Book Title: Sukta Ratna Manjusha Part 10 Yogshastra Yogsaradi Yatilakshan Samucchayadi
Author(s): Bhavyasundarvijay
Publisher: Shramanopasak Parivar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034013/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta - ratna -nidhi graMthamALA puSpa - 10 yogazAstra yogasArAdi yatilakSaNa samuccayAdi sUta-tna-mUMjUSA (sArtha) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJA ane AzIrvAda saMpAdaka prakAzaka : siddhAMta divAkara gacchAdhipati pa. pU. A. bha. zrImad vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. rAjaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrImad vijaya ratnasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. : : muni bhavyasuMdaravijaya : zramaNopAsaka parivAra A/301, heriTeja holI epArTamenTa, javAharalAla neharu roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI - - 400 080. kizorabhAI Mo. 98691 48094 shraman.parivar @gmail.com varSa : vi. saM. 2072 AvRtti : prathama (c) zramaNapradhAna zve. mU. pU. (tapA.) jaina saMgha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavodadhitrAtA saMyamadAtA grahaNa-AsevanazikSApradAtA gurudeva pravacanaprabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vijaya 2nasuMdarasUrIzvarajI ma. sA.nA saMyamajIvananI suvarNajayaMti (50 varSa) prasaMge teozrInA pAvana caraNakamalamAM sAdara samarpaNa muni bhavyasuMdaravi.. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna muMbaI prakAzaka amadAvAda zrI bAbulAla saremalajI zAha siddhAcala' baMgalo, hIrA jaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda - 380005. phona. 079-2750 5720. (mo.) 94265 85904. surata zrI parezabhAI kAMtilAla zAha E-1/403, nIlakaMTha resiDensI, nyu krosa roDa, amarolI, surata - 394107. phona. (mo.) 93235 59466. anya sthaLo (kuriyarathI maMgAvavA mATe) bhAvezabhAI (mo.) 94288 32660 vizAlabhAI (mo.) 98985 08480 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAha yano vA di= 2 bha thai che kA2ne 2 3khavuM - 2 kapa, Htm vinA ja na thAne le hama rAkha, a katha, 62ane jannata cha vi) mane dharA para e 5 25khavuM gna karyA, na , e na thA ye 2vA hA hA vinA 4 tha = ina - 4 / 2AkhavuM, dha a ka huM rAkha che, 1 1 ya, na na 2-13 nA nA ra tha mAM che jJA dayA tha da =na 3 no na jamA sabhA kai nadI che, arza vA aa mAne e che ? hA data8 2sa cha ki . hathe muni 3ja zrI bhavya vijaya 2jU karI to che ke jene jotA haina - e ne nA ro ) le vAnuM ane aA za za ta ra che vA nuM mana thayA vinA na rahe . ba0 jeTalA che jemAM 5000 jeTalA loko ane gA vAo ane e ma che la 1 lai 3000 gAthAe Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMda kara1 nannA jue ane su su e sama na sUkavIna) e ma Na ukelA A nucI ane samyaka graMthA ane nA. 9 phUvA mATe tamA = e che gha kAne na marelA va2 jA kare la i ja i ' tu ya che paNa mA te gha Da e khude ja pIvuM basa, ya ? joke be 99 ja kaTa ke kika I muni vIe, nA 6thA mA che ne svAdiSTa ? thai 2. 3 ja te na che te nANA tRta ane kasa na na anubhavavA es 2 autre 21 eiena kaple JvA puruSAI te ApaNe je te na Darave, paDaze . kA dayA - na stra mA e. sta paNe paNa A makavya ne. na = 2 ) 1 - vA tyAM deva, * 2 paDe e ja kai nI e. ja khUna 2nI chatma kA mana) sa ha 18nuM rasUri. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA guMjana... vairAgyanA upadezane. AcAranA anuSThAnone. adhyAtmanA bodhane.. dravyAnuyoganA padArthone. AtmalakSI bhAvanAone. AtmAnA vikAsakramane... yoga ane adhyAtmanA tattvone. prAkRta gAthAo ke saMskRta zlokomAM gUMthIne jJAnI mahApuruSoe ajaba-gajabano upakAra karI dIdho che. adhyAtmanI ucca bhUmikAe pahoMcelAe mahApuruSoe je nirmaLa ane durlabha zubha bhAvono sparza karyo..vairAgyanA je saMvedano anubhavyA.. Agamika - zAstrIya padArthone guru-paraMparAthI jhIlyA.. te bhAva sauMdaryane temaNe suMdara gAthAomAM ke zlokomAM maDhI lIdhuM. ATha-nava gAthAnA koI aSTakathI mAMDIne seMkaDo ane sahastrAdhika zlokothI samRddha evA virATakAya adbhuta graMtho Aje paNa upalabdha che. gAthAo kaMThastha karavAnI pAvana paraMparA cheka prabhuvIranA samayathI Aja sudhI caturvidha saMghamAM cAlI rahI che. AmarAjA pratibodhaka zrI bappabhaTTasUri ma. sA. rojanI 1 hajAra gAthA kaMThastha karatA hatA. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLyuM che ke pU. AtmArAmajI ma. sA. rojanI 300 gAthA kaMThastha karatA hatA. pethaDamaMtrI rAjadarabAramAM jatA-AvatA pAlakhImAM besIne upadezamALA graMtha kaMThastha karatA hatA. Aje paNa aneka zramaNa-zramaNI bhagavaMto evA che ke jemane 5 hajAra ke 10 hajArathI paNa vadhu gAthAo kaMThastha che. zrAvaka vargamAM to be pratikramaNa ke paMca pratikramaNathI AgaLa gokhavAnuM calaNa ghaNuM ochuM che. zramaNa-zramaNI vargamAM paNa gAthAo kaMThastha karavAnI pravRttimAM oTa AvatI jAya che ane kaMThastha karyA pachI niyamita punarAvartana dvArA tene upasthita rAkhavAnuM to vadhu maMda banyuM che. gAthA kaMThastha karavAnA ane TakAvavAnA lAbho aparaMparA che. te chatAM te bAbatanI je upekSA dekhAya che tenA kAraNo tapAsIe to eka mahattvanuM kAraNa tarata UDIne AMkhe vaLage che - te che... sUtra graMthonA vizALa kada. upadezamALA graMtha vairAgyano adbhuta graMtha che. pU. gurudeva zrI vi. bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. upadezamALA kaMThastha karavAnI khAsa preraNA karatAM. paraMtu tenI 544 gAthAno AMkaDo joIne ja hiMmata bahu ochI thAya. tethI saMpUrNa graMtha gokhavAno jemane utsAha na hoya temane cUMTelI gAthAo gokhavA kahetAM. jaina sAhityamAM sAroddhAranI paNa eka suMdara paraMparA jovA maLe che. saMkSeparucivALA jIvo vizALakAya graMthanA arkane sArodvAra dvArA prApta karIne pacAvI zake. sAroddhAranI paraMparAne najara sAme rAkhIne vidvadvarya, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhara zAstrAbhyAsI ane adhyApanakuzala munipravara zrI bhavyasuMdaravijaya ma. sA.e graMtho kaMThastha karavAnI pravRtti jora pakaDe te umadA bhAvanAthI vizeSarUpe kaMThastha karavA lAyaka aneka graMthonI cUMTelI gAthAo saMgrahita karI che, je pustikArUpe prakAzita thaI rahI che. temanI pAse pasaMdagIno viveka khUba sAro che. coTadAra ane vizeSa upayogI gAthAone temaNe cUMTI kADhI che. te mATe temaNe kevo bhavya ane suMdara parizrama uThAvyo haze, te samajI zakAya che. mane atyaMta vizvAsa che ke temano A bhavya-suMdara parizrama lekhe lAgaze. A nAnI-namaNI pustikAonA mAdhyamathI caturvidha saMghamAM gAthAo kaMThastha karavAnI pravRtti khUba vega pakaDaze. have cAreya bAju gAthAonA ghoSa gUMjI uThaze. munizrIne hArdika dhanyavAda. muktivallabhasUri zrAvaNa suda 1, 2072 sAbaramatI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya jinazAsananA zrutajJAnarUpI sAgaramAM agaNita graMtharatno che, je vairAgyAdi bhAvothI jhaLakI rahyA che.. paMcama kALanA prabhAve smRtizakti ghaTatI javAne kAraNe vartamAnakAlIna zramaNo A graMthone kaMThastha karI zakatA nathI ke kaMThastha karyA pachI yAda rAkhI zakatA nathI, kAraNa ke graMtho vizALa che. AvA abhuta graMthonA abhuta bhAvothI alpa kSayopazamavALA zramaNo sarvathA vaMcita na rahe te mATe, A graMthonI viziSTa vairAgyAdisabhara gAthAone pasaMda karIne tenuM arthasahita prakAzana thaI rahyuM che. pUrvakAlIna mahApuruSoe paNa AvA prayatno karyA ja che. jema ke upamiti sAroddhAra (devendrasUrijI), upamiti sAra samuccaya (vardhamAnasUrijI), kuvalayamAlA saMkSepa (ratnaprabhasUrijI), triSaSTi sAroddhAra (zubhaMkarasUrijI), laghupravacana sAroddhAra (caMdraSi), samarAditya saMkSepa (pradyumnasUrijI), laghu triSaSTi (meghavijayajI), haima laghu prakriyA (maho. vinayavijayajI) vagere... jema saMkSipta te graMthothI mULa vistRta graMthonuM mahattva ghaTyuM nathI ke lopa thayo nathI; tema A saMkSipta prakAzanathI mULa graMthonA lopa thavAnI ke mahattva ghaTavAnI saMbhAvanA rahetI nathI. joke viziSTa kSayopazamavALA zramaNa bhagavaMto to saMpUrNa mULa graMtho bhaNe ja, tevI mArI khAsa bhalAmaNa che.. gAthAonI pasaMdagImAM vairAgyAdi-jananazakti uparAMta vividhatA, gokhavAnI saraLatA, arthanI subodhatA vagere najaramAM rAkhyA che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULagraMthagata kramane pradhAna na karatAM, sarakhA viSayavALI gAthAo ekasAthe Ave te rIte krama lIdho che. mULa graMthano gAthAkrama, dareka gAthAnI pUrve lakhelo che. gAthAnA aMte kramika krama Apelo che. gokhavAnI saraLatA tathA subodhatA mATe kyAMka saMdhino vigraha karyo che. saMpUrNa graMtha kaMThastha nahIM karI zakanArA zramaNa zramaNI bhagavaMto A graMthone kaMThastha kare, rAkhe, tenA artha sahita parAvartana dvArA AtmAne vairAgyAdi bhAvothI bhAvita karIne zIghra muktigAmI bane e ja A prakAzanano uddezya che.. saMpAdana-arthasaMkalanamAM koI kSati rahI hoya to jaNAvavA bahuzruta gItArthone vinaMtI che. graMthamAM jinAjJA viruddha / graMthakArazrInA Azaya viruddha kAMIpaNa pratipAdana thayuM hoya to micchA mi dukkaDam. da. bhavyasuMdaravi. vi. saM. 2072, zrA. su. 10, mahAvIranagara, hiMmatanagara. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpa 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. .. 9. 10. zruta - ratna - nidhi graMthamALA graMtho vairAgyazatakAdi, kulako bhAga-1, kulako bhAga-2 upadezamALA, puSpamALA, bhavabhAvanA prakaraNAdi, pravacana sArodvAra, piMDavizuddhi AvazyakaniryuktiAdi, paMcavastuka, yatidinakRtya saMbodha prakaraNa, saMbodhasittari-paMcasUtra zAMta sudhArasa, prazamarati, adhyAtmakalpadruma jJAnasAra, adhyAtmasAra, adhyAtma upaniSad Adi SoDazaka Adi, yogabiMdu Adi, dvAtriMzad dvAtriMzikA vItarAga stotra, stutisaMgraha yogazAstra, yogasAra Adi, yatilakSaNasamuccaya Adi Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNa svIkArI mULa graMthonA kartA - jJAnI pUrva maharSio AzIrvAda - preraNA - protsAhana - mArgadarzana ApanArA siddhAMta divAkara gacchAdhipati pa. pU. A. bha. zrI vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma. sA. bhavodadhitAraka gurudeva pa. pU. A. bha. zrI vijaya ratnasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. tArkika ziromaNi pa. pU. A. bha. zrI vijaya jayasuMdarasUrIzvarajI ma. sA. suMdara prastAvanA dvArA prakAzanane alaMkRta karanAra zAsana prabhAvaka pa. pU. A. bha. zrI vijaya muktivallabhasUrIzvarajI ma. sA. gAthAonI pasaMdagI ane saMpAdanakAryamAM sahAya karanAra pa. pU. muni zrI mRdusuMdaravi. ma. sA. pa. pU. muni zrI nirmaLasuMdaravi. ma. sA. 5. jhINavaTapUrvaka arthanuM saMzodhana ane prUpharIDiMga karanArA dIkSAdAnezvarIpa. pU. A. bha. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA.nA praziSyo pU. mu. zrI tribhuvanaratnavi. ma. sA. pU. mu. zrI hitArtharatnavi. ma. sA. je prakAzanomAMthI mULapATha ane kyAMka artho paNa lIdhA che, te prakAzako ane tenA saMpAdako A badhAnI kRpA preraNA - sahAyatAnA phaLasvarUpe A kArya saMbhavita banyuM che, te sahuno huM atyaMta RNI chuM. mu. bhavyasuMdaravi. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. saMpUrNa graMthamALAnA prakAzanano lAbha zrI mahesANA upanagara jaina saMgha, mahesANA. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara jaina maMdira, mAlavIyanagara, jayapura. zrI javAharanagara zve. mU. pU. jaina saMgha, goregAma (vesTa), muMbaI. zrI dahANukaravADI mahAvIranagara zve. mU. pU. jaina saMgha, kAMdivalI (vesTa), muMbaI. zrI zAMtinagara zve. mU. pU. jaina saMgha, mIrAM roDa, ji. thANA. zrI navajIvana zve. mU. jaina saMgha, navajIvana sosAyaTI, muMbaI. zrI muluMDa zve. mU. pU. jaina saMgha, jhavera roDanI zrAvikA baheno, muluMDa (vesTa), muMbaI. e jJAnanidhimAMthI lIdho che. temanI bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. prakAzaka A graMthanuM prakAzana jJAnadravyamAMthI thayuM hovAthI gRhasthe rUA. 30/jJAnakhAte cUkavyA vinA mAlikI karavI nahIM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUtna-eMjUSA (sArtha) : AdhAragraMthakartA : kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha AdhAragraMtha : yogazAstra H yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA (sArtha) AdhAragraMthakartA : (kalikAlasarvajJa) pa. pU. A. bha. