAraNa nathI. kherAka arthe ja keTalAM prANuo ucheravAmAM Ave che? kharuM jotAM jAnavaronI saMkhyA vadhI jAya evI jagatanI sthiti manuSya rahevA dIdhI nathI, ane manuSyane harakata na kare eTaluM pramANa sAcavI rAkhavA jAnavaro khAsa kALajI rAkhe che e niHsaMzaya vAta che. . kRSijIvana e ahiMsAne trIjo ane poSaNanA aMgano Akharano vijayadhvaja che. saMskRti jemajema potAnI bhUmikAo badalatI jAya che, tema tema tene hiMsA karavAnAM kAraNe ochAM thatAM jAya che. jaMgalI avasthAmAM manuSya upara svajAtIya ahiMsAno aMkuza hatA; mANasano kherAka mANasa na hato. AthI AgaLa vadhI gopa-bhUmikAmAM praveza karatAM jAnavaranI keTalIka jAte kherAkanA svarUpamAMthI mukta thaI, ane chevaTe A ahiMsAe dhImedhIme manuSyajAtane kRSijIvananAM dvAra kholI batAvI ApyuM, ke khorAka mATe katalakhAnAMnI have bilakula jarUra rahI nathI. manuSyajAtanA piSaNa mATe kRSijIvanamAM ATalI badhI zakyatAo hevA chatAM jagata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 suvAsa : DIsembara 1940 hajI mAMsAhArI maTayuM nathI e vAta atre bhUlavI na joIe. hiMdustAnanA cheDA bhAga zivAya AkhI duniyAmAM hajI mAMsAhAra pracalita che. paraMtu ApaNe e pariNAma AgaLa AvI UbhA chIe ke jyAre mAMsAhAra e jagatano eka ja ane mukhya AhAra maTI gayo che. vanaspatiAhAre tenuM mukhyasthAna naSTa karyuM che eTaluM ja nahIM, paraMtu AhAra tarIke svIkAra pAmavA mATe mAMsane vanaspatinI saMpUrNa sahAya levI paDe che. vanaspati--AhAranA svarUpamAM saMtAvuM paDe che. vanaspati ane tejAnAnI madada vagara mAMsathI koInI thALImAM AvI zakAtuM nathI. Ano artha e ja ke mAMsanI mahattA ghaTI gaI che. tenI jarUriyAta rahI nathI, ane mAtra Teva ke zokha tarIke te astitva bhogave che. ahiMsAne A vijya nAnAsana nathI. vanaspatimAM jIva ane lAgaNI hevA badalanI jagadIza bojhanI saMbhAvanA ahiMsAnA siddhAMtane nirbaLa kare che, ema mAnavAnuM kAraNa nathI. chatAM prANIonAM janma, uchera ane maraNanI kriyA karatAM vanaspatinAM janma, maraNa ane uchera-kriyA judI rIte thAya che; chatAM bojhanI saMbhAvanA siddha thaI vanaspatimAM paNa jIvaMta prANIo sarakhI lAgaNI hevAnI mAnyatA dRDha thaze, te saMskRtimAM AgaLa vadhavA IcchatA janasamAje pitAnA pioSaNa mATe alabata bIjA ahiMsAnA mArga khoLavA ja paDaze. emAM ahiMsAe gabharAvAnI jarUra nathI. A mAgamAM A ja paNa prayogo nahIM thatA hoya ema mAnavAnuM kAraNa nathI. A eka evI mahAdalIla karavAmAM Ave che ke mAMsAhAra vagara mAnavI azakta ane bhIru banI jAya ema che. ane mAMsAhAra ane ahiMsA vaccene virodha dekhIte ja che. piSaNanAM tattavo mAMsamAM vadhAre che ke vanaspatimAM e viSe niSNAtamAM matabheda che. vanaspati vagara mAMsa ekaluM AhAra tarIke bhAgye ja AvI zake che e jagatabharanA pAkazAstrano purAvo te ApaNI pAse che ja. uparAMta mAMsAhAra vagara azakti ane bhIrupaNuM vadhI gayAno purAvo te maLe ema che ja nahIM. hiMdustAnanA gaNyAgAMThayA vargo sivAya mAMsAhAra keI sthaLe niSiddha gaNAya nathI. ApaNA rajapUta mAMsAhArI hatA chatAM muralImothI hArI gayA, mAMsAhArI muslIma zahenazAhatane marAThAoe hacamacAvI nAkhI. brAhmaNa pezvAo te mAMsAhArI nahIM ja hoya chatAM temaNe hiMdanAM bhAremAM bhAre yuddha khelAM. muslIma ane marAThA e banne mAMsAhArI prajA pAsethI aMgrejoe hiMdanuM rAjya khUMcavI lIdhuM, eTaluM ja nahIM, pazcimanI mAMsAhArI Daca, porTugIjha ane phenya prajAne harAvI invejoe hiMdamAM sthAna meLavyuM. vimaLazAha, sajajana, vastupALa, tejapALa, hemu, samarAzAha, jAvaDazA ne ghelAzA samA jaina maMtrIo ke lIlA ane amarasiMha samA nAgaramaMtrIo mAMsAhArIna chatAM temaNe mAMsAhArI duzmano sAme khelelAM vijayI yuddhothI ItihAsa suparicita che. i. sa. 1857nA baLavA prasaMge igrejone bhAre thaI paDelAM, nhAnA sAheba, tAtyATope ane lakSmIbAI e traNe brAhmaNo hatAM, ane custa brAhmaNa tarIke mAMsAhAra nahIM ja karatAM hoya ema ApaNe mAnI laIzuM. mAMsAhArI prajAeAnA itihAsa kAMI satata javalaMta kArakirdInA ghAtaka nathI ja. mAMsAhArI cInAone jApAnIo pUratI rADha paDAve che. eja pramANe kAnsa jevI prajAne jarmanIe uthalAvI pADI emAM vadhAre ochA mAMsAhAranuM kAraNa keAIe hajI ApyuM nathI. *jainanA utkRSTa jIvananiyAmAM sajIva (lIlI) vanaspatinA AhAra sAme ochAmAM ochuM ahIM hajAra varSathI pratibaMdha mUkAyelo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA - 296 mAMsAhAra ane vanaspatinA AhAra e be vacce evI kadI zAstrIya tulanA karavAmAM AvI nathI ke jethI eka upara bIjo AhAra sarasAI bhogavavA pAtra banI jAya. vyaktigata ke prajAkIya ItihAsamAM khorAkanA tatva upara bhAra mUkI keIe evI zodha karI nathI ke mausAhArI prajA e hArane ja kAraNe vadhAre sUra ke sAhasika banI heya. mAMsAhAranI pAchaLa rahelI bhAvanA mAMsAhArIne joradAra, mRtyune na gaNakAre e ane jyarahita banAvI de che ema paNa keTalAkanI mAnyatA che. khorAkamAM AvatAM pazupakSIne mAravAmAM kazI bahAdurI vikAsa pAmetI hoya ema lAgatuM nathI. saraLatAthI pakaDAtAM-baMdhAtAM iMDAM pheDavAmAM, bataka marathI cuMthavAmAM ke gheTAM-bakarAM ke marelAM mAchalAM khAvAmAM sAhasa ke zauryanA pATha khAsa AvaDI jatA hoya ema mAnavuM e vadhAre paDatuM lAge che. vaLI e kArya mAMsAhArIo karatA nathI; khATakIo, kasAio tathA babaracIo dhaMdhA tarIke bahAdurInA talapUra paNuM bhAna vagara e kArya kare che. ane bahAdurI hoya to paNa te mAranAramAM hoya; mAtra jamanAramAM te naja Ave. mAre kAI ane bahAdurI bIjAmAM Ave ema banyuM kadI jANyuM nathI. mAMsAhAramAM ja evo guNa che ke tethI mANasa apoApa bahAdura banI jAya ema paNa kAI kAInI bhramaNuM hoya che. khorAkanA vividha guNa hoya che emAM zaka nahIM. paraMtu mRtyuprahAra khamatA pazunA dehamAM lAgato jhaTake tenA AkhA dehamAM bhayanuM eka viSa phelAve che ema kahetA virUddha pakSanI vAta puravAra na thaI hoya topaNa ugra ane tAmasa mAnasa vikarNAvate mAMsAhAra kayA guNathI zaurya vadhAre che e paNa samajamAM AvatuM nathI. ugratA ane tAmasa svabhAva e bahAdurInA virodhI aMze che. rogISTa deha, baLiyela svabhAva, ane IrSAbharI vRttimAMthI e ugratA ane tAmasa mana vikasI rahe che. jagatane mAnavatA tarapha vaLavuM hoya to evA mAnasane pheravI vadhAre udAra, kumaLuM, saMskArabharyuM ane zAMta banAvavuM paDaze. mAMsAhAra tAmasa vikasAvate heAya te tene choDavo ja joIe. e AhAtmA kazI ja bahAdurI nathI e te ApaNe sahaja vicAra karatAM samajI zakIe ema che.. barnArDa zo je bahAdura sAMskRtika baLavAkhora bIjo jaDavo muzkela che. e vanaspati AhArI che. hITalara ke musalinInI yuddhazakti vize bhAgyeja be mata hoya. e mAMsAhAra karatA ja nathI. AkhI briTIza saltanatanI hAme ekale hAthe jhUjhavAnI satata taiyArI batAvI rahelA gAMdhIjInuM zorya koIpaNu mahArathIne zaramAve evuM che. e gAdhIjI mAMsAhArI nathI e te AkhuM jagata jANe che. Ama eTaluM te joI zakAya ke mAMsAhAra bahAdurI mATe Avazyaka che e kathanane ItihAsa, zAstra ane nitya vyavahArano jarAya Teke nathI. - Ama rAka mATe hiMsAnI jarUra nathI e eka vAta, ane hiMsAmaya khorAka vagara zairya ghaTatuM cAle e mAnyatA bhramaNuM ja mAtra che e bIjI vAta. poSaNanI bAbatamAM hiMsA have anAvazyaka banI gaI che. ApaNI jUnI jaMgalo ajJAna avasthAnI Tevane e mAtra eka bhaNuMkAro che. piSaNanA kAmamAM ahiMsAnuM kayuM sthAna che, te ApaNe joyuM, pragatine ItihAsa spaSTa sUcave che ke jemAM saMskRtimAM ApaNe AgaLa vadhIe chIe tema hiMsAnI jarUriyAta ochI thatI jAya che. atyAre khorAka ochA che, e bUma nathI. paraMtu barAka sarvane maLatuM nathI e bUma che. hiMsAne mArga te ApaNe vaTAvI bAju upara mUkI che. A vastuonI kiMmata anya vastuothI aMkAtI (Barter system) jyArathI baMdha paDI, ane calaNuM nANuM (legal tender) e jyArathI vyavahAra ane vepAranA madhyabiMdu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 - suvAsa : DIsembara 1940 tarIke manAyuM, tyArathI bhaMDALavAda (capitalism) zarU thaI cUkayA. vartamAna jagata kRSi bhUmikAmAMthI audyogika bhUmikA ( Industrialism) upara AvatAM A bhaMDALavAde krUra svarUpa dhAraNa karyuM. khArAka mATe nahIM paraMtu khArAkanAM sAdhanA meLavavA mATe Aja ApaNe prayatnazIla thavuM paDe che. khArAka pUratA che. kAmanI vaheMcaNIne aMge tene utpanna karanAra utpanna karye ja jAya che, paraMtu te sarvane maLatA nathI. garIbe aMgamahenatathI khorAka utpanna kare che, paratu te khArAka temane mATe paNa rahI zakatA nathI. dhanavAna vepArIonuM dhana e khArAkane lAhacuMbakanI mAphaka AkarSI le che. garImA bhUkhe mare che, ane dhanavAnA vagara jarUranA vyaya kare che. poSaNa mATenA ApaNA prayatnAe A sadImAM jI svarUpa lIdhuM che. khArAka mATe have hiMsAnI jarUra rahI nathI; ApaNA jhadhaDA have khArAkanI vaheMcaNI vadhAre nyAyasara cAya e mATe cAle che. A prazna hiMsAthI nirALA che. pASaNanA mahattkArya mAM ahiMsAnuM kyuM ApaNe ahiMsAnA kramane nihALIe. [ 2 ] sthAna che te ApaNe joyuM. have rakSaNanI dRSTithI rakSaNumAM paNu pASaNanA sarakhA ja kramazaH hiMsAnA tyAga ane ahiMsAnI uttarettara . vadhatI jatI sthApanA najare paDe che eTaluM ja nahi, vikAsakramanI jANe eka ceAkhkhI zata, ceAkhkhA cIlA dekhAI Ave cheH mAnavajAta jema AgaLa vadhe tema hiMsAne cheADe. zAsanataMtrA ane rAjasattAnA UMDA itihAsamAM na UtaratAM ApaNe eTaluM ja svIkArIne cAlIzuM ke vyakti ane samAjanI rakSaNabhAvanAmAMthI vividha zAsanataMtro udbhave che. mAnavIe sAmAjika jIvana gALavuM hAya te| niyamabaddhatA svIkAravI ja paDe. niyama ghaDavA, niyamanA amala karavA ane niyamanA bhaMga karanArane niyamamAM lAvavA A traNa tattvA upara samAja ane rAjakSAsananI racanA thAya che--pachI e rAjazAsananuM svarUpa game te prakAranuM hAya. mAnavInuM rakSaNu A zAsanadvArA thAya che evI bhAvanA zAsanane khAMdhe che ane jIvaMta rAkhe che. je zAsanamAM rakSaNa pratye zradghA dhaTe te zAsanane khalye ja chUTakA. zAsanakramanA vikAsane ApaNe uparachalI dRSTithI nihALIzuM teA tatkALa ApaNune dekhAze ke e vikAsa hiMsAnA kramazaH varjana upara ja AdhAra rAkhI rahyo che. vikAsakramanI eka evI kalpanA che ke manuSya prathama ekale bhaTakatA. ekalA bhaTakatA puruSa ane ekalI bhaTakatI strI-baMnene kudarate bhegA kayA ne kauTumbika jIvananI zarUAta thaI. ekAkI jIvanamAMthI kauTuMbika jIvanamAM praveza pAmatA khareAbara mAnavIe peAtAnI hiMsaka vRtti maryAdita karI, kuTuMba pUratA niyame teNe svIkAryo ane te pramANamAM mAnavI saMskAra pAmyA. potAnA rakSaNa mATe, peAtAnA lAbha mATe ane peAtAnA svArtha mATe hiMsA karavI ja paDe e khyAla teNe kuTuMbanA svIkAra sAthe ja dUra karyAM, peAtAnI strI mATe, peAtAnAM bAlaka mATe teNe bahu jhINI ane kumaLI lAgaNIo anubhavavA mAMDI, ane e lAgaNIone prabhAve svarakSaNa sivAya khIjuM kAMi na samajatA mAnavI patnInA rakSaNunI, bAlakanA rakSaNanI, kuTuMbanA rakSaNanI javAbadArI svakhuzIthI uThAvatA thayeA. tenuM svatva vistAra pAmyuM ane potAnA aMgathI-potAnI jAtathI AgaLa vadhI AkhA kuTuMba upara chavAyuM. hiMsAne kuTuMbamAMthI dezavaTA maLyA. rasavRtti, premazaiArya ane vAtsalyanI amUlya lAgaNI ApaNane A kuTuMba bhUmikAmAMthI prApta thaI. hiMsAne mAnavIe prAthamika jIvanamAM maryAdita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpanI AMdhI - 293 karI eTale ene kuTuMba maLyuM. kuTuMbe vikasAvelI lAgaNIo mAnavasaMskRtinuM maheTAmAM mahe huM dhana che. Aja kuTuMbane na IcachatI-kuTuMbamAM pheraphAra sUcavatI vRttio paNa e dhanane khevA mATe jarAya taiyAra nathI. rasavRtti, premazaurya (Chivalry) ane vAtsalya to jIvaMta rahevAM ja joIe, ane e jIvaMta rahetAM nathI evI dalIla sUcavAtA pheraphAro pAchaLa rahelI hoya che e batAvI Ape che ke ekala jIvanamAM svIkArAtI hiMsAmAMthI kauTuMbika jIvananI maryAdAmAM jatAM hiMsAnI paNa ghaNuM mahedI rUkAvaTa thaI cUkI che. e hiMsA cAlu rahI hota, puruSa ane strI ekabIjAne duzmana lekhatAM hetaparaspara hiMsAne pAtra gaNyAM hatA ane bAlakane bhAvi zatru mAnyAM hata-bAlakane saMbhava AvI duzmana bhAvanAmAM paNa svIkArIeto Aja janasamAjanuM astitva ja heta ke kema e zakAne viSaya che. A cIle AgaLa vadhatuM jAya che eTaluM ja nahIM, e vadhAre spaSTa ane vadhAre vistRta banatuM jAya che. kuTuMbane svIkAramAM ja AkhA gAtrane svIkAra bIjarUpe rahele che ja. TuMbamAMthI gotranI bhAvanA vikAsa pAmI spaSTa bane e arasAmAM hiMsAnuM bIjuM varjana mAnavajAte sAdhavuM paDe che. rUpanI AMdhI (pRthvI-seneTa) himadUta' sadA kSitijape jhINI daga huM pheMkI vicArate, na nana nihALIne ya ravi-patnInuM rAcate. uSA malakatI sadA prItama-vATa jotI rahI, tamistra avamAnatI vijaya-daSTi. phekI rahI. tada kavijane taNI hRdaya-Umi nAcanta, ne vizALa jaga jAgatuM, pItuM navIna saundaryane; chatAM nava hasuM huM kAM? nayana apUI rahe! mane jagata mAnIne abudha, AkhuM tyAre haze! are! nava nihALate manuja bhAna bhUlyA kare tyahAM pRthivI-kAMThaDe rudana rAtrinuM gAjatuM! parAjita nizA raDe paNa na carmacakSu jue! zuM mugdha thaI pakhavuM rUpa game ati krUra A! haze rUpanI AMdhI zuM prabaLa ATalI o pratye? thatAM vilIna je mahIM duHkhabharyA mahA kadane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ haTalara ane nArI cImanalAla saMghavI saMtAna, pAkagRha, dharma, kalA svIkArI, pAmIza tu puruSadeva-subhAgya nArI; dhaMdho, bahibramaNa, nokarI choDa, tAruM kartavyadhAma gRhamaMdira bahena ! cArU. hITalara "jagata pragati sAdhI rahyuM che, ane temAM strI puruSa samovaDI banI rahI che!'- evA vANIvihAra hiMdamAM Aje sahaja thaI paDayA che. te prasaMge vijayanI paraMparAothI Adhunika jagatane camakAvI mUkanAra eka rASTra ne tenA svAmIe nArIvargane kyA mArga derIne e siddhi meLavI che te jANavuM egya thaI paDaze. prakRtithI hITalara zaramALa che. tenAmAM puruSatatvanAM mukhya lakSaNo-kaTheratA ke strIAkarSaNa nathI; strItatvanI sukumAratA nathI. aneka prasaMge tene dAnava banavuM paDayuM che paNa kahevAya che ke tevA samaye tenI AMkhomAMthI puruSane aNachAjatAM AMsu jax vahyAM che; nAnapaNathI mAMDI tenA saranazInapada sudhImAM aneka strIoe tene mehamAM AMjI nAMkhavA prayAsa karyo che, chatAM te temanAthI dUra ja bhAgya che; mAMsa, madirA, matsya ne maithuna e cAra makAre tenA jIvanane sparza paNa nathI karyo. pariNAme jarmanImAM tene strI-puruSa baMne tavethI para ane ardhadeva tarIke gaNavAmAM Ave che. eTale strIo saMbaMdhamAM te je kaMi kahe che tene purUnA vacana tarIke nahi paNa, hiMdamAM agAu traSivaronAM vacana svIkArI levAtAM tema, IzvarI Adeza tarIke svIkArI levAya che. Adhunika saMskRtinI jALamAM phasAyelI strIne te tenA pavitra mArga jhaDapathI pAchA vaLavAne Adeza ApI zake che, ane vadhumAM vadhu zikSita evI vIsamI sadInI jarmana vanitAo tenA e Adezane premapUrvaka svIkArI le che te tenA e kahevAtA daivatane AbhArI che. nyurembargamAM hITalarane saMdeze sAMbhaLavAne samasta jarmanImAMthI strI-pratinidhio tarIke AvelI lAkhe viduSI sannArIo samakSa belatAM teNe kaheluM ke, " huM tamane vidyApIThamAM * hITalare nArInI pharajo ane tenAM kartavya kSetra tarIke, Adhunika jarmanInA traNa kakAra [ Kinder-Kirche-Kuche; saMtAna, maMdira, cUle ] ne anusarI, cUle, vAsI daM, maMdira, me bAlauchera jaNAvela che. tene aMgrejI anuvAda nIce pramANe thaye che * Take hold of kettle, broom and pan Than you'll surely get a man !' and 'Shop and office leave alone, Your true life-work lies at home.' * We can always get Adolf to weep. Goering Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ hITAra ane nArI saza ke vyAsapITha para jovA nathI icchato. mAre tamane nipuNa saeNya, kALajIbharI mAtAe te patine saMtoSatI suMdarIo banAvavI che." - strIo jarmanInI unnatimAM zo bhega ApI zake evA praznanA uttaramAM teNe kaheluM, strI saMtAnane janma ApatI vakhate mAtRbhUmi mATe e bhoga Ape che, jevo puruSa samarakSetra para mAthAM mUkatAM Ape che." eka pragatizIla strIe tene pUchayuM, "jarmana strIone mATe tame zuM karyuM che ke te zAMtithI bolyo, "mArA navA sainyamAMthI tamane evA lAkha naravIro maLaze, je tamArAM bhAvi saMtAnanuM. jagatabharamAM apratima evuM pitRpada saMbhALaze." strIone rAjakAraNamAMthI dUra karavAne mATe strI-svAtivAdI dezamAM tenA para TIkAo thatAM teNe kaheluM, "rAjakAraNa ane jAherajIvana!-e kharuM che ke emAMthI strIone meM dara rAkhI che. paNa kaThora puruSane mATe paNa e baMne AkarI kasoTInAM sthaLa che. tyAM sukumAra strIone pravezavAnI zI jarUra che?' strI-svabhAvane te acche parIkSaka manAya che. te kahe che ke, "baLanI apekSA rAkhatI bhIvanAvaza strI nabaLA puruSa upara sarajorI karavA karatAM baLavAna puruSane tAbe rahevuM vadhAre pasaMda kare che."