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. anuvAda AdhAra: pU. A. zrI rAjazekharasUrIzvarajI kRta anuvAda arthasaMkalana : pU. mu. zrI bhavyasuMdaravi. ma. sA. arthasaMzodhana : dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA.nA praziSya... pa. pU. mu. zrI tribhuvanaratnavi. ma. sA. : saMskRta, gujarAtI : sAdhvAcAra bhASA viSaya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA maMgaLa 1/2 namo TurnArAvi-vairivAranivArine / arhate yoginAthAya, mahAvIrAya tAyine // 1 // 1 duHkhethI jItI zakAya tevA rAga vagere aMtaraMga zatruonA samUhane jItanArA, zaraNa ApanArA, yogIonA nAtha ane arihaMta (aSTa prAtihAryathI pUjita) evA mahAvIrasvAmI bhagavaMtane namaskAra thAo. 1 / 2 pannage ca surendre ca, kauzike pAdasaMspRzi / nirvizeSamanaskAya, zrIvIrasvAmine namaH // 2 // (bhaktithI) caraNasparza karanAra kauzika nAmanA indra ane (dveSathI) caraNasparza karanAra (DaMkhanAra) caMDakauzika nAmanA sarpa, baMne para samAna mana dharAvanArA zrI mahAvIra svAmIne namaskAra thAo. 1/4 zrutAmbhodheradhigamya, sampradAyAcca sadguroH / svasaMvenataRRSi, yogazAstra virate rUA zAstrarUpI samudramAMthI, sadgurunI paraMparAthI ane svAnubhavathI jANIne yogazAstranI racanA karAya che. yogamAhAtmya 1 / 5 yogaH sarvavipadballI - vitAne parazuH zitaH / amUlamantratantraM ca kArmaNaM nirvRtizriyaH // 4 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA yoga e sarva vipattinI velaDIone kApavA mATe dhAradAra kuhADI che ane mokSalakSmIne vaza karanAra tathA jaDIbuTTI, maMtra ke taMtra vinAnuM kAmaNa che. 1/6 bhUyAMso'pi hi pApmAnaH, pralayaM yAnti yogataH / caNDavAtAd ghanaghanA, ghanAghanaghaTA iva // 5 // pracaMDa pavanathI ati ghana vAdaLono samUha nAza pAme tema yogathI ghaNAM paNa pApo nAza pAme che. 1/7 kSiNoti yogaH pApAni, cirakAlArjitAnyapi / pracitAni yathaidhAMsi, kSaNAdevAzuzakSaNiH // 6 // ekaThAM karelA lAkaDArUpa iMdhaNane jema agni kSaNavAramAM ja bALI nAkhe che, tema yoga ghaNAM kALathI bhegAM karelAM pApono paNa kSaNavAramAM ja nAza kare che. 1/10 aho ! yogasya mAhAtmyaM, prAjyaM sAmrAjyamudvahan / avApa kevalajJAnaM, bharato bharatAdhipaH // 7 // bharata cakravartI vizALa sAmrAjyane bhogavatAM bhogavatAM kevaLajJAna pAmyA. aho ! yoganuM kevuM mAhAsya ! 1/11 pUrvamaprAptadharmA'pi, paramAnandananditA / yogaprabhAvataH prApa, marudevA paraM padam // 8 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA jeNe pUrve kadI dharma prApta karyo nathI tevA parama AnaMdathI AnaMdita thayelA marUdevA mAtA yoganA prabhAvathI ja mokSapadane pAmyA. 1/12 brahmastrIbhrUNagoghAta-pAtakAnnarakAtitheH / dRDhaprahAriprabhRteH, yogo hastAvalambanam // 9 // brAhmaNa, strI, garbha ane gAyanI hatyAthI narakamAM janArA daDhaprahArI vagerene bacavA mATe yoga ja AdhArabhUta thayo. 1/13 tatkAlakRtaduSkarma-karmaThasya durAtmanaH / gopne cilAtIputrasya, yogAya spRhayenna kaH ? // 10 // hamaNAM ja jeNe duSkarma karyuM che tevA duSTa AtmA cilAtIputranuM paNa rakSaNa karanAra yogane koNa na icche ? -: ratnatrayI :1/15 caturvarge'graNIrmokSo, yogastasya ca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritra-rUpaM ratnatrayaM ca saH // 11 // cAra puruSArthamAM mokSa pradhAna che ane yoga tenuM kAraNa che. ane te yoga samyagu jJAna, zraddhA(darzana) ane cAritrarUpa ratnatrayI svarUpa che. 1/16 yathAvasthitattvAnAM, saMkSepAd vistareNa vA / yo'vabodhastamatrAhaH, samyagjJAnaM manISiNaH // 12 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA yathAvasthita tattvo(padArtho)no saMkSepa ke vistArathI je avabodha, tene paMDito samyajJAna kahe che. 1/17 rucirjinoktatattveSu, samyakzraddhAnamucyate / jAyate tannisargeNa, guroradhigamena vA // 13 // paramAtmAe kahela tattvo para rucine samyaka zraddhA kahevAya che. te nisarga(kSayopazama)thI ke gurunA upadezathI thAya 1/18 sarvasAvadhayogAnAM, tyAgazcAritramiSyate / kIrtitaM tadahiMsAdi-vratabhedena paJcadhA // 14 // sarva sAvadyayogonA tyAgane (samyaka)cAritra kahevAya che. te ahiMsA vagere vratonA bhedathI pAMca prakAranuM kahevAyeluM che. - mahAvrata - 1/20 na yat pramAdayogena, jIvitavyaparopaNam / trasAnAM sthAvarANAM ca, tadahiMsAvrataM matam // 15 // pramAdathI trasa ane sthAvara jIvonA jIvanano nAza na karavo te ahiMsAvrata che. 1/21 priyaM pathyaM vacastathyaM, sUnRtavratamucyate / tattathyamapi no tathyam, apriyaM cAhitaM ca yat // 16 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA priya, paththa(hitakara) ane tathya(sAcuM) vacana (bolavuM), e satyavrata kahevAya che. je apriya ke ahitakara che te dekhItI rIte tathya hoya to paNa vAstavika rIte tathya nathI. 1/22 anAdAnamadattasyAsteyavratamudIritam / bAhyAH prANA nRNAmoM, haratA taM hatA hi te // 17 // (mAlike) nahIM ApelI vastu na levI, te asteyavrata kahevAyeluM che. saMpatti e manuSyonA bAhya prANa che. saMpatti haravAthI temanA prANa harAI jAya che. 1/23 divyaudArikakAmAnAM, kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam // 18 // divya ane audArika kAmasukhono mana-vacana-kAyAthI, karaNa-karAvaNa-anumodanathI tyAga e aDhAra prakAranuM brahmacarya che. 2/24 sarvamAvevu mUchayA:, tyA : paripradyu: | yadasatsvapi jAyeta, mUrcchayA cittaviplavaH // 19 // sarva bhAvo para mUcchano tyAga e ja aparigraha che. (mAtra bAhyathI tyAga nahIM). kAraNake je padArtha che ja nahIM, tenA paranI mUcchathI paNa citta azubha bane che. - mahAvratonI bhAvanA - 1/26 manoguptyeSaNA''dAneryAbhiH samitibhiH sadA / dRSTAnnapAnagrahaNenAhiMsAM bhAvayet sudhIH // 20 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA manogupti, eSaNA, AdAna ane IryAsamiti, haMmezAM anna-pAnanuM joIne ja grahaNa - A badhA vaDe buddhimAne ahiMsAvratano abhyAsa karavo. 1/27 hAsyalobhabhayakrodha-pratyAkhyAnairnirantaram / Alocya bhASaNenApi, bhAvayet sUnRtavratam // 21 // hAsya, lobha, bhaya ane krodhanA tyAga vaDe ane haMmezAM vicArIne bolavA vaDe satyavratano abhyAsa karavo. 1/28 AlocyAvagrahayAJcA-bhIkSNAvagrahayAcanam / etAvanmAtramevaitad, ityavagrahadhAraNam // 22 // vicArIne avagraha mAMgavo, vAraMvAra avagraha mAMgavo, A ATalo ja che' ema avagrahane dhArI rAkhavo... 1/26 samAnadhAmiJJ, tathADavaByavanam | anujJApitapAnAnnAzanamasteyabhAvanAH // 23 // sAdharmika (sAdhu) pAsethI avagraha mAMgavo ane (gurue) anujJA Apela azana-pAna ja vAparavA te asteyavratanI bhAvanA 1/30 strISaNDhapazumadvezmAsanakuDyantarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt, prAgratasmRtivarjanAt // 24 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA strI, napuMsaka ke pazu jemAM rahetA hoya tevA makAna, (temanA) Asana ane dIvAlanA aMtare teo hoya tevA sthAnanA tyAga vaDe, rAgapUrvaka srIkathAnA tyAga vaDe, pUrvakrIDAnA smaraNanA tyAga vaDe... 1/31 strIramyAGgekSaNasvAGga-saMskAraparivarjanAt / 9 praNItAtyazanatyAgAd, brahmacaryaM tu bhAvayet // 25 // strInA suMdara aMgonA nirIkSaNa ane potAnA aMgonI vibhUSAnA tyAga vaDe, praNIta (vigaI bharapUra) ane pramANathI vadhAre bhojananA tyAga vaDe; A badhA vaDe brahmacaryavratanI bhAvanA karavI. 1 / 32 sparze rase ca gandhe ca rUpe zabde ca hAriNi / paJcasvitIndriyArtheSu, gADhaM gArdhyasya varjanam // 26 // manohara(iSTa) sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda ema pAMca indriyanA viSayomAM gADha Asaktino tyAga... 1 / 33 eteSvevAmanojJeSu sarvathA dveSavarjanam / AkiJcanyavratasyaivaM, bhAvanAH paJca kIrttitAH // 27 // ane amanohara(aniSTa) evA A viSayo para dveSano sarvathA tyAga ema aparigrahavratanI pAMca bhAvanA kahevAyelI che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA - pAMca samiti - 1/36 lokAtivAhite mArge, cumbite bhAsvadaMzubhiH / janturakSArthamAlokya, gatirIryA matA satAm // 28 // lokoe kheDelA ane sUryakiraNo jene sparzatA hoya tevA mArga para jIvone bacAvavA mATe joIne cAlavuM, te IryAsamiti 1/37 avadyatyAgataH sarva-janInaM mitabhASaNam / priyA vAcaMyamAnAM sA, bhASAsamitirucyate // 29 // sAvadyabhASAnA tyAgapUrvaka, sarva jIvone hitakara ane mApasara bolavuM, te sAdhu bhagavaMtonI priya evI bhASAsamiti kahevAya che. 1/38 dvicatvAriMzatA bhikSA-doSainityamadUSitam / muniryadannamAdatte, saiSaNAsamitirmatA // 30 // gocarInA betAlIza doSothI aduSTa evA je AhAranuM sAdhu bhagavaMta haMmezAM grahaNa kare che, te eSaNAsamiti che. 1/39 AsanAdIni saMvIkSya, pratilikhya ca yatnataH / gRhNIyAd nikSipedvA yat, sA''dAnasamitiH smRtA // 31 // Asana vagere joIne ane upayoga pUrvaka pUMjIne je levA athavA mUkavA te AdAnasamiti che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA 1/40 kaphamUtramalaprAyaM, nirjantujagatItale / yatnAd yadutsRjet sAdhuH, sotsargasamitirbhavet // 32 // sAdhu kapha, mUtra, maLa vagerene jIva rahita dharatI para upayogapUrvaka paraThave, te utsarga (pAriSThApanikA) samiti che. - traNa guti - 1/41 vimuktakalpanAjAlaM, samatve supratiSThitam / mAtmA = manaH tajo, mano[tiruvIdatA rU rUA. kalpanAonI jaMjALathI rahita, samatAmAM sthira, AtmAmAM ja magna evuM mana, e ja jJAnIoe manoguti kahI che. 1/42 saMjJAdiparihAreNa, yanmaunasyAvalambanam / vAgvRtteH saMvRttiA yA, sA vAgguptirihocyate // 34 // IzArAdinA paNa tyAgapUrvaka je mauna rAkhavuM athavA (caudamA guNasthAne) vANIno sarvathA je nirodha, te vacanagupti kahevAya che. 1/43 upasargaprasaGge'pi, kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya, kAyaguptirnigadyate // 35 // upasarga thAya tyAre paNa kAyotsargamAM rahela muninA zarIranI sthiratAne kAyagupti kahevAya che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA 1/44 zayanAsananikSepAdAnacaGkramaNeSu yaH / sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA'parA // 36 // sUvuM, besavuM, mUkavuM, levuM, cAlavuM - A sthAnomAM zArIrika ceSTAne saMyamita rAkhavI, te anya rIte kAyagupti che. 1/4 tAzcAritrAtrasya, bananAt paripAlanAt / saMzodhanAcca sAdhUnAM mAtaro'STau prakIrttitAH // 37 // A (pAMca samiti- traNa gupti) sAdhunA cAritrarUpI zarIrane janma ApanAra, pAlana-poSaNa karanAra ane zuddha karanAra hovAthI sAdhunI (athavA cAritranI) ATha mAtAo kahevAyelI che. samyaktva 2/15 zamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH / lakSaNaiH paJcabhiH samyak, samyaktvamupalakSyate // 38 // zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya rUpa pAMca lakSaNothI samyaktva sArI rIte jANI zakAya che. 2/ 16 sthairyaM prabhAvanA bhaktiH, kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA ca paJcAsya, bhUSaNAni pracakSate // 39 // jinazAsanamAM sthiratA (avicalitatA), prabhAvanA, bhakti, kuzaLatA ane tIrthanI sevA e pAMca samyaktvanA bhUSaNa che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 2/17 zaGkA kAjhA vicikitsA, mithyAdRSTiprazaMsanam / tatsaMstavazca paJcApi, samyaktvaM dUSayantyalam // 40 // zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, mithyASTinI prazaMsA ane temanI sAthe saMbaMdha-paricaya e pAMce samyaktane atyaMta dUSita kare che. - ahiMsA - 2/20 Atmavat sarvabhUteSu, sukhaduHkhe priyApriye / cintayannAtmano'niSTAM, hiMsAmanyasya nAcaret // 41 // badhA jIvone ApaNI jema ja sukha game che, duHkha nathI gamatuM" e vicArIne potAne nahIM gamatI hiMsA (pIDA) bIjAne na karavI. 2/27 zrUyate prANighAtena, raudradhyAnaparAyaNau / subhUmo brahmadattazca, saptamaM narakaM gatau // 42 // jIvahiMsAthI raudradhyAnamAM parAyaNa evA subhUma ane brahmadatta sAtamI narake gayA, ema zAstromAM kahevAyeluM che. 2/48 yo bhUteSvabhayaM dadyAd, bhUtebhyastasya no bhayam / yAdRg vitIryate dAnaM, tAdRgAsAdyate phalam // 43 // je jIvone abhaya Ape, tene jIvothI bhaya nA rahe. jevuM dAna apAya, tevuM phaLa maLe. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 2/52 dIrghamAyuH paraM rUpam, ArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarvaM, kimanyat kAmadaiva sA // 44 // dIrdhAyu, suMdara rUpa, Arogya, prazaMsanIyatA - A badhuM ahiMsAnuM phaLa che. vadhu zuM kahevuM ? ahiMsA icchita badhuM ja Ape che. - satya 2/53 manmanatvaM kAhalatvaM, mUkatvaM mukharogitAm / vIkSyAsatyaphalaM kanyAlIkAdyasatyamutsRjet // 45 // aspaSTa bolavuM, totaDApaNuM, mUMgApaNuM, moDhAnA rogo - A badhA asatyanA phaLa vicArIne (zrAvake) kanyA vagere saMbaMdhI asatya tajavuM. 2/55 sarvalokaviruddhaM yad, yad vizvasitaghAtakam / yad vipakSazca puNyasya, na vadettadasUnRtam // 46 // je sarvalokathI viruddha che, vizvAsanuM ghAtaka che, puNyanuM virodhI che te asatya na bolavuM. 2/56 asatyato laghIyastvam, asatyAd vacanIyatA / adhogatirasatyAcca, tadasatyaM parityajet // 47 // asatyathI laghutA (apamAna), niMdanIyatA ane adhogati (naraka) thAya che. mATe asatya choDavA yogya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 2/59 nigodeSvatha tiryakSu, tathA narakavAsiSu / utpadyante mRSAvAda-prasAdena zarIriNaH // 48 // mRSAvAdanA prabhAve jIvo nigoda, tiryaMca ane nArakImAM utpanna thAya che. 2/60 brUyAd bhiyoparodhAd vA, nAsatyaM kAlikAryavat / yastu brUte sa narakaM, prayAti vasurAjavat // 49 // bhayathI ke koInA AgrahathI jUThuM na bolavuM - jema ke kAlikAcArya na bolyA. je jUTha bole, te vasurAjAnI jema narake jAya che. 2/61 na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vacaH / loke'pi zrUyate yasmAt, kauziko narakaM gataH // 50 // anyane pIDA karanAruM vacana satya hoya to paNa na bolavuM. kAraNake (tevuM bolanAra) kauzika narakamAM gayo tema lokamAM paNa saMbhaLAya che. 2/64 alIkaM ye na bhASante, satyavratamahAdhanAH / nAparIddhamatte tegyo, mUtapretora II: zA satyavratarUpI mahAnuM dhanavALA jeo jUThuM bolatA nathI, temane bhUta-preta-sarpa vagere paNa herAna karI zakatA nathI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA - acaurya - 2/65 daurbhAgyaM preSyatAM dAsyam, aGgacchedaM daridratAm / adattAttaphalaM jJAtvA, sthUlasteyaM vivarjayet // 52 // durbhAgya, nokarapaNuM, dAsapaNuM, aMgacheda, garIbI - A badhA adattAdAnanA phaLane jANIne (zrAvake) sthUla adattAdAnano tyAga karavo. 2/73 dUre parasya sarvasvam, apahartumupakramaH / upAdadIta nAdattaM, tRNamAtramapi kvacit // 53 // bIjAnuM sarvasva harI levAno prayAsa to dUra raho, (mAlike) nahIM ApeluM eka taNakhaluM paNa kyAreya levuM nahIM. - brahmacarya - 2/77 ramyamApAtamAtre yat, pariNAme'tidAruNam / kimpAkaphalasaGkAzaM, tat kaH seveta maithunam ? // 54 // kipAkaphaLanI jema je zarUAtamAM suMdara che, paNa pariNAme atibhayAnaka che, tevA maithunane koNa seve ? 2/78 vampa: sveH zramo mUccha, zrIma: snAna: vatnakSaya: / rAjayakSmAdirogAzca, bhaveyuH maithunotthitAH // 55 // maithunathI dhrujArI, parasevo, zrama, mUccha, cakkara, bimArI, baLano nAza ane kSaya vagere rogo thAya che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 2/81 strIsambhogena yaH kAmajvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghRtAhutyA, vidhyApayitumicchati // 56 // strInA sevanathI je kAmarUpI jvarane maTADavA icche che, te ghInI Ahuti vaDe agnine bujhavavA icche che. 2/82 varaM jvaladayastambha-parirambho vidhIyate / na punarnarakadvAra-rAmAjaghanasevanam // 57 // dhagadhagatA thAMbhalAne bheTavuM sAruM, paNa narakanA daravAjA samAna strInuM sevana sAruM nahIM. 2/101 akalaGkamanovRtteH, parastrIsannidhAvapi / sudarzanasya kiM brUmaH, sudarzanasamunnateH ? // 58 // parastrInA sAMnidhyamAM paNa niSkalaMka manovRttivALA sudarzananI zAsanaprabhAvanA mATe zuM kahIe ? 2/104 prANabhUtaM caritrasya, parabrahmaikakAraNam / samAcaran brahmacarya, pUjitairapi pUjyate // 59 // cAritranA prANabhUta, mokSanA ekamAtra kAraNa brahmacaryane pALanAra vyakti, lokomAM pUjya evA rAjA vagerethI paNa pUjAya 2/105 cirAyuSaH susaMsthAnA, dRDhasaMhananA narAH / tejasvino mahAvIryA, bhaveyarbrahmacaryataH // 10 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA mANaso brahmacaryathI dIrdhAyu, surUpa, deDha saMghayaNI, tejasvI ane mahAbaLavAna bane che. - aparigraha - 2/107 parigrahamahattvAddhi, majjatyeva bhavAmbudhau / mahApota iva prANI, tyajet tasmAt parigraham // 61 // parigrahanA bhArathI jIva saMsArarUpI samudramAM bhAre vahANanI jema DUbI jAya che. mATe parigraha tajavo. 2/114 asantoSavataH saukhyaM, na zakrasya na cakriNaH / jantoH santoSabhAjo yad, abhayasyeva jAyate // 62 // saMtoSI jIvane abhayakumAranI jema je sukha maLe che, te asaMtoSI cakravartI ke indrane paNa maLatuM nathI. - kaSAyajaya - 4/5 3yamAmaiva saMsAra:, vaNAyendriyanita: | tameva tadvijetAraM, mokSamAhuH manISiNaH // 63 // kaSAya ane indriyathI jItAyela AtmA ja saMsAra che ane tene jItanAra te AtmAne ja paMDito mokSa kahe che. 4/9 tatropatApakaH krodhaH, krodho vairasya kAraNam / durgateH vartanI krodhaH, krodhaH zamasukhArgalA // 64 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA krodha pIDA upajAvanAra che, vairanuM kAraNa che, durgatino mArga che, zamasukhane aTakAvanAra che. 4/10 utpadyamAnaH prathama, dahatyeva svamAzrayam / krodhaH kRzAnuvat pazcAd, anyaM dahati vA na vA // 65 // utpanna thaI rahelo krodha agninI jema pahelA potAnA Azrayane bALe che, pachI bIjAne bALe paNa ke na paNa bALe. 4/11 krodhavahnastadahnAya, zamanAya zubhAtmabhiH / zrayaNIyA kSamaikaiva, saMyamArAmasAraNiH // 66 // mATe, krodharUpa agninuM jaladI zamana karavA sajjanoe saMyamarUpa bagIcA mATe nIka samAna ekamAtra kSamA ja dhAraNa karavI. 4/12 vinayazrutazIlAnAM, trivargasya ca ghAtakaH / vivekalocanaM lumpan, mAno'ndhaGkaraNo nRNAm // 67 // vinaya, zrata, zIla ane trivarga(dharma - artha - kAma)no ghAtaka mAna, mANasonI vivekarUpa AMkhano nAza karIne tene AMdhaLo karanAra che. 4/63 bAtillAmahusaizvaryavatnarUpatA:kRtai: | kurvan madaM punastAni, hInAni labhate janaH // 68 // jAti, lAbha, kula, aizvarya, baLa, rUpa, tapa ane zrutathI mada karanAra mANasane te jAti vagere hInakakSAnA ja maLe che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 4/14 utsarpayan doSazAkhA, guNamUlAnyadho nayan / unmUlanIyo mAnaduH, tanmArdavasaritplavaiH // 69 // mATe, doSarUpa DALIone UMce caDAvanAra ane guNarUpa mULone dATI denAra mAnarUpa vRkSane namratArUpa nadInA pravAha vaDe UkheDI nAMkhavuM. 4/22 3 sUnRtasya jananI, pazu: zanazavina: I janmabhUmiravidyAnAM, mAyA durgatikAraNam // 70 // mAyA e jUThane janma ApanAra, zIlavRkSa mATe kuhADI, avidyA(mithyAtva)nI janmabhUmi ane durgatinuM kAraNa che. 4/27 tArnavamaddIpaLA, nAvInahetunA ! jayejjagadrohakarI, mAyAM viSadharImiva // 71 // jagata AkhAne chetaranAra mAyArUpa nAgaNane, jagata AkhAne AnaMdadAyaka saraLatArUpa jaDIbuTTIthI jItavI. 4/18 AkaraH sarvadoSANAM, guNagrasanarAkSasaH / kando vyasanavallInAM, lobhaH sarvArthabAdhakaH // 72 // lobha e sarva doSonI khANa, guNone khAI janAra rAkSasa, ApattirUpa velaDIonuM mULa ane sarva kAryomAM vidanarUpa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 4/22 lobhasAgaramudvelam, ativelaM mahAmatiH / santoSasetubandhena, prasarantaM nivArayet // 73 // buddhimAnuM jIve saMtoSarUpI pALI bAMdhIne uchaLatAM lobharUpa sAgaranI bharatIne vadhatI aTakAvavI. - indriyajaya - 4/24 vinendriyajayaM naiva, kaSAyAJjetumIzvaraH / hanyate haimanaM jADyaM, na vinA jvalitAnalam // 74 // indriya para vijaya vinA kaSAya jItavA koI samartha nathI. saLagatA agni vinA suvarNanI kaThoratA (athavA mela) dUra thatI nathI. (suvarNa pIgaLatuM nathI.) 4/25 adAntairindriyahayaiH, calairapathagAmibhiH / AkRSya narakAraNye, jantuH sapadi nIyate // 5 // niraMkuza, caMcaLa ane unmArgagAmI evA indriyarUpa ghoDAo jIvane kheMcIne zIdhra narakarUpI jaMgalamAM laI jAya che. 4/28 vazAsparzasukhAsvAda-prasAritakaraH karI / AlAnabandhanaklezam, AsAdayati tatkSaNAt // 76 // hAthaNInA sparzamukhano AnaMda levA sUMDha laMbAvanAra hAthI tarata ja AlAnastaMbha sAthe baMdhAI javAnuM duHkha pAme che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA 4/29 payasyagAdhe vicaran, gilan galagatAmiSam / mainikasya kare dIno, mInaH patati nizcitam // 77 // UMDA pANImAM vicaratuM mAchaluM paNa galamAM rahela mAMsane khAvA jatAM mAchImAranA hAthamAM sapaDAI jAya che. 4/30 nipatan mattamAtaGga-kapole gandhalolupaH / karNatAlatalAghAtAd, mRtyumApnoti SaTpadaH // 7 // sugaMdhano lolupa bhamaro, madamasta hAthInA kapALa (gaMDasthaLa) para paDatAM ja teno kAna athaDAvAthI mRtyu pAme che. 4/31 kanakacchedasaGkAza-zikhA''lokavimohitaH / rabhasena patan dIpe, zalabho labhate mRtim // 79 // suvarNa jevI tejasvI jyotinA prakAzamAM AkarSAyela pataMgiyuM, jhaDapathI dIvAmAM paDatAM mRtyu pAme che. 4/32 hariNo hAriNI gItim, AkarNayitumuddharaH / AkarNAkRSTacApasya, yAti vyAdhasya vedhyatAm // 8 // manohara gAyana sAMbhaLavAmAM ekAgra baneluM haraNa, bANa kheMcIne UbhelA zikArIno zikAra bane che. 4/33 evaM viSaya ekaikaH, paJcatvAya niSevitaH / kathaM hi yugapat paJca, paJcatvAya bhavanti na ? // 81 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA e pramANe sevAyela eka eka viSaya paNa mRtyu mATe thAya che. to pAMce sAthe maLIne mRtyu mATe kema na thAya ? - manonigraha - 4/37 aniruddhamanaskaH san, yogazraddhAM dadhAti yaH / padbhyAM jigamiSuH grAmaM, sa paGguriva hasyate // 82 // manano nirodha karyA vinA je pote je kare che te) yoga che' evI zraddhA=abhimAna kare che, te cAlIne bIjA gAme javA icchatA laMgaDAnI jema hAMsIpAtra bane che. 4/41 satyAM hi manasaH zuddhau, santyasanto'pi yad guNAH / santo'pyasatyAM no santi, saiva kAryA budhaistataH // 83 // mananI zuddhi hoya to avidyamAna guNo paNa AvI jAya che. ane te zuddhi na hoya to vidyamAna guNo paNa nAza pAme che. (athavA potAnuM phaLa ApI zakatA na hovAthI na hovArUpa che.) eTale paMDitoe mananI zuddhi ja karavI joIe. 4/4ra mana:zuddhivizrA, ye tapasyanti muktaye / tyaktvA nAvaM bhujAbhyAM te, titIrSanti mahA'rNavam // 84 // je manazuddhi vinA mokSa mATe tapa kare che, te nAva choDIne hAthathI mahAsAgara taravA icche che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 4/43 tapasvino manaHzuddhi-vinAbhUtasya sarvathA / dhyAnaM khalu mudhA cakSurvikalasyeva darpaNaH // 85 // manazuddhi vinAnA tapasvInuM dhyAna AMdhaLAne arIsA jevuM nakAmuM che. 4/51 praNihanti kSaNArdhena, sAmyamAlambya karma tat / yanna hanyAt narastIvra-tapasA janmakoTibhiH // 86 // jIva samatAnA AzrayathI aDadhI ja kSaNamAM teTalA karmano nAza kare che, jeTalA karmano tIvra tapathI karoDo bhave paNa nAza thato nathI. - bhAvanA - 4/57 yat prAtaH tanna madhyAhne, yanmadhyAhne na tannizi / nirIkSyate bhave'smin hI, padArthAnAmanityatA // 87 // je savAre che, te bapore nathI hotuM, je bapore che, te rAtre nathI hotuM. A saMsAramAM padArthonI anityatA ja dekhAya che. 4/56 vatnonavapatnI nakSmI:, sama: vanasaMnima: | vAtyAvyatikarotkSipta-tUlatulyaM ca yauvanam // 88 // lakSmI (dariyAnAM) mojAM jevI capaLa che. vastunA saMbaMdho svapra jevA (kSaNika) che. yauvana pavanathI UDatA rU jevuM che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta - ratna - maMjUSA 4/61 indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / aho ! tavantajAta,, : zaraya: zarIriAm ? 81 // indra, upendra (vAsudeva) vagere paNa je maraNane zaraNa thAya che, te maraNanuM AkramaNa thAya, tyAre aho ! jIvane koNa zaraNarUpa che ? 23 4/62 piturmAtuH svasurbhrAtuH, tanayAnAM ca pazyatAm / atrANo nIyate nantu, priyaMmasAni ||6|| pitA, mAtA, bahena, bhAI ane putronA dekhatAM ja karma azaraNa jIvane yamalokamAM laI jAya che. 4 / 63 zocanti svajanAnantaM, nIyamAnAn svakarmabhiH / neSyamANaM tu zocanti nAtmAnaM mUDhabuddhayaH // 91 // mUDha jIvo potapotAnA karma vaDe mRtyu tarapha laI javAtA svajanono zoka kare che, paNa bhaviSyamAM (mRtyu tarapha) laI javAnArA potAnA AtmAno vicAra karatAM nathI. 4 / 64 saMsAre duHkhadAvAgni- jvalajjvAlAkarAlite / vane mRrmatyeva, zaraLa nAsti vaiddinaH rA duHkharUpI dAvAnaLanI saLagatI jvALAothI bhayaMkara evA saMsAramAM, jaMgalamAM rahelA haraNanA baccAMnI jema jIvane koI zaraNarUpa nathI. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA 4/66 zrotriya: zrapatra: svAmI, patti: brahma miza : | saMsAranADhya naTava, saMsAra iMnta ! veNane IBrA are ! A saMsArarUpI nATakamAM saMsArI jIva naTa (abhinetA)nI jema kAma kare che ane zrotriya brAhmaNa, caMDALa, svAmI, nokara, brahmA (moTA zarIravALo) ane kIDo bane che. 4/67 samastalokAkAze'pi, nAnArUpaiH svakarmataH / vAlAgramapi tannAsti, yanna spaSTaM zarIribhiH // 14 // AkhA lokAkAzamAM vALanA agrabhAga jeTalI paNa evI jagyA nathI ke jIve potAnA karmane vaza thaIne judA judA rUpe sparzI na hoya. 4/68 eka utpadyate jantuH eka eva vipadyate / karmANyanubhavatyekaH, pracitAni bhavAntare // 15 // jIva ekalo janme che, ekalo ja mare che. pUrvabhavomAM bhegA karelA karmone ekalo ja bhogave che. 4/69 anyaistenArjitaM vittaM, bhUyaH saMbhUya bhujyate / sa tveko narakakroDe, klizyate nijakarmabhiH // 16 // jIve kamAyeluM dhana, bIjA badhA bhegA maLIne vAraMvAra bhogave che. narakamAM to jIva ekalo ja potAnA karmathI AvatA duHkha bhogave che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA ra5 4/70 yatrAnyatvaM zarIrasya, vaisadRzyAt zarIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM, tatrAnyatvaM na durvacam // 97 // jo jIvathI taddana judA prakAranuM hovAthI zarIra paNa bhinna che, to saMpatti, svajano ane mitronuM bhinnatva to spaSTa ja che. 4/72 rasAsRgmAMsamedo'sthi-majjAzukrAntravarcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tat kutaH ? // 978 / zarI2 me 2sa, soDI, mAMsa, yI, 3si, snAyu, vIrya, AMtaraDA ane viSThA rUpa azucionuM sthAna che. to pachI te zuci zI rIte hoya ? 4/73 navasrotaHstravadvistra-rasaniHsyandapicchile / dehe'pi zaucasaGkalpo, mahanmohavijRmbhitam // 99 // nava chidromAMthI satata vahetAM durgadhI rasanAM jharaNAMthI gaMdA evA zarIramAM paNa zaucano vicAra e mahAmohano ja khela che. 4/88 sadoSamapi dIptena, suvarNaM vahninA yathA / tapo'gninA tapyamAnaH, tathA jIvo vizudhyati // 100 // melavALuM paNa sonuM jema saLagatA agnithI zuddha thAya che, tema tArUpa agnithI tapAto jIva zuddha thAya che. 4/94 dharmaprabhAvataH kalpa-drumAdyA dadatIpsitam / gocare'pi na te yatsyuH , adharmAdhiSThitAtmanAm // 101 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA kalpavRkSa vagere paNa dharmanA prabhAvathI ja icchita phaLane Ape che. kAraNake adharmIone to te kalpavRkSa vagere maLatAM paNa nathI. 