--ItihAsa A mAnyatAne Teko ApI zake ema che eTaluM ja nahi, paNa tAjetaramAM holIvuDanI naTIonA. temane kevo pati pasaMda che te saMbaMdhamAM mata levAmAM AvatAM, moTAbhAganA mata 'vIra puruSane ja phALe gayelA. strI ane puruSane te, motI ane darAnI jema, hAtha ane phaLAnI jema, tela ane diveTanI jema parasparanAM pUraka mAne che. strInA puruSa samAna banavAnA prayAsane te kAmanA kAMTe banavAnA prayAsa samAna lekhe che. ane temAM te strItvanuM, puruSatvanuM ne kudaratanuM apamAna gaNe che. te mAne che ke puruSane potAnI pharajethI yuta banatA aTakAvavAmAM asamartha nIvaDelI sattAo ja strIne puruSanA bhayAnaka mArge javA daI zake. jarmanImAM ema na bane te mATe teNe keTalAka strI-saMrakSaka dhArAo ghaDayo che ne e dhArAonA tvarita amala mATe tene teNe 'kuTuMbasaMrakSaNanA phojadArI kAyadAnuM svarUpa ApyuM che. e kAyadAnI rUe-lagnaviccheda para naitika pratibaMdha mUkavAmAM AvyuM che ne te kAryane ayogya tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. puruSane pitAnI milkata pitAnAM strI-saMtAna sivAya bIjAne ApavAno adhikAra nathI. gaNui strIo pAse kAma karAve evAM kArakhAnAMonA mAlikane sakhata sajA karavAmAM Ave chelagnaprasaMge ke saMtAnasaMkhyA kuTuMbane bhArarUpa na thai paDe te mATe rAjya taraphathI Arthika rAhata ApavAmAM Ave che. garbhiNa strI ke strInA mAtRpada saMbaMdhamAM zabdayI ke saMketathI paNa mazkarI ke apamAna karanArane sajA karavAmAM Ave che. saMtatiniyamananI vAta uccAranAra paNa sakhata sajAne pAtra thAya che. prajAnAM Arogyane mATe te strInI pavitratA para khUba ja bhAra mUke che. strI-saMsthAe ke strIonuM zramajIvana-banene teNe ekadama kamI karI nAMkhyAM che. chatAM, anivArya kAraNe emAMthI je kaMI bAkI rahyuM hoya ane krame krame adazya banatuM hoya tyAM paNa strIonI dekharekha strIone hastaka rAkhavAne teNe Adeza kare che. khetaromAM kAma karatI strIo khullI barAkamAM nahi paNa kheDUtanA kuTuMbamAM goThavAI temanI gRhiNIonI sAthe rahe e mATe teNe prabaMdha karela che. ne tevI strIone zAMti maLe che temanAmAM svAthya, kalA ane kaivata vikase te mATe paNa teNe suMdara yojanAo ane kAryakrama amalamAM mukela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 suvAsa DIsembara 1940 jAherajIvana, rAjakAraNane kacerIomAM aTavAI gayelI strIone teNe pAchI gRhamaMdiramAM mokalAvI dIdhI che. jarmanInA sarakArI daphatare Aje eka ja kAryakardInuM nAma najare caDe che ane te strI te agAunI philmasTAra lenI rIphenTAla. jarmana phIlma-udyogamAM nItinA Adarza jaLavAI rahe te jovAne tene eka apavAda tarIke gRhiNIpadethI mukti ApavAmAM AvI che. ane bIjI mukti tevI yuvatIone ApavAmAM Ave che ke jemanI sevAo jAsUsI khAtAne jarUrI hoya. nArI saMbaMdhamAM potAnuM A ArSadarzana hITalare saramukhatyAra banIne nathI keLavyuM. bAlavayathI ja te nArIne e dRSTie joto Avyo che. kumAravaye tenAM pravacanamAM te vAraMvAra kaheto ke, "strIone sanmAna ApavuM, paNa temanA pAsethI pavitratA, saMskAra ane sevAparAyaNatAnI pUrepUrI AzA rAkhavI." tenA saddabhAgye nArI saMbaMdhamAM tenA A daSTibindune jhIlI lenAra ja nahi, paNa pote paNa evAM ja dRSTibinduo dharAvanAra tejasvI sAthIo paNa tene maLI gayA che. rojhenabarga nArI saMbaMdhamAM, manunI jema, "saMrakSaNa, pavitratA ne pUjanane Adarza dharAve che. Arogya khAtAnA pradhAna Do. krIka strInI pavitratAne rASTrane prathama dharma lekhe che. ne DepyuTI cAnselara hara hasanA zabdomAM ghararakhu, premALa ne saMtAnanI mAtA' e jarmana strIne Adarza che. Arogya gaNatarIe strInI pavitratA jeTalI jarUrI che eTalI ja hade prajAvRddhi, kuTuMbonI sukhAkArI ne bhAvi prajAnA vikAsanI gaNatarIe strIo, kuTilatAthI bharelAM rAjakAraNa, nekarI ke jAhera jIvanamAMthI zAMti meLavI, gRhiNadharma sAcave, sundaratAne khIlave ane saMskAra vikasAve e paNa jarUrI che. ne pariNAme pitAnI prajAne eka saikAmAM sAta karoDamAMthI pacIza karoDanI saMkhyAe pahoMcADavA jhaMkhate ne bhAvi prajAne saMskArI, zistabaddha, sazakata ne premALa banAvavAnI bhAvanA seva hITalara jarmana nArIne Aje pavitra, premALa, dharakhu, saMtAnazIla ne sundara banavAne Adeza ApI rahyo che. trI-svAtaMtryanA madhura zabda nIce nArIne potAnI jALamAM phasAvavA mAgatA puruSe ghaNI vakhate strI saMbaMdhamAM uparokta Adarzo sevanArane svArthI puruSo ke strI-sukhanA virodhIo tarIke oLakhAvI manunA "catra nAryaratu sUvacatte ramatte tatra devatA" vAkayane AgaLa dhare che. paNa teo bhUlI jAya che ke pUjanano artha nArIne puruSanA jevI banAvI tene jagatanI Thokare caDAvavAnA nathI. maMdiramAM mUrtinAM ApaNe pUjana karIe chIe, paNa te mUrti suvarNanI heI tenA cerAI javAnI bIke tene ApaNe jema jAhera mArga para nathI mUkI zakatA tema kudaratanA eka pavitra sarva tarIke ApaNe nArIpUjana karI zakIe paNa tene saundaryane, tenI sukumAratAne ne tenI pavitratAne jagatanI lUTanA viSaya banAvavAno ApaNane keI adhikAra nathI. prajAnAM Arogya, zakti, suMdaratA, ne saMskAra strInI pavitratA ane saMtAna-ucheranI pharaja pratyenI tenI ekatAnatAne AbhArI che. tenI ADe AvanAra ke saMtAno pAsethI temanI mAtAnA satata sahavAsanuM sukha jhUMTavI lenAra puruSa prabhunA ne prajAnA drohI che. strI pratyenI pitAnI pharaja bajAvavAmAM niSphaLa nIvaDelA puruSa ja strIne puruSanA kaThora mArge vALI zake. evA puruSa strInI eka paNa kudaratI pharaja pitAne mAthe oDhayA sivAya pitAnI pharajo strIne mAthe lAdI rahyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukita paMkaja praharI' "keTalA vAgyA che?' trIsa ghaTikA thaI che!" "zuM sUryAsta thaI gayo?" "hA." hAya bhagavana, kevA bhayaMkara aMdhakAramAM huM paDa chuM. divasanAM darzane nathI thatAM ane prAtakALanI sUcanA paNa nathI maLatI. praharI, zuM Ane aMta nathI ?' eka kaza hAsya karIne praharI bolyA, "aMta! kema nahIM ! mRtyu ene aMta avama ANaze !" praharIe punaH karkaza hAsya kIdhuM. baMdIe dhRNAthI mukha pheravI lIdhuM. kALakeTaDInA, gahana aMdhakAramAM eka suda dIpaka eka khUNAmAM aMdhakAranI sAthe bAtha bhIDato najare paDe hate. eka tarapha eka kAmaLa ane pANInuM eka evuM hatuM. kAMsAnI eka thALI praharInA bhejana mATe paDelI daSTigata thatI hatI. oraDIne ekaja dvAra hatuM ane te lekhaMDanAM majabUta bAraNuo vaDe baMdha hatuM. te bAraNAmAM eka chidra hatuM jemAMthI baMdI praharI sAthe vAta karate hate. baMdI pitAnI kAmaLa para paDaze ane nidrAvaza thaze. zakonAM ToLAMe bhArata para AkramaNa karyuM hatuM ane lATamAM AvelA tAmragiri ane mayuragirinA dUrgo para kabajo meLavI lIdhuM hatuM. pratiSThAnanA sAtavAhana vaMzanI sAthe have temanI laDAI cAlatI hatI. mayUragirinA zAsaka rUdradatta AbhIrane zakee kALa-. keTarImAM pUryo hate. rUdradatta prakhara vIra ane sAtavAhane jamaNe hAtha gaNAto hato. tenA kArAvAsathI pratiSThAnanI rAjamAtA gautamI paNa duHkhI hatI paraMtu upAya hate. nahIM. zone eka saradAra te ja pramANe sAtavAhananA hAthamAM keda hatA. paraMtu zake rUdattane choDavAnI kaI paNa bhoge nA pADatA hatA. pitAnA saradArane mRtyudaMDa maLaze te rUdradatta paNa mRtyu pAmaze ema dhamakIo paNa apAI hatI. pratiSThAnanA maMtrI mitragupta belyA, "isena, eka guptacara tarIkenI tArI badhI kIrti A kAryane sAdhanamAM vikSepa paDavAthI dhovAI jaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 * suvAsa : DIsembara 1940 " deva, paNa enA upAya asaMbhavita dekhAya che. ' " 'asaMbhavata zabdanuM uccAraNa iMdrasenanA mukhamAMthI Aje prathamavAra sAbhaLuM chuM.' ' deva, huM lAcAra chuM. rUdradatta te mArA svajaneAmAMnA mukhya che. zuM huM temanI muktinI ceSTAmAM kaMi paNa khAkI rAkhuM!' " karI mitragupta gheADI vAra cUpa rahI khelyA, * jo iMdrasena, ApaNe rUdradatta vagara kaMI paNa zakIe tema nathI, mATe enI muktinI ceSTA te karavI ja paDaze.' iMdrasena khelyA, 'have te tame upAya batAvA te kaMI thAya !' * vAr ! iMdrasena, kAle tAre mayUragaranI taLeTImAM eka Azrama mAMDIne eka RSinA rUpamAM rahevAnuM che. ' 'e mAnya che. deva, ' 'tAre eka prakhara karmakAMDI tarIke jAhera thavAnI dhImI ceSTA karavAnI che. bAkInA AdezA tane eka geAvALanI mArate maLyA karaze. ' ' jevI AjJA. ' 4 pratiSThAnanI zerIzerIe rAjamaMtrInA padatyAganI vAta vIjaLIvege prasarI gaI. janatAmAM zukrupa vAta thavA lAgI. * bhAi, zuM rAjamAtA gautamI paNa kaMI na khelyAM ?' * are mane te lAge che ke zAnAM TALAM pratiSThAna para caDI Avaze. ziva, mitra, emanI kaThAratAnA anubhava huM saurASTramAM karI cUkayA chuM. ' * mitragupta AcAryane tA pratiSThAna dhaNuM priya hatuM, ene mUkIne krama cAlyA gayA " mane kaMI samajaNa paDatI nathI. AvA sArA maMtrI have zakAne tyAM jarUra jaze. na jAne ki bhaviSyati / ' pratiSThAnamAM nAgariAnI mUMjhavaNunA aMta dekhAte na hatA. ma 'paherI!' 'zuM che? .. cchA avAja zAnA thAya che?' * e tA baMdIgRhanI dIvAla eka mAjI paDI gaI che ane temAM thaIne bahAra paDatA varasAdanA avAja Ave che.' zuM varSARtu zarU thai gaI * hA, pazu tethI zuM? ' zuM ! kaMI nahIM! phakta vidhAtAnI vicitratAnI kalpanA karatA hatA.' 'zuM vicitratA hamaNAM dekhAI ?' 'eja ke eka vakhata huM mayurigiranA zAsaka hatA ane Aje baMdI chuM.' praharI cUpa rahyo. tenI AMkheA sAme utthAna ane patananA ItihAsa tarI Avye, gheADI vAre praharI khelyA, 'jue bhAI huM tamane eka khAnagI samAcAra kahuM chuM, ' * 'zuM?' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukti " rahe pratiSThAnanA rAjamaMtrI mitragudeva prattiSThAna cheADI zAnI tarapha cAlI AvyA che!' 'zuM kahe che?' hA kharI vAta che. 3. * asaMbhavita che e vAta. enI kalpanA paNa huM karI zakuM tema nathI.' 'pratyakSa thaze e kalpanA! paNa yAda rAkho ke pratiSThAna-narezanuM baLa have ghaTI gayuM che. aneM peAtAnA vijayanA upalakSyamAM ame sarvatra devAlaya ane atithizALAo baMdhAvIe chIe.' huM ! A zuM sAMbhaLuM chuM ! lATa ! mArUM pyArUM lATa ! Aje tArI svataMtratA cirakALane mATe naSTa thatI lAge che.' chaMdI eka nisAsA nAMkhI kAmaLa para paDayA. mahArAja zakAdhipa nahapANu! huM dhaNeA prasanna chuM, ke tame mArI kuTirane pAvana kIdhI che.' RSi kheAyA. * bhagavAna, A mitragupta AcAryane lIdhe mane ApanA ahIM hAvAnI khabara paDI. darzanathI atyaMta AnaMda thayo. " 'e ApanA anugraha che, tamArA jevA rAjavIonuM rAjya cirakALa hAvuM ghaTe che. ' 'bhagavAna, meM sAMbhaLyuM che ke Ape pratiSThAna-narezane eka yajJa karavA kahyuM hatuM jethI temanuM rAjya cirakALa sudhI rahe ! ' 'mUrkha che e gautamIputra! mahArAja, yajJa karavAnI zakti hevI joIe tathA ene mATe tyAganI paNa bhAvanA joie. e vAta satya che ! ' . y 'mahArAja, eka viNakanI mAphaka hisAba rAkhavAthI yajJa thatA nathI. ene mATe te rAjabhaMDAra khullA haiAvA joie tathA peAtAnuM rakta raeNDanAra bAheAza vIre| hAvA joI e. " ' 'daiva, prabhukRpAthI badhuM che. Apa kRpA karI mAre mATe e yajJa karavAnI zIghratA karo. mahArAja, e yajJamAM mukhya vastu eka khatrIsa-lakSaNA naranA khalinuM che! 'te krama thaze !' 6 mArI jANamAM te khatrIsa-lakSaNA eja cheH pratiSThAnanA gautamIputra ane mayugirinA datta. paraMtu gAtamIputrane jevI lakSmI vhAlI che tevAja prANa paNa vhAlA che. hradatte potAnA prANa sAtavAhana mATe pAtharavAnI spaSTa nA pADI che.' vAra deva, dattate nahapANane mATe prANa parANe pAtharavA paDaze. ' ' astu! mUrkha sAtavAhana have tuM joI leje!' 7 ' Aje meM eka bhayaMkara svapna joyuM che! 'joyuM haze, have tamAruM lohI jyAre yajJamAM reDAze tyAre e svapnuM bhUlAI jaze, zuM ! mArUM leAhI yajJamAM reDAze !' eka vyaMga karI praharI lyeA, 'sAtavAhananA yajJamAM lehI tamArAthI na reDAyuM paNa nahupAhunA yajJamAM ta parANe reDavuM paDaro. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3suvAsa : DIsembara 1940 - "praharI, mane kAMI samajaNa paDatI nathI.' "samajaNa kyAMthI paDe! e tamArA mitraguptadevanAM kArasthAna che. naramedha-ya zakenI cirasthAyI kIrtine mATe karavAmAM Avaze ane temAM rakta reDAzebatrIza-lakSaNa rUdradatta AbhIranuM!" . . . * zuM zakanI kIrti mArA rA reDAvAthI akSaNa raheze?" ''ha. ane have te eka pakhavADiyA sudhI tamAro sAra AdarasatkAra paNa thaze. juo pilA mukhya rakSaka AvyA!' - mukhya rakSake AvIne dvAra khelyuM ane bolyo, "rUdradattadeva, Apa mArI sAthe cAle." zakAdhIza nahapANa ghaNuM ja uttejita hatA. teo eka dUtanI sAthe vAta karatA hatA. mahArAja, yajJamAMthI sarvenI daSTi samakSa rUdradatta palAyana karI gayo. ame tenI pUMTha pakaDavA jaIe te pahelAM darzaka rUpe AvelA AbhIroe khUba dhAMdhala karI mUkI ane sainike jema bhIDane vikheravA IcchatA tema tema te vadhatI jatI hatI." kharekhara e ghaNuM ja cAlAka che ane mitraguptanI khAmI pratiSThAnamAM e pUrI pADaze.' ekAeka eka guptacara AvIne belyo, "mahArAja, amAtya mitraguptadevane patto nathI ane yajJanA AcArya paNa bhIDamAM adazya thaI gayA.'.. bIjA guptacare AvI kahyuM, "mahArAja, pratiSThAnanI senA paMcavaTInI pAse AvI pahoMcI che." nahapANa eka kSaNa cUpa beThe. ekAeka te belI UDyo, "basa, have yuddha vagara bIje IlAja nathI, senApatine bolAve." senApati AvIne mahArAjane namyo ane bolyo, "deva, tamArA kaSAdhyakSa kahe che ke rAjabhaMDAranI lakSmI devAlaya baMdhAvavAmAM vaparAI gaI che ane have senAne ApavAne yogya dhana nathI.' ( pitAnI kIrtinI akSuNatAne mATe rUdradattanuM rakta reDavAnI AzA sevanAra kAdhipane pitAnuM rata reDavAthI paNa zakonI zrInI rakSA thatI lAgI nahIM. "iMdrasena, te kharekhara sAtavAhananI kIrti akSaNaNa rAkhI che. mitraguptadeva, Aje samasta AryAvarta utsavamama che ane zakanA parAjayanA upalakSyamAM je na saMvata cAlu thAya che temAM tamAruM kArya uttama gaNAze.' samrATa zakAri vikramAditya gautamIputra sAtakaraNa belA. rUdradatta bolyo, "samrATa, Aje mArA tAmragiri ane mayUragirinI punaH svataMtratA jovAnuM bhAgya je mane maLyuM hoya te tene mATe huM Idrasena ane AcArya mitraguptadevane AbhArI chuM.' samrATa vikramAdityanI jaya'nA jayaghoSe cAlu hatA ane bharUkacchanA kATanA parakeTa para asaMkhya dIpamAlikAo e vijayanI sUcanA sarvane ApatI hatI. | narmadAnAM nIra paNa svataMtra bhAratanA ullAsamAM bhAga paDAvavAnI ceSTA karatAM bharUkarachanA dUrga nIce kalela karatAM hatAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ premAnaMdaphata mAmeruM? ane viSNudAsakRta "mosALuM" (eka tulanA ) bhegIlAla ja. sAMDesarA ApaNA sAhityamAM jema zAmaLanA tema premAnaMdanA aneka purogAmIo thaI gayA che ane e baMne kavio pUrvakAlanA vArtAkAra temaja AkhyAnakAronA aneka rIte traNI che, e te have puravAra thaI gayelI hakIkata che. zAmaLa ke premAnaMdanI maryAdAo ke vizeSatAo samajavA mATe temanI potAnI kRtionA abhyAsanI jeTalI agatya che teTalI ja agatye temanA purogAmIonA abhyAsanI paNa che. A dRSTie premAnaMdanA "mAmerA' sAthe tenA eka purogAmI viSNudAsanA e ja viSaya paranA kAvyanI saMkSepamAM tulanA karavI dhArI che. viSaNudAsa uparAMta bIjAoe paNa A ja viSaya para AkhyAne lakhyAM che. "mAmerAnA kathAnAyaka narasiMha mahetAe pote ja lakheluM "kuMvarabAInuM mAmeruM," bhakata kavayitrI mIrAMbAInuM "narasiMhajI kA mAyarA" tathA pATaNanivAsI kavi vizvanAtha jAnInuM mosALA caritra" e traNenI cokkasa asaro premAnaMda upara paDelI che. A uparAMta kRSNadAsa, geviMda ane tulasIdAsa e pitAnA purogAmIonAM mAmerA paranAM kAvyo premAnaMde joyAM haze. premAnaMdanA samakAlIna haridAse paNa mAmeruM lakhyuM che. A uparAMta matIrAma, viSNu (nAgara vibaguru dAsathI bhinna) tathA cheka chelle kavi dayArAme paNa A ja viSaya upara kalama calAvI che; paraMtu e badhI kRtionuM samagra avalokana bhaviSyanI koI anukULatA upara mulatavI rAkhI atyAre te viSNudAsakRta "meDasALuM ane premAnaMdakRta mAmeruM' e be kAvyo pUrata ja prastuta viSayane maryAdita karyo che. viSNadAsa khaMbhAtane nAgara hato. tenuM mosALuM" kayAre racAyuM enI sAla maLatI nathI, paNa enAM bIjAM kAvyono rasAla saM. 1924thI mAMDI 1681 sudhInI maLe che, e jotAM mosALuM" paNa e varSo daramyAna racAyuM haze. Ama viSNudAsanI A kRti premAnaMdanA mAmerAthI saheje ardhA-paNI sadI pUrve lakhAI haze. premAnaMda ane viSNudAsanI kRtionA svarUpamAM eka mULabhUta taphAvata che. premAnaMdanuM kAvya pramANamAM vistRta kahI zakAya tevuM-lagabhaga 650 paMkitaonuM che, jayAre viSNudAsanI kRtimAM pUrI deDhaso 5kitao paNa nathI. A eka kAraNa te kharuM ja, paNa te sivAya, premAnaMdanI rasadaSTi ke kavitvanI vAta javA daIe te paNa sAmAnya kavanazaktineye viSNudAsamAM abhAva dekhAya che, eTale kathArasa temaja kAvyatattva e bemAMthI eke rIte A kRtionI tulanA karavI e rAjA sAthe bhikhArInI tulanA karavA barAbara che. deDha paMkitanI nAnakaDI kRtimAM viSNudAsane mAtra kathAnaka ja kahI devAnI utAvaLa heya evuM lAge che. judA judA prasaMge ke varNane khilavavAnI athavA pAtronA vyakitatvanuM nirUpaNa karavAnI tene pharasada nathI-kahe ke zakita paNa nathI. Ama chatAM viSNudAsamAM vicAre, prasaMgo ane vairNanenAM evAM keTalAMka rasabIja che, jene premAnaMde khilavyAM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 - suvAsa : DIsembara 1940 ubhaya kRtiomAM lagabhaga samAna rUpe ja dekhAtA AvA phakarAonuM avalokana jarUrI che. mAmerAnI katarI laI kuMvarabAine piyara jatA khokhalA paMDayA sAthe kuMvarabAI saMdeza kahevarAve che, te viSNudAse nIce mujaba be paMkitaomAM mUko che je kahuM te paMDayA kahejo sAca, jaI kaheje mArA tAtane vAta; je tamAre hoye sALAnI pera, te tame Avaje mAre ghera. sarakhAve A sAthe premAnaMdanI paMkitao-- tyAM be dahADA paNa raheje, mahetAne samajAvI kahe; kAMI masAluM sAruM lAvaje, saMpata hoya te tyAM Avaje. tyAra pachI, menejIe karI mosALAnI cAla, keDe bAMdhI savAzeranI tAla; pIArA baLada pIArI tarI, mAgI lAgI mahete vehela tarI. emAM