4/95 apAre vyasanAmbhodhau, patantaM pAti dehinam / sadA savidhavabaika-bandhurdharmo'tivatsalaH // 102 // duHkhanA apAra sAgaramAM paDatA jIvane sadAnA sAthI ane atyaMta snehALa evA ekamAtra mitra jevo dharma ja bacAve 4/100 abandhUnAmasau bandhuH, asakhInAmasau sakhA / anAthAnAmasau nAtho, dharmo vizvaikavatsalaH // 103 // sarva jIvo para vAtsalyavALo dharma ja, svajano vagaranAno svajana, mitro vagaranAno mitra ane anAthono nAtha che. 4/101 rakSoyakSoragavyAghra-vyAlAnalagarAdayaH / nApakartumalaM teSAM, yairdharmaH zaraNaM zritaH // 104 // jemaNe dharmanuM zaraNa lIdhuM che, temane rAkSasa, yakSa, sarpa, vAgha, varu, agni, jhera vagere paNa nukasAna karI zakatA nathI. 4/218 mAM UMt vofpa pApAna, mA ca bhUt ko'pi duHkhitaH / mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 105 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra sUkta- ratna - maMjUSA "koI pApa na karo, koI duHkhI na thAo, A AkhuM jagata mukta thAo." AvI buddhi maitrI kahevAya che. 4/119 apAstAzeSadoSANAM, vastutattvAvalokinAm / guNeSu pakSapAto yaH, sa pramodaH prakIrtitaH // 106 // jemanA sarva doSo nAza pAmyA che ane vastutattvane je jANanArA che, temanA guNo para je pakSapAta, te pramoda kahevAyela 4/120 dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / pratIkAraparA buddhiH, kAruNyamabhidhIyate // 107 // dIna, pIDita, bhayabhIta ane jiMdagInI bhIkha mAMganArAnA duHkha dUra karavAnI buddhi karuNA kahevAya che. 4/121 krUrakarmasu niHzaGka, devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 108 // niSpharapaNe krUra kAryo karanAra, deva-gurunI niMdA ane potAnI prazaMsA karanArAnI je upekSA, te mAdhyathya kahevAya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5555 55555 $450 15 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUchatna-maMjUSA (sArtha) : AdhAragraMthakartA : pUrvAcArya Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha : yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA (sAthe) AdhAragraMtha : yogasAra, dehAtmabheda prakaraNa, hRdayapradIpaSatrizikA AdhAragraMthakartA : pUrvAcArya anuvAda AdhAra: amRtalAla kAlidAsa dozI saMpAdita anuvAda arthasaMkalana : pU. mu. zrI bhavyasuMdaravi. ma. sA. arthasaMzodhana : dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna pa. pU. A. bha. zrI vijaya razmiratnasUrIzvarajI ma. sA. nA praziSya... 5.pU. mu. zrI hitArtharatnavi. ma. sA. : saMskRta, gujarAtI viSaya : yoga, samatA bhASA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra yogasAraH 1/1 praNamya paramAtmAnaM, rAgadveSavivarjitam / yogasAraM pravakSyAmi, gambhIrArthaM samAsataH // 1 // rAga-dveSa rahita paramAtmAne namaskAra karIne gaMbhIra arthavALA yogasArane TUMkamAM kahuM chuM. ~~ // ~~ 1/21 kRtakRtyo'yamArAdhyaH, syAdAjJApAlanAt punaH / AjJA tu nirmalaM cittaM, kartavyaM sphaTikopamam // 2 // A kRtakRtya evA paramAtmA, AjJAnA pAlanathI ArAdhAya che. ane AjJA, cittane sphaTika jevuM nirmaLa karavAnI 4 che. 1/2 jJAnadarzanazIlAni, poSaNIyAni sarvadA / rAgadveSAdayo doSA, hantavyAzca kSaNe kSaNe // 3 // "zAna-zana-yAtrine sahA puSTa 42vA. 2-dveSa vagaire hoSono pratyekSa nAza 42vo"... 1/23 etAvatyeva tasyAjJA, karmadrumakuThArikA / samastadvAdazAGgArtha-sArabhUtA'tidurlabhA // 4 // eTalI ja karmarUpI vRkSa mATe kuhADI jevI, samasta dvAdazAMgInA sArabhUta, atidurlabha evI temanI AjJA che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 1/27 sarvajantuhitA''havAhava mokSakapaddhatiH / caritAjaiva cAritraM, Ajaiva bhavabhaJjanI // 5 // AjJA ja sarva jIvonuM hita karanAra che. AjJA ja mokSano ekamAtra mArga che. AjJAnuM AcaraNa ja cAritra che. AjJA ja saMsArano nAza karanAra che. 1/34 yenAjJA yAvadArAddhA, sa tAvallabhate sukham / yAvad virAdhitA yena, tAvad duHkhaM labheta saH // 6 // je jeTalI AjJA pALe, te teTaluM sukha meLave. je jeTalI AjJA bhAMge, te teTaluM duHkha meLave. 1/42 vItarAgaM yato dhyAyan, vItarAgo bhaved bhavI / ilikA bhramarI bhItA, dhyAyantI bhramarI yathA // 7 // vItarAganuM dhyAna karanAra jIva, vItarAga bane. jema DarelI iyaLa bhamarInuM dhyAna karatAM bhamarI bane. 1/43 rAgAdidUSitaM dhyAyan, rAgAdivivazo bhavet / kAmukaH kAminI dhyAyan, yathA kAmaikavihvalaH // 8 // rAgAdithI dUSita(deva)nuM dhyAna karanAra rAgane vaza thAya. jema strInuM dhyAna karanAra kAmI, kAmavAsanAthI vihvaLa thAya. - maityAdi bhAvanA - 2/5 pare hitamatimaitrI, muditA guNamodanam / upekSA roSaHTdhyayya, ruII du:mokSathI: III Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra bIjAnA hitanI buddhi te maitrI. guNamAM AnaMda te muditA. doSamAM mAthathya te upekSA. duHkhathI mukta karavAnI buddhi te karuNA. 2/6 maitrI nikhilasattveSu, pramodo guNazAliSu / mAdhyasthyamavineyeSu, karuNA duHkhidehiSu // 10 // maitrI sarva jIvo para, pramoda guNavAnuM para, mAdhyastha avinayI para ane karuNA duHkhI jIvo para karavAnI che. 2/7 dharmakalpadrumasyaitA, mUlaM maitryAdibhAvanAH / yairna jJAtA na cAbhyastAH, sa teSAmatidurlabhaH // 11 // A maitrI vagere bhAvanAo dharmarUpI kalpavRkSanuM mULa che. jemaNe te jANI nathI ke teno abhyAsa karyo nathI, temane dharma atidurlabha che. - svadoSadarzana - 2/8 aho ! vicitraM mohAndhyaM, tadandhairiha yajjanaH / doSA asanto'pIkSyante, pare santo'pi nAtmani // 12 // aho ! A mohano aMdhApo kevo vicitra che? ke tenAthI AMdhaLA banelA loko bIjAmAM nahIM rahelA doSone paNa jue che ane potAnAmAM rahelA doSone paNa jotA nathI ! 2/11 yathA''hatAni bhANDAni, vinazyanti parasparam / tathA matsariNo'nyo'nyaM, hI doSagrahaNAd hatAH // 13 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA jema paraspara TakarAyelA vAsaNo phUTI jAya che tema IrSALuo ekabIjAnA doSa jovAthI ja nAza pAme che. 2/12 paraM patantaM pazyanti, na tu svaM mohamohitAH / kurvantaH paradoSANAM, grahaNaM bhavakAraNam // 14 // mohagrasta jIva bIjAne paDato jue che, paNa saMsAranA kAraNarUpa bIjAnA doSanuM darzana karavAthI thatuM potAnuM patana joto nathI. 2/13 yathA parasya pazyanti, doSAn yadyAtmanastathA / saivAjarAmaratvAya, rasasiddhistadA nRNAm // 15 // jema bIjAnA doSa jue che, tema jo potAnA jue to te (svadoSadarzana) ja manuSyo mATe ajarAmarapaNA (mokSa) mATeno rasa siddha thaI jAya. 2/32 aNumAtrA api guNA, dRzyante svadhiyA''tmani / doSAstu parvatasthUlA, api naiva kathaJcana // 16 // potAnI buddhithI potAnAmAM rahelA nAnA guNo paNa dekhAya che, paNa parvata jevA moTA doSo koI rIte dekhAtA nathI. -- samatA - 2/14 rAgadveSavinAbhUtaM, sAmyaM tattvaM yaducyate / svazaMsinAM kva tat teSAM, paradUSaNadAyinAm ? // 17 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra 35 rAga-dveSa vinAnuM je sAmya tattva che, te potAnI prazaMsA karanArA, bIjAnA doSa jonArA evA teone kyAMthI hoya ? 2/15 mAne'pamAne nindAyAM, stutau vA loSThukAJcane / jIvite maraNe lAbhAlAbhe raGke mahaddhike // 18 // mAna ke apamAna, niMdA ke prazaMsA, paththara ke sonuM, jIvana ke maraNa, lAbha ke alAbha, raMka ke rAya.. 2/16 zatrau mitre sukhe duHkhe, hRSIkArthe zubhAzubhe / sarvatrApi yadekatvaM, tattvaM tad bhedyatAM param // 19 // zatru ke mitra, sukha ke duHkha, zubha ke azubha indriyano viSaya, badhAne je samAna - eka mAne te ja tattva che. te tatva bIjAno(arthAtu bemAM bhinnatA mAnavAno) nAza karo. 3/21 vRkSasya cchedyamAnasya, bhUSyamANasya vAjinaH / yathA na roSastoSazca, bhaved yogI samastathA // 20 // kapAtAM vRkSa ke zaNagArAtA ghoDAne jema gusso ke AnaMda hotA nathI; tema yogI paNa samabhAvavALo thAya. 2/18 kriyate dadhisArAya, dadhimantho yathA kila / tathaiva sAmyasArAya, yogAbhyAso yamAdikaH // 21 // jema mAkhaNa mATe ja dahIM valovAya che, tema yama-niyama vagere yogano abhyAsa samatArUpI sArane prApta karavA mATe ja che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 2/ 19 adya kalye 'pi kaivalyaM, sAmyenAnena nAnyathA / pramAdaH kSaNamapyatra, tataH kartuM na sAmpratam // 22 // Aje ke kAle A samatAthI ja kevaLajJAna thaze, tenA vinA nahIM. eTale emAM kSaNamAtra paNa pramAda karavo ucita nathI. 2/38 sAmyaM samastadharmANAM sAraM jJAtvA tato budhAH / bAhyaM dRSTigrahaM muktvA, cittaM kuruta nirmalam // 23 // he paMDito ! sAmyane samasta dharmonA sArarUpe jANIne bAhya Agrahane choDIne cittane nirmaLa karo. 3/16 sAmyaM mAnasabhAveSu, sAmyaM vacanavIciSu / sAmyaM kAyikaceSTAsu, sAmyaM sarvatra sarvadA // 24 // mananA bhAvomAM, vacananA pravAhomAM, zarIranI pravRttimAM - sarvatra - sarvadA sAmyane dhAraNa karo. 2/ 28 tathA cintyaM tathA vAcyaM ceSTitavyaM tathA tathA / malImasaM mano'tyarthaM yathA nirmalatAM vrajet // 25 // te rIte vicAravuM, bolavuM ke karavuM ke jenAthI milana mana atyaMta nirmaLatAne pAme. 2/ 30 sukaraM maladhAritvaM, sukaraM dustapaH tapaH / sukaro'kSanirodhazca duSkaraM cittazodhanam // 26 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra mala dhAraNa karavo, duSkara tapa karavo, indriyono nigraha karavo sahelo che; paNa cittane zuddha karavuM ja duSkara che. 3/23 yathA guDAdidAnena, yatkiJcit tyAjyate zizuH / calaM cittaM zubhadhyAnenAzubhaM tyAjyate tathA // 27 // jema bALakane goLa ApIne nukasAnakAraka vastu choDAvAya; tema caMcaLa cittane zubha dhyAna vaDe azubha dhyAna choDAvAya. 3/17 yadi tvaM sAmyasantuSTo, vizvaM tuSTaM tadA tava / tallokasyAnuvRttyA kiM?, svamevaikaM samaM kuru // 28 // jo tuM samatAthI saMtuSTa che, to AkhuM jagata tArA mATe saMtuSTa che. to pachI lokone zA mATe khuza karavA jAya che? potAnI jAtane ja samatAyukta kara. rU/ra6 toSIyo nannAtha:, toSAya% sAru: | toSaNIyastathA svAtmA, kimanyairbata toSitaiH ? // 29 // paramAtmA, sadguru ane potAno AtmA ja khuza karavA yogya che. bIjAne khuza karavAthI zuM ? 3/27 kaSAyaviSayAkrAnto, bahirbuddhirayaM janaH / kiM tena ruSTatuSTena ?, toSaroSau ca tatra kim ? // 30 // loka to viSaya-kaSAyagrasta, bAhyabuddhivALo che. te gusse thAya ke khuza thAya tenAthI zuM? temanA para gusso ke AnaMda paNa zA mATe ? Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 3/28 asadAcAriNaH prAyo, lokAH kAlAnubhAvataH / dveSasteSu na kartavyaH, saMvibhAvya bhavasthitim // 31 // kALanA prabhAve loko prAyaH asadAcArI che. saMsArano svabhAva vicArIne temanA para dveSa na karavo. 2/2 dRSTirAgo mahAmoho, dRSTirAgo mahAbhavaH / dRSTirAgo mahAmAro, dRSTirAgo mahAjvaraH // 32 // daSTirAga e ja mahAmoha, dIrgha saMsAra, mahAmarakI ane jIvaleNa tAva che. 3/2 kaSAyA viSayA duHkham, iti vetti janaH sphuTam / tathA'pi tanmukhaH kasmAd, dhAvatIti na budhyate // 33 // kaSAya ane viSaya e duHkha che, ema loko spaSTa jANe che. chatAM tenI sAme kema doDe che ? te samajAtuM nathI. 3/3 sarvasaGgaparityAgaH, sukhamityapi vetti saH / saMmukho'pi bhavet kiM na ?, tasyetyapi na budhyate // 34 // sarva saMgano tyAga e ja sukha che, e paNa loko jANe che. chatAM tene kema icchatA nathI ? e paNa samajAtuM nathI. 3/6 zabdarUparasasparza-gandhAzca mRgatRSNikA / duHkhayanti janaM sarvaM, sukhAbhAsavimohitam // 35 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra 39 zabda, rUpa, 2sa, sparza ane gaMdha rUpI mRgajaLa, sukhanA AbhAsathI AkarSAyelA lokone duHkhI kare che. 5/43 duHkhakUpe'tra saMsAre, sukhalezabhramo'pi yaH / so'pi duHkhasahastreNAnuviddho'taH kutaH sukham ? // 36 // duHkhanA kUvArUpa A saMsAramAM je thoDo paNa sukhano bhrama thAya che, te paNa hajAro duHkhothI mizra ja che. to sukha kyAMthI hoya ? 3 / 7 nopendrasya na cendrasya, tat sukhaM naiva cakriNaH / sAmyAmRtavinirmagno, yogI prApnoti yat sukham // 37 // indra, upendra (viSNu) ke cakravartIne te sukha nathI, je samatArUpI amRtamAM DUbelo yogI pAme che. 3 / 26 prazAntasya nirIhasya, sadA''nandasya yoginaH / indrAdayo'pi te raGka-prAyAH syuH kimutApare ? // 38 // prazAMta, niHspRha ane sadA AnaMdavALA evA yogIne indra vagere paNa bicArA lAge che, bIjA badhAnI to zI vAta? 4/28 nAte yAvadaizvaryaM tAvadAyAti saMmukham / yAvadabhyarthyate tAvat, punaryAti parAGmukham // 39 // jyAM sudhI aizvaryane icchAtuM nathI, tyAM sudhI te sAmethI Ave che. jyAre te icchAya che, tyAre dUra jAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 3/8 rAgo'bhISTeSu sarveSu, dveSo'niSTeSu vastuSu / krodhaH kRtAparAdheSu, mAnaH paraparAbhave // 40 // sarva iSTa vastu para rAga, aniSTa para dveSa, aparAdha 12nAra 52 adha, pInI parAbhava thavA 52 abhimAna... 3/9 lobhaH parArthasamprAptau, mAyA ca paravaJcane / gate mate tathA zoko, harSazcAgatajAtayoH // 41 // pagalika padArtha maLavAmAM lobha, bIjAne chetaravAmAM mAyA, viyoga ke mRtyu thavA para zoka, saMyoga ke janma thavA para mAnaMha.. 3/10 aratirviSayagrAme, yA'zubhe ca zubhe rati / caurAdibhyo bhayaM caiva, kutsA kutsitavastuSu // 42 // indriyanA azubha viSayomAM arati ane zubhamAM rati, cora vagerethI bhaya, kharAba vastunI jugupsA. 3/11 vedodayazca sambhoge, vyalIyeta muneryadA / antaHzuddhikaraM sAmyAmRtamujjRmbhate tadA // 43 // vijAtIyanA saMyogamAM vedano udaya. A badhuM jyAre muninuM nAza pAme tyAre aMtaHkaraNane zuddha karanAra samatArUpI amRta pragaTa thAya che. 3/13 duvijeyA durucchedyA, ete'bhyantaravairiNaH / uttiSThamAnA evAto, rakSaNIyAH prayatnataH // 44 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra 41 A atyaMtara zatruo durjeya ane duHkha nAza karI zakAya evA che. eTale tene prayatnapUrvaka UgatAM ja DAmI devA. 3/14 yadyAtmA nirjito'mIbhiH, tato duHkhAgamo mahAn / yadyAtmanA jitA ete, mahAn saukhyAgamastadA // 45 // jo e badhA vaDe AtmA jItAI gayo, to ghaNuM duHkha Avaze. jo AtmAe tene jItI lIdhA to ghaNuM sukha maLaze. 5/16 saMsArasaraNirlobho, lobhaH zivapathAcalaH / sarvaduHkhakhanirlobho, lobho vyasanamandiram // 46 // lobha e saMsAranI sIDI, mokSanA mArga para parvata, sarva duHkhonI khANa ane sarva ApattionuM ghara che. 5/17 zokAdInAM mahAkando, lobho krodhAnalAnilaH / mAyAvallisudhAkulyA, mAnamattebhavAruNI // 47 // lobha e zoka vagerenuM mULa, krodharUpI agni mATe pavana, mAyA rUpa velaDI mATe amRtanI nIka, mAnarUpI matta hAthI mATe dArU che. 5/18 trilokyAmapi ye doSAH, te sarve lobhasambhavAH / guNAstathaiva ye ke'pi, te sarve lobhavarjanAt // 48 // traNe jagatamAM je doSa che te badhA lobhathI utpanna thAya che ane je guNa che, te lobhanA tyAgathI ja prApta thAya che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 5/19 nairapekSyAdanautsukyaM, anautsukyAcca susthatA / susthatA ca parAnandaH, tadapekSAM kSayenmuniH // 49 // 42 nirapekSapaNAthI utsukatAno nAza thAya ane tenAthI svasthatA Ave. te svasthatA ja uttama sukha che. eTale munie apekSAno nAza karavo. 5/20 adharmo jihyatA yAvad, dharmaH syAd yAvadArjavam / adharmadharmayoretad, dvayamAdimakAraNam // 50 // jyAM sudhI vakratA che, tyAM sudhI adharma che. jyAM sudhI saraLatA che, tyAM sudhI dharma che. dharma-adharmanAM A be prathama kAraNa che. 5/21 sukhamArjavazIlatvaM, sukhaM nIcaizca vartanam / sukhamindriyasantoSaH, sukhaM sarvatra maitryakam // 51 // saraLatA, namratA, indriyanA viSayomAM saMtoSa ane sarva jIvo para maitrI e sukha che. 5/39 saptadhAtumaye zleSma - mUtrAdyazucipUrite / zarIrake'pi pApAya, joDyuM zauSAgrahastava ? prA sAta dhAtumaya, kapha-maLa-mUtra vagere azucithI bharelA zarIramAM pApa mATe thanAra evo tAro svacchatAno Agraha zo ? Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra 5/36 eko garbhe sthito jAta, eka eko vinakSyati / tathA'pi mUDha ! patnyAdIn, kiM mamatvena pazyasi ? // 53 // ekalo garbhamAM rahyo, ekalo jabhyo, ekalo ja marIza; to paNa he mUDha ! patnI vagerene potAnA kema mAne che ? 5/37 pApaM kRtvA svato bhinnaM, kuTumbaM poSitaM tvayA / duHkhaM sahiSyate svena, bhrAnto'si hA ! mahA'ntare // 54 // pApa karIne potAnAthI judA evA kuTuMbane te popyuM. duHkha to ekalo ja sahana karIza. are ! mahAbhramamAM phasAyo che. 5/10 aucityaM ye vijAnanti, sarvakAryeSu siddhidam / sarvapriyaGkarA ye ca, te narA viralA jane // 55 // je sarva kAryamAM siddhi ApanAra aucityane jANatA hoya ane sahune priya karanArA hoya tevA mANaso virala che. 5/11 aucityaM paramo bandhuH, aucityaM paramaM sukham / dharmAdimUlamaucityaM, aucityaM janamAnyatA // 56 // aucitya ja zreSTha mitra, zreSTha sukha, dharmanuM mULa ane lokapriyatA che. 5/12 karmabandhadRDhazleSaM, sarvasyAprItikaM sadA / dharmArthinA na kartavyaM, vIreNa jaTini yathA // 57 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA gADha karmabaMdha karAvanAra evuM, sahune aprItikara kArya dharmArthIe kyAreya karavuM nahIM. jema prabhu vire tApasone aprIti thavAthI vihAra karyo. 5/8 muninA masRNaM zAntaM, prAJjalaM madhuraM mRdu / vadatA tApalezo'pi, tyAjyaH svasya parasya ca // 58 // munie komaLa, zAMta, saraLa, madhura ane mRdu vANI bolavI ke jethI potAne ke bIjAne saheja paNa saMtApa na thAya. 4/5 kaSAyaviSayagrAme, dhAvantamatidurjayam / va: svameva nIce, sa vItatva: AtaH ?? viSaya-kaSAyanA samUhamAM doDatA durjeya evA potAnA AtmAne ja je jIte, tevo vIrazreSTha kevI rIte maLe ? 4/6 dhIrANAmapi vaidhurya-karai raudraparISahaiH / spRSTaH san ko'pi vIrendraH, saMmukho yadi dhAvati // 60 // dhIrapuruSone calita karanAra raudra parISaho AvavA chatAM je sAmethI AvakAre tevo vIrazreSTha koIka ja che. 4/7 upasarge sudhIratvaM, subhIrutvamasaMyame / lokAtigaM dvayamidaM, muneH syAd yadi kasyacit // 61 // upasargamAM paNa nizcalatA ane asaMyamano Dara, A baMne lokottara vastu jo koIne hoya, to sAdhune hoya. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra 45 4/9 jagattrayaikamallazca, kAmaH kena vijIyate ? / munivIraM vinA kaJcit, cittanigrahakAriNam // 62 // traNe jagatane jItanAra kAmane, cittano nigraha karanAra muni vinA koNa jItI zake ? 5/23 sukumArasurUpeNa, zAlibhadreNa bhoginA / tathA taptaM tapo dhyAyan, na bhavet kastaporataH ? // 3 // sukomaLa ane rUpavAna evA puNyazALI zAlibhadre karelA ghora tapane vicAranAra koNa tapamAM rata na thAya ? 4/31 ye siddhA ye ca setsyanti, sarve sattve pratiSThitAH / sattvaM vinA hi siddhirna, proktA kutrApi zAsane // 64 // je siddha thayA ane thaze, te badhA sattvamAM aDaga hatA - koIpaNa dharmamAM sattva vinA siddhi kahI nathI. 5/17 anantAn pudgalAvartAn, AtmannekendriyAdiSu / bhrAnto'si chedabhedAdi-vedanAbhirabhidrutaH // 65 // he AtmAnuM ! ekendriya vagere gatimAM cheda-bheda vagere vedanAthI pIDAto anaMta pudgalaparAvarta rakhaDyo che... 5/28 sAmprataM tu dRDhIbhUya, sarvaduHkhadavAnalam / vrataduHkhaM kiyatkAlaM,saha mA mA viSIda bhoH ! // 66 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA have majabUta thaIne, sarva duHkhono nAza karanAra vratanuM kaSTa thoDo kALa sahana karI le, viSAda na kara. 5/30 yadA duHkhaM sukhatvena, duHkhatvena sukhaM yadA / munirvetti tadA tasya, mokSalakSmIH svayaMvarA // 67 // jyAre sAdhu, duHkha(kaSTa)ne sukharUpe ane (viSayAdi) sukhane duHkharUpe mAne, tyAre tene mokSalakSmI svayaM AvIne vare che. 4/22 kintu sAtaikalipsuH sa, vastrAhArAdimUrchayA / kurvANo mantratantrAdi, gRhavyAptiM ca gehinAm // 68 // paraMtu, zAtAno lAlacu te vastra-AhAra vagerenI mUrchAthI maMtra-taMtra ke gRhasthonA gharanI ciMtA karato. 4/23 kathayazca nimittAdyaM, lAbhAlAbhaM zubhAzubham / koTi kAkiNimAtreNa, hArayet svaM vrataM tyajan // 69 // lAbhAlAbha rUpa zubhAzubha nimittane kaheto, potAnA vratane choDato, kAkiNI(koDI) mATe karoDa rUpiyA hArI jAya che. 5/29 upadezAdinA kiJcit, kathaJcit kAryate paraH / svAtmA tu svahite yoktuM, munIndrairapi duSkaraH // 70 // upadeza vaDe koIka rIte bIjA pAse kaMIka karAvI zakAya. paNa jAtane AtmahitamAM joDavI to munIndro mATe paNa duSkara che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasAra/ dehAtmabhedaprakaraNa 69 4/40 mAnuSyaM durlabhaM labdhvA, ye na lokottaraphalam / gRhNanti sukhamAyatyAM, pazavaste narA api // 71 // je mANaso durlabha manuSyapaNAne pAmIne bhaviSyamAM sukha ApanAra lokottara phaLadAyaka(dhama)ne AcaratA nathI, te mANaso paNa pazu ja che. 4/41 tatpunarmokSado dharmaH, zIlAGgavahanAtmakaH / pratisrotaHplavAt sAdhyaH, sattvasAraikamAnasaiH // 72 // ane vaLI te (lokottara phaLadAyaka) zIlAMga pAlana karavA rUpa mokSadAyaka dharma, sAttvika manavALA jIvo vaDe (saMsArathI). sAmAM pravAhe taravAthI ja sAdhya che. ~~ dehAtmabhedaprakaraNam ~~ 1 yenAtmA'budhyatAtmaiva, paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya, tasmai siddhAtmane namaH // 73 // jemaNe AtmAne ja AtmArUpe jANyo, bIjAne anyarUpe ja jANyA; te akSaya ane anaMta jJAnI siddha paramAtmAne namaskAra thAmao. 13 dehe svabuddhirAtmAnaM, yunaktyetena nizcayAt / svAtmanyevAtmadhIstasmAd, viyojayati dehinAm // 74 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA zarIramAM 'A huM chuM' evI buddhi, AtmAne zarIra sAthe joDe che. AtmAmAM ja 'A huM chuM' evI buddhi jIvone zarIrathI mukta kare che. 14 48 deheSvAtmadhiyA jAtAH, putrabhAryAdikalpanAH / sampattimAtmanastAmi:, manyate hA ! hatuM nAt IILII zarIramAM 'A huM chuM" evI buddhithI ja patnI-putra vagere kalpanAo thAya che. tenA vaDe potAnI saMpatti mAnIne aho ! AkhuM jagata du:khI thAya che. 15 mUlaM saMsAraduHkhasya, deha evAtmadhIstataH / tyaktvainAM pravizedantaH, bahiravyApRtendriyaH // 76 // zarIramAM 'huM'nI buddhi ja, saMsAranA du:khonuM mULa che. eTale tene tyajIne bahAra indriyanA vyApArathI mukta thaIne aMdara praveza kara. 33 yo na vetti paraM dehAd, evamAtmAnamavyayam / labhate na sa nirvANaM, taptvA'pi paramaM tapaH // 77 // je A rIte AtmAne zarIrathI bhinna, avinAzI na mAne, te utkRSTa tapa karIne paNa mokSa na pAme. 64 jIrNe vastre yathA''tmAnaM, na jIrNaM manyate tathA / jIrNe svadehe'pyAtmAnaM, na jIrNaM manyate budhaH // 78 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehAtmabhedaprakaraNa vastra jUnuM thavAthI jema potAne jIrNa nathI mAnatA; tema paMDito deha jIrNa thavA para paNa, potAne jIrNa nathI mAnatA. 65 naSTe vastre yathA''tmAnaM, na naSTaM manyate tathA / naSTe svadehe'pyAtmAnaM, na naSTaM manyate budhaH // 79 // vastra naSTa thavA para jema potAne naSTa nathI mAnatA, tema paMDito deha naSTa thavA para paNa potAne naSTa nathI mAnatA. 74 dehAntaragate/jaM, dehe'sminnAtmabhAvanA / bIjaM videhaniSpatteH, AtmanyevAtmabhAvanA // 80 // A zarIramAM huM'nI bhAvanA, bIjA zarIramAM (paralokamAM) javAnuM kAraNa che. AtmAmAM ja "huM'nI bhAvanA, azarIrI banavAnuM kAraNa che. 77 AtmanyevAtmadhIranyAM, zarIragatimAtmanaH / manyate nirbhayaM tyaktvA, vastraM vastrAntaragraham // 81 // AtmAmAM ja "huM'nI buddhivALo, AtmAnI bIjA zarIramAM javAnI gatine eka vastra tajIne bIjA vastra levA jevI mAne che, temAM tene bhaya lAgato nathI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yogasArAdi sUkta- ratna - maMjUSA -~~ hRdayapradIpaSaTtriMzikA ~~ samyag viraktirnanu yasya citte, samyag gururyasya ca tattvavettA / sadA'nubhUtyA dRDhanizcayo yaH, tasyaiva siddhirna hi cAparasya // 82 // jenA cittamAM samyagu vairAgya che, jenA guru samyam tattvajJAnI che, jene anubhavajanya deDha nizcaya che, tene ja siddhi bhaNe cha, jIne nahIM. vigrahaM kRminikAyasaGkulaM, duHkhadaM hRdi vivecayanti ye / guptibaddhamiva cetanaM hi te, mocayanti tanuyantrayantritam // 83 // kRmionA samUhathI khadabadatAM zarIrane je aMtarathI duHkhanA kAraNarUpe mAne che, teo ja zarIrarUpI sAMkaLathI baMdhAyela ane kedamAM pUrAyela AtmAne mukta kare che. bhogArthametad bhavinAM zarIraM, jJAnArthametat kila yoginAM vai / jAtA viSaM ced viSayA hi samyagjJAnAt tataH kiM kuNapasya puSTyA ? // 84 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapradIpaSaNiMzikA saMsArIonuM zarIra bhoga mATe che, yogIonuM zarIra jJAna mATe che. jo samyajJAnathI indriyanA viSayo jhera jevA lAgyA hoya, to zarIranI puSTi zA mATe ? 6 tvaGmAMsamedo'sthipurISamUtra pUrNe'nurAgaH kuNape kathaM te ? / draSTA ca vaktA ca vivekarUpaH, tvameva sAkSAt kimu muhyasIttham ? // 85 // cAmaDI, mAMsa, carabI, hADakAM, maLa ane mUtrathI bharelA zarIramAM tane rAga kema che? vivekarUpa evo tuM ja teno sAkSAt draSTA che ane vaktA paNa che, to Ama moha kema pAme che ? dhanaM na keSAM nidhanaM gataM vai ?, daridriNaH ke dhanino na dRSTAH ? / kuvaita vimavetigJT, tyaktvA sukhI syAditi me vicAraH // 86 // konuM dhana naSTa nathI thayuM? kayA dhanavAnane daridra thayelA nathI joyA? mATe duHkhanA ja kAraNa evA vaibhavanI atizaya tRSNAne tajIne sukhI thA - ema mArI bhalAmaNa che. 1. 2. zuM dhAtu + 7 pratyaya, puM. pra. e. zuM + ta (vakta), . pra. ba. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta- ratna - maMjUSA saMsAraduHkhAnna paro'sti rogaH, samyagvicArAt paramauSadhaM na / tadrogaduHkhasya vinAzanAya, sacchAstrato'yaM kriyate vicAraH // 87 // saMsAranA duHkhathI vadhIne koI moTo roga nathI. samyagu ciMtanathI vadhIne koI moTI davA nathI. eTale te rogarUpI duHkhanA nAza mATe samyaka zAstrothI A vicAraNA karAya che. anityatAyA yadi cet pratItiH, tattvasya niSThA ca guruprasAdAt / sukhI hi sarvatra jane vane ca, no ced vane cAtha janeSu duHkhI // 88 // jo gurunI kRpAthI (pudgala padArthanI) anityatAnuM jJAna hoya ane tattva (zuddha AtmasvarUpa)mAM zraddhA hoya to mANasa sarvatra - vasatimAM ke nirjana jaMgalamAM sukhI che. anyathA te badhe ja duHkhI che. 10 mohAndhakAre bhramatIha tAvat, saMsAraduHkhaizca kadarthyamAnaH / yAvad vivekArkamahodayena, yathAsthitaM pazyati nAtmarUpam // 89 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapradIpaSaiizikA pa3 tyAM sudhI ja saMsAranA duHkhothI pIDAto mohanA aMdhakAramAM rakhaDe che, jyAM sudhI vivekarUpI sUryanA udayathI AtmAnA vAstavika svarUpane joto nathI. 