narasiMhano suprasiddha khaDakhaDapAMcama vahelanA varNananuM rasabIja dekhAya che kharuM, paNa viSNudAsane emAM rahelI zakyatAone khyAla nathI. enI kaIka khilavaNa vizvanAtha jAnIe karI che, paNa eka atyuttama svabhAvokta varNananA rUpamAM te te premAnaMdamAM ja jovA maLe che. jhAjhA mAkaNa, jhAjhA juA, tyAMhAM metAnA utArA huA. e suprasiddha paMkita te premAnaMde lagabhaga emane ema viSaSNudAsamAMthI ja upADI lIdhI che. sAsariyAMnAM maheNAMthI pIDAtI kuMvarabAI sArtha karavA AvelA pitAnA avyavahArU haribhakta pitAnA vartanathI kheda pAmI potAnI mAtAne saMbhAre che, e prasaMgamAM paNa viSNudAsanI kRtinI premAnaMda upara sArI asara thayelI che mAM vinA ANuM pINuM koNa kare, mA pahelu chArUM ze na mare. jala vachoI jema mAchalI, mA vinA kuMvarabAI tema ekalI. ghaDe bhAge jema ThIkarI, mA pelI maraje dIkarI.. dIpaka tela vinA jhAMkhAM teja, mAta vinA tema bApanAM he ja; ghata vinA jema lukhAM anna, mAta vinA tema bApanA maMna. mA meI tAre bApa erIe ga, mA vinA saMsAra sane thaye. Ama kahI kuMvarabAI pAchI vaLe che tyAM- evuM kahI kuMvarabAI pAchI vaLI, vATe naNadalI sAmI maLI; bhAbhI tamArA bApa bhale AvIA, amane mosALuM zuM lAvIe. hAthamAM tAla ne gAto phare, te mosALuM amane zuM kare? kAre naNadalI evAM meNu de, jevo te mAre bApa jIvato raho. e avataraNamAMnA keTalAka vAkayakhaMDe paNa premAnaMdamAM jemanA tema maLe che. pachI kuMvarabAI mahetAjInA kahevAthI gharaDAM sAsu pAse joItI vastuonI TIpa karAve che tyAre- AgaLa pAchaLanAM gharaDAM be, kAgaLamAM lakhA teha; lAvanArA hatA te ThAlA zu AvIyA dAdAjI lakhere mAMhe be pANIA. ema senAnA be pattharavALA prasaMganuM mULa paNa viSNudAsamAM maLe che. unA pANInA samavaNano tathA mahetAjIe karelI prArthanAno prasaMga viSNudAsamAM che, vizvanAthamAM paNuM che. premAnaMdamAM paNa narasiMha mahetAnI e prasaMganI temaja mAmerA vakhatanI prArthanA ghaNuM maLatI Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ premAnaMdakRta "mAmerU ane viSNudAsakRta 'misAI" 303 zrIkRSNa dAmodara dazInA veSe AvI mAmeruM kare che, koIe svapna paNa nahIM ka9pI heya eTalI samRddhi nAgaranI nAtamAM vaheMcAya che. nAgara strIone stranI bheTa apAya che, te prasaMganuM viSNudAse je varNana karyuM che, tenI gADha chAyA premAnaMda upara paDI hoya ema jaNAya che kALuM karamAdene ApIuM dhoLuM dhanAdene ApIuM nIluM nIlAne ApIuM pILuM premaladene ApIuM, kAma karanArI dAsIone paNa tejuDIne seMthe senAnI sera, macakA karatI Ave ghera; gomatIne gophaNe dudharI, jovA maLI che sarva sundarI. pachI kuMvarabAIne kalagheranuM ghATa, apAra cuMdaDI raMga apAra. chevaTe, pitAnI bALakaputrI nAnabAIne kApaDuM na maLyuM te mATe kuMvarabAInI naNaMda risAya che, tathA zrIkRSNa kApaDuM Ape che, e prasaMga paNa viSNudAsamAM nIce pramANe maLe che naNaMdanI nAnakaDI nAnabAI nAma, tene kApaDuM AlavAne ThAma; pU--Are te pUrI gaye, narasahI mete besIye. * zrIharinuM maMdira udhADIuM, bhANInuM kApaDuM uparathI paDyuM; laI nAnabAI AgaLa dharyuM. "mArA viSenI A carcA te mAtra namUnArUpa che. premAnaMdanAM bIjAM lagabhaga badhAM AkhyAnakAvyo bAbatamAM paNa A ja sthiti che. paraMtu ethI kaMI premAnaMda upara sAhityacorI-taphaDaMcIne Aropa na mUkAya. ema te zekasapiyara, kAlidAsa ane bhavabhUti jevAne paNa sAhityaranI paMkitamAM mUkavA paDe. "darzanikA" nI prastAvanAmAM kavizrI khabaradAre kahyuM che tema, "sarjaka te sadA lUMTato ja Ave che. paraMtu e luMTelIAgantuka ane viprakIrNa sAmagrIne te AtmasAta kare che, ane pitAnI pratibhAnA rasAyanathI rasI tenuM navanirmANa kare che, eja enA sarjananI viziSTatA. ahIM paNa premAnaMde tenA purAgAmIomAMthI ghaNuM lIdhuM che, paraMtu tema chatAM, kRSNabhakitamAM vivaza bhakatarAja narasiha, aDhAramI sadInA dhanADhaya gujarAtI vANiyAnuM pratIka dAmodara dezI, ghImAM sAsariyAMnAM meNuthI TuMpAtI ne baLatI tema ghaDImAM pitAnI bhaktimAM zraddhA rAkhatI dIna kuMvarabAI, vaDhakaNuM naNaMda ke bhArekhama sAsu emAMnuM kaI paNa pAtra pUrvakALanI koI racanAmAM nathI. e ja pramANe nAgaronI mazkarInI kalA ke bhakitanI siddhinuM AvuM uSmAbharyuM varNana karavAnuM bIjA koIne sUjhayuM nathI. AkhAye kAvyamAM saLaMga sUtranI mAphaka parivAte bhAvanA ane vyavahAranA visaMvAdano dare, ane lAkSaNika gujarAtI vAtAvaraNa e paNa anya keImAM nathI. premAnaMdanI rasika kAnuraMjaka zailI, rasasiddhi tathA pramANuvika e te ApaNuM AkhyAnakArAmAM advitIya che. Ama hovAne lIdhe ja premAnaMda satata be saikAo sudhI lekahadayane adhiSThAtA rahyA, ane hajIye gujarAtI sAhityamAM tenuM sthAna ciraMjIva che ja, jyAre viSNudAsa jevA tenA kuDIbaMdha purogAmIo have te mAtra paiDAka dhULayAonA ja abhyAsane viSaya banI gayA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAcA ke khATA--paNa sevelA Adarzo pAchaLa phakIrI apanAvanAr te paraMtu te pAtAnu leAhI relAvanAra vIr-- TrATakI cImanalAla [ gatAMka pR. 255 thI cAlu ] 1907mAM TrATaskI laMDanamAM maLelI krAntikArIenI pariSadamAM bhAga levAne gaye. tyAM tene jagavikhyAta vArtAkAra gArkA' te tenI sahacAriNI viduSI naTI sAthe maitrI baMdhANI, e prasaMge, rAjasattA kabaje karavAnAM svamAM sevatA A krAMtikArIonI Arthika sthiti eTalI kaMgALa hatI ke temAMnA kAInI pAse potapeAtAne deza pAchA karavA pUratA paisA paNa nahAtA. A prasaMge eka aMgreja krAMtipremIe temane traNa hajAra pAunDa dhIryAM ane badhA krAntikArIonI sahI sAthe paheAMca lakhAvI lIdhI. jyAre krAnti saphaLa nIvaDI ne raziyAmAM khAlzevika zAsana sthapAyuM tyAre pUratAM nANAM ApIne A pahAMca pAchI meLavI levAmAM AvelI. laMDana cheDayA pachI TroTaskI jarmanI, svIjharlaeNnDa, DenmArka vagere sthaLe karyAM. DenmArkamAM tene lenInane bheTA thai gayA te te prasaMge baMne vaccenA vikhavAda vadhAre ugra banyA. A pachI TrATaskIe AvA vikhavAdothI dUra rahevAne sthAyI jIvana svIkAryuM ne. potAnI patnI sAthe teNe viyenAmAM thANuM nAMkhyuM. tyAM vasyA pachI tarata ja teNe jo nAme zrImaMtanI madadathI pravadA* (satya) nAme eka pAkSika-patra zarU kyuM. temAM teNe darzAvelI svataMtra vicArazreNIne preA. mIlyukAphe 'TrATaskIjhama' nAmathI navAjI. 1914 mAM mahAyuddhanAM maMgalAcaraNa thatAM te kuTuMba sAthe viyenAthI bhAgIne svIjharlaeNnDa paheAMcyA. tyAMthI teNe mahAyuddha saMbaMdhamAM eka pustikA bahAra pADI. amerikAmAM A pustikAe eTaluM AkarSaNa jamAveluM ke presIDenTa vIlsane tene tvarita abhyAsa karavAne prakAzaka pAsethI enAM prupha magAvelAM, paNa pAchaLathI e pustikA para jagatabharamAM pratibaMdha mUkavAmAM AvyuM. e saMbaMdhamAM TrATaskIe kaheluM ke, ' pustakAne paNa pAtapAtAnAM svataMtra bhAgya hAya che. ' : 1915mAM te eka patranA pratinidhi tarIke krAMsa pahoMcyA. paNa phrAMsa A yuddhamAM jhAra sAthe maitrI dharAvatuM hatuM ane TrATaskI jhArivaradhI lekha lakhatAM jarIke AMcakA na khAtA. pariNAme phrAMse tene dezapAra karyAM. iMglAMDa, iTalI ne svIjhalenDe paNa tenA sAme pratibaMdha mUkayeA. chevaTe te spena paheAMcyA, pazu tyAM paNa tene keda karavAmAM AvyA te tarataja tene, kuTuMba sAthe, nyuyArka-amerikA jatI sTImaramAM caDAvI devAmAM Avye. pAchaLathI te patra dainika banyu; ne vartamAna jagata tene raziyana sarakAranA sattAvAra vAjiMtra tarIke pichAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ TroTasTI - 305 nyUyorkamAM teNe mAsika pacAsa rUpiyAnA bhADe eka ghara rAkhyuM. gharamAlikanA nekarane teNe pitAne keTalo sAmAna leMgo ne traNa mahinAnuM bhADuM agAuthI cUkavI ApyuM. eja rAtre te nakara gharabhADAnI rakama ne hAtha lAgela bIjI mAlamatA laI nAsI gayo. paNa A uThAugIrImAM te evI milkata laI gayo-je gharamAlikanI hatIne evAM bhADAM laI gaye-jenI pahoMca gharamAlikanI vatI ApI devANI hatI. TraTaskIne pahoMca na Apela hoI teno sAmAna ne bhADuM te eka peTImAM mUkate gayela. A prasaMge TakkIne amerikana kAvatrAMbAjonA hRdayano khyAla karAvyo. nyuyorkamAM TraTaskIe alpa samayamAM ja tejasvI le ne preraka bhASaNothI nAmanA meLavI. ne "nonI mIra" nAme eka samAjavAdI patranA taMtrImaMDaLamAM tene sthAna maLyuM. A arasAmAM raziyAmAM bhayaMkara baLo phATI nIkaLyo ne jhAranuM khUna karIne samAjavAdIoe rAjataMtra kabaje karyuM. TaskIe tarataja raziyA pahoMcavAne nirNaya karyo, ne mahAyuddha cAlu chatAM kuTuMba sAthe te yurepa jatI sTImara para caDA. raste helIphekasa baMdare briTananA dariyAI sattAdhIzoe sTImara paranA utArUonI kaDaka tapAsa AdarI. A vakhate bIjA utArUoe IMglAMDanA maMtrIo para virAdhanA tAra mokalAvyA. paNa TaskIe kahyuM. "cUDela pAse DAkaNanI phariyAda karavAno kaMI artha nathI." baMdaranA khalAsIoe tene ceranI jema baLajabarIthI pakaDI rAkhyo. ne tenA kuTuMbane tyAM ja rAkhI, tene ehasTamAMnA jarmana kadIonA kempamAM laI javAmAM AvyuM. tyAM tenI bhayaMkara tapAsa calAvIne tene kedIonA kempamAM pUrI devAmAM Avyo. tenAM strI-saMtAna paNa kedamAM dhakelAyAM. A prasaMge na chUTake teNe briTananA mahAmaMtrIne ne raziyana sattAdhIzone tAra karyA paNa eka tAra pahoMcADavAmAM na Avyo. aMte thoDAka divasa pachI tene kuTuMba sAthe acAnaka cheDI mUkavAmAM AvyuM. paNa uparokta vartane tenA briTana pratyenA reSamAM umere te karyo ja. A prakAranI romAMcaka musApharIne aMte te peDa AvI pahoMcyA. tyAM prajAe tene harSathI vadhAvI lIdho. paNa raziyA A vakhate be zevika, megnevika, zezyAlisTa, DemokreTIka vagere aneka pakSamAM vaheMcAI gayuM hatuM. eka pakSe tene peTrola-soviyeTanA pramukha nI te bIjA pakSe tene kedamAM dhakelI dIdho. e samaye samAjavAdI taMtranA agraNI mAkane tenI madade AvI tene choDAvyo ne tene raziyAnA paradezamaMtrInuM pada sepyuM. paNa maMtrIpadanI cAvIo tene na saMpANI. A saMgemAM TroskIe vividha pakSomAM phelAyelI aMdhAdhUMdhI jeI prajApriya lenInanA bolazevika pakSamAM mUkAvyuM. A arasAmAM dareka pakSa ekabIjAne teDavA mathata hate. sattAdhIza paze bezevika agraNIone "jarmana-jAsUso " no IlkAba Apyo. A sAMbhaLI prajAnA keTalAka vargo uzkerAI gayA ne temAM mATInuM khUna thayuM. khetIvADI khAtAne pradhAna cauMva paNa TroTaskInA vacce paDavAthI prajAnA lehI-bhUkhyA paMjAmAMthI muzkelIe bo. TroTaskInA gharamAM AvelA eka amaladAre uparokta IlkAbanuM uccAraNa karatAM ja TroTaskInAM chokarAMoe tene charI-TebalathI phUTI mAryo. bIje sthaLe paNa evA amaladArone mAra khAvo paDayo. bazevikapaNe A rIte prajAbaLanI vizeSatA jaNatAM bIjA pakSo ugra ne ekatra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 suvAsa : DIsembara 1940 banavA lAgyA. lenIna ane ToTakkIne jIva bacAvavAne saMtAI javuM paDayuM. sattAdhIzoe jAhera rIte bolsevikene jarmana-jAsUsa tarIke oLakhAvI hajAronI dharapakaDa karI, ne temane lekhaDI kedamAM dhakelI mUkI temanI katala karavAne lazkarI TukaDIo belAvI. paNa kedakhAnAnA paheragIra ja be zevika nIkaLyA. ne sarakArane gabharAIne kedIone choDI devA paDayA. A pachI dareka pakSanI saMyukata sarakAra racavAno prabaMdha karavAmAM Avyo. te aMge bazevikene keTalIka chUTachATa maLI. ne tarata ja te pakSe presa parano pratibaMdha dUra karI pATanagarane pitAnA pracArathI gajavI mUkyuM. temaNe keTalIka lazkarI TukaDIo para kAbU meLavI rAterAta rAjakacerI para pahere goThavI dIdhe. virUddha pakSanA keTalAka maMtrIo pakaDANa, keTalAka nAsI chUTayA. ne bIjIja savAre peTrogreDamAM bolsevika zAsananI sthApanA karavAmAM AvI. droTaskIe pitAne mATenI pramukhapadanI darakhAstane asvIkAra karavAthI lenIna te pakSane ne raziyAnA pramukha banya. TroTaskIe te maMtrImaMDaLamAM paNa rahevAnI nA bhaNI paNa parANe tene paradezamaMtrIne he soMpavAmAM Avyo. tenI sucanA pramANe belsevikapakSe rAjabaMdhAraNamAMnAM jUnAM nAmone rada karI have maMtrIne mATe "pIpasa kemIsarI" ne maMtrImaMDaLane mATe "seviyeTa oNpha pIpalsa kemIsarIjha' nAma pasaMda karyo. A rIte bazevipakSane pitAnA pATanagaramAM te saphaLatA maLI, paNa raziyAnA bIjA prAMte hajI bAkI hatA. phenca sarakAra ne jagatanI bIjI sattAo paNa lenInane rIMcha ne rAkSasa tarIke oLakhAvI zevika tatranI virUddhamAM pracAra karI rahI hatI. raziyA para AMtaravigraha ne paradezI humalAne satata bhaya jhajhUmate hatuM. A saMyogo dhyAnamAM laI pATanagarane, agAunI jema, raziyAnI madhyamAM-momAM pheravavAmAM AvyuM, tyAMnuM abhedya sthaLa kemalIna rAjakacerI banyuM ne yuddhamaMtrI tarIke TroTaskInI nimaNUka karavAmAM AvI. TraTaskInI patnI seDavAne "saMgrahasthAna ne avazeSa-saMrakSaNa vibhAganI adhiSThAtrI tarIke nImavAmAM AvelI. keTalIka vakhate e khAtAnI gaNatarIe agatyanAM keTalAMya sthAne lazkarI TukaDIo behAla karI mUkatI. A sabaMdhamAM adhiSThAtrI taraphathI yuddhamatrI TrITaskI samakSa kaDaka phariyAda noMdhAvavAmAM AvatI. ne TaskI patnIne lakhI mokalAvataH "bhUtakALa karatAM vartamAnanI-marelAo karatAM jIvatAonI kiMmata vizeSa che." yuropanuM mahAyuddha A samaye tenA madhyAhnamAM pravezI cUkayuM hatuM. jhAre mitrarAne madada karelI paNa rAjyakrAnti pachI raziyA pitAne ja praznomAM gUMcavAI gayuM hatuM. have tyAM zevipakSane sthira banela joI eka bAjue iMglAMDa ne phAMse ne bIjI bAjue jarmanIe enI sAthe salAhanI peravI karavA mAMDI. prajA ane lazkara baMne zAMti IcchatAM hatAM. ne mitrarAne te jarmanI sAme raziyAnI madada joItI hatI. pariNAme jarmanI sAthe samAdhAnanI vicAraNuM calAvavAne TroTaskInA pramukhapade eka pratinidhimaMDaLanI nimaNUka karavAmAM AvI. jarmanI taraphathI hephamenanA pramukhapade evuM ja pratinidhimaMDaLa nimAyuM ne baMne maMDaLo jarmana-raziyana sarahada paranA bresTa lIskamAM ekatra thayAM. A samaye raziyAnA saMyoge jatAM haphamene rajU karelI zarate vyAjabI hatI. lenInane ane raziyAnA maMtrImaMDaLane paNa te zarato svIkArI levA yogya lAgI. paNa TreTaskIe evo Agraha karyo ke bevipakSa para jarmanIne jAsUsa hevAne Arepa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ poTa -307 che eTale jarmanIne saheja paNa chUTachATa ApatuM samAdhAna zAMtipUrvaka na karI levuM paNa jarmanIe raziyA para AkramaNa karyA pachI ja karavuM. lenIna ne bazevikapakSane TroTarakInA e Agrahane tAbe thavuM paDayuM. droTaskI jarmana zaratene avIkAra karI pATanagara pAcho pharyo. ne ethe ja divase raziyana sarakArane jarmanIe raziyA sAme yuddha jAhera karyAne tAra maLyo. yuddha mATe raziyAnI jarAya taiyArI nahotI. pariNAme teNe mULa zarate samAdhAnanI mAgaNI karI. paNa have jarmanIe vadhu kaDaka zarate rajU karI. ne TroTaskInI ekaja bhUlanA kAraNe raziyAne phIlenDa, pilenDa, lithuAniyA, leTaviyA, yukena vagere vistAro gumAvavA paDyA. TroskIe yuddhamaMtrIpadethI rAjInAmuM ApyuM. mitrarAjyo belsevikAnI jarmanI sAthe laDavAnI anicchAne pArakhI gayAM hatAM. eTale temaNe potAne madada kare evA pakSane AgaLa lAvavAne raziyAmAM navA AMtaravigrahanAM mULa pAtharavA mAMDayAM. ne temane sapheda raziyAne, sevIneMvanI saradArI nIce, bezevika raziyA sAme uzkeravAmAM saphaLatA paNa maLI. jarmanIne A ramata bhAre thaI paDI. teNe be zevika sarakArane kahAvyuM ke, "mitrarAnA madadagArane dUra rAkho. nahitara ame meDhe sudhI dhasI AvIzuM." A samaye be vike bhayaMkara sthitimAM mUkAI gayA. paNa lenInane e prasaMge TaskInI apUrva lazkarI pratibhA sAMbharI AvI. teNe tarata ja tene sarasenApati banAvI kajhAnane kabaje laI beThelA sapheda raziyAnI sAme meko. TraTaskI nepaliyananI jema duzmananA baLanI paravA vagara sIdhe ja temanA para dhasI gayo. ne teNe kajhAnane sapheda duzmananA paMjAmAMthI pAchuM jhUMTavI lIdhuM. A samayanA bellevika sainyamAM zista tadana kAcI paDI gaI hatI. TarakInA keTalAka amaladAroja tenA khUnane mATe talapI rahyA hatA. A prasaMge TrITIe pitAnA addabhUta vyaktitvane paricaya karAvyo. teNe lekhaDI hAthe kAma lai sainyamAM zista ne zAMti jALavI rAkhyAM. ne duzmana paranuM AkramaNa cAlu ja rAkhyuM. methI nIkaLatI vakhate te je TreInamAM beTho hato te ja TreInane teNe aDhI varSa sudhI pitAnuM ghara banAvI dIdhuM. te phIlaeNnDa ne IsToniyAnI madada sAthe peTrageDanI nI dhasI AvelA sapheda senAdhRti yuDenIcane teNe bhayaMkara saMgamAM paNa pAcho haThAvyA. lIna A samaye dhIme dhIme AgaLa AvI rahyo hato, ne be zevikapakSamAM TraTaskInA virodhIonA agraNI tarIke sthapAI cUka hatA. pravadA' patranuM taMtra tenA ne kemenevanA hAthamAM AvI cukyuM hatuM ne zAMta kAryakartA tarIke keTalAka tenuM mahatva paNa AMkatA. lenInane tenA para khAsa vizvAsa nahote. paNa pakSamAM phATaphUTa paDatI aTakAvavA te tenuM mAna jALavate. peTrogreDanA apUrva bacAva mATe TroTaskIne jyAre "reDa phaleganuM mAna apAyuM tyAre TelInane paNa evuM ja mAna ApavAmAM AvyuM. keTalAke A sAme vAMdho uThAvyo tyAre tenIne kahyuM, "bhAI, je bIjA pAse hoya te pitAnI pAse na hoya te TelInaX sahI zakoja nathI.' 