11 artho hyanartho bahudhA mato'yam, strINAM caritrANi zavopamAni / viSeNa tulyA viSayAzca teSAM, yeSAM hRdi svAtmalayAnubhUtiH // 10 // jemanA hRdayamAM AtmasvarUpano prakAza thayo che, temane saMpatti prAyaH anarthaka lAge, strInA caritro maDadA jevA (bibhatsa) lAge, indriyanA viSayo jhera jevA lAge. 12 kAryaM ca kiM te paradoSadRSTyA ?, kAryaM ca kiM te paracintayA ca ? / vRthA the visa vartavuddha ! ?, kuru svakAryaM tyaja sarvamanyat // 91 // bIjAnA doSa joIne tAre zuM kAma che ? bIjAnI ciMtAthI paNa tAre zuM kAma che ? he maMdabuddhi ! zA mATe phogaTa duHkhI thAya che? bIjuM badhuM choDIne tAruM potAnuM hita kara. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 13 yogasArAdi sUkta- ratna - maMjUSA yasmin kRte karmaNi saukhyalezo, duHkhAnubandhasya tathA'sti nAntaH / mano'bhitApo maraNaM hi yAvat, mUl'pi kuryAt khalu tanna karma // 12 // je kArya karavAthI aMtaramAM sukhano aMza paNa na anubhavAya ke duHkhonI paraMparAno aMta na thAya, mAtra manane trAsa thAya ke bhota Ave, tevuarya (52rthita) to bhU 55 // na 43. 14 yadarjitaM vai vayasA'khilena, dhyAnaM tapo jJAnamukhaM ca satyam / kSaNena sarvaM pradahatyaho ! tat, kAmo balI prApya chalaM yatInAm // 13 // AkhI jiMdagImAM je dhyAna, tapa ke jJAna dvArA satya arjita karyuM hoya, aho ! chidra joIne sAdhumAM ghUsI gayelo baLavAnuM evo kAma, te badhAne ja saLagAvIne sApha karI nAkhe che. 15 balAdasau moharipurjanAnAM, jJAnaM vivekaM ca nirAkaroti / mohAbhibhUtaM hi jagadvinaSTa, tattvAvabodhAdapayAti mohaH // 14 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapradIpaSatriMzikA A mohazatru lokonA jJAna ane vivekano baLapUrvaka nAza karI nAkhe che. mohathI haNAyeluM AkhuM jagata du:khI che. tattvajJAnathI ja moha dUra thAya che. 16 sarvatra sarvasya sadA pravRtti:, duHkhasya nAzAya sukhasya hetoH / tathA'pi duHkhaM na vinAzameti, sukhaM na kasyApi bhajet sthiratvam // 95 // sarva sthAne - sarva kALe - sarva jIvonI pravRtti duHkhanA nAza ane sukhanI prApti mATe ja hoya che. to paNa koInuM duHkha nAza pAmatuM nathI ane sukha kAyama rahetuM nathI. 17 yat kRtrimaM vaiSayikAdisaukhyam, bhraman bhave ko na labheta martyaH ? | sarveSu taccAdhamamadhyameSu, yad dRzyate tatra kimadbhutaM ca ? // 96 // papa viSayothI maLatuM nAzavaMta sukha to saMsAramAM bhaTakato kayo jIva nathI meLavato ? je adhama-madhyama badhA jIvomAM maLe, temAM AzcaryakArI zuM che ? 19 gRhItaliGgasya ca ced dhanAzA, gRhItaliGgI viSayAbhilASI / gRhItaliGgo rasalolupazced, viDambanaM nAsti tato'dhikaM hi // 97 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta- ratna - maMjUSA sAdhuno veza dhAraNa karanArane jo dhananI icchA hoya, viSayono abhilASa hoya ke rasanAnI lolupatA hoya, to tenAthI vadhAre viTaMbaNA bIjI koI nathI. 20 ye lubdhacittA viSayArthabhoge, bahirvirAgA hRdi baddharAgAH / te dAmbhikA veSadharAzca dhUrtAH, manAMsi lokasya tu raJjayanti // 98 // je bahArathI virAgI paNa aMdarathI rAgI che, viSayonA bhogamAM Asakta che, te daMbhI dhUrta vezadhArIo mAtra lokonuM manoraMjana kare che. 22 ye niHspRhAstyaktasamastarAgAH, tattvaikaniSThA galitAbhimAnAH / santoSapoSaikavilInavAJchAH, te raJjayanti svamano na lokam // 19 // je niHspRha che, samasta rAgathI rahita che, tattvajJAnamAM ja magna che, abhimAna rahita che, saMtoSa prApta thavAthI icchArahita che, te potAnA manane ja prasanna kare che, lokane nahIM. tAvadvivAdI janaraJjakazca, yAvanna caivAtmarase sukhajJaH / cintAmaNiM prApya varaM hi loke, jane jane kaH kathayan prayAti ? // 10 // 23 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapradIpaSaiizikA tyAM sudhI ja jIva vivAdI ane lokaraMjana karanAra hoya che, jyAM sudhI AtmaramaNatAmAM sukhano anubhava nathI. zreSTha ciMtAmaNi pAmIne koNa jagatamAM badhAne kaheto phare ? 26 ruSTajanaiH kiM yadi cittazAntiH ?, tuSTairjanaiH kiM yadi cittatApaH ? / prINAti no naiva dunoti cAnyAn, svasthaH sadaudAsaparo hi yogI // 101 // citta zAMta hoya to loko nArAja hoya toya zuM? ane cittamAM ukaLATa hoya to loko khuza hoya toya zuM? svastha ane sadA udAsIna yogI bIjAne khuza karavA prayatna karato nathI ke duHkhI paNa karato nathI. ekaH pApAt patati narake, yAti puNyAt svarekaH, puNyApuNyapracayavigamAt mokSamekaH prayAti / saGgAnnUnaM na bhavati sukham, na dvitIyena kAryam, tasmAdeko vicarati sadA''nandasaukhyena pUrNaH // 102 // 27 pApathI ekalo ja narakamAM jAya che, puNyathI ekalo ja svargamAM jAya che; puNya-pApanA nAzathI ekalo ja mokSamAM jAya che. bIjAnA saMgathI koI sukha thatuM nathI, eTale ja bIjAnuM kAMI kAma nathI. mATe ja ekalo ja sadA AnaMda bharapUra vihare che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 28 trailokyametad bahubhirjitaM yaH, manojaye te'pi yato na zaktAH / manojayasyAtra puro hi tasmAt, tRNaM trilokIvijayaM vadanti // 103 // je ghaNAM lokoe traNe lokane jItyA, teo paNa manane jItI zakyA nathI. eTale ja mananA vijaya sAme traNa loka parano vijaya taNakhalAM jevo che. 29 manolayAnnAsti paro hi yogo, jJAnaM tu tattvArthavicAraNAcca / samAdhisaukhyAnna paraM ca saukhyam, saMsArasAraM trayametadeva // 104 // mana paranA vijayathI moTo koI yoga nathI. tattva-arthanI vicAraNAthI moTuM koI jJAna nathI. samAdhithI moTuM koI sukha nathI. A traNa ja saMsAramAM sArarUpa che. 31 vidanti tattvaM na yathAsthitaM vai, saGkalpacintAviSayAkulA ye / saMsAraduHkhaizca karthitAnAM, svapne'pi teSAM na samAdhisaukhyam // 105 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdayapradIpaSatriMzikA je yathAvasthita tattvane jANatA nathI, vikalpo-ciMtA ane viSayathI AkuLa che; saMsAranA duHkhathI ribAtAM te jIvone svapramAM paNa samAdhinuM sukha anubhavAtuM nathI. 32 Che zloko varaM paramatattvapathaprakAzI, na granthakoTipaThanaM janaraJjanAya / saJjIvanIti varamauSadhamekameva, vyarthaH zramaprajanano na tu mUlabhAraH // 106 // parama tattvanA mArgane batAvanAra eka zloka sAro; janaraMjana mATe karoDo graMtha bhaNavA sArA nahIM.. saMjIvanI e eka ja auSadha sAruM che; zramane vadhAranAra, nakAmo mULiyAno bhAro nahIM. 33 tAvat sukhecchA viSayArthabhoge, yAvan manaHsvAsthyasukhaM na vetti / labdhe manaHsvAsthyasukhaikaleze, trailokyarAjye'pi na tasya vAJchA // 107 // jyAM sudhI mananI svasthatAnuM sukha jANato nathI, tyAM sudhI ja viSayonA bhogamAM sukhanI icchA thAya che. mananA svAsthyanA sukhano aMza paNa maLe, pachI traNe lokanA rAjyanI paNa icchA rahetI nathI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasArAdi sUkta - ratna - maMjUSA 34 na devarAjasya na cakravartinaH, tad vai sukhaM rAgayutasya manye / yad vItarAgasya muneH sadA'tmaniSThasya citte sthiratAM prayAti // 108 // vItarAga ane AtmaramaNatAmAM magna muninA cittamAM je sukha sthira thAya che, te rAgI evA indra ke cakravartIne paNa hotuM nathI. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccaya upadezarahasya sUtaratna-mUMjUSA (sArtha) : AdhAragraMthakartA : mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagraMtha : yatilakSaNasamuccaya-upadezarahasya sUkta - ratna - maMjUSA (sArtha) AdhAragraMtha : yatilakSaNasamuccaya - upadezarahasya AdhAragraMthakartA : (maho.) yazovijayajI ma. arthasaMkalana : pU. mu. zrI bhavyasuMdaravi. ma. sA. arthasaMzodhana bhASA viSaya : dIkSAdAnezvarI pa. pU. A. bha. zrI vijaya guNaratnasUrIzvarajI ma. sA.nA praziSya... pa. pU. mu. zrI tribhuvanaratnavi. ma. sA. : prAkRta, gujarAtI H sAdhunA lakSaNo, mokSamArga Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccaya yatilakSaNasamuccayaH 1 siddhattharAyaputtaM, titthayaraM paNamiUNa bhattIe / suttoiaNIie, sammaM jailakkhaNaM vucchaM // 1 // siddhArtharAjAnA putra, tIrthaMkara zrI vardhamAnasvAmIne bhaktipUrvaka namaskAra karIne sUtrokta nItithI sAdhunA lakSaNane samyak rIte kahIza. 3 3 4 1. bhArgAnusArI DiyA, 2. prajJApanIyatA, u. uttama zraddhA, 4. DiyAmAM aprabhAha ane pa. rAjya anuSThAnano AraMbha... maggANusArikiriyA, pannavaNijjattamuttamA saddhA / kiriAsu appamAo, AraMbho sakkaNuTThANe // 2 // 6 garuo guNANurAo, guruANArAhaNaM tahA paramaM / akkhayacaraNadhaNANaM, sattavihaM lakkhaNaM eyaM // 3 // 6. UMco guNAnurAga ane 7. gurvAjJAnI zreSTha ArAdhanA e akhaMDa cAritradharonA sAta lakSaNa che. ~~ mArgAnusArI kriyA maggo AgamaNII, ahavA saMviggabahujaNAinnaM / ubhayAnusAriNI jA, sA maggaNusAriNI kiriyA // 4 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA mArga eTale Agamavacana athavA saMvigna bahujanonI AcaraNA. je kriyA baMnene anusaratI hoya te mArgAnusArI kriyA annaha bhaNiyaM pi sue, kiMcI kAlAikAraNAvikkhaM / Ainnamannaha cciya, dIsai saMviggagIehiM // 5 // zAstramAM juduM kahyuM hoya to paNa kALa vagere koI kAraNe saMvigna gItArthoe juduM ja AcaryuM hoya, tevuM paNa dekhAya che. 10 jaM savvahA na sutte paDisiddhaM, neva jIvavahaheU / taM savvaM pi pamANaM, cArittadhaNANa bhaNiaM ca // 6 // je zAstramAM sarvathA pratiSiddha nathI, jIvahiMsAnuM kAraNa nathI, te badhuM ja cAritradharone pramANa - mAnya che. kahyuM che ke - avalaMbiUNa kajja, jaMkiMci samAyaraMti gIyatthA / thovAvarAhabahuguNaM, savvesiM taM pamANaM tu // 7 // gItArtho koI kAryane AzrayIne thoDA nukasAna - ghaNA lAbhavALuM je kAMI Acare, te badhAne pramANa che. 12 jaM puNa pamAyarUvaM, gurulAghavaciMtavirahiyaM savahaM / suhasIlasaDhAinnaM, carittiNo taM na sevaMti // 8 // sukhazIla-kapaTIoe guru-lAghavanI vicAraNA vinAnuM, hiMsAjanaka ane pramAdarUpa je AcaraNa karyuM hoya, tene cAritradhAro sevatA nathI. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 catilakSaNasamuccaya 15 sArasio pariNAmo, ahavA uttamaguNappaNappavaNo / haMdi bhujaMgamanaliA-yAmasamANo mao maggo // 9 // AgaLanA guNane prApta karAvanAra, sarpanA nalikAmAM gamana jevo saraLa, svArasika (svaicchika) pariNAma te mArga che. 16 itthaM suhohanANA, suttAcaraNA ya nANavirahe vi / guruparataMtamaINaM, juttaM maggANusArittaM // 10 // AthI guru-pArataMtryayuktane vizeSa jJAna na hoya to paNa zubha - ogha jJAna ane zAstrAnusArI AcaraNAnA kAraNe mArgAnusArIpaNuM saMbhave che. - prazApanIyatA - 44 jo na ya pannavaNijjo, guruvayaNaM tassa pagaimahuraM pi / pittajjaragahiassa va, guDakhaMDa kaDuamAbhAi // 11 // pittano tAva hoya to goLa paNa kaDavo lAge; tema ja prajJApanIya nathI, tene svabhAvathI ja madhura evuM gurunuM vacana paNa kaDavuM lAge che. ~ zraddhA ~~ 45 pannavaNijjassa puNo, uttamasaddhA have phalaM jIse / vihisevA ya atattI, sudesaNA khaliaparisuddhi // 12 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atilakSaNasamuccayAdi sUkta- ratna - maMjUSA prajJApanIyane uttama zraddhA hoya, jenA phaLarUpe vidhinuM pAlana, (jJAnAdimAM) atRpti, sudezanA ane aticAronI zuddhi - prAyazcitta thAya che. 50 niruo bhujjarasannU, kiMci avatthaM gao asuhamannaM / bhuMjai taMmi na rajjai, suhabhoaNalAlaso dhnniaN||13|| nIrogI ane AhAranA svAdane jANanAro, koI (kharAba) avasthAne pAmyo hoya to azubha anna khAya, paNa temAM rAga na kare, zubha bhojanano ja atyaMta lAlacu hoya... 51 iya suddhacaraNarasio, sevaMto davvao viruddhaM pi| saddhAguNeNa eso, na bhAvacaraNaM aikkamai // 14 // tema zuddha cAritrano icchuka, dravyathI viparIta Acare to paNa zraddhAnA kAraNe bhAvacAritrane virAdhato nathI. 60 egaMteNa Niseho, jogesu Na desio vihI vA vi / daliaM pappa Niseho, hajja vihI vA jahA roge // 15 // yogomAM ekAMte niSedha ke vidhi kahyo nathI. paraMtu jema rogamAM (rogAdine anusAre pathya | auSadha hoya) tema dravyAdine AzrayIne ja niSedha ke vidhi hoya. 61 jaMmi jisevijjaMte, aiAro hujja kassai kayA vi / teNeva ya tassa puNo, kayAi sohI havijjAhi // 16 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya jenA AcaraNathI koIne kyAreka aticAra lAge, tene tenAthI ja kyAreka nirjarA paNa thAya. 62 aNumitto vi na kassai baMdho, paravatthupaccao bhnnio| taha vi khalu jayaMti jaI, pariNAmavisohimicchaMtA // 17 // koIne bAhya padArthanA kAraNe aNu jeTalo paNa karmabaMdha batAvyo nathI. to paNa pariNAmanI zuddhine icchanArA sAdhuo bAhya jayaNA kare che. (bAhya hiMsA vagerethI bacavAno puruSArtha kare che.) 64 tamhA sayA visuddhaM, pariNAmaM icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA savve, parihariavvA payatteNaM // 18 // eTale sadA vizuddha pariNAmane icchatA suvihita sAdhue hiMsA vagere badhA pApasthAnone prayatnapUrvaka varjavA. 