4 A eka vAkyamAM ja, jagatamAM koyaDArUpa thaI paDelA vartamAna raziyana saramukhatyArane TUMka paricaya karAvI zakAya tema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 suvAsa : DIsembara 1940 pakSamAM phATaphUTa paDatI aTakAvavA lenIne elInane ne tenA mukhya sAthIdAra zivane sArIsIna vibhAganI lazkarI TukaDIonA senApati tarIke mekalAvI dIdhI. elIne tyAM pitAnA pakSane majabUta banAvyuM ke keTalIka vakhate te sarasenApati droTaskInI AjJAo vaNa uthApavA lAgyo. TroTaskI tene sakhta sajA karavAne sArIsIna javAne taiyAra thaye paNa lenIne elInane samajAvIne pAcho pATanagara belAvI lIdho. sArIsInane TelIne potAnuM evuM majabUta thANuM banAveluM ke lenIna mAMdo paDatAM ja teNe te nagarane TelInagreDa nAma ApI dIdheluM. sArIsana choDyA pachI alIna-ziva-kemeva tripuTIe yukrenane pitAnuM thANuM banAvyuM ne peTogreDa-seviyeTane pramukha jhIne veva paNa e maMDaLamAM bhaLyo. te pachI pakSanA eka mukhya kAryakta meleTave paNa elIna-daLamAM mUkAvyuM ne e rIte elIna prabaLa banavA lAgyA. A arasAmAM polAMDa ane raziyA vacce yuddha saLagyuM. e yuddhamAM TaskI pharI jhaLakI nIkaLe ne teNe pilIsa-sainyane apUrva bahAdurIpUrvaka mArI haThAvyuM. lenIne tene e vijayI takano lAbha laI padmAMDanA pATanagara sudhI dhasI javAnI AjJA mokalAvI paNa TrATaskIe tenI avagaNanA karI polAMDa sAthe saMbaMdha karavAno Agraha karyo. pilAMDanA lokhaMDI saramukhatyAre mArzala pIlsaDasTrIe TroTaskInI A AdarzavAdI bhramaNane tarata ja lAbha uThAvyo. teNe navesarathI yuddha saLagAvyuM ane temAM raziyAne hAra khAine keTalAka vistAra pilAMDane soMpI devA paDyA. A ja rIte TraTaskInA vicitra AdarzavAdathI raziyAne pUrvamAM paNa mAra khAvuM paDe. TATarI ane elIna vaccenA virodhanAM keTalAMka mULa ahIM ja chUpAyAM che. TroTaskI AdarzavAdI hatA, elIna samayavartI ane vyavahArU hatA, ane che. TaskI AkhA jagatamAM bolazevika krAti phelAvavA mAgatA hatA, elIna tene raziyAmAM ja maryAdita rAkhI raziyAnI Arthika sthitine sudhAravAnA matane hati. lenInane pratibhAzIla vyakti tarIke TroskI pratye mAna hatuM paNa vicAromAM te sTelInane vadhu maLato thato. pariNAme elIna dhIme dhIme AgaLa vadhatAM zevipakSane mahAmaMtrI banyuM. A arasAmAM samAjavAdIoe lenIna ane bIjA keTalAka zevika agraNIo para khUnI humalA karyA. temAM lenIna ghavAyo ne maraNapathArIe paDayo. e samaye bolazevika pakSanI bAramI vArSika pariSadane prasaMga AvyA. temAM elIne TaskIne pramukhapada svIkAravA kRtrima vinaMti karI ne TroTaskIe lenInanI mAMdagImAM pramukha vinA ja calAvI levAnuM sUcavatAM TelIne pitAnA pakSakAra jhInovevane kAmacalAu pramukha banAvI dIdho. A rIte elIna TroTInuM mahattva ghaTADavAnI dareka takane lAbha uThAvavA lAge. dhImedhIme lenInanuM darda vadhatuM cAlyuM. bhAgyamge TrATaskI paNa e ja arasAmAM mAMdA paDe ne havAphera mATe tene bahAra javuM paDayuM. te takane lAbha laI elIne pitAnAM cakra daze dizAe goThavI dIdhAM. dAktaroe jyAre lenInanA jIvananI AzA choDI dIdhI tyAre elIne te samAcAra gopavI rAkhyA. TaskInI tarapheNamAM lenIne karelA vIlane paNa teNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ TroTaskI 39 dabAvI dIdhuM. lenInanA mRtyunA samAcAra TaskIne meDA maLe te mATe paNa te pitAthI banatuM badhuM karI cUke. lenInanI smazAnayAtrAnA prasaMge TroTaskI AvI pahoMcI zake evA saMbhava chatAM TaskIne beTe samaya ApI teNe tene pATanagarathI dUra ja rAkhyo. raziyAmAM TrATaskInI prApriyatA eTalI hatI ke elIna tene pitAnA pakSanI madadathI dabAvI zake te saMbhavita ja nahotuM. eTale have teNe uparokta prasaMgamAM masAlo meLavI TaskIne lenInanA virodhI ane duzmana tarIke prajA samakSa rajU karyo. tenAM pakSakAra ne lAMca ApIne pheDelAM bIjuM paNa saMkhyAbaMdha vartamAnapatroe temAM tene sAda purAvyA. pariNAme teno pakSa vadhate cAlyo. te taka joI teNe tarata ja pitAne lenInanA vArasa tarIke jAhera karyo. tenI A svAtha valaNathI kaMTALIne tenA mukhya sAthIo chInava-kemeva vagere TaskInA pakSamAM AvyA; paNa have te mATe ghaNuM moDuM thaI gayuM hatuM. A arasAmAM TrATakInA anuyAyIoe IMglAMDa, jarmanI ne palAMDamAM haDatALa paDAvI kAnti jagavavA mATe prayAsa karyA paNa dareka sthaLe teo niSphaLa nIvaDayA. cInamAM e prayAsa thatAM mArzala cAMga kAi zake hajAre majUro ne kAtivAdIonI katala karI temanAM maDadA nadImAM pheMkAvI dIdhAM. TaskI jarmanImAM gupta nAme rahevA chatAM tenA khUnanA prayAsa thayA. raziyA sAme jagatanI rAjasattAone roSa vadhato cAlyo. TelIne A badhA prasaMge rajU karI TreTiskInI jagatakrAntinI bhAvanA keTalI avAstavika che te raziyana prajAnA manamAM ThasAvavA mAMDayuM. pariNAme raziyana prajApratinidhi sabhAmAM paNa TakIne pakSa dhIme dhIme ghaTate cAlya. jamatIthI AvyA pachI TarakIe joyuM ke elIna sarvoparI thaI beThe che. ne teNe pratinidhisabhAmAM cAlu sarakAranA virodhI pakSamAM nAma naMdhAvyuM. elIne tarata ja tene maMtrImaMDaLa ne soviyeTa kAunsIlamAMthI baratarapha karyo. te daramI be zevika pariSade virodha pakSanA dareka sabhyane dezapAra karavAno nirNaya karatAM TaskIne paNa temAM samAveza thayo. e samAcAra maLatAM ja TaskInA sAthI ane ziSya jozIe ApaghAta karyo. enA eka bIjA sAthI buTale enI sAmenA ArepimAM sAkSI banavA karatAM upavAsa karIne marI javuM pasaMda karyuM. Tarakoe have zAMtithI raziyA tajI javAnI taiyArI karavA mAMDI. paNa elIne tene keda karIne AmA-aTA mokalAvI dIdho. tenI IcchI jarmanImAM rahevAnI chatAM jarmanI tene rAkhavAnI nA pADe che kahI elIne tene turkastAnanA garama vibhAgamAM dhakelyo. tyAMthI nIkaLIne teNe nervemAM vasavAnI IcchA darzAvI paNa narvenI sarakAre tenuM rakSaNa karavAnI pitAnI azakita jaNAvI tene nA kahI. te pachI teNe kAMsa-IglAMDane arajI karI paNa te baMnee paNa tene eka yA bIjA bahAne nA ja saMbhaLAvI. TraTaskIe IMglAMDa-phrAMsanA je rAjanIti ne nAmAMkita puruSo raziyAmAM tenI bAdazAhI mahemAnagata mANuM gayA hatA tevA lensabarI, auDana, badrAMDa rasela, sIDanI veba vagerene tAra karyA paNa koIe tene AvakAra na Ape. TraTaskIne mAnavajIvananI A dazA pratye kaMpArI vachUTI. yuropa-eziyAne sAMkaLatA eka virATa dezane eka samayane tAjahIna pati-Aje Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 suvAsa : DIsembara 1940 tene UbhavAne yuropabhUramAM kyAMya sthAna na maLyuM. chevaTe dUra rahelA mesIe tenI vinaMtI svIkArI, tene vasavAne sthAna ApyuM, paNa atithinuM saMrakSaNa te tenAthI paNa na ja thaI zakaryuM, ne gayA gaDhamAM khUnI humalAne bhoga banIne e atici e ja bhUmi para sUto. tenA pratye mUDIvAdI ne zAhIvAdI saMsthAone ne vyaktione keTaluM jhera hatuM tene khyAla, je briTIza maMtrI esTIna cembaralenanA nAma para noMdhAyelA zabdo sAcA hoya ta, eka vAkyamAMthI ja maLI rahe che. temaNe jInIvAmAM raziyAne tucchakAra karatAM ema kaheluM kahevAya che ke, "je raziyAe TaskIne hajI mArI nathI nAMkhyo tenI sAthe huM vAta paNa karavA nathI mAgato." ': hiMdI prajomAM ene khUba ja rasa hato. raziyAthI dezanikAla thatI vakhate abhyAsa ne vAMcana mATe te hiMdane lagatAM saMkhyAbaMdha pustake sAthe laI gayelo, paNa adhavacathI ja te cerAI gayAM. hiMdu prajAne te jagatanI sarvottama prajA tarIke sanmAnate. tenI AtmakathA ane mRtyunA cheDA ja mahinA agAu teNe nAmAMkita hiMdI patrakAra camanalAlane ApelI mulAkAtanA ahevAlathI jaNAya che ke tene hiMdI rAjAo, mahAtmAjI tathA hiMdanI savinaya caLavaLa pratye egya Adara nahe. parAjita devajI rA. meDhA dIva thayo, ta taNI sarAga lIlA maMhI nizcaya meM nihALe aMdhAra pheDI vijayI banIne prakAzanuM zAsana sthApavAne. jhe akele nija taika hAthe aMdhAranA sainya sahe, tathApi chatI gaye dIpaka juddha mAMhe aMdhArane sajajaDa thApa ApI. e hArane ghA nIvaDayo asahya, aMdhAra khUNe jaIne chUpAye; dhULe maLyA joI badhA upA zAcI rahyo aMtaramAM atizaya ! ene have dIpaka ThArI nAMkhatI jevI rahI rAha samIra-mUMkanI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAsya bindu eriyA jozI muMbaInA eka AlizAna makAnanA pAMcamA mALe eka kSetre pheTogrAphI-TuDiyonA dvAra para ghaMTaDI vAgI. TuDiyonA mAlika are! yusupha, jarA juo te bahAra koNa che? yusuphe bahAra joyuM paNa koI najare na paDayuM, jethI TheTha heThale mALe gayo. tyAM paNa koI na dekhAyuM. tethI sariyAma rastA para gayo. tyAM eka gRhastha yusupha prati tAkI ubhA hatA. tene maLI yusupha pAcho upara Avyo ane mAlikane kahyuM: "sAheba ! gaI kAle ahIMthI je gRhastha pheTA paDAvI laI gayo che, te gRhastha pAcho Avyo che, ane kahe che ke mAre zeThanuM jaldI kAma che mATe zeThane nIce belAva.' mAlika-zuM te tene upara AvavA na kahyuM? yusupha-meM tene ahIM AvavA ghaNuM ja samajAvyA hatA, paNa te tamane jarUrI kAma hAI javAnI haTha pakaDI nIce beThA che. mAlika pAMcamA mALethI TheTha nIce jyAM pelA gRhastha UbhA hatA tyAM rastA para gayAM, ane hAthamAM hAtha mIlAvI bolyA-kema zuM kAma che? upara padhArene." gRhastha-nahi. tame pADelA phaTAo ghaNuM ja kharAba che, jethI Apane pAchA ApavA, ane tenA paisA pAchA levA Avyo chuM. mAlika-ghaNuM ja sarasa! mane lAge che ke mArA kAI bevakUpha mANase bhUlathI tamane kharAbe prInTasa ApI dIdhA che, mATe tame maherabAnI karI upara Ave ane tamArA sArA, svaccha ane sApha phoTAo laI jAo. lIphaTa hovA chatAMye mAlika "jevA sAthe tevA thaI pelA gRhasthane pagathiyAM dvArA TheTha pAMcame mALe laI gayA pachI belA-"mApha karaje! huM tamane bhUlathI upara lAvyo chuM. tapAsa karatAM tamArA sArA phaTAo kaI bevakUphe kharAba karI nAkhyA che, jethI je phoTAo tamane ApyA che te barAbara che mATe mUMgA heThA UtarI jAo.' [ pelA gRhastha vIle meDhe pAMcame mALethI heThaLa UtarI raste paDI gayA.] gAmaDiyo-[ pADelI chabI joyA pachI] chabI te ThIka pADI che, paNa meM je lugaDAM para attaranI AkhI bATalI copaDI hatI tenI gaMdha A pheTAmAM kAM na Ave? phoTogrAphara--[vicAra karyA pachI] sAruM, e suMgadhI pheTa joI haze te be rUpiyA vadhu paDaze. gAmaDi-zuM tame dhUtavAnI dukAna mAMDI che? bATalInI kiMmata deDha rUpiye che ne tame chabInA be rUpiyA mAge che? zaramAtA nathI? phoTogrAphara-haze! bhAI sAba ! tyAre deha rUpiyAnI attaranI bATalI bajAramAMthI laI Ave. huM tamane doDha rUpiyAmAM sugaMdhI phaTAo ApIza. [ gAmaDiye bajAramAM attaranI bATalI kharIdavA gaye. tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 - suvAsa : DIsembara 1940 gAmaDiyaA bATalInuM zuM levuM che? dukAnadAra-e bATalInA tamane cAra rUpiyA paDaze. gAmaDiyo-pela chabI te deDha rUpiyAmAM pADI Ape che ke tAre A bATalInA cAra rUpiyA levA che? tuM te bahu meM bhAI! dukAnadAra-smita-hAsya karyA pachI] ThIka, lo bhAI deDha rUpiye. [ sugaMdhIvALI attaranI bATalI kharIdI gAmaDiyo chabI pADanArane tyAM gayo. ] gAmaDi-o A bATalI! ne lAve sugaMdhIvALA phaTA! phoTogrAphara-[pheTejha upara tela reDyA pachI] , A sugaMdhIvALA pheTA ne lAvo paTela daDha rUpiye vadhu! gAmaDiyo-are ! paNa! A chabI te bagaDI gaI ! mAre cera paNa kaLA nathI! pheTogrAphara-tamAre to sugaMdhIvALA phoTAo joIe chIe ke mehaka cahere! [ kharAba phaTAo laI gAmaDiye raste paDyo.] zokalaDI* jagajIvanadAsa dayALajI medI [ zyAma raMga samIpe na jAvuMe rAga] zakya taNuM sukha haze sArUM, meM te jANyuM sakhI, zekaya taNuM eka zakaya taNuM sAla ema, pahelAM kahevAtuM haze; paNa Aja te che e ja ati pyAruM- ' meM to jANuM0 1 kheTuM kahetI heu te tuM pUchI je bhaNelIone; keI nahi kahe che naThArUM- meM to jANyuM. 2 pUchI je vinaMdinIne ne, pUchI je tuM bakAne; bIjIoe eja haze dhAryuM - meM te jANuM0 3 roja raja zekya zedhI, varavA na jAya nAThI; lAgatuM je hoya e akArUM- meM te jANyuM ke zakya taNuM sAhyabAne, TavIne le e te bahAdurInuM kAma che kaI nyArU- meM te jANyuM che meTIbena kahetAM kevuM, moDhuM malakAI jAya; madha jevuM e gaLyuM lAganAruM meM te jANuM0 6 siddhi-buddhinI peThe, be bAju besavAnuM; gaNapatinA jevuM zobhanArUM- " : meM te jANuM0 7 * A kAvyane, bhaNelA ke abhaNanArI mAtra pratyenA saMpUrNa sanmAna sAthe, eka kaTAkSa kAvya" tarIke pragaTa karavAmAM Avela che. taMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina-sAhityamAM mahAkavi kAlidAsanAM saMsmaraNe [le. 5. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, vaDodarA ] sAhitya-premI vidhA-vyAsaMgI sAdaguNAnurAgI aneka jaina vidvAnoe sAhityaparizIlana karatAM sarasvatInA kRpApAtra samartha mahAkavi kAlidAsanI ucca kavitvabharI saM. prA. gadya-padyamaya manahara sarasa kRtinuM UDuM avagAhana karyuM jaNAya che. hajAra varSa karatAM vadhAre samayathI kIrtizAlI e mahAkavinAM suprasiddha prauDha kAvyo ane nATakee vidyA-vilAsI viThananuM AkarSaNa karyuM che. seMkaDe vidvAnoe prazaMsA-puSpa veratAM enAM paThana-pAThano karI-karAvI vineda sAthe vividha jJAna meLavyuM che. bhAratavarSanA ane paradezanA keTalAya marmajJA vidvAnee enA para TIkA-TipanIo karIne tulanAtmaka dRSTie tathA bIjI rIte tenA guNadoSa para vicAra karyo che. keTalAya abhyAsIoe pitAnI kavitvazakti khIlavavA emAMthI preraNA meLavI haze. mahAkavi, kavi-rAja, kavikulakirITa jevAM mahattva pado jyAM tyAM jene tene mATe vAparanArAone kavikulaguru mahAkavi kevA heya? -ene khyAla karAvyo haze; keTalAya kavioe e mahAkavinI cAturI meLavavA UMDAM ciMtana ane viziSTa prayatna karyA haze. keTalAya kavioe enI spardhA karI kavi-kIrti prApta karavA prayAso sevyA haze. keTalAya nATayakAroe nATakanI viziSTa zailI zIkhavA e nATakakAranAM nATake para gaMbhIra lakSya ApyuM haze. zRMgAra Adi rasonA prayogo kevA hoI zake ?vyutpatti, pratibhA, pada-lAlitya, artha-gaurava kevo hoya ? upamAdi alaMkAro kevI rIte vaparAya? mahAkavi chaTAthI mAdhuryathI vividha viSayonuM vizAla sarasa jJAna kevI rIte ApI zake? e badhuM zIkhavA-samajavA mATe prastuta mahAkavinI kRti keTalAya abhyAsI vidvAnene ghaNI upayogI thaI paDI haze. temanA rasamaya meghadUte te vividha svarUpamAM 30-40 jeTalA abhinava dUte racAvavA preraNA ApI jaNAya che, jemAM jaina kavione paNa baheno phALo che. jaina sAhityamAM mahAkavi kAlidAsanAM vividha saMsmaraNo hajAra-bAraso varSo jeTalAM jUnAM che. samaya, sthaLa ane sAdhanAnI anukULatA pramANe temAMnAM thoDAM-ghaNu kramaza: sUcavavA ahiM prayatna karavAmAM Ave che. vikamanI 7 mI sadImAM kavi ravikIrti satyAzraya (pulakezI cAlukya mahArAjA)ne parama prasAdane prApta karanAra zakAbda 556= vi. saM. 691 mAM manahara jinendrabhavana racAvanAra vidvAna ravikIrtie kavitAdvArA kAlidAsa ane bhAvi jevI kIrti prApta karI hatI.-e ullekha dakSiNa vIjApura jilAnA AyahelI gAmanA megUtI nAmanA jinamaMdiranA zilAlekhamAM jaNAya che- "yasyAmbudhitrayanivAritazAsanasya satyAzrayasya paramAptavatA prasAdam / zailaM jinendrabhavanaM bhavanaM mahimnAM nirmApitaM matimatA ravikIrtinedam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 - suvAsa : DIsembara 1940 .. yenAyoji na vezma sthiramarthavidhau vivekinA jinavezma / sa vijayatAM ravikIrtiH kavitA''zritakAlidAsa - bhAravikIrtiH // paJcAzatsu kalau kAle SaTsu paJcazateSu ca / samAsu samatItAsu zakAnAmapi bhUbhujAm // " ( e. iM. 6 ) vikramanI 9 mI sadImAM kavi jinasena, pAAbhyudaya mahArAjA amAdhavarSa( zaka saMvat 736 thI 750 = vi. saM. 871 thI 885 )thI sanmAnita thayelA, AdipurANa vagere racanAra digaMbara jaina kavi jinasene kavi kAlidAsanA medhadUta kAvyanAM padmonAM sava' caraNAne samasyArUpe lai, pArzvanAtha-caritrarUpa abhISTa viSayamAM pAda-pUrti karI 364 maMdAkrAntA padyothI pArzvabhyudaya nAmanuM sarasa kAvya racyuM hatuM, je prasiddha thaI gayuM che. tenA aMtamAM jaNAvyuM che ke " iti viracitametat kAvyamAvekSya meghaM bahuguNamapadoSaM kAlidAsasya kAvyam / malinitaparakAvyaM tiSThatAdAzazAGka bhuvanamavatu devaH sarvadA'moghavarSaH // " vikramanI 11 mI sadImAM sAmadevasara nItivAkyamRta jevA rAjanItinA aiAddha graMtha racanAra di. jaina vidvAna sAmadevasUrinA vaMzasvI yazastilaka caMpU (zaka saM. 881 = vi. saM. 1016 )mAM kavi kAlidAsanuM nAma ane tenI kRtimAMnA 'pratijJAti tti zreya: pUchyapUjJAtima: / ' jevA aMza uSkRta karela jaNAya che ( A. 4, 5; ni. sA. pR. 113, 261) . mahAkavi dhanapAla jemanA rAjyamAM vi. saM. 1055mAM di. kavi amitagatie 'subhASitaratnasaMdeha ' vagere racanA karI, te prakhyAta vidyApremI mALavAnA paramAra mahArAjA muMja aparanAma yAtirAje rAjasabhAmAM 'sarasvatI' birUda ApI jeneA satkAra karyo hatA ane e ja mahArAjA ArA rAjya para abhiSikta thayelA vAGamaya-vizArada suprasiddha vidravsala mahArAjA bhAje jinAgamAmAM kahelI kathAe sAMbhaLavA icchA darzAvatAM temanA vineAda mATe jeNe adbhuta rasavALo tilakamaMjarI nAmanI gadya kathA racI hatI, te che. jaina mahAkiva dhanapAle (madhyadezanA devarSi dvijanA Atre ane zAstrajJa sa`devanA putra) kavi bANabhaTTanI kAbarI kathA sAthe spardhA karatI uparyukta kathAnA prAraMbha (zlA. 25)mAM pUrve thai gayelA kavionAM kavitvanI prazaMsA karatAM mahAkavi kAlidAsanuM paNa smaraNa karyuM che-- "hAyanti sajA: jJAjiyAyenAkSatravattinA ni: vInAM TIpena mAchatI jinhA ya // " bhAvA:-dIvA pAse rahetAM jema kaLAvALI-khIlelI paNa mAlatI(puSpa)nI kaLIe glAna thai jAya che--karamAI Aca che; tema [kavi] kAlidAsa samIpa rahetAM [bIjA] kavienI kalAyukta vANI paNa jhAMkhI paDI jAya che. vikramanI 12 mI sadImAM kavi jinavallabhasUri jemaNe vi. saM. 1125 mAM zeAdhelAM ane 1148 mAM lakhAvelAM pustaka ( tADapatra) upalabdha thAya che, ane jemane svargavAsa vi. saM. 1167 mAM thayA hatA, te vidhi-patha-pravartaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena-sAhityamAM mahAkavi kAlidAsanAM saMsmaraNe 31pa prakhyAta jinavallabhasUrie vividha kAvyo, nATake ane alaMkAra graMthane abhyAsa karyo hato, temAM meghadUtano nAma-nirdeza maLe che. sumatigaNie vi. saM. 1295 mAM gaNadharasArdhazataka-bRhadravRttimAM eno ullekha karyo che [ vizeSa mATe jUo gA. o. si.apabhraMzakAvyatrayInI askArI bhUmikA pR. 20] vi. saM. 1132 thI 1211 sudhI vidyamAna-vi. saM. 1169 mAM paTTadhara thayelA jinadattasUrie uparyukta jinavallabha kavinI prazaMsA karatAM apabhraMza padyamAM laka-vaNita kavi kAlidAsanuM smaraNa karyuM che - "kAliyAsu kai Asi ju loihiM vaniyA tAva jAva jiNavallahu kaI nAagniyai // " [ cacarI gA. 5 apabhraMzakAvyatrayI pR. 4] bhAvArtha -bhUtakALamAM thaI gayelA kavi kAlidAsa, jene leke vaDe varNavavAmAM Ave che te tyAM sudhI ke jyAM sudhI jinavallabha kavi (vidyamAna) sAMbhaLavAmAM AvyA nathI. AcArya hemacaMdra; kAvyAnuzAsanamAMsuprasiddha AcArya zrI hemacaMdra svapajJa kAvyAnuzAsanane alaMkAra cUDAmaNivyAkhyAmAM kAvyanAM aneka prayajano-phalemAM yazarUpa phala sUcavatAM ullekha karyo che ke- .. "yazastu(ssu) kavereva yata iyati saMsAre cirAvItA apyadya yAvat kAlidAsAdayaH sahRdayaH stUyanteH kavayaH / " bhAvAtha:- caza sakavine ja thAya che; kemake ATalA moTA saMsAramAM lAMbA vakhata pUve thaI gayelA hovA chatAM paNa haju sudhI kAlidAsa vagere kavio sahadayo(vidvAna) dvArA stavAya che. uparyukta alaMkAracUDAmaNimAM kavi kAlidAsanI kRti(raghuvaMza, kumArasaMbhava, meghadUta; abhijJAnazAkuntala, vikramorvazIya)mAMthI udAharaNo ApavAmAM AvyAM che. jema kavi kAlidAse mahAkAvyathI raghuvaMzane, tema AcArya zrI hemacaMdra e. prA. dayAzraya mahAkAvyathI viziSTa svarUpamAM gujarAtanA rAjavaMza caulukya-vaMzane kArtithI amara karyo che. vikramanI 13mI sadImAM mahAkavi rAmacaMdra, nATayadaNa-vivaraNamAM- jemaNe bAra rUpake (nATaka, prakaraNa, prahasana vagere)nuM svarUpa jaNAvanAra nATayadarpaNa jevA graMthanI racanA karI e viSayanI nyUnatA ja dUra karI nathI; mALavAnA mahArAjA muMjanI vidvata-pariSadUnA vidvAna dhanika dhanaMjyanI kRti dazarUpaka sAthe tene spardhAmAM mUkI gujarAtanuM gaurava vadhAryuM che, te suprasiddha AcArya zrI hemacaMdranA paTTadhara rAmacaMdrasUrie ane guNacaMdra nATaya-darpaNanA vivaraNamAM prasiddha aprasiddha apAyela 64 jeTalA nATakadi prathAnAM udAharaNemAM kavi kAlidAsanAM abhijJAnazAkuntala, mAlavikAgnimitra viAvazI nATakomAMthI ane raghuvaMza, kumArasaMbhava mahAkAvyomAMthI paNa aneka udAharaNo ApelAM che, tenA guNa-deNa para vicAra karyo che. (vizeSa mATe jUo gAM. e. si.) kavi AsaDa, meghadUta-TIkA bhilamAla(zrImAla) vaNikUvaMzanA kaTukarAjanA putra zreSTha kavi thaI gayA, jenAM subhASitathI prasanna thaI rAja-sabhyoe jene "kavi-sabhA-zaMgAra' birUda ApyuM hatuM; tathA vi. saM. 1248 mAM jeNe racelA upadezakaMdalI, vikamaMjarI jevA pra para sihasArasvata AcArya bAlacaMdra vistArathI vyAkhyAo racI hatI te vi. "Aso meghadUta mahAkAvya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 suvAsa : DIsembara 1940 para TIkArUpI snehanA siMcanathI kavi kAlidAsanA cazarUpI dIpane dIpAvyo hato paraMtu durbhAgye hajI te TIkAnAM darzana thayAM nathI. zivanidhAnagaNinA ziSya mahimasiMhagaNie potAnA ziSya harSavijaya mATe vi. saM. 1693 mAM racelI bIjI TIkA ha. li. jaNAya che. - narendraprabhasUri, alaMkAra-mahodadhimAM gUrjarezvaranA mahAmAtya suprasiddha maMtrIzvara vastupAlanI abhyarthanAthI naracaMdrasUrinA ziSya narendraprabhasUrie vi. saM. 1282 mAM racelA sADAcArahajAra lekapramANuvALA alaMkAra-mahedadhi (gA. o. si.) graMthanI vRttimAM kavi kAlidAsanI kRtiyomAMthI raghuvaMza, kumArasaMbhava kAvyo ane abhijJAnazAkuntala, vikrameArvazIya nATakamAMthI udAharaNo ApelAM che. raviprabhagaNIzvaranA ziSya kavi vinayacaMdra racelI kAvyazikSAmAM, sagraMtha-nirmANa karanAra kavionA nAmomAM kAlidAsa tathA pratimAtrathI niSpanna upamAvALAmAM "dIpikA" kAlidAsa e nirdeza che (juo pattanastha jaina bhAM. graMtha sUcI 1, 49) kavi amaracaMdra| vikramanI teramI sadInA uttarArdhamAM ane caudamI sadInA prAraMbhamAM rAja-mAnya kavi arisiMhe racelA maMtrIzvara vastupAlanA sutasaMkIrtana kAvyanA aMtamAM . kavi amaracaMdra (kAvyakalpalatA, bAlabhArata, padmAnaMda mahAkAvyAdi racanAra, veNIkRpALuM birUda meLavanAra, vIsaladevanI rAjasabhAmAM samasyA-pUrtithI sanmAna meLavanAra amare) smaraNa karyuM che ke"taat ! khyAtagiraH sutA mama hatA hI ! kAlidAsAdayo nanvekastu cirAyurastu jagati zrIvastupAlo'dhunA / mArkaNDaH sphuTamAziSA zamavatAmalpAyurapyeSa yat __kalpAyurjayatIti vAg-nigadane ghAtA'stu jAtAdaraH // " bhAvA -sarasvatI (brahmANa-brahmaputrI) brahmAne prArthanA karatAM kahe che ke-"he pitAjI! ghaNA khedanI vAta che-ke prakhyAta vANIvALA, kAlidAsa vagere hAro putra haNAyAM mRtyu pAmyA; hAlamAM eka ja vastupAla putra che, te te jagatamAM cira AyuSyavALo thAo; jema A sUrya, alpa AyuSyavALo hovA chatAM paNa RSionI AziSa vaDe ka95-5ryA AyuSyavALo jayavaMta vate che." evI rIte vAga (sarasvatI devInA kathana para vidhAtA AdaravALA thAo. vi. saM. 1295 mAM carcarI(apabhraMza kAvya)nI vyAkhyAmAM upAdhyAya jinapAle prAcIna padyane uddata karyuM che ke"kvyH kAlidAsAdyAH kavayo vayamapyamI / parvate paramANau ca vastusvamubhayorapi // " kavi AzAvara vyAgheravAla(vagheravAla) vaMzamAM thaI gayelA salakSaNanA putra (di) kavi AzAdhara, jemaNe sAgAra, anagAra dharmAmRta jevA aneka graMtho, dhArA, nalakaccha (nAlachA) pura vageremAM vAsa karIne mAlavAnA aneka mahArAjAonA rAjya-samayamAM racyA hatA; tene kavimitra udayasena munie kalikAlidAsa' tarIke oLakhAvela che- "vyAgheravAlavaravaMzasarojahaMsaH kAvyAmRtaudhararasapAnasutRptagAtraH / salakSaNasya tanayo nayavizvacakSur 'AzAdharo vijayatAM kalikAlidAsaH // ' 1 "AsaDaH kAlidAsasya yazodIpamadIpayat / meghadUtamahAkAvye TIkAsnehaniSecanAt // " -vikama jarI-vRtti-azakti - 2. A vinA vizeSa paricaya mATe sAdisakha-samRtharanI lekhakanI prastAvanA jevI. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jana-sAhityamAM mahAkavi kAlidAsanAM saMramANe 317 vikramanI 14 mI sadImAM vi. saM. 1361 mAM melDaMgasUrie racelA prabaMdhaciMtAmaNinA prAraMbhamAM vikramAdityanA prabaMdha sAthe mahAkavi kAlidAsanI utpatti saMbaMdhamAM kiMvadantIrUpa jANela AzcaryakArI prabaMdha darzAvyo che. vikramanI 15 mI sadImAM munibhadrasUri, zAMtinAtha-carita mahAkAvyamAM- peroja pAtazAha(phIraja tugalaka)nI rAjasabhAmAM pratiSThA prApta karanAra, vi. saM. 1410 mAM zAMtinAthacarita mahAkAvya racanAra, bahArachanA munibhadrasUrie tenA aMtamAM sUcana karyuM che ke je subuddhimAna vidvAne kAlidAsanI ukti (raghuvaMza, kumArasaMbhava vagere)mAM, tathA bhAravi ane mAghapaMDitanAM baMne kAvya (kiratArnanIya ane zizupAlavadha) mAM ane zrIharSanI amRtamaya zaktirUpa naiSadha mahAkAvyamAM paNa niratara nuM pratipAdana kare che te ja vidvAne bhagavAna zAMtinA caritramAM racAyelAM vRttonuM vivarNana karIne mAtra guNanuM pratipAdana kare che." sUrio jevI rIte prAthamakalpika (navA zIkhanAra) abhyAsIne niraMtara vyutpattinI prApti thavA mATe uparyukta mithyAtvayukta 5 kAvyonAM vyAkhyAna kare che, tevI rIte samyakRtva vAsita vAsanAvALA teo A zAMtinAtha-jina caritane samajAve, te zuM vAMchita na thAya?" nemi-carita kAvya sAMgaNanA putra vikrama nAmanA eka jaina kavi vikramanI 15 mI sadImAM athavA te pUrve thayA jaNAya che. jeNe vijajanonA mananI prIti mATe kavi kAlidAsanA meghadUta kAvyamAMthI aMtima pAde laI rAmatInA duHkhathI Adra (karuNarasamaya)nemijinanA caritathI pavitra 126 povALuM kAvya racyuM hatuM, je prakAzita thaI gayuM che. 17mI sadInA gujarAtI kavi naSabhadAsanA pitAnuM nAma paNa sAMgaNa hovAthI keTalAka sAkSaro A kavine temanA bhAI samajatA hatA, paraMtu prAcyavidyAmaMdira, vaDodarAmAM rahelI vi. saM. 1450 mAM lakhAyelI A kAvyanI ha. li. prati jotAM A brAnti dUra thaI che. jainameghadUta vi. saM. 1446 mAM acalagacchanA gacchanAyakapadane prApta karanAra ane vi. saM. 1471mAM svargavAsI thayelA, aneka kAvyo racanAra ane aneka pratimA--pratiSThA-prabhAvanA karanAra merUtuMgarie nemijina caritarU5 navIna jaina meghadUtanI racanA karI tene kavi kAlidAsanA meghadUta sAthe spardhAmAM mUko che, jenA para temanA ziSya AcArya zIlarane vi. saM. 1491 mAM aNahillapATaka pATaNamAM vRtti racI hatI; je vRttinuM saMzodhana pRthvIcaMdracaritra (vAvilAsa) nA kartA mANikyasuMdarasUrie karyuM hatuM, te bhAvanagaranI jaina A. sabhAdvArA prakAzamAM Avela che. 1 "ye doSAn pratipAdayanti sudhiyaH zrIkAlidAsotiSu zrImadabhAravi-mAghapaNDitamahAkAvyadvaye'pyanvaham / zrIharSAmRtasUktinaiSadhamahAkAvye'pi te kevalaM yAvavRttavivarNanena bhagavacchAntezcaritre guNAn // " (va. vi. caM.) 2 "tavaduHkhAnai pravarakavituH kAlidAsasya kAvyAdantyaM pAda supadaracitAnmeghadUtAda gRhItvA / zrImannamezcaritavizadaM sAGgaNasyAGgajanmA cakre kAvyaM budhajanamanaHprItaye vikramAkhyaH // " | (ni. sA. kAvyamAlA gu. 2) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 * suvAsa : DIsembara 1940 vikramanI 15 mI sadImAM thayelA jaNAtA graMthakAra kSemaMkare mahArASTrabhASAmaya caritranA AdhAre racela siMhAsanandvAtriMzikA (batrIza pUtaLInI vArtA) nAmanI saM. gadya-padyamaya kathAmAM jaNAvyuM che ke--' vikramAdityanI rAjasabhAmAM sAhityazAstranA pAraMgata kAlidAsa vagere aneka sukavie peAtAnAM camatkAravALAM navAM navAM kAvyeAvaDe rAjAnI stuti karatA viteAda karatA hatA. ' kavi yarokhara, jaina kumArasaMbhava jaina zve. acalagacchanA mahendraprabhasUrinA 3 mukhya ziAmAM jayazekharasUri eka samartha kavi thaI gayA; jemaNe prodha ciMtAmaNi, upadeza-ciMtAmaNi (vi. saM. 1436), mmila-caritra (vi. sa, 1462) vagere aneka chaTAdAra kAvyA racyAM che. saMskRta, prAkRta graMthai sivAya tribhuvanadIpaka1 prabaMdha jevI aneka bhASAkRtiye| paNa racI che; temaNe yugAdi devanA putra bharata(kumAra) cakravartInA saMbhavarUpa jainara kumArasaMbhava kAvya racI kavi kAlidAsanA kumArasaMbhava kAvya sAthe spardhA karI che. te kAvya para vi. saM. 1482 mAM temanA ziSya dharmazekhare TIkA racI che, temAM teNe gurunI uparyukta 4 mukhya kRtiyAnuM sUcana karyuM che. zIla-dUta bRhattapAgacchanA nAyaka bhaTTAraka ratnasiMharinA ziSya upAdhyAya cAritrasuMdara gaNa, kavi thai gayA ke jemaNe AcAre padeza, mahIpAla-carita, kumArapAla-rita kAvya vagere aneka racanA karI che, temaNe vi. saM. 1487 (4) mAM staMbhatIrtha (khaMbhAta)mAM medhadUta kAvyanAM pratyeka padmonAM aMtima caraNAne samasyArUpa laI sthUlabhadranA zIla-prasaMgarUpa abhISTa viSayamAM pAda-pUrti karI 131 padyomAM zIladUta nAmanuM samasyAmaya lalita kAvya racyuM hatuM,4 jemAM prArthanA karatI priyatamA kAzAne pratikSedha ApatAM zRMgArane vairAgya-zAMtarasamAM apUrva chaTAthI vALyeA che. je ya. vi. graMthamALAdrArA suprasiddha thaI gayela che. 1 tri. dI. prabaMdhanI prastAvanAmAM amhe kavine vizeSa paricaya karAvyeA che. 2 "kavicakradharaH zrImAn sUriH zrIjayazekharaH / nApi vedhA vidhAtuM yaska vizvagaNanAM vibhuH // prabodhacintAmaNiradbhutastathopadezacintAmaNirarthapezala: / vyadhAyi yairjenakumArasambhavAbhidhAnataH sUkti sudhAsarovaram // " G; 8 ] [bummila caritanI prAMta prazastimAM lai. 3 " zrImadaJca gacche zrIjayazekharasUrayaH / casvArastairmahApranthAH kavizakairvinirmitAH // prabandhazcopadezazca cintAmaNikRtottarau / kumArasambhavaM kAvyaM caritraM dhammilasya ca // " 4 " ziSyo'muSyAkhilabudhamude dakSamukhyasya sUreH cAritrAdirdharaNivalaye sundarAkhyAprasiddhaH / cakre kAvyaM sulalitamaho ! zIladUtAbhidhAnaM nandyAt sArdhaM jagati tadidaM sthUlabhadrasya kI // draGge raGgairatikalatare stambhatIrthAbhidhAne varSe harSAjaladhi-bhujagAmbhodhi - candre pramANe / cakre kAvyaM varamiha mayA stambhanezaprasAdAt sabhiH zodhyaM parahitaparairasta doSairasAdAt // 131 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ - * * * * jaina-sAhityamAM mahAkavi kAlidAsanAM saMsmaraNa 10 vikramanI 16mI sadImAM radhuvaMza-TIkAo jinaprabhasUrinI paraMparAmAM thayelA je vAcanAcArya cAritravane rvisa 55 mAM zindaramakara kAvya para, vi. saM. 1511 mAM naiSadhakAvya pare ane zizupAlavadha kAvya para vistRta TIkAo racI hatI, temaNe zrImAlavaMzI zAha sAliganA putra araDakarmallanI abhyarthanAthI kavi kAlidAsanA raghuvaMza kAvya para zizuhiauSiNI nAmanI 8000 kaleka pramANa TIka racI hatI, jenI ha. li. prati vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdiramAM ane anyatra paNa vidyamAna che. vikramanI 17mI sadImAM vidyamAna suprasiddha graMthakAra dharAnAno teNaudya' padanA 8 lAkha artho karanAra kavi samayasuMdare arthalApanikA nAmanI vRtti tathA guNavinaye (vi. saM. 1646 mAM) u. kavi zAMticaMdra-ziSya, u, ratnacaMdra, kSemahese. dharmameru-mahIme e, zrIvijayagaNie ane sumativijaye paNa raghuvaMza para vRttiyo, avacUri, bAlAvabodha vagere racelAM che, je ha. li. pratiyomAM maLI Ave che. zrI vijayagaNie kumArasaMbhava para paNa vRtti racI jaNAya che. vikramanI 17 mI sadImAM hIravijayasUrinA abhyAsamAM | vikramanI 17mI sadInA pUrvArdhamAM sArvabhauma megala zahenazAha akabarane pratibaMdha ApI tenA vizAla sAmrAjyamAM-sarva dezamAM pratyeka varSamAM 6 mahinAthI vadhAre vakhata amAri pharamAna dvArA jIva-dayA paLAvanAra, "jagadaguru" birUda meLavanAra suprasiddha hIravijaya sarie (pUrvanAma hIraharSagaNie) nijAmazAhanA devagiri (dolatAbAda)mAM vidyAbhyAsa karatAM radhuvaMza, kumArasaMbhava, meghadUta vagere kAvyomAM paNa vizeSavitA-rahasyajJatA prApta karI hatIema kavi devavimale paNa hIsaubhAgya nAmanA mahAkAvya (sarga 6, le. 62) nI vyAkhyAmAM sucita karyuM che. kavi hemavijaya vijaya-vaMza (prazarita) | vikramanI 17mI sadImAM pAzvanAtha-carita (vi. saM. 1632), kayAratnAkara (vi. saM. 1657) vagere kAvyo racanAra tapAgacchanA kavi hemavijayagaNie kavi kAlidAsanA raghuvaMza kAvya sAthe spardhA karatuM. hIravijaya, vijayasena vagere rinA vazane varNavatuM vijayavaMza aparanAmavALuM vijaya prazasti mahAkAvya 16 sarga sudhI racyuM hatuM. temanA svargavAsathI apUrNa rahelA e kAvyane tenA vyAkhyAkAra (vi. saM. 1688) guNavijayagaNie bAkInA pAMca sargo parathI potAnA kAvya-vidyAgurunA aNurUpe e kAvyane pUrNa karyuM hatuM. tenI vyAkhyAmAM ullekha karyo che ke - "-kAlidAsAdikavikIrtiluSTAkakAvyakalAkalApakesarikizorakakrIDanakandaraH paNDita zrIhemavijayagaNisaMjJakaH kavipurandaraH zrIgurugurutaramakti vyaktiprarUpakaM zrIhIravijayapramRtibhaTTArakatrikAvadAtakadambakanirUpakaM zrIraghuvaMzadezIyatayA vijayavaMzAparaparyAyadhArakaM vizvavizvAvalayavarticaturacetaskmatkArakArakaM vijayaprazastinAmakaM kAvyaM kartumupacakame // " 1. A vidvAnanA vizeSa paricaya mATe A lekhakane graMtha "jinaprabhasUri ane sulatAna mahamada jue. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 suvAsa : DIsembara 1940 vikamanI 18mI sadImAM - vikramanI 17mI sadInA chellA caraNamAM ane 18 mI sadInA pUrvArdhamAM vividha viSayomAM, vividha bhASAmAM be lAkha zlekapramANu viziSTa racanA karanAra bahuzruta mahepAdhyAya vinayavijaye tapA-gaNapati (gacchanAyaka vijayadevasUri? vi. saM. 1701 (ImAM) tarapha jodhapura(mAravADa)thI sUrata iMdune dUta tarIke mokalyo hato. kavi kAlidAsanAM meghadUtanI paddhatie racelA 131 povALA e IMdudUta kAvyamAM jodhapura, suvarNagiri (senagira), jAlera, zirohI, AbU, acalagaDha, siddhapura, sAbhramatI, rAjavaMga (ahammudAvAda), vaTapadra (vaDodarA), bhRgupura (bharUca) ane sUrata vagere sthaLonuM prAsaMgika suMdara varNana karyuM che. ni. sA. kAvyamAlA gu. 14mAM e kAvya prakAzita thaI gayuM che. ceta - pitAnuM nAma spaSTa jaNAvyuM na hovA chatAM "paramAnanda' nAmavALA jaNAtA eka jaina kavie meghadUtanAM aMtima pAdadvArA cittane dUta banAvI pitAnA pUjya guru tarapha mokalavAnA saMdezarUpa abhISTa viSayamAM pAda-pUrti karI gunA guNone paricaya karAvatuM cetadUta' nAmanuM navuM kAvya racyuM che, je bhAvanagaranI jaina AtmAnaMda sabhAdvArA prakAzita thaI gayela che. "santi zrImatparamaguravaH sarvadA'pi prasantrAsteSAM ziSyaH punaranupamAtyantabhaktipraNunaH / tanmAhAramyAdapi jaDamatirmeghadUtAntyapAdazvetodUtAbhidhamabhinavaM kAvyametad myadhatta // " meghadUta-samasyAlekha tapAgacchamAM samartha vidvAna upAdhyAya meghavijaya thaI gayA, jemaNe mAghakAvya, ane naiSadhakAvyanI pAdapUrtirUpa tathA satasaMdhAna jevAM kAvyo racyAM che; ane meghamahodaya (varSaprabaMdha), hastasaMjIvana jevAM jyotiSa, sAmudrika jevA viSayo para vidvattAbharI prauDha racanA karI che; temaNe kavi kAlidAsanA meghadUta kAvyanAM sarva (131) padyonAM aMtima caraNane samasyArUpa svIkArI pitAnA abhISTa viSayamAM pAdapUrti karI che. AraMgAbAda(dakSiNa)mAM pitAnI cAturmAsa-sthiratA thatAM tyAMthI devapattana(prabhAsa pATaNa, kAThiyAvADa)mAM rahelA pitAnA gacchanAyaka vijayaprabhasUri (gacchanAyakapada vi. saM. 1710mAM vai. zu. 10)ne uddezI kAvyarUpe racela vijJapti saMdeza-lekhane meghavijaye megha-dUta dvArA pAThavyA che, temAM gurunA paricaya sAthe te te sthaLAno paNa paricaya karAvyo che. e "meghadUta-samasyalekha" bhAvanagaranI jaina AtmAnaMda sabhAdvArA prasiddha thaI gayela che. tenA aMtamAM saMkSepamAM sUcana che ke"HTdAe devapurokta imAmo: samasyA mAthe nimaNe meghapatiH " evI rIte digabara kavi vAdicaMdra racela vAyu (pavana)dUta (ni. sA. kAvyamAlA gucchaka 13, le. 101) jevAM bIjAM aneka kAvyo racAyelAM maLI Ave che. mahAkavi kAlidAsanAM meghadUta vagere kAvyonuM ane nATakAdi sAhityanuM e rIte mahatva, viziSTa darzAvatA je je vidvAna kavioe e mahAkavi pratye ucca Adara darzAvyo che; mahAkavinA mArgane anusaranArA te te kavionAM susaMskArI pratibhAbha bhinna bhinna satabhAvabharyA abhinava kAvyo tarapha paNa sAkSaro samucita Adara darzAve, temanI kavitvazaktine ane temanA nirdoSa pavitra bhAvane samajavA audAryabharyuM saijanya darzAve-ema IcchIzuM. 