66 pAuNai Neva titti, saddhAlU nANacaraNakajjesu / veyAvaccatavAisu, apuvvagahaNe ya ujjamai // 19 // zraddhALu sAdhu jJAna-cAritranA kAryo ane vaiyAvacca-tapamAM kadI tRpti na pAme, navA jJAnAdine mATe prayatnazIla ja rahe. 68 chuhiassa jahA khaNamavi, vicchijjai Neva bhoaNe icchA / evaM mokkhatthINaM, chijjai icchA Na kajjaMmi // 20 // kkhitthANa, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atilakSaNasamuccayAdi sUkta- ratna - maMjUSA bhUkhyAne bhojananI icchA jema kSaNamAtra paNa zAMta na thAya; tema mokSanA icchukane jJAnAdi kAryonI icchA kSaNamAtra paNa zAMta na thAya. 70 supariciaAgamattho, avagayapatto suhguruannunnnnaao| majjhattho hiyakaMkhI, suvisuddhaM desaNaM kuNai // 21 // AgamanA arthono jANakAra, zrotAnI pAtratA-apAtratA jANanAra, sugurue jene rajA ApI che tevo, madhyastha, hitecchu sAdhu vizuddha dezanA Ape. jaha jaha bahussuo saMmao ya, sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio a samae, taha taha siddhaMtapaDiNIo // 22 // zAstranA rahasyane nahIM jANanAra sAdhu, jema jema ghaNuM zrata bhaNelo, lokamAnya ane ziSya parivArathI yukta thAya tema tema zAsanano zatru bane che. 74 sAvajja'NavajjANaM, vayaNANaM jo na jANai visesaM / vuttuM pi tassa Na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM? // 23 // sAvadya ane niravadya vacanano taphAvata je jANato nathI, tene bolavAno paNa adhikAra nathI. to dezanA to zI rIte ApI zake ? Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya 76 pattaMmi jaM padinnaM, aNukaMpAsaMgayaM ca jaM dANaM / jaM ca guNaMtaraheU, pasaMsaNijjaM tayaM hoi // 24 // je supAtrane ApyuM hoya, athavA anukaMpAthI yukta hoya, athavA anya guNonuM kAraNa hoya te dAna prazaMsanIya che. 80 jaM puNa apattadANe, pAvaM bhaNiaM dhuvaM bhagavaIe / taM khalu phuDaM apatte, pattAbhiNivesamahigiccA // 25 // bhagavatIsUtramAM apAtrane dAna ApavAmAM je pApa kahyuM che, te spaSTapaNe apAtramAM pAtratAnA Agrahane kAraNe che. (=apAtrane pAtra mAnIne ApavAma cha.) 83 guruNA ya aNuNNAo, gurubhAvaM desau lahuM jamhA / sIsassa huMti sIsA, Na hu~ti sIsA asIsassa // 26 // gurue jene guru banavAnI rajA ApI hoya, te sArI dezanA Ape, kAraNake ziSyanA ja ziSya thAya che, je pote ziSya nathI (guruparataMtra nathI) tenA ziSyo thatA nathI. 85 jaM ca Na sutte vihiaM, Na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / samaivigappiyadosA, taM pi Na dUsaMti gIyatthA // 27 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA je zAstramAM kahyuM nathI ke niSiddha karyuM nathI, paNa lokamAM ghaNA samayathI rUDha che, tenuM gItArtho svamatithI vikalpita doSothI khaMDana karatA nathI. 86 saMviggA gIyatamA, vihirasiA puvvasUriNo aasii| tadadUsiamAyariaM, aNaisaI ko NivArei ? // 28 // pUrvAcAryo saMvigna, gItArthazreSTha ane vidhirasika hatA. temaNe jenuM khaMDana nathI karyuM - AcaryuM che, tenuM atizaya jJAna vinAno koNa khaMDana kare ? 87 aisAhasameaM jaM, ussuttaparUvaNA kaDuvivAgaM / jANaMtehi vihijjai, Niddeso suttabajjhatthe // 29 // usUtra prarUpaNAne kavipAkavALI jANanArA paNa zAstraviruddha padArthanI prarUpaNA kare che, te mahAsAhasa che. 94 pattaMmi desaNA khalu, NiyamA kallANasAhaNaM hoi / kuNai a apattapattA, viNivAyasahassakoDIo // 30 // pAtrane apAyela dezanA avazya kalyANanuM kAraNa bane. apAtrane apAyela to hajAro karoDo nukasAna kare. 96 Ame ghaDe NihattaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 31 // jema kAcA ghaDAmAM nAMkheluM pANI, te ghaDAne naSTa kare; tema apAtrane apAyela siddhAMtanuM rahasya, apAtrane nukasAna kare. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccaya 103 paDilehaNAI ciTThA, chakkAyavighAiNI pamattassa / bhaNiA sumi tamhA, apamAI suvihio hujjA // 32 // zAstramAM pramAdInI paDilehaNAdi kriyA paNa SaTkAyano nAza karanArI kahI che. tethI suvihita sAdhue apramAdI thavuM. 111 saMjamajogesu sayA, je puNa saMtavIriyA vi sIaMti / kaha te visuddhacaraNA, bAhirakaraNAlasA huMti ? // 34 // jeo zakti hovA chatAM paNa saMyamayogomAM sadA sIdAya che, te bAhya kriyAnA ALasuo vizuddha cAritradhara zI rIte hoya ? zakyAraMbha 113 sahasA asakkacArI, 71 parapamAyaMmi jo paDai pacchA / khalamitti vva Na kiriyA, salAhaNijjA have tassa // 35 // je zIghra - vicAryA vinA azakya kArya karavA jAya ane pachI ghaNAM pramAdamAM paDe, tenI kriyA durjananI maitrInI jema prazaMsanIya nathI. 114 davvAinANaniuNaM, avamantraMto guruM asakkacAri jo / sivabhUi vva kuNato, hiMDai saMsArarannaMmi // 36 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta- ratna - maMjUSA dravyAdinA jJAnamAM kuzaLa evA gurune avagaNIne je azakya kArya kare che, te zivabhUtinI jema saMsAramAM rakhaDe che. 115 havai asakkAraMbho, attukkarisajaNaeNa kammeNa / niuNeNa sANubaMdhaM, Najjai puNa esaNijjaM ca // 37 // azakya kAryano prAraMbha, AtmotkarSajanaka (mAnakaSAya) karmathI thAya che. nipuNa sAdhu to potAnAthI zakya ane anubaMdhayukta (AgaLa jatAM vRddhi pAmanAra) kAryane jANe che. (pachI ja kare che.) - guNAnurAga - 121 guNavuDDii paraggaya-guNaratto guNalavaM pi saMsei / taM ceva puro kAuM, taggayadosaM uvehei // 38 // bIjAnA guNono rAgI sAdhu, guNanI vRddhi mATe guNanA aMzanI paNa prazaMsA kare, ane tene(guNane) AgaLa karIne tenA doSonI upekSA kare. 122 jaha aimuttayamuNiNo, purokayaM AgamesibhaddattaM / therANa puro na puNo, vayakhaliaM vIraNAheNaM // 39 // jema mahAvIrasvAmI bhagavaMte sthaviro samakSa aImuttA muninA bhAvibhadrakapaNAne (bhaviSyamAM thanAra AtmakalyANane) pradhAna karyuM, paNa vratanI skUlanA pradhAna na karI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya 124 daMsaNanANacaritaM, tavaviNayaM jattha jattiaMpAse / jiNapannattaM bhattIi, pUae taM tahiM bhAvaM // 40 // jinokta darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya jyAM jeTalA dekhAya, tyAM te bhAvane bhaktipUrvaka pUjavA. 126 paraguNagahaNAveso, bhAvacarittissa jaha bhave pvro| dosalaveNa vi niae, jahA guNe nigguNe guNai // 41 // jema bhAvacAritrIne bIjAnA guNa grahaNa karavAno zreSTha Agraha hoya, tema potAnA doSanA aMzamAtrathI paNa guNone nirguNa mAne - guNa na mAne. 128 sIso sajjhilao vA, gaNivvao vA na soggaiM Nei / je tattha nANadaMsaNacaraNA te suggaImaggo // 42 // ziSya, gurubhAI ke potAnA gaNano sAdhu hovAmAtrathI sadgatimAM na laI jAya. tenAmAM je jJAna-darzana-cAritra che, te ja sadgatino mArga che. 129 karuNAvaseNa navaraM, ThAvai maggaMmi taM pi guNahINaM / accaMtAjuggaM puNa, arattaduTTho uvehei // 43 // chatAM te guNahIna sAdhune karuNAne vaza thaIne mArgamAM sthira kare. atyaMta ayogyanI to madhyasthapaNe upekSA kare. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 132 yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA vaha jo guNarAyaM, dosalavaM kaDDiDaM guNaDDe vi / tassa NiyamA carittaM, natthi tti bhaNati samayannU // 44 // je guNavAmAM paNa doSa joIne guNano rAga karato nathI, tenAmAM cAritra niyamA nathI, tema zAstrajJo kahe che. 133 guNadosANa ya bhaNiyaM, majjhatthattaM vi niciyamavivee / guNadoso puNa lIlA, mohamahArAya ANAe // 45 // guNa ane doSomAM madhyasthatA paNa atyaMta aviveka hoya to ja hoya, ema kahyuM che. to guNane paNa doSa mAnavo, te to mahAmoharAjanuM sAmrAjya ja che. 134 sayaNappamuhehiMto jassa, guNaDuMmi NAhio rAgo / tassa na daMsaNasuddhI, katto caraNaM ca nivvANaM ? // 46 // eTale jene svajano vagere karatAM guNavAmAM vadhu rAga nathI, tenuM samyagdarzana paNa zuddha nathI. cAritra ke mokSa to kyAMthI ? 135 uttamaguNANurAyA, kAlAIdosao apattA vi / guNasaMpayA parattha vi, na dullahA hoi bhavvANaM // 47 // kALa vagere doSonA kAraNe nahIM maLela guNorUpa saMpatti paNa, uttama guNonA anurAgathI parabhavamAM sulabha bane che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya - gurvAjJApAlana - 136 guNarattassa ya muNiNo, guruANArAhaNaM have NiyamA / bahuguNarayaNanihANA, tao Na ahio jao ko vi // 48 // guNanA rAgI evA muni avazya gurvAjJApAlana kare; kAraNake ghaNAM guNaratnonA nidhAna evA guruthI vadhIne bIjuM koI nathI. 137 tiNhaM duppaDiAraM, ammApiuNo taheva bhaTTissa / dhammAyariyassa puNo, bhaNiaMguruNo viseseuM // 49 // mAtA-pitA, mAlika ane dharmadAtA guruno upakAra vALavo duHzakya kahyo che. temAM paNa guruno to vizeSathI duHzakya 139 nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 50 // (gurukuLavAsa sevanAra) jJAnano svAmI bane che, samyagdarzana ane cAritramAM sthira thAya che. tethI dhanya jIvo mAvajIva gurukuLavAsa choDatA nathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA 140 savvaguNamUlabhUo, bhaNio AyArapaDhamasuttami / gurukulavAso tattha ya, dosA vi guNA jao bhaNiaM // 51 // AcArAMga sUtranA prathama sUtramAM gurukuLavAsa sarva guNonuM mULa kahyo che. gurukuLavAsamAM doSo paNa guNarUpa bane che. kahyuM 141 eyassa pariccAyA, suddhaMchAi vi Neva hiyayANi / kammAi vi parisuddhaM, guruANAvattiNo biMti // 52 // gurukuLavAsano tyAga karanArane nirdoSa bhikSA vagere paNa hitakara thatI nathI. gurvAjJApAlakane AdhAkarmI vagere paNa zuddha (nihoSa) tyA che. 143 guruANAe cAe, jiNavaraANA na hoi NiyameNa / sacchaMdavihArANaM, haribhaddeNaM jao bhaNiaM // 53 // gurvAjJAno tyAga karyA pachI svacchaMdavihArIone jinAjJA paNa rahetI nathI. kAraNake haribhadrasUrijIe kahyuM che ke... 144 eaMmi paricatte, ANA khalu bhagavao paricattA / tIe a pariccAe, duNha vi logANa cAo tti // 54 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya gurvAjJAno tyAga karavAthI bhagavAnanI AjJAno paNa tyAga thaI ja jAya che. ane teno tyAga karavAthI AlokaparalokamAM ahita thAya che. 148 bhAvassa huNikkheve, jiNaguruANANa hoi tullattaM / sarisaM NAsA bhaNiyaM, mahANisIhaMmi phuDameyaM // 55 // bhAvanikSepamAM rahelA gurunI AjJA, jinAjJA samAna che. mahAnizIthasUtramAM samAna nikSepa karavA dvArA spaSTapaNe te jaNAveluM che. 149 guNapuNNassa vi vutto, goamaNAeNa gurukule vaaso| viNayasudaMsaNarAgA, kimaMga puNa vaccamiarassa? // 56 // guNavAnane paNa vinaya ane sadarzananA rAga mATe thaIne gautamasvAmInA dRSTAMtathI gurukuLavAsa batAvyo che, to bIjAne to zuM kahevuM? 150 Na ya mottavvo eso, kulavahuNAeNa samayabhaNieNaM / bajjhAbhAve vi ihaM, saMvego desaNAIhiM // 57 // zAstramAM kahela kuLavadhUnA daSTAMtathI gurukuLavAsa choDavo nahIM. temAM bAhya AcaraNano abhAva hoya to paNa dezanA vagerethI saMvega utpanna thAya che | rahe che. 151 khaMtAiguNukkariso, suvihiyasaMgeNa baMbhaguttI ya / guruveyAvacceNa ya, hoi mahANijjarAlAho // 58 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA gurukuLavAsathI - kSamAdi guNono utkarSa, suvihitanA saMgathI brahmacaryanI gupti ane gurunI vaiyAvaccathI mahAn nirjarAno lAbha thAya che. 153 jaha sAgaraMmi mINA, saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / niti tao suhakAmI, niggayamittA viNassaMti // 59 // jema sAgaranA kSobhane sahana nahIM karI zakatA sukheccha mAchalAo sAgaramAMthI nIkaLatA ja marI jAya.. 154 evaM gacchasamudde, sAraNamAIhiM coiA saMtA / niti tao suhakAmI, mINA va jahA viNassaMti // 10 // tema gaccharUpa samudramAM sAraNA-vAraNA vagere vaDe Thapako apAyelA je sukhecchu sAdhuo gacchamAMthI nIkaLe che, te tarata mAchalAnI jema nAza pAme che, cAritrathI bhraSTa thAya che. 159 gIyattho avihAro,bIo gIyatthanIsio bhnnio| etto taia vihAro, nANunnAo jiNavarehiM // 61 // eka gItArtha ane bIjo gItArthanizrita vihAra kahyo che. te sivAyanA trIjA vihAranI jinezvaroe rajA ApI nathI. 169 titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM ca aikkato, so kApuriso Na sappuriso // 62 // je AcArya samyaka jinavANI kahe che, te tIrthakara samAna che. AjJAbhaMjaka AcArya to sAdhu ja nathI - kusAdhu che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catilakSaNasamuccaya 176 jo heuvAyapakkhaMmi, heuo Agame a aagmio| so sasamayapaNNavao, siddhaMtavirAhago anno // 63 // je tArkika padArthamAM tarkathI ane Agamika padArthamAM AgamathI ja kahe, te jinavacanano kharo upadezaka che, viparIta kahenAra to jinavANIno virAdhaka che. 178 guruguNarahio vi ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo| na u guNamittavihUNo tti, caMDaruddo udAharaNaM // 64 // je mUlaguNa rahita hoya te ja gurunA guNathI rahita jANavo, mAtra ekAda guNa na hovAthI nahIM. A viSayamAM caMDarudrAcArya udAharaNa che. 207 jar3a vi na sakkaM kAuM, sammaM jiNabhAsiaM aNaTThANaM / to samma bhAsijjA,jaha bhaNiyaM khINarAgehiM // 65 // jo jinokta anuSThAna samyaka rIte karI na zakAya to chevaTe je rIte vItarAge kahyuM che, te rIte samyaka upadeza karavo. 208 osanno ya vihAre, kammaM sohei sulahabohI a / caraNakaraNaM visuddhaM, uvavUhaMto parUvaMto // 66 // zuddha cAritranI prazaMsA karanAra ane prarUpaNA karanAra, pote AcaraNamAM zithila hoya to paNa karmanI nirjarA kare che ane sulabhabodhi thAya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA 209 sammaggamaggasaMpadviANa, sAhaNa kaNaDa vacchallaM / osahabhesajjehi ya, sayamanneNaM tu kAreI // 17 // (Avo saMvignapAkSika) sanmArgamAM rahelA sAdhuonI auSadhAdithI svayaM bhakti kare, bIjA pAse karAve. 