1. A kavinA vizeSa paricaya mATe "suvAsa'mAMnI ahArI lekhamALA vaTapadra (vaDodarA)nA aitihAsika ullekha juo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ tibeTanI camatkArika saMskRtinA avazeSa - paoNtya-e zabdanA smaraNa sAthe ja mArAM aMgeaMgamAM eka madhura jhaNajhaNATI prasarI jAya che. mane thAya che ke huM e bhUmimAM janmyo heta te kevuM sAruM. sAta sAta hajAra varSa pUrve paNa je svarganI spardhA karatI, jene AMgaNe saMskAranI nirmaLa saritAo vahatI, jenI geda jagatanA eke eka dharmapravartakane mIThI lAgI che; vijJAna tenA vizuddha rUpamAM jyAM Aja karatAM paNa adhikTara khIlyuM hatuM-te bhUmi ne te yugane huM vArasa heta te mAruM hadaya pratidina pulakti raheta. huM eka yuropavAsI chuM. amArAM vaijJAnika yaMtroe mArAM netranI rozanI varSo thayAM harI lIdhI che. A bhUminA dhamaMDathI mAruM haiyuM UkaLI rahyuM che. parvAtya bhUminI kaIka dilahara zAMta girimALAmAM pUrvanA RSivarAnI jema jIvananA bAkI divaso vitAvavAnAM huM svapna sevuM chuM. - ne eka savAre ane samAcAra maLe che ke tibeTanI girikaMjomAM hajI evA RSivare vase che ke jemanI pAse emanI prAcIna saMskRtinA avazeSo jaLavAI rahyA che, jemanuM vaidakIya jJAna adabhuta che. netranI elavAyela rozanIne cetAvavAnuM to zuM paNa koDha, kaMTharoga ke kSaya jevAM jIvaleNa dardIne mITAvavAnuM paNa emane mATe saheja che. mAruM mana romAMca anubhave che. tibeTaH Adhunika saMskRtinI IjALathI aLago rahelo jagatabharane eka mAtra deza-jyAM tAra nathI, TelIphona nathI, AgagADI nathI, chApAMo nathI, kanyAzALAo nathI-tenAM darzana mATe huM utsuka banuM chuM. parvAtya premanA kAraNe mane e bhUmine keTaleka paricaya te che. te paricayane upayoga karI mArI AMkhanuM nUra pAchuM meLavavAnI ane pavitya saMskRtinA avazeSone najare nihALavAnI mArAmAM tAlAvelI janmI che. mitronI madadathI huM tibeTanI sarahada-semu khINa para pahecuM chuM. tibeTanI prajA jAsUsone ke kuTila svArthIone tarata oLakhI jAya che ne tevA puruSo e bhUmimAMthI pAchA paNa nathI karatA. paNa jemanAmAM jijJAsA, zAMti ne sadabhAva hoya che temane teo satkAre che. tevAone tyAM mitra paNa maLI rahe che. mane paNa evA be tibeTiyana mitra maLI gayA. temaNe mane AMkhonI rozanI pharI bakSI zakanAra saMnyAsI jharmonuM nAma ne tenA nivAsasthaLano patto Apo eTaluM ja nahi, paNa teo mArA sAthI banyA. - aneka muzkelIo veThIne ame parvatamALAothI vIMTaLAyela gArthanA maThamAM pahoMcyA. tyAMnA maThAdhipa caMdue amane dUra rahelA saMnyAsInA nivAsasthaLane vigatavAra paricaya ApatAM kahyuM, "be mahinA sudhI temane temanI mulAkAta maLavAne saMbhava nathI.", Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 - suvAsa : DIsembara 1940 meM eka dardabharI Ahu nAMkhI. te te AhanA uttaramAM hAya tema caMdunA eka yuvAna ziSye potAnAM mukha-mastaka vAdaLI raMganA eka rezamI rUmAlathI DhAMkI dIdhAM; caMdue amane mUka zAnti rAkhavA kahyuM; yuvAna sAdhue mastaka dhUNAvyuM te theDI paLa pachI saMnyAsI jhamIM pote ja khelatA hoya tema teNe caMdune kaMIka kahyuM. caMdue amane kahyuM ke jhae mane taratamAM mulAkAta ApavAnuM kabUlyu che. AMkhAmAM nUra na hAvAthI A badhI kriyAnI keTalIka vigata tA pAchaLathI meM mitro pAsethIja jANelI. jhameti maLavAne ame gArcathI AgaLa vadhyA, tyAre amane sahIsalAmata paheAMcADavAne caMdu ane yuvAna sAdhu paNa amArI sAthe joDAyA. cAreka kalAkanI pArvatIya musAphrI pachI ame saMdhyAe rAMDu lAdhA nAme sthaLe AvI pahoMcyA. tyAMnA maThamAM amane khArAka-pANI apAyAM ane maMdiramAM buddhanI bhavya mUrtinI samIpamAM ja amAre mATe sUvAnI vyavasthA thaI. A sthaLe paNa yuvAna sAdhue prathamanI jema jharmAnI sAthe dUrathI vAtacIta karI ne jhoe amane madhyarAtre peAtAno guphAmAM AvavAnuM AmaMtraNa ApatAM ame te samaye tyAM pahoMcyA. jharmAe amArI sAthe mIThAzathI vAtacIta karI. te vAtacIta parathI mane amaja lAgyuM ke A RSi ahIM kheDAM .beThAM AkhA jagatane ne temAM cAlatI kriyAone joI zake che; dUra dUra rahelA tenA ziSyAnI sAthe vAtacIta karI zake che. teNe mArI AMkhA para, pavitra akSarAthI te kaI agamya tejakriyAthI maMtreluM pANI chAMTayuM. te e rIte traNa divasa pANI chaMTAtAM mArI AMkheAnI rAzanI punaH jhagamagI UThI; huM aMdha maTIne dekhatA banyA. jharmAnA sahavAsa mate khUba priya thai paDayA. teNe mane prAcIna tibeTa ane hiMdanI vijJAnasiddhinI addabhuta vAtA saMbhaLAvI. tene lagatA keTalAka ati prAcIna granthA hajI paNa tibeTanA yuddhamaMdirAmAM jaLavAI rahelA che. rezama jevAM dherAM-pILAM pAnAM para sAnerI akSare lakhelA e granthA bhUtakAlIna tibeTanI manahara klAnuM darzana karAve che. te granthAnA ukelanI bhASA adhikArI lAmAne ja zIkhavavAmAM Ave che. jharmA pAse paNa evI traNeka pratA hatI. mArAmAM tene te aMge pavitra jijJAsA jaNAtAM teNe trane te pratAmAMthI, ati gupta nahi evA, keTalAka vibhAge| vaMcAvavA mAMDayA. te vAMcanamAM eka sthaLe vajanane ochuM ke vadhatuM karavAnA prayAga AvyeA. mane enA para pUratI zraddhA na kheDI. jharmAe e prayAga mane najare batAvavAnuM vacana ApyuM. khIje divase prabhAtamAM jharyAM mane samIpamAM ja paDelA eka vajanadAra patthara najIka laI gayA. teNe mane te patthara UMcakI Azare tenuM vajana jaNAvavAnuM kahyuM. meM jorapUrvaka e pattharane addhara karI tenuM vajana savAeka maLu jeTaluM hAvAnuM jaNAvyuM. teNe tarataja peAtAnA jhabbAmAMthI dhAtunI eka nAnI zIzI kADhI. ne te zIzomAMnA tela jevA pravAhImAM trAMbAnA tAra kheALI tene patthara para pheravyeA. thADIka paLa javA dai teNe mane te patthara kI UMcakavA kahyuM. meM te pattharane ramakaDAnI jema UMcakI lIdhA ne tenuM vajana mane bazera karatAM pazu kaMika eThuM lAgyuM. huM A karAmatathI Azcarya pAmyA. paNa jhamermAe kahyuMH "emAM Azcarya jevuM kaMI nathI. je AkaSaNazakti padArthAta vajanIla banAve che te A kriyAthI thADAka samayane mATe suSupta anI jAya che. "--te thoDAka samaya javA daI huM e pattharane karI UMcakavA gayA te te mane agAunI jema savA madhu jeTale ja jaDDAyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ avazeSa-3ra3 keTalAka mahinA karmonI sAthe gALI huM merUmo lAvA pahoMcyo. tyAMnA maThAdhIza pejha lAmA sAthe paNa mAre mISTa saMbaMdha baMdhAyo. eka samaye te mane eka adabhuta grantha batAvato hatA. te vakhate acAnaka kaMI yAda AvyuM hoya tema teNe potAnA jhabbAmAMthI be iMcanA vyAsanI ne ATheka IcanI laMbAInI eka bhUMgaLI kADhI. tenI eka bAjunA DhAMkaNAne kholI nAMkhI teNe te bhUMgaLIne potAnA kAna para dharI. te pachI bIjuM DhAMkaNuM khelI te te bhUgaLImAM kaMIka bolyo. pachIthI teNe zuM karyuM te saMbaMdhI meM khulAse pUchatAM te bolyo ke 200 mAIla dUra rahelA jhagana erA parvata paranA maThAdhipati evA pitAnA nAnA bhAIe tene adhyAtma-viSaya para kaMIka prazna pUchele ne teNe tene uttara Apo. pAchaLathI meM karmone jyAre AnI karAmata pUchI tyAre te bolyAH "e te eka sAmAnya yAMtrika prakriyA che. tene ame "saMdezavAhaka yaMtra' nA nAme oLakhIe chIe. evAM yugala-yaMtro saheje taiyAra thaI zake ke jemAM ekamAMthI nIkaLelo dhIme paNa avAja jagatanA koI paNa bhAgamAM rahelA tenA bIjA joDIdAra dvArA sAMbhaLI zakAya." tibeTanA judA judA bhAgo joI levAnI icchAthI huM eka prasaMge gothe lAvAmAM jaI pahoMcyo. tyAMnA maThAdhikArI lAmA sAthe patya vijJAnazaktinI vAta nIkaLatAM teNe kahyuM ke, "duzmanonA sAmanA vacce paNa amArA pUrvajo thoDA ja divasomAM sAgara para setu bAMdhI zakatA." A vAta para zraddhA na besatAM teNe mane velanuM eka nAnuM mULa batAvI tene rAsAyaNika dravyothI bharelA mATInA eka kuMDamAM mUkI dIdhuM. bIje divase e mULa laI teNe te be khakAnI vacce Avela trIsa phUTa pahoLA eka jharaNane kAMThe UMDuM ropyuM. bIja vAvyAne aDadhe kalAka mAMDa thayo haze eTalAmAM te te jyAM vAveluM tyAMthI jhaDapathI UgI nIkaLatI vale AsapAsa patharAIne navAM mULa nAMkhavA lAgI. lAmAe mane te velane ekabIchamAM parovavAnI sUcanA karI. te pramANe karIne ame pAchA pharyA. te pachI pAMceka divasa sudhI huM te velene behada saMkhyAmAM AsapAsa patharAIne sAmA khaDaka sAme dhasatI joI rahyo. ne eka aThavADiyAmAM to eka suMdara pUla thaI gayo. e pUla para lAmAe pAsenA gAmaDAnAM sAtaATha mANasene nAcakUda karavAnuM sUcavI mane tenI abhedyatA batAvI. A samaye rAmAyaNamAM setubaMdhano prasaMga mArA manamAM tarI AvyuM. huM A pUla sAme Azcaryamugdha nayane joI ja rahyo. emAM apUrva kaMIja nathI" lAmAe mArI sAme joI hasIne kahyuM, "amArA pAse evI te agaNita vidyA che. paNa ame svArthamAM eno upayoga nathI karatA, kapAtrano ene sparza nathI thavA detA. tamArI maryAdAhIna vijJAnazakti tamArA para saMhAratI Aga varSAvaze, amAre mana amArI A zakti mAtA che. ame dhArIe to A karatAM paNa vadhAre abhedya ne bhavya setu bAMdhI zakIe tema chIe. paNa tamArI jema ame kudaratane kRtrimatAthI lAdI devA nathI mAgatA. jarUrI saMyogomAM ame A setu banAvIe chIe. paNa pachI bIjA rasAyaNamAM baLeluM eka tIra setumAMnI mULa velamAM besatAM ja badhI vela khavAvA mAMDe che ne eka-be divasamAM te pUlanAM pAdaDAM havAmAM UDI jAya che." te lAmAe e ja divase mane A pUlanI paNa eja dazA batAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 suvAsa DIsembara 1940 * 18000 phITa UMcI khuna parvatamALAmAM Tocuga nAme eka maTha Avela che. te mane kharca aMge te parvatamALAmAM AvelI gaMdhakanI khANo bheTa dharavAmAM AvelI che. te maThamAM pahoMcatAM meM maThAdhipa lAmA cezene e gaMdhakanI khANo mane jevA devAnI vinaMti karI. lAmAe mArI vinaMtine svIkAra karyo eTaluM ja nahi, khANe batAvavAne te pote paNa mArI sAthe AvyA. raste amAre aMdhakArathI UbharAtI lAMbI lAMbI saMkhyAbaMdha guphAomAMthI pasAra thavAnuM hatuM. huM te pahelI guphAmAM pravezatAM ja gabharAI UThaya. paNa lAmAe kahyuM, " Daro nahi, prakAza thaze." ne lAmAe jamIna parathI kaMIka UMcakI avAja karyo ne AkhI guphA tejathI jhaLahaLI UThI. tenA prakAzamAM meM joyuM te jaNAyuM ke lAmAnA hAthamAM eka lAkaDAnI mogarI hatI ane te vatI teNe cAMdInA tArathI gUMthelA ne pAse laTakatA pittaLanA eka cakacakatA vaMTa para prahAra karyo hato; prahAra thatAM ja te guphAmAM vIza vIza phUTanA aMtare cha sAta dIpa pragaTI nIkaLyA ne thoDIka paLomAM ja dareka dIpakamAMthI 500 kenDala pAvara jeTaluM teja chUTavA lAgyuM. dI5kanI samakSa jaI meM tapAsa karavA mAMDI te jaNAyuM ke lAkaDAnI pAMca phUTa UMcI thAMbhalIne kATakhUNe pittaLanI tAra joDe hato. te tArane eka phUTa vyAsanI ne aDadhA IMcanI jADAInI lIlI dhAtunI eka thALI vaLagelI hatI. te thALI para cAra Ica vyAsano. eka bilerI patthara jhagamagate hato. AsapAsa senAnA tAra gUMthelA hatA. A saMbaMdhI lAmAne pUchatAM eTaluM ja jANavA maLyuM ke A goThavaNa saikAo pUrve thayelI che. dhaMTa para prahAra thatAM vaninAM majA lIlI thALIne sparza karI tene gati Ape che ne pariNAme patthara jhagamagI UThe che. je ghaMTa para lAkaDAne badale dhAtunI magarIthI prahAra karavAmAM Ave te prakAza eTale tIvra bane ke mAnava-AMkho te sahI paNa na zake. prakAzanI game teTalI vipulatA chatAM uSNatAnuM nAma paNa nahi. A rIte judI judI guphAomAM dIvA prakaTAvatA ane chevaTe gaMdhakanA taLAvanI najIka jaI pahoMcyA. tene gherA lagabhaga 100x60 phUTane hato. tenI vyavasthA paNa addabhuta rIte jaLavAtI hatI. tibeTanI alaukika bhUmimAM AvA AvA te mane agaNita prasaMge sAMpaDyA che. prANIo rUpe pheravAI javAnI mAnavazakti, pretAtmAone upayoga, uDDayana zakti, yogika camatkAre, addabhuta baLa dharAvatAM hamamAna, jaMgalemAM yamadUtanA anubha-paNa e badhuM varNavavAnI mArI hiMmata nathI cAlatI. chatAM tibeTanA dIrdhAyuSa ne Arogya saMbaMdhamAM te mATe kaMIka kahevuM ja joIe. - karmonI uMmara 200 varSanI gaNAya che. te uparAMta huM je je lAmAone maLyo chuM temAMthI ekanI uMmara 160 nI te bIjAnI 147-e AMkaDA mArI smRtimAM jaDAI gayA che. mane maLela lAmAomAM sauthI nAnAmAM nAnAnI uMmara 120 nI hatI. - prajAnuM Arogya paNa evuM ja che. tyAM nathI dAktare, nathI davAkhAnAM, chatAM ke paNa sthaLe rogathI pIDAtAM mAne nathI jaNAtAM. kavacita kayAMka roga dekhA de che te lAmAo pitAnI adabhuta ne premabharI sAravArathI tene tarata ja dUra karI de che.? - A rIte e camatkArabhUminAM darzana karI huM navasaMskRtinAM baNagAM phUMkatI yuropIya bhUmi para pAcho pharyo. meM mArA anubhave jagatane jaNAvavA kamara kasI paNa ghaNAe mane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya sainyA ane yuddha narasiMha Adhunika yuddhamAM yuropanA ekeka deza lAkhkhA sainikAne yuddhamAM utArI zake che e joI bhAratIya prajA Azcarya anubhave che; raziyAnI eka karoDa dazalAkhanI ke jarmanInI sittera lAkhanI sainika-saMkhyA sAMbhaLI te avAcaka banI jAya che. yuviAdhIe e sthitithI saMhAranA bhaye duHkha anubhave che, yudghapremIe vartamAna bhAratanI kaMgAla sainyazakti mATe AMsu sAre che; keTalAka bhAratanI AvI arakSita sthiti mATe pUrvajo para javAbadArI DhALe che. paNa bhAratanI sainyazaktimAM AvelA eTa e chellAM 85 varSanI ja vAta che. te pahelAM bhAratamAM je aNita sainyA hatAM te bhAratIya prajAe je bhavya yuddho khelyAM che tene itihAsa Adhunika yureApanI sainyazaktine paNa jhAMkhI pADe eve che. itihAsakALanI paNa pUrvenAM yuddho ke jemAM cakravartI bharata, sagar ke subhrama jevAe AkhA jagatane eka-cakra taLe ANuvAne karADA sainikanA baLa sAthe seMkaDA yuddho khelyAM; sama ane rAvaNu, parazurAma te kSatriyA, sudAsa ane dazajAtio, kRSNa ane jarAsaMdha te pAMDavA te kairavA vacce, adharmane ukheDavAne ke sAmrajyA sthApavAne, khelAyalAM mahAyuddhomAM je aNita senAe hemAi gai te sarvane bAjue rAkhIne bhAratIya itihAsakALa-buddha mahAvIranA samayathI ogaNIsamI sadInA madhyabhAga sudhInI bhAratIya zakti para UDatI najara nAMkhIe te| te paNa Arya prajAjana mATe garvanA viSaya banI zake tema che. prAcIna zaka saMvatanI sthApanA karanAra ne ekhIlAnanI bhavya zahenazAhatane ukheDI nAkhanAra jagatavijetA irAnapati mahAna sAyarase I. sa. pU. 540 lagabhagamAM hiMda para jyAre lAkhkhA sainikAnA khaLa sAthe AkramaNu karyuM tyAre mahAvIranA rAja-ziSya siMdhapati gAMDA gaNI kADhayA. huM aMdha dekhatA banyA hatA, te sivAyanI vAtA mAnavAne kASTha taiyAra nahAtuM. A sthitimAM cAreka varSa vItAvI Akhare huM sarmAnAM te e zAMta bhUminAM darzana karavAne krarI tibeTa paheAMcyA. paNa gArthanA maDhamAM pahAMcatAM ja caMdu lAmAe mane samAcAra ApyA ke mArA gayA pachI jhamAM taratamAM ja mRtyu pAmyA hatA. meM tenAM avazeSanAM darzana karavAnI tatparatA batAvI. paNa caMdue kahyuM ke emane deha emanI guphAmAM ja paDele haze te kAi paNu tibeTavAsI te pavitra bhUmimAM javAnI dhRSTatA ke hiMmata karI zake tema nathI. te huM ekalA jharmInA dehanAM darzane cAlyeA. rAMDu lAdhAmAM rAta rAkASTha bIjA divase bapore huM cukA samIpa SaheAMcyA. paNa guphAnA pravezadvArapara pAMcathI cha hajAra maNu vajananI virATa zilA paDI hatI. mAre mATe sadehe tyAM pesavAnuM kAI paNa rIte zakaya nahatuM. ne te zilAne namana karI huM tarata pAchA pharI gayA. * * kepTana ovane, DA. kenana ane khIjA keTalAka tibeTa-pravAsIonI neAMdhanA AdhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 suvAsa : DIsembara 1940 udayane tene evuM suMdara yuddha ApeluM ke jyAre e sAyarasa hArIne IrAna pAcho pharyo tyAre, TrenA jaNAvavA pramANe, tenA e bhavya sainyamAMthI sAta mANaso bAkI rahyAM hatAM. bhagavAna mahAvIranA samayamAM magadhapati zreNika, avaMtipati mahAsena, siMdha-savIra samrATa udayana, kezalapati prasenajIta, vatsapati zatAnika, videhapati ceTaka, trikaliMgapati kAkaDu, dazArNapati dazArNabhadra, yAddhapati pradeza ane kAzIpati jitazatrunAM sainyane saravALe daza karoDanI paNa hada vaTAvI jAya che. temAMnA sidhapati udayane sAyarasanA lAonA sainyane sApha karI nAMkhyuM eTaluM ja nahi paNa vatsa ne magadhane paNa DarAvanAra avaMtipati mahAsenane teNe sakhata hAra ApelI e jotAM vadhumAM vadhu prabaLa sainya tenuM hovuM joIe. zreNikanI pachI magadhanI gAdIe AvelA keNika-ajAtazatru ane mahAvIranA mAmAvidehapati ceTaka vacce khelAyelA bhayaMkara yuddhamAM, bhagavAna mahAvIranA jaNAvavA pramANe, kula eka karoDa eMzI lAkha sainikone saMhAra thayeluM. A yuddhamAM mahAzilAkaMTaka' ne "ra muzala' evA be vyuha racavAmAM AvelA. pahelA bRhathI corAzI lAkha nAza thayo, bIjAthI cha- lAkha mRtyu pAmyA. bIjA bhRhanuM svarUpa Adhunika Tekayuddhane tAdaza maLatuM Ave che. ajAtazatru ane ceTaka vaccenA e bhavya saMgrAma pachI bhAratIya sainyazakitane ane yuddhanAM sAdhanane maryAdita karI devAmAM AvelAM ane bhayaMkara rathayuddho para pratibaMdha mUkavAmAM Avelo. evI maryAdita sthitimAM paNa I. sa. pU.nI cothI sadImAM magadhapati naMda pAse ekalA pATalIputramAM ja be lAkha pAyadaLa ne ATha hajAra ghoDesvAronuM sainya hatuM. te pachI sikaMdara vagerenAM AkramaNa thatAM hiMdanI sainyazaktimAM saheja vadhAre thayela. megesthInIsa pATalIputramAM elacI tarIke nImAyo tyAre tenA jaNAvavA pramANe hiMdanAM mukhya rAjyo pAse nIce pramANe sainya hatuM pAyadaLa hayadaLa hastidaLa H014 (Prasii) 30000 90 0 0 vallabhI (Automela) 150000 1600 4134 (Pandae) 15000 0 500 AMdha (Andarae) 100 000 2000 kalIMga (Calingae) 60000 priyadarzine kalIMga para karelA AkramaNamAM kalIMganA eka lAkha sainike marAyelA ne deDha lAkha keda thayelA e jotAM megesthInIsanA samaya pachI paNa hiMdanuM sainyabaLa dhIme dhIme vadhI rahyuM hatuM ema jaNAya che. i. sa. pUrve bIjI sadImAM senApati puSyamitre karoDanI saMkhyAe pahecelI zAMtivAdI zramaNa prajA sAme, maurya rAjA sAme ane DemeTriyasa sarakhA paradezI AkramaNakartAo sAme eka sAthe je jehAda AdarI ne tenA bAlapatra vasumitre bhavya yavanasenAne je saMhAra karI nAkhe e jotAM iMgenI sainyazaktinI kalpanA karavI paNa muzkela che. 1 mahAsilAvaTae saMgAme caUrAsIhaM jaNa saMyasAissIo bahiyAo / 7-6-19 2 unnata sathavArUllIo vahiyAno guNa saMjAme -9-321 3 ratho muzalena yuktaH parighAvan mahAjanakSayaM kRtavAn asau rathamuzalaH / 7-8-322 bhagavAna mahAvIra, marAvatI 1000 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya sanyo ane yuddha327 I. sa. pU. pahelI sadImAM vikramAditye pazcima hidamAM thANAM jamAvI paDelA zakene jaDamULathI ukheDI nAMkhyA, ne abhinava bhAratIya saMvatsaranI sthApanA karI teNe mAryonI kIrtine paNa jhAMkhI karI. te pachI bhAratIya itihAsamAM suvarNayuga' tarIke nAmAMkita banelA yugane sarjanAra guNavazI mahArathIoH samudraguptanI vijayI senAoe bhAratavarSane ekacakrI rAjya bakyuM ne eja senAnA baLe te potAnA pitAne tenuM jhUTavAI gaeluM siMhAsana pAchuM apAvI zakyA, e yugamAM hiMdanuM sanyabaLa AkhA jagatamAM ajoDa hatuM. kAjapati harSa pAse kevaLa hAthIonuM ja sarca 6000 lagabhaganuM hatuM. agyAramI sadInA pUrvAddhamAM gujarAta ne sArASTra, mALavA ne tailaMgaNu sapAdalakSa ne kAzI, kane ja ne kAzimara, baMga ne saMgAtha-hiMdanA e ekeka prAMta pAse evAM sainya, evI samRddhine eTalAM vipula sAdhano hatAM ke jenI AgaLa mahArAjyo paNa jhAMkhAM paDI jAya. eja sadInA uttarArdhamAM yavano sAme uttara-bhAratanA bacAva mATe hiMduoe khelelA yuddhamAM 300000 ghoDesvAra ne 3000 hAthIo hatA. svayasainikenI behada bharatIthI pAyadaLa te te samaye agaNita banI gayuM hatuM. sulatAna mahamada taghalakanuM kevaLa hayadaLa ja 900000nI hade pahoMcatuM hatuM. bAlAghATa paranA AkramaNa vakhate te pitAnI sAthe 800000 ghoDesvAra laI gaye. paMdaramI sadImAM vijayanagara rAjya pAse 1100000 pAyadaLa, 190000 ghoDesvAra ne 1000 hAthInuM sainya hatuM. 1519mAM kRSNadeve jyAre rAyacura para AkramaNa karyuM tyAre te pitAnI sAthe 703000 khaDA sainike, 32610 ghoDesvAra, papa1 hAthI ne agaNita svayaMsevake ne nokara-cAkara laI gayeluM. paradezI pravAsIonI seMdhapothIo paNa e AMkaDAonI saccAInI sAkSI pUre che. sajhAnA jaNAvavA pramANe 1534 mAM eka khaMbhAtanA rAjA pAse ja 415000 nuM pAyadaLa, 100000 ghaDesvAra ne 600 hAthI hatA. te pachI te megale ane rajapUta, megala ane marAThAo ane chevaTe hiMdIo ane paradezIo vaccenA yuddhomAM lAkhonAM sainya satata laDatAM ja rahyAM che. temAM thayelA saMhArane hadaja nahatI. pANIpatanA trIjA yuddhamAM eka ja divasamAM 200000 marAThAono nAza thaI gayeluM...ne e rIte dhIme dhIme hiMdanuM sainyabaLa naSTa karAyuM. hiMdu vacana e eka paNa prasaMga nathI maLato ke jyAre hiMdu rAjAoe vahetaryA mahemAne sarakhA cuMgI sAthenA saMbaMdhamAM vacanabhaMga karyo hoya. paNa ethI UlaTuM, kahetAM zarama Ave che chatAM nyAyane khAtara kahevuM joIe ke paryugIjhe tevI mahattA dAkhavavAmAM niSphaLa nIvaDayA che. yuropiyane haMmezAM emaja mAnatA AvyA che ke temane corI, lUTaphATa ne hiMdI pravAjonI kastu mATe daivI-haka maLela che. pa gavane sakha jagavikhyAta ItihAbhAra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvana jharaNa mA vatsadezamAM, avaMtIpatinI duhitA vAsavadattAnuM haraNa karI janAra vIra udayananuM zAsana cAlatuM hatuM. eka samaye kamabhAgyanA paMjAmAM sapaDAyelI aMganI rAjakumArI priyadarzikA guNaveze e udayananI mahArANI vAsavadattAne zaraNe AvI. tyAM koIka prasaMge udayananI najara priyadarzikAnI manohara dehalatA para paDatAM te premaviLa banyo. paNa vAsavadattAne TuM lAgaze mAnI teNe mana para kAbU jamAvyo. * eka samaye vAsavadattAe tenI eka viduSI sakhIe lakhelA "vAsavadattA haraNa' nATakane, kulIna sannArIone mATe, rAjamahelanI raMgabhUmi para bhajavavAne prabaMdha karyo. temAM vAsavadattAne pATha priyadarzikA bhajavavAnI hatI, udayanane pATha tenI sakhI maneramA levAnI hatI. paNa udayana ne priyadarzikAnA paraspara premane pArakhI gayelI manoramAe udayanane A taka jatI na karavA lalacA. mane ramAne badale udayana piteja raMgabhUmi para Ave te tenI nehabhUkha saMtoSAya, vAsavadattAno paNa lAgaNIo ne dUbhAya. udayanane e salAha sucI gaI ne teNe priyadarzikAnI sAthe addabhuta kAma karI batAvyuM. paNa aMtamAM eka mUrkhanI gaphalatathI vAsavadattA vastusthiti pArakhI gaI. ne nyAyamaMdiramAM phariyAde javAne badale te raMgabhUmi para caDIne udayananA paga para mAthuM mUkatAM belI. ' "deva, mane ramA dhArIne atyArasudhI tamArA caraNa para mAthuM na mUkI zakI, te mATe pazcAttApa thAya che. kSamA bakSI zake te ja mane zAMti vaLaze." ' udayana lajajAthI levAI gaye. paNa udayana-priyadarzikAnA nehane oLakhI gaelI vAsavadattAe aMtamAM jAte ja priyadazikAne hAtha udayananA hAthamAM mUkyo. " akabare eka samaye mahAkavi pRthvIrAjane kahyuM, "kavi, tame hiMduo jJAnanI vAto te khUba moTI meTI kare che. kahe joIe tamAro svargavAsa kyAre ane kyAM thaze ?" kavi A pranathI camakyA. paNa bIjI ja paLe hiMdu vIra pratApane bacAvI lenAra e kavinI dRSTimAM teja UbharAyuM, ne te zAMtithI bolyA, "rAjana AjathI cha mahinA vItatAM huM mathurAnA vizrAma-ghATa para prANa choDIza." akabaranuM haiyuM harSathI UbharAvA lAgyuM. hiMdu kavinI vANIne beTI pADavAne tene A suMdara meke maLI gayo hato. teNe bIje ja divase kavine rAjakIya kAmanA bahAne aTakanI pAra mokalAvI dIdhA ne kavi ja khAsa bAdazAhI pharamAna sivAya sarahada oLaMgavA jAya te temane keda karavAnI teNe amaladArone sUcanA mekalAvI. I kaMika samaya vItatAM eka vAgharI cakravAkanuM eka yugala pakaDI lAvyA. e yugala manuSyavAcA belatuM hoI akabare tene jAte jovAnI IcchA darzAvI. ne jayAre e yugale manuSyavAcAmAM akabaranI prazaMsA karI tyAre kavi khAnakhAnAnane AnaMdanI Urmi UchaLI AvatAM teNe e yugalanuM sanmAna karatAM kahyuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ _x jIvana jharaNa- 329 sajajana vAruM keTidhA che dujananI bheTa akabarane A paMkti khUba ja gamI gaI. paNa tene uttarArdha khAnakhAnAna ke bIje keija kavi banAvI na zake. akabarane pRthvIrAjanI khoTa sAlI. ne teNe, agAu prasaMga vIsarI jaI. pRthvIrAjane te jyAM hoya tyAMthI tarata ja AgrA AvI pahoMcavAnuM AmatraNa melAvyuM. bAdazAhI pharamAna jaI amaladAree pRthvIrAjane AgrA bAjunI musApharI mATe sagavaDatA karI ApI. ne pite bhAvi bhAkhyAne barAbara cha mahinA vItatAM ja kavi mathurA AvI pahoMcyA. mathurAnA vizrAmaghATa para temaNe uparokta paMktine uttarabhAga lakhe rajanInAM milana karyA vidhinA akSara meTa. ne bIjI ja paLe temaNe prANa choDI dIdhA. khalIphA omara samakSa eka zrImaMte keTalAMka sapharajana bheTa dharyAM. khalIphAe evI bheTa levAnI nA pADatAM maMtrIo ane zrImaMte kahyuM, "nAmadAra, sapharajananI bheTa te pegaMbara sAheba paNa svIkAratA hatA." huM e jANuM chuM." khalIphAe zAMtithI kahyuM, "paNa sAthe e paNa jANuM ke pegaMbara sAhebanA viSayamAM e bheTa hatAM. mArA viSayamAM e lAMca che." X mahArANA sarUpasiMhe eka rabArInI hoziyArI joI tene jamAdAranI padavI ApI. samaya jatAM eka helIe AvI phariyAda karI ke te rabArInI strI potAnI paraNetara che. be rabArI tene bhagADI gayo che. , mahArANAe tarataja rabArIne tenI strIne aMtaHpuramAM dAsI tarIke mokalavAnI sUcanA ApI. rabArIe harSathI UbharAI jaI patnIne sArI rIte zaNagArI aMtaHpuramAM mokalAvI. sAMjare mahArAjAe eka bhavya jalase goThavyA. temAM badhI ja dAsIone Dhola vagADavAnI temaNe sUcanA karI ne je dAsI sArAmAM sAruM Dhola vagADe tene suMdara InAma ApavAnI IcchA darzAvI. rabArInI patnI Dhela vagADavAmAM badhI ja dAsIone TapI gaI. mahArANAe tarataja phariyAdI DhAlIne AgaLa dharatAM kahyuM, "A bheTa tAre mATe vadhAre yogya thaI paDaze." DhelaNe pitAnI bhUla kabUlI badhe deSa rabArI para DhaLyo. ne rabArI, mahArANAe tenI patnIne ApelI bheTane nakArI na zako. pitAnA gharamAM bharAyelA eka corane eka dharmagurue kahyuM: "o mAnavI, tuM jANe che ke tuM corI karIne je cIja upADI jaiza te ja cIja kayAmatane divase khudA tArA gaLAmAM laTakAvaze." "ghaNI ja suMdara vAta," core khIsAmAM bharelI kasturI batAvatAM hasIne kahyuM, "A cIja vajanamAM ghaNI halakI che eTale gaLAmAM mane bhAra jaNAze nahi. ne vadhArAmAM te mane te suvAsa Apaze ja paNa sAthe ja khudAnA darabArane paNa te suvAsita karI mUkaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra sabhyaparicaya mInI ! * pUrva ane pazcimanAM naitika - [ zrI. sayAjI sAhityamALA-puSpa ra6muM] anuvAdaka : zrI. maMjulAla raNachoDalAla majamudAra, prakAzaka-Arya sudhAraka presa, vaDodarA. kiMmata 2-3-0. pro. kenetha senDarsanA "Ideals of the East and West'nAme tulanAtmaka (?khristI daSTie) nItidarzananA grantha parathI taiyAra thayele A anuvAdakevaLa anuvAda-daSTie te AvakArapAtra che. dharma ane nItizAstrane grantha chatAM, bhASA eTalI saraLa ane akhalita rahI che ke, sAmAnya vAcakanuM mana paNa te aMta sudhI parovI rAkhI zake tema che. mULa lekhake sva. zrImanta sayAjIrAvanI preraNAthI A graMtha taiyAra karela hoI tene anuvAda "sayAjI sAhityamALAmAM pragaTa thAya che te sAhityamALAne mATe te sanmAnane ja viSaya lekhAya. paNa AkhA graMthamAM sutrarUpe vaNAI jatI vicAradhArA hidane ke hiMduone lAbhakartA hevAne saMbhava ghaNo ocho che. mULa lekhaka khristI che eTale khristI dharma pratye temane anurAga heya e svAbhAvika che. ane khristI dharma ane Isa pratye bhaktibhAvathI UbharAI jatAM 11-12 prakaraNa enuM pramANa che. temAM jaNAvAyuM che ke "Isu khriste kahelA nItisiddhAMte sarvane grAhya thAya tevA che. tethI tenI sarvadezIyatA siddha thAya che. badhA khristIo tene Adarza tarIke svIkAre che eTaluM ja nahi paNa, mAnavajAta jyAM vasavATa karatI haze tyAM Isu Adarza tarIke gaNAze." A uparAMta teo hiMda, cIna ane jApAnanI saMskRtimAM khristI dharmanA prabhAve ja suMdara parivartana ANela hovAnuM jaNAve che. mahAtmA deva zrI kRSNa nathI, paNa Isu khristane vadhAre maLatA Ave tevo kaI che (71)..... jyAre khristI AdarzathI cInanI jAgRti thaI ane Izvara tathA mAnavaprema jamyAM (112)..jApAnanI mukhya sAmAjika mAnyatA. khristIonI asarathI vadhAre UMcI ane udAra banI che (193)" ane jApAnI khristI pracAraka Do. kAgyAnI mahattA ane temanA abhiprAyo varNavatAM jaNAve cheH "kosa vijaya pAme che ane pAmazeja. cInamAM ane jApAnamAM khristI dharma vijaya pAmyo che (199).' khristI dharmanI AvI mahattA varNavIne ja lekhaka nathI aTakyA. hadanA dharmone temane abhyAsa darzanazAstranA sAmAnya vidyArthI jeTaluM paNa nathI; zrIkRSNanA yuganI paNa temane khabara nathI jaNAtI; gautamabuddha ne mahAvIranA saMbaMdho ne bhagavAna mahAvIranA vyaktigata jIvanano paNa temane khyAla nathI; hiMdu dharmanI vizALatAne teo samajI zakyA nathI; khristI dharmapradhAna Adhunika jagatamAM vadhumAM vadhu anIti ane hiMsA chatAM vadhAremAM vadhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha-paricaya - 331 nIti ane ahiMsAnI kRtrima vAto thAya che ane enI pAchaLa mAnavajIvananAM vAstavika svarUpa bhArelI AganI jema dhakhadhakhI rahyAM che e jovAnI temane dRSTi nathI, ne chatAM hiMda ne hiMdanA dharmo para teo bhASya lakhI nAMkhe cheH "hiMduo je karmavAdane bhAra Ape che te karmavAda khAmIvALo che ja. hiMduonI moTI saMkhyAmAM vyaktitvavALA mANase bahu thaDA hoya che e emane haMmezane krama thaI rahyo che; vadhAre pragati sAdhaka ne vyaktitvapaSaka evA guNonI hiMdamAM kadara nathI (7ra)..ekezvaravAda jenI upara beTho humale karatA hatA tenuM zrIkRSNa gItAmAM punaHsthApana karyuM che (5)... pachI chaThThA (I. sa. pU.) sikAmAM be mahAna sudhArakone janma thavAthI be pagalAM AgaLa vadhAre pragati thaI. te baMne gautamabuddhanA anuyAyI ziSya hatA (38). paradharmonA AvA alpajJAna sAthe jagatabharanAM darzanazAstrono tulanAtmaka graMtha lakhe e yuropIya guNa-kadara sAthe saMgata haze; hiMdamAM te hiMdI darzanazAstrono graMtha lakhavAne mATe paNa te te dharmanI dIkSA laI varSo sudhI tenA tane abhyAsa kare joIe, ane te pachI ja evI tulanA karavAne adhikAra maLI zake. Ama chatAM kahevuM joie ke graMtha taiyAra karatAM sAre zrama levAya che ane pitAnA dharmamAM zraddhA TakAvI rAkhIne jagatanA anya pAne paricaya meLavavAmAM khristI prajAne A graMtha pUra upayogI thaI paDavA saMbhava che. dareka prakaraNanA aMte te te saMpradAyonA pramANabhUta granthamAMthI mUkAyelAM avataraNa judA judA dharmonAM mULabhUta tane sAre khyAla karAve che. zrI adasaMhitA [ zrI sAyaNAcAryabhASAnusAra ] aSTaka 3H vibhAga pahele [zrI sayAjI sAhityamAlA puSpa 265muM -anuvAdaka : motIlAla ravizaMkara gheDA. prakAzakaluhANuM pri. presa, vaDodarA. kimata 1-12-0. A granthanI zarUAtamAM, 'agledanA aMtargata viSayane anulakSIne, vakIla gulAbarAya chAyA, eka lAMbI prastAvanA pragaTa thaI che. prastAvanA-lekhakane ane anuvAdakano veda viSayaka abhyAsa suMdara che. paNa nirUpaNazakti ane bhASAbaLamAM kaMika kacAzanA kAraNe prastAvanA ane vedasUktone anuvAda-baMne mana harI levAmAM asamartha nIvaDe che. prastAvanA mULa hiMdImAM lakhAyela heI gujarAtImAM jaNAtI kSatio mATe mULa lekhaka keTale aMze javAbadAra haze e kahevuM kaThIna che. paNa vedamAM 'vidhavA' zabdanA prayogathI te samayamAM punarlagna ke satIprathA na hoI zake evuM prastAvanA-lekhakanuM rahasyadarzana samajavuM muzkela thaI paDe che. kemake yuropamAM "widow' ane hiMdamAM 'vipura' zabdanI hayAtI chatAM yuropanI strIo ane hidanA puruSo punarlagna karavAmAM jagatabharamAM nAmAMkita banelAM che. rajapUtANIo ane madhyayuganI kulIna strIone vidhavA' zabdane paricaya chatAM temAMnI koIe satI banavAmAM pAchI pAnI karI nathI. anuvAda mULa sUkone vaphAdAra rahI zake che paNa gujarAtI bhASAnI gaNatarIe te kaMIka ADaMbarI, kaSTagrAhya ane kayAMka kayAMka azuddha paNa che. 'anuvAda bhAvabharyo ane sugama have joIe evA sva. zrImaMta sayAjIrAvanA maMtavyane amalamAM mUkavAmAM te meTe bhAge niSphaLa nIvaDe che ema saheje kahI zakAya. tene mATe nIcenAM be avataraNu-eka prastAvanAmAMthI, bIjuM sukAnA anuvAdamAMthI-pUratAM thaI paDazeH "zAstramAM amuka sthalamAM "vedatrayI" ema paNa kahI gayuM che, paraMtu atharvavedane jadamAM samAveza karIne A vAkaya uccArita karyuM hoya eya samajhayuM jAya che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 - suvAsa dhasembara 1940 "atizaya medhAvI aMgirAo sAtha sakhitvane IchanAra indradeva, parvata prati avazya prApta thayo. te parvate, sakhitvanI IcchA karatAM suSNuprakAre yuddha karanAra IndrArtha gavAtmaka marmane nimita karyo. nityatarUNa marUdeva saha aMgirAonA godhanane prApta karavAnI IcchA karatA asuronA mArayitA inDe gAyane prApta karI. anAra, aMgirA madhe variSTha aMgirA RSie, Indra pAsethI te gAyane prApta karI tyArathI ja te indradevane pUjanAre thayo." ghaMTAkarNa e jaina deva jaNAtA nathI-lekhaka: paMDita lAlacandra bhagavAna gAMdhI. chellAM keTalAMka varSothI jaina samAjamAM ghaMTAkarNa' nAme eka devanI pUjA-prabhAvanA dinapratidina pragati sAdhI rahI che. te sAme cetavaNI tarIke pragaTa karavAmAM AvelI A patrikA, e deva jaina na levA saMbaMdhI, saMkhyAbaMdha zAstrIya pramANe rajU kare che. khAsa aMke zAradA-okTaH dIpotsavI aMka naveH pravAsa aMkI-'dIpotsavI aMka jIvananAM vidhavidha aMgone sparzatA abhyAsapUrNa lekha ne suMdara navalikAothI, AkarSaka banyuM che. "pravAsa aMka mAMnA ghaNAkharA lekho mane raMjaka ne mAhitIpUrNa che. ekaMdare sAmagrI saMteSaprada che. guNasuMdarI-okaTaH navarAtraaMka. na dIpotsavI aMka]--navarAtra aMkamAM saMkhyAbaMdha rAsa pragaTa thayA che ne temAMnA keTalAka kharekhara AvakAra pAtra che. dIpotsavI aMka'mAM vArtAo ane nArIviSayaka anya lekho sArI saMkhyAmAM ne suzobhita svarUpamAM pragaTa thayela che. vyAyAma-rIya mahotsava aMka]-gujarAtane pacIsa varSathI vyAyAma, Arogya ane zaktine Adarza samajAvI rahelA mAsikanA A vizeSAMkamAM te ja viSayane vividha daSTie sparzatA saMkhyAbaMdha preraka lekha pragaTa thayA che. temAM janarala nAnAsAheba ziMdene vyAyAma ane lazkarI zikSaNae lekha khAsa dhyAnapAtra che. pUThA paranuM sughaTita citra ane aMdaranAM suzobhane aMkane uThAvadAra banAve che. bAlajIvana-dIpotsavI aMka]-manoraMjaka vArtAo, keTalAMka sArAM kAvyo, mAhitI pUrNa lekho, suMdara citro ne yogya suzobhanathI A aMka bALakonAM mana AkarSI le ema che. bAlamitra-[dIpotsavI aMka]-semAlAla zAhanuM lADakavAyo' citra nayanahara ne bhAvabharyuM che. pUThA paranuM citra dIpatsava mATe sughaTita ne bhakti preraka che. vArtAomAM khAsa navInatA nathI, paNa saMpAdana ekaMdare sAruM che. tAjamahAla" lekha bALakone sArI mAhitI pUrI pADe che. bAlajagata-[ dItsavI aMka-suzobhana ke citro vizeSa pramANamAM nathI, paNa sughaDatAnI chApa sArI paDe che. vArtAo ekaMdare rasabharI che ne vArtA dvArA mAhitI ApavAne prayAga AvakArapAtra che. bAlaka-[dIpotsavI aMka-pUThA paranuM citra navala varSanA maMgalaprabhAtane anurUpa che. sajAvaTa ane citro paNa sArA pramANamAM che. rasa ane mAhitInI gaNatarIe aMka ekaMdare AkarSaka banyA che. skAuTa vIra-dIpatsavI aMka-vividha viSayane sparzatA mAhitIpUrNa lekhethI khAvakArapAtra nIvaDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ chUTAM phUla muMbaImAM ujavAyalI, kavikulaguru kAlidAsanI 1997mI jayaMtInA pramukhapadethI, bhAva ane bhaktithI bhareluM rasajharatuM vyAkhyAna ApatAM gUrjara kavivara hAnAlAla kahe che: zakuntalA eTale jagatanATakanI mahArANI...meghadUta eTale jagatasAhityanuM mayUrAsana. adhama zipIne hAthe kekanuM nAka kapAya ne kekanI AMkhamAM kalAM paDe, ema adhama kalAkArane hAthe sacaritazALI mInaladevI vyabhicAriNI cItarAya, kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya mane vikArI AlekhAya muMja jevo jagatanaTa pRthvIvallabha pikArAya. kalAkalAmAM phera che. adhama kalA adhamatAmAM rame che, uttama kalA uttamatAmAM AnaMde che. kAlidAsa uttama kalAsvAmI che. mahAkavionI kalA urdhvagAminIja heya.'