212 nANAhio varataro, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvaMto / Na ya dukkaraM karaMto, suTThavi appAgamo puriso // 68 // AcAramAM hIna paNa jJAnI evo zAsanaprabhAvaka sAro, duSkara tapa vagere karanAro ajJAnI nahIM. 214 tamhA suddhaparUvagaM, Asajja guruM Na ceva muMcaMti / tassANAi suvihiA, savisesaM ujjamaMti puNo // 69 // eTale ja suvidito zuddha prarUpaka gurune pAmIne choDe nahIM ane tenI AjJApUrvaka vizeSa udyama kare. 215 eaM avamannaMto, vutto suttami pAvasamaNu tti / mahAmohabaMdhago vi a, khisaMto aparitappaMto // 70 // gurune avagaNanArane zAstramAM pApazramaNa kahyo che. gurunI niMdA karanAra ane sevA na karanArane mahAmohane bAMdhanAra kahyo che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccaya/ upadezarahasya 224 bakusakusIlehiM titthaM, dosalavA tesu NiyamasaMbhaviNo / jai tehiM vajjaNijjo, avajjaNijjo tao Natthi // 7 // A tIrtha bakuza-kuzIla sAdhuo vaDe cAlaze. temanAmAM nAnA doSo to niyamA hoya ja. jo te doSonA kAraNe te bakuzakuzIla tyAjya hoya, to koI ja atyAjya rahetuM nathI. 225 AsayasuddhIe tao, guruparataMtassa suddhaliMgassa / bhAvajaittaM juttaM, ajjhappajjhANaNirayassa // 72 // eTale guruparataMtra, zuddha liMgadhArI ane adhyAtmadhyAnaniratane AzayazuddhithI bhAvasAdhupaNuM saMbhave che. ~~ upadezarahasyaM ~~ 1 namiUNa vaddhamANaM, vucchaM bhaviANa vibohaNahAe / sammaM gurUvaiTuM, uvaesarahassamukkiTTha // 73 // vardhamAnasvAmIne namaskAra karIne, bhavya jIvone jJAna karAvavA mATe huM gurue upadezelA utkRSTa evA upadezarahasyane samyan rIte kahIza. 10 maggaNusArI saDDho, pannavaNijjo kiriyAparo ceva / guNarAgI jo sakkaM, Arabhai avaMkagAmI so // 74 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atilakSaNasamuccayAdi sUkta- ratna - maMjUSA je mArgAnusArI, zraddhAsaMpanna, prajJApanIya, kriyAparAyaNa, guNAnurAgI ane zakyano AraMbha karanAra che, te saraLa mArgagAmI che. - apunabaMdhakAdinA lakSaNa - 22 so apuNabaMdhago jo, No pAvaM kuvvai tivvabhAveNaM / bahumaNNai Neva bhavaM, sevai savvattha uciyaThiI // 75 // je tIvra bhAvathI pApa na kare, saMsAramAM bahu Asakta na hoya ane sarvatra ucita maryAdAnuM pAlana kare, te apunabaMdhaka 23 sussUsai aNurajjai, dhamme NiyameNa kuNai jahasatti / gurudevANaM bhatti, sammaTThiI imo bhaNio // 76 // je dharma sAMbhaLavAnI icchA kare, dharmamAM anurAgI hoya, deva-gurunI avazya yathAzakti bhakti kare, te samakitI kahyo che. 25 NAUNa pariharaMto, savvaM sAvajjajogamujjutto / paMcasamio tigutto, savvacarittI mahAsatto // 77 // je sarvasAvadya yogane jANIne tenA tyAgamAM udyata hoya, pAMca samiti ane traNa guptino dhAraka hoya, te mahAsattvazALI jIva sarvavirata che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezarahasya ~~ dravyAzA ~ eesiM davvANA, bhAvANAjaNaNajoggayAe u / thovA vi hujaM suddhA, bIAhANeNa puNNaphalA // 78 // emane(apunabaMdhakAdine) ja (pradhAna) dravyAzA hoya che. kAraNake te bhAvAzAjanaka che - thoDI paNa dravyAzA zuddha hovAthI bIjAdhAna dvArA pUrNa phaLane ApanArI thAya che. 18 26 83 gaMThigayA saibaMdhaga, maggAbhimuhA ya maggapaDiA ya / taha abhaviA ya tesiM pUAdaththeNa davvANA // 79 // graMthi najIka AvelA samRbaMdhaka, mAbhimukha, mArgapatita ane abhavya jIvone pUjA vagerenI icchAthI (apradhAna) dravyAzA hoya che. 19 4 liMgAI hoMti tIse, Na tadatthAloaNaM na guNarAgo / nApattapuvvahariso, vihibhaMge No bhavabhayaM ca // 80 // te (apradhAna dravyakriyA)nA cihno - 1. tenA (sUtranA) arthanI vicAraNA na hoya, 2. guNano anurAga na hoya, 3. pUrve aprApta evI kriyA prApta thayAno AnaMda na hoya, ane 4. vidhinA bhaMgamAM saMsArano Dara na hoya. ~ AjJApAlana ~ bhAi ANAbajjhA, loguttaraNIio Na u ahiMsA / sA Najjai suttAo, heusarUvANubaMdhehiM // 81 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA AjJAne na anusaratI hoya tevI dekhItI ahiMsA lokottara (jinazAsananI) nItithI ahiMsA nathI kahevAtI. lokottara ahiMsA, zAstra dvArA hetu-svarUpa ane anubaMdhathI jaNAya che. 84 pariNAmo vi aNiyamA, ANAbajjho na suMdaro bhaNio / titthayare 'bahumANA 'saggahaduTThotti taMtaMmi // 82 // AjJAvirodhI pariNAma niyamA suMdara nathI ema zAstromAM kahyuM che. kAraNake temAM tIrthaMkara para bahumAna nathI, ane tethI ja asad AgrahathI duSTa che. 7 5 maMDukkacuNNakappo, kiriAjaNio khao kilesANaM / taddacuNNakappo, nANakao taM ca ANAe // 83 // kriyAthI thayelo karmano kSaya, deDakAnA cUrNa jevo che. (pharI utpanna thAya) jJAnathI thayelo karmakSaya deDakAnI bhasma jevo che. (pharI utpanna na thAya) ane te jJAna AjJAthI ja maLe che. 54 tamhA ANAjogo, aNusariyavvo buhehiM jaM so / kajjalamiva ppaIvo, aNubaMdhai uttaraM dhammaM // 84 // eTale jJAnIoe AjJAyoga anusaravo, kAraNake jema dIvo kAjaLa utpanna kare, tema AjJAyoga AgaLanA dharmane lAve che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezarahasya 145 jayaNA khalu ANAe, AcaraNA vi aviruddhagA ANA / NAsaMviggAcaraNA, jaM asayAlaMbaNakayA sA // 85 // AjJAthI ja jayaNAnuM pAlana thAya che ane aviruddha AcaraNA paNa AjJA ja che. asaMvignonI AcaraNA asa AlaMbane karAyela hovAthI AjJArUpa nathI. 106 suddhaMchAIsu jatto, gurukulacAgAiNA Na hiyaheU / haMdi bhuyAhi mahoahi-taraNaM jaha poabhaMgeNaM // 86 // gurukulavAsano tyAga karIne nirdoSa gocarImAM prayatna, nAvane bhAMgIne hAtha vaDe mahAsAgara taravA jevo che; hitanuM kAraNa thato nathI. 154 suttatthANa visuddhI, sIsANaM hoi sugurusevAe / suttAo vi ya atthe, vihiNA jatto daDho jutto // 87 // ziSyone sugurunI sevAthI sUtrArthanI vizuddhi thAya che. sUtra karatAM paNa arthamAM vidhipUrvakano deDha prayatna yogya che. 14 suttaM atthaNibaddhaM, chAyAchAyAvao jaha NibaddhA / teNaM kevalasutte, aNuratto hoi paDiNIo // 48 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA jema chAyA, chAyAvAnuM (jenI chAyA hoya tene) baMdhAyelI che; tema sUtra, arthane baMdhAyeluM che, eTale je mAtra sUtrano anurAgI che, te jinazAsanano zatru che. 86 aMdho asAyarahio, purANusArI jahA sayaM hoi / evaM maggaNusArI, muNI aNAbhogapatto vi // 89 // azAtAnA udaya vinAno AMdhaLo jema svayaM ja (AMtara phuraNAthI) nagaranA mArga para cAle; tema muni, ajJAna hovA chatAM mArgAnusArI hovAthI sAco mArga Acare. 107 uvavAso vi ya ekko, Na suMdaro iyarakajjacAeNaM / Nemittio jameso, NiccaM ekkAsaNaM bhaNiyaM // 10 // bIjA vaiyAvacacca vagere kAryono tyAga karIne ekalo upavAsa sAro nathI. kAraNake tene naimittika ane ekAsaNuM nitya kahyuM che. 103 caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM Na yANaMti // 11 // svazAstra-parazAstrane nahIM bhaNanArA, mAtra caraNa-karaNane pradhAna karanArA sAdhuo vAstavika caraNakaraNanA sArane jANatA ja nathI. 120 sAmAiyaM ciya jao, uciyapavittippahANamakkhAyaM / to tagguNassa Na havai, kaiyA vi hugarahaNijjattaM // 12 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezarahasya sAmAyikamAM ucita pravRtti pradhAna hoya che, tema kahyuM che. tethI sAmAyika guNa dhAraNa karanAra kadI niMdanIya banato nathI. 132 kAmaM savvapadesuM, ussagga'vavAyadhammayA juttA / mottuM mehuNabhAvaM, Na viNA so rAgadosehiM // 13 // sarva sthAnomAM utsarga-apavAdathI yuktatA atyaMta yogya che. mAtra maithunamAM nahIM, kAraNake te rAga-dveSa vinA thatuM nathI. 134 rAgahosANugayaM, nANuTThANaM tu hoi Niddosa / jayaNAjuaMmi taMmi tu, appataraM hoi pacchittaM // 14 // rAga-dveSathI yukta anuSThAna (sarvathA) nirdoSa hotuM nathI. te jayaNAyukta hoya to prAyazcitta ochuM Ave. 137 jAvaiyA ussaggA, tAvaiyA ceva huMti avavAyA / jAvaiyA avavAyA, ussaggA tattiyA ceva // 15 // jeTalA utsarga che, teTalA ja apavAda che. jeTalA apavAda che, teTalA ja utsarga che. 139 Na vi kiMci aNaNNAyaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / kajje sacceNa hoavvaM // 16 // jinezvaroe koIpaNa cIjanI ekAMte rajA ApI nathI ke ekAMte nA pADI nathI. temanI AjJA A ja che - kAryamAM nirdabha rahevuM. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA 140 dosA jeNa nirujjhaMti, jeNa chijjaMti puvvakammAI / so so mokkhovAo, rogAvatthAsu samaNaM va // 97 // 88 jema roga avasthAmAM je zamana kare te auSadha kahevAya; tema jenA vaDe doSo nAza pAme, pUrve bAMdhelA karmo nAza pAme - te te mokSano upAya che. 143 bajjhakiriyAvisese, Na Niseho vA vihI va saMbhavai / jaMso bhAvANugao, tayatthamaMgIkayA jayaNA // 98 // mAtra bAhya kriyAno vidhi ke niSedha saMbhavita nathI. DAraeADe vidhi-niSedha bhAvane AzrayIne hoya che, khane te ((bhAva) mATe ja jayaNA svIkArAI che. svabhAvasukha sAbhAviaM khalu suhaM, AyasabhAvassa daMsaNe'puvaM / aNahINamapaDivakkhaM, sammaddiTThIssa pasamavao // 99 // upazamabhAva yukta samakitIne AtmasvarUpanA darzanathI svAbhAvika, apUrva, svAdhIna ane duHkhathI amizrita evuM sukha hoya che. 69 70 - timiraharA jar3a diTThI, jaNassa dIveNa Natthi kAyavvaM / taha sokkhaM sayamAyA, visayA kiM tattha kuvvaMti ? // 100 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezarahasya 89 jo dRSTi ja aMdhakArano nAza karanAra hoya to mANasane dIvAnI jarUra ja nathI. tema AtmA pote ja sukharUpa che, tyAM viSayo zuM karavAnA che ? 71 aMtaradhArAlagge, suhaMmi bajhaM pi sukkhamaNuvaDai / jaha nIraM khIraMmi, nicchayao bhinnarUvaM tu // 101 // AMtarika pravAharUpa sukhamAM bAhya sukha paNa bhaLI jAya che, jema hakIkatamAM judA svarUpanuM paNa pANI dUdhamAM bhaLI jAya 183 evaM jiNovaeso, vicittarUvo'pamAyasAro vi / uciyAvekkhAi cciya, jujjar3a logANa savvesi // 102 // e pramANe mukhyatve apramAdapradhAna evo jinezvarano upadeza, sarva lokone pota-potAnI ucita apekSAe vividha prakArano che, te yogya che. 194 saMbaMdho kAyavvo, saddhi kallANaheumittehiM / soavvaM jiNavayaNaM, dhariyavvA dhAraNA sammaM // 103 // 1. kalyANamitro sAthe saMbaMdha karavo. 2. jinavacana sAMbhaLavuM ane 3. samyak rIte dhAraNA karavI. 195 kajjo parovayAro, parihariavvA paresiM pIDA ya / heyA visayapavittI, bhAveyavvaM bhavasarUvaM // 104 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNasamuccayAdi sUkta - ratna - maMjUSA 4. paropakAra karavo. 5. bIjAne pIDA na karavI. 6. viSayapravRtti tyAgavI. 7. saMsAranA svarUpano vicAra karavo. 196 pujjA pUeavvA, na niMdiyavvA ya kei jiyloe| logo'Nuvattiavvo, guNarAgo hoi kAyavvo // 105 // 8. pUjyonI pUjA karavI. 9. jagatamAM koInI paNa niMdA na karavI. 10. (ziSTa) lokone anusaravuM. 11. guNano anurAga keLavavo. 197 aguNe majjhatthataM, kAyavvaM taha kasIlasaMsaggI / vajjeavvA jattA, parihariavvo pamAo a||106|| 12. nirguNI para mAdhyasthabhAva rAkhavo. 13. kuzIlono saMsarga prayatnapUrvaka varjavo. 14. pramAdano tyAga karavo. 198 chidiumasuhavigappaM, kohAikasAyacAyasuddhIe / sahajaM AyasarUvaM, bhAveavvaM jahAvasaraM // 107 // 15. azubha vikalpono tyAga karIne, 16. krodha vagere kaSAyono tyAga karIne zuddha thaIne 17. avasara mujaba sahaja AtmasvarUpa ciMtavavuM. 201 kiM bahuNA ? iha jaha jaha, rAgaddosA lahuM vilijjati / taha taha payaTTiavvaM, esA ANA jiNidANaM // 108 // ahIM vadhu zuM kahIe ? jema jema rAga-dveSano jaladI nAza thAya, tema prayatna karavo, e ja bhagavAnanI AjJA che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgAnusAritAnA 35 guNo (yogazAstra) mArgAnusAritAnA 35 guNo nyAyasampannavibhavaH, ziSTAcAraprazaMsakaH / kulazIlasamaiH sArddhaM kRtodvAho'nyagotrajaiH // 1/47 // pApabhIruH prasiddhaM ca, dezAcAraM samAcaran / avarNavAdI na kvApi, rAjAdiSu vizeSataH // 148 // anativyaktagupte ca, sthAne suprAtivezmike / anekanirgamadvAra- vivarjitaniketanaH // 1 / 49 // kRtasaGgaH sadAcAraiH, mAtApitrozca pUjakaH / tyajannupaplutaM sthAnam, apravRttazca garhitaiH // 1/50 // vyayamAyocitaM kurvan, veSaM vittAnusArataH / aSTabhirdhIguNairyuktaH, zRNvAno dharmamanvaham // 1 / 51 // ajIrNe bhojanatyAgI, kAle bhoktA ca sAtmyataH / anyo'nyApratibandhena, trivargamapi sAdhayan // 1/52 // yathAvadatithau sAdhau, dIne ca pratipattikRt / sadA'nabhiniviSTazca pakSapAtI guNeSu ca // 1/53 // adezakAlayozcaryAM tyajan jAnan balAbalam / vRttasthajJAnavRddhAnAM, , pUjakaH poSyapoSakaH // 1 / 54 // dIrghadarzI vizeSajJaH, kRtajJo lokavallabhaH / salajjaH sadayaH saumyaH, paropakRtikarmaThaH // 1/55 // 1 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 yatilakSaNasamuccayAdi sUkta- ratna - maMjUSA antaraGgAriSaDvarga-parihAraparAyaNaH / vazIkRtendriyagrAmo, gRhidharmAya kalpate // 1/56 // 1. nyAyasaMpannavaibhavavALo 2. ziSTAcArano prazaMsaka, 3. samAna kula-zIlavALA ane anyagotrI sAthe paraNanAra, 4. pApabhIru, 5. prasiddha dezAcArano pAlaka, 6. bIjAno, vizeSathI rAjAdino aniMdaka, 7. sArA paDozavALA, atyaMta gupta ke jAhera nahIM tevA sthAnamAM, alpa daravAjAvALA gharamAM rahenAra