... mAghanI upamAo gaganavihAriNI che; bANanI upamAo gaDagaDatAgAjattA medhAubaramAM jhabakatI vIjaLIo jevI che, bhavabhUtinI upamAo phUlanI phorama jevI che; kAlidAsanI upamAo pUrNimAnI caMdanInA jevI che. kAlidAsa eTale lAlityano svAmI, kAlidAsa eTale kAnta kamanIyatA; kAlidAsa eTale pRthvI uparathI gaganamaMDaLamAM UDate indradhanuSyane pele phUvAro ratnacchAyA gUMthI zuM gagane ? sanmukhe ramya e A varbhIkanA taTathI prakaTe indrane cApakhaMDa. " hiMdu dharma nAza pAmo', kahenArA ne, dharmazAstro bALI nAkho' bolanArA kaMI kaMInI baLIne rAkho ke UDI gaI, haiye hiMdu dharma ne dharmazAstro mahArAM akhAtAM che ne akhAtAM raheze. dharma, sAhitya, dharmazAstro, pa, saMskAra ane saMskRtinA avicaLa kALatucchakAratA pAyAo upara bhAratIya ekatA UbhelI che, hajAro varSothI jayadhvaja pharakAvatI UbhelI che... bhAratIya ekatAnA kAlidAsa eka mahAtaMbha che." ne kAlidAsane pUjanaaMjali arpatAM teo kusuma samA zabdonI mALa gUthe che che madhyadeze vara devatAtmA e kAlidAsAtma rAdhinAtha; prAcIpraticI rasasvAmIomAM jANe Ubho pRthvine mAnadaMDa." ne chelle praNAmAMjaliH saundaryane sohavatA suhAgI ! lAlityanI vIjaLIo vahatA, A pRthvinA mukha kAvyadeze, kavIndra! cho sAtvika kAvyadaMDa." X tAjetaramAM luI broppIDa nAme calacitra-kathAlekhakanI Night in Bombay nAmanI navalakathA pragaTa thaI che. A navalakathAmAM kAlpanika pAnA Azraye hiMdanI ane raMgIna prajAonI badanAmI karavAmAM lekhake hada nathI rAkhI. najare dekhe emAMthI eke kanyAne na choDato hiMdI mahArAja, e ja ene bhAIne e baMnene TapI jAya evo eka pArasI zrImanta-jevA vyabhicArI puruSamAM te hiMdanuM pAtradarzana karAve che. ne je kaI goro kALAnI sAthe resanA medAna sudhI javAnI maherabAnI batAve te gorAnA pagamAM akharoTa jevAM ratno dharAtAM hevAne te anubhava cItare che. eka vivecake mI. brAphI karAvelA muMbaInA darzana parathI e sAra tAravyo che ke'vinA zrame rUpanAMja mUlya vAMchatI koI paNa dekhAvaDI chokarIne mATe muMbaIe svarga che,' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ * = 3 che. kalA-sAhitya-vijJAna perIsa ane kIDananI vidyApIThe baMdha karavAmAM AvI che: [ e vidyApIThee vikasAvela vijJAnamAMthI janmelI abhinava saMhAraka saMskRtinAM e pUjana-puSpa che.] dilhI vidyApIThanA vAisa ceselara sara merIsa vAyare rAjakIya caLavaLamAM bhAga lenAra be vidyArthIonI bI. e. ane ema. e. nI DIgrIo pAchI kheMcI lIdhI che. [DIgrIo jJAnane nahi paNa maMtavyone AdhIna che evI zodhane amalamAM mUkavAnuM mAna levAnI hiMmata to hITalarathI paNa na thaI zake evI che.] kahApuranI rAjArAma kolejanA prI. Do. bAlakRSNanuM avasAna thatAM te pade gujarAtI vidvAna DaoN. sukhalAla cha. zAhanI nimaNUka thaI che [ abhinaMdana.] jApAne potAnA keLavaNI-kharcamAM traNagaNo vadhAro karyo cheH [ yuddhanI AphatanA sonerI bahAnAno anAdara karanAra jApAnIjha rAjanItine hiMdI rAjanItijJae zikhAmaNa ApavI ghaTe che.] "satyAgraha ane asaga" pustaka japta karAyuM cheH [ sahayoga ne niyoganAM pustakanI khapata hiMdamAM eTalA vipula pramANamAM pragati sAdhI rahI che ke asahayogane kyAMya pasaMdagI maLavAno saMbhava ja nathI-eTale japtI taddana vyAjabI gaNAvI joIe.] kavi kAlidAsa, svAmI dayAnaMda sarasvatI, guru nAnaka ne sara phIrojazAha mahetAnI UjavAyelo jayaMtIe. lAhoramAM jezIonI ane dilhImAM patrakAronI pariSada UjavANI. vartamAnapatronA mudraNa-svAtaMtrya sAmene abhinava pratibaMdha che. sarakAre pAcho kheMcI lIdho che. nRtyakalAvizArada zrImatI rUkimaNIdevI amadAvAdamAM kahe che ke, "je bhArata pitAnA AtmAne oLakhe. pazcimanI saMskRtinuM anukaraNa karavuM mAMDI vALe te enuM bhAvi UjaLuM che [jagatanI AdimAM zabda hato, ane eno asta paNa te zabdathI ja AvavAne che.] sAMskRtika saMrakSaNa mATe kavivara TAgora, senApati cAMga kAI zeka ne mahAtmA gAMdhI vacce saMdezAonI Apa-le. DIsembara mahinAmAM muMbaImAM gujarAtI sAhitya pariSada-saMmelana, vaDodarAmAM etihAsika pradarzana, suratamAM prAntika rASTrabhASA saMmelana, amadAvAdamAM bhADuAta pariSada ne patrakAra-saMmelana, voTeramAM hiMdI vijJAna pariSada ne nIMgALAmAM jaina zvetAMbara konpharansanuM adhivezana UjavAzeH [ Izue e mahinAne bhAgyazALI banAvyo che. ] amadAvAdamAM saradAra vallabhabhAI paTele navA gAMdhI pUlanI ane kRSNanagaramAM De. meM e svAmI vivekAnaMdanA bAvalAnI karelI uddaghATanakriyA. AnAtAla phrAnsanI theI parathI hiMdamAM ekI sAthe "nartakI' rAjanartakI'ne 'citralekhA' traNa calacitro UtarI rahyAM che. [koNa kaheze ke hiMda garIba che!] "tukArAma" nI bhUmikAmAM saphaLa nIvaDelA ne e kIrtithI "tulasIdAsa" ne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAza-taNakhA ** 335 'narasiMha 'nA pATha bhajavI gayelA zrI viSNuraMta pAganIsa have ' vidura ' te uparAMtamAM kadAca ' zaMkarAcArya 'neA paNa veza bhajavazeH [hiMdamAM santa ekaja jaNAya che. ] muMbainA reDiyA-- sTezane agragaNya gujarAtI sAhityakArA sAmenAM sAhityika taheAmatanAmAMnA kAryakrama gAThavyeA che. hajarataalInI kabara mATe IrAka meAkalavAne dAudI vaheArA kAme daza lAkhanA kharce 281 maNu cAMdI ne savA traNa maNu seAnAnuM ' jharI ' anAvarAvyuM cheH [ hiMdamAM sAnuM-cAMdI nathI rahyAM ema kahetAM havethI vicAra karavA jokhuMe.] mATuMgAmAM hiMdu dInadayA saMdhanA makAna aMge 50000 no te sIraja heAspITalane ekasa re mATe 25000 nI bheTa maLI che. aNuparamANuone pheravIne dhAtumAM rUpAMtara karI nAMkhe evA savA lAkhanI kiMmatanA sAIkalATrAna mazInane taiyAra karavAne tAtA cerITIjha 'De baMgALa vidyApIThane aDadhI rakamanI- 60000 nI bheTa ApI che. tAtAnI peDhI hiMdamAM havethI navA prakAranuM ja polAda taiyAra karanAra che. brAjhIlamAMnI saiAthI UMDI seAnAnI khANAmAMthI seAnuM kADhavAneA prabaMdha thayA che. lehAntapuramAM, mA kAlIna sthApatyanA khAdakAmamAM prAcIna jaina mUrti maLI AvI che. jAmanagaramAM 200 grAunDaijanerAne taiyAra karavAnI yeAjanA sAthenI vimAnI zALAnI zarUAta thaI che. hiMdanA khUNekhUNAmAM krIkeTanA pavana phUMkAI rahyA che. kensara zaganA niSNAta DaoN vIliyama mensekSa meAlInanuM avasAna thayuM che. deza nA. vAIsarAyanI muddatamAM thayelA eka varSane vadhAre hiMdanA navA senAdhipati tarIke lepha. jana. sI. je. I. ecInalekanI nimaNUka yuddha aMgenA vadhArAnA nANA khIlamAM InkamaTekSa ne poSTanA dAmAM vadhArA sUcavAya che. varSAmAM mahAsabhAnI kArAbArInI beThaka, ne mahAsabhAvAdI sabhyAe dhArAsabhAmAM hAjarI ApI nANAMbIlanA virodha karavAnI thayelI geAThavaNu. e virodhathI dhArAsabhAmAM UDI gayeluM khIla, paNa nA. vAIsarAyanI khAsa sattAthI te pAsa thAya che. yurepamAM khelAtA yuddhane mATe hiMdu pratidina rUA. vIsa lAkhanA kharca bhAgave che. hiMdamAM pAMca lAkha mANasAne yuddhanI tAlIma apAI rahI che. muMbainI jema bihArano hAIkA paNa dArUbaMdhIne gerakAyadesara Therave cheH [ dezI dArUnA udyoganA aMta ANavA pUratI ja dArUbaMdhI kAyadesara hatI. ] amadAvAdanI vIsa varSanI eka kAlejakanyAe pacAsa varSanA eka sagRhastha para vArI jaI tenI sAthe, te gRhasthanI patnInI gerahAjarImAM ja, navAM lagna UjavI nAMkhyAM che: [ addabhuta-rAmAMcaka ! ] paMdaramI navembarathI amadAvAda-muMbaimAM zarU thayelA gumAstAdhArAno amala. madhyastha dhArAsabhAnI khAlI paDelI jagyAe jelanivAsI zrI. subhASabejhanI binaharIpha cUMTaNI : [ abhinaMdana! ] subhASakheAjha sameta baMgALanA kedIoe upavAsa AdaryA che. hiMdanA relavAi pATAnI paradezI mAMgane, pATAe ukheDavA chatAM, pUratA pramANamAM paheAMcI zakAtuM nathI. vaDe|darAmAM navA baMdhAraNa pramANenI dhArAsabhAnI udghATana kriyA te zrI. me|tIlAla desAInI prajAkIya pradhAna tarIke thayelI nimaNUka. vaDAdarAnA saMnyAsa-dIkSA pratibaMdha sAme UjavAyala virAdha-dina. siMdha-sakkaramAM hiMduo para cAlu khUnI humalA. e pradezanA jaLatA praznanA nirAkaraNa mATe rASTrapati mailAnA AjhAda siMdhanI mulAkAte, te dareka pakSanuM saMyukta pradhAnamaMDaLa sthApavAmAM temane maLelI saphaLatA. vyaktigata satyAgrahe lIdheluM virATa svarUpa te paMDita javAharalAla naherU, saradAra paTela, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 suvAsa : DIsembara 1940 bAlAsAheba khera, geviMda vallabha paMta, morArajI desAI, Do. rAjana, paMDita ravizaMkara zukala, pATIla, darabAra gopALadAsa, bhakitabA, maNibahena, vijayArI kAnugA, pramIlAbAI eka, prema kaMTaka, vAmana mukAdama, caMdulAla desAI, kanaiyAlAla desAI mAvalaMkara, biyANI, zrI kRSNa siMhA, Do. kailAsanAtha, choTAlAla purANI, jI. esa. guptA, dvArakAprasAda mizra, gopIcaMda bhArgava, berIsTara asaphaalI vagerenI dharapakaDa, zrI indulAla yAjJika paNa kedane pantha. jagannAthapurInA maMdiramAM corI. suratanA muslIma lattAmAM Aga. gujarAtamAM akALavRSTie kareluM bhayaMkara nukazAna. tharapArakaramAM dharatIkaMpa. kAmavanavALA gosvAmI vallabhAcAryajI mahArAja, kelahApuranareza chatrapati rAjArAma, khaMbhAtanA zreSThI kasturacaMda amaracaMda ne muMbaInA jANItA vyApArI caMdulAla nANAvaTInAM zokajanaka avasAna. - paradeza-yuddhamAM hiMda karelI madada mATe nA. hiMdI vajIra AbhAra mAne che. jagatazAMti mATe nA. popa eka aThavADiyAnA upavAsa kare che. amerikAmAMthI bAra hajAra navAM vimAna kharIdavAnI briTane karelI jogavAI [dhanyavAda.] IMglAMDanA kheDUtoe karelAM izukhristanAM darzana [bhAgyazALI.] DI. velerA potAnAM baMdare briTanane soMpavAnI nA bhaNe che. siyAma ane phrenca hiMdI cIna vacce athaDAmaNa. jApAnanA ADatiyAothI bharelI TreInane cInAo uDAvI de che enuM nAma paNa yuddha !] Daca IsTa inDIjha jApAnane tela pUruM pADazeH [UgatAne hai name.) amerikana pramukhapadanI cUMTaNImAM rUjhave. trIjIvAra meLavele vijayaH [dhanya lekazAsanavAdane. amerikA vimAne mATe pacAza karaDa pAuMDa ne navAM naikAmathake pAchaLa eka karoDa pAuMDa kharcAze: abhinava saMskRtinAM AziSa-kusumo ] amerikAmAM, cha mahinA pUrve ja, 60 lAkha DolaranA kharce baMdhAyela, jagatane trIjA naMbarane TakamAM pUla vAvAjhoDAthI tUTI paDyA che. saMkhyAbaMdha lazkarI kArakhAnAomAM acAnaka dhaDAkA thayA che; ne yuddha khAtAnI ImAratane paNa Aga lAgI che. uttara AyaleMDanA mahAmaMtrI nemisaranA mahAmaMtrI ne saMrakSakamaMtrInAM akasmAta avasAna. briTananA mAjI mahAmaMtrI cembaraleInanuM avasAna. rUmAniyA ne bulemAM dharatIkaMpa. rUmAniyAmAM patharAyelI bhayaMkara aMdhAdhUMdhI: mAjI maMtrIo ne seMkaDo rAkedIo goLIthI ThAra thAya che; briTIzare para julma gujare che; takhtahIna rAjA paNa bhAgI janAra che. amerikA briTanane saMkhyAbaMdha DIsTroyaro ApIne madada kare che. 27 karoDa pAuMDane navA varSanA bajeTamAMthI 1860 lAkha pAuMDa yuddha pAchaLa kharcavAnI eNraTreliyAnI taiyArIH [enuM nAma rAjabhakti.] AraTraliyana jaLavistAramAM jarmanIe pAtharelI suraMge . mekasIkemAM baLavo jagavavAnI ne amerikAmAM Arthika jALa pAtharavAnI jarmana yojanA khullI paDI gaI che. raziyana mahAmaMtrI molova balInanI mulAkAte haMgarI, slovekiyA ne rUmAniyA tripakSI lazkarI karAramAM bhaLe che. jarmanI ane kAMsanI vIcI sarakAra vacce karAra thAya che. tAMjhara-morokkomAMnI spenIza lazkarI TukaDIone senApati AMtara-rASTriya sarakArane vikherI nAMkhI zAsana potAnA kAbUmAM le che. seviyeTa samakSanI briTIza darakhAsto anuttara rahI che. seviyeTa ane amerikA vacce sudharate saMbaMdha. jarmanInI brImena ane briTananI jarnIsa be vagere krujhare mahAsAgarane taLiye pahoMce che. nA. zahenazAha, cala, hITalara, musalinI, turkastAnanA pramukha ne IjIpatinAM sva sva pakSane preraka bhASaNa. grIsaparanuM ITalInuM AkramaNa, briTane grIsane karelI tAtkAlika madadathI, niSphaLa gayuM che; ne grIka sinya ITAliyana mathaka kerUjhAne kabaje laI AgaLa dhapI rahyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ BARODA STATE CONTRACTOR Modern Photo Zinco BLOCK MAKERS Raopura, Baroda. dareka sthaLe sArA lAgavagavALA ejanTo ane speziyala ejanTo joIe che. janatAnI sevA e amArUM dhyeya che. * sIenA vImAnI ajoDa viziSTatA - suvAvaDa prasaMge rokaDa madada ApavAnuM dhoraNa - svadezI ane vimA kaMpanI -lA I ka saddhara lI. kaMpanI potAnI mukhya kacerI mATe bhavya ImArata bAMdhe che : lakSmI reDa, budhavAra, punA, 2 khArIvAva, rAvapurA, emarsa vaDe enDa kA. amadAvAda vaDodarA. cI ejanTasa -gujarAta ane kAThiyAvADa. joIe che- prAcIna bhAratavarSa,' "Ancient India' ane "suvAsa phelA vadhAravAne pracArakeH jeo potAnA pradezamAM rahIne ke musApharImAM te kAma karI zake; athavA kamIzana ane pagAranA dhoraNe cAlu kenvAsara tarIke rokAI zake. zarate ane lAyakAta sAthe nIcenA saranAme tarata jaNA- zazikAnsa enDa ke-rAvapurA; vaDodarA. bALaka keI paNa patra sAthe joDAyeluM nathI bALaka mAsika bALako mATe ja pragaTa thAya che. sAdI ne sIdhI bhASA heI AjanA prauDha-zikSaNanA jamAnAmAM akSarajJAnanI zarUAta karanArAone temAMthI kaMI kaMI maLI raheze. chatAM lavAjama varasanA phakta rUpiyA be varasathI tamArI saMsthA ke gharamAM bALaka avazya hovuM joIe, kemake nirdoSa bAluDAM bALaka vAMcavA ghaNuM Atura hoya che pragaTa | navA varasathI ghaNe pheraphAra thayo che. thAya che : "bALaka" kAryAlaya, rAvapurA-vaDodarA rIte Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ strI upayogI pustako 0-4 . 0-8 0 0 0-5 * 0 0 * S 0-4 | 68 0 S 0 'T 0 0 | 0 0 0 0 0 0 | 0 T 0 0. 1 0 = che. | strIzakti graMthamALA, 1 viMdhyA 0-4 mAtRprema 2 kAkI 0-3 37 pArasI lagnagIta 3 kAyadAmAM strInuM sthAna 0-3] 38 saMtatiniyamana 4 adhoganA (vArtA) 0-3 39 vahemI pati 5 gRhavyavasthAnI vAta 40 Arogya ane sukha 6 khAMyaruM (lekagIta) 41 sAmAjika vAto 7 balidAna (preraka gIta) 0-5 42 ramUjI vAta 8 bhavATavI 43 bhalI bhAbhI 9 mA (vArtA) 0-4 44 pati prabhu che 10 jayAnA patro (kasoTImaya lagna) 44 mAMdagI ane mAvajata 11 patinI pasaMdagI 46 vAtanuM vatesara 12 lIlInI AtmakathA 47 ghareNAMne zekha 13 phAI 48 pArasI satIo 14 pArasI vAnIo 49 ekAdazI 15 vidhavA (vArtA) pa0 rANakadevI 16 kene paraNuM(vArtA) 1-4 { 51 zivAjInI bA 17 sughaDatA ane suMdaratA para sAsunI zikhAmaNa 18 hAsyane kuvAre 53 kAyamanuM ajJAna 19 bhUtanA bhaDakA (vArtA) 1-12 54 nAma vagaranI navalakathA 20 viSavRkSa (vArtA) 1-8 55 nArI abhiSeka 21 hAsyakalApa (ramUjI) 1-8 56 mAsika dharma 22 devI caudharANI | 57 navA sAthiyA 23 vIra rojhA (koLu gulAba) 1-0 58-59 vIra tArA (be bhAga) 2-4 24 hAsya jharaNAM (ramUjI) 60 goramAnAM gIta 25 "jarA cAha mUkajo" 1-0 - 61 meDama DemIDA 0-12 26 garabAvaLI (rASTrIya) 0-4 62 sAmAjika vAta 27 jIvanapalaTe (vArtA) 63 guNIyala gRhiNI 28 sukhI ghara (bedhaka) 64 strI svAtaMtrya 29 bharata gUMthaNa 0-10 65 dakSiNI rAMdhaNakaLA 30 coryAsInuM cakkara 66 satI jasamA 31 rajhIyA begama 32 gRha viveka 67 saMsAradarzana 33 sukhInA patro 68 bhUmimAtA AnaMdamaTha , 34 sTavanuM zAstra 0-3 | 69 bALavidhavA 35 zrI hRdaya 0-3 ) 70 sAcAM sadara cIzakti graMthamALAne A seTa Ajeja vasAve. kula 70 pustake bahAra paDayAM che, te rUA. pharamAM maLe che. pustaka chUTAM paNa maLI zakaze. nUra 6. lakheH sazakita, keLApITha, surata v 1-8 - - 0. 0 11 0-3 0 0 o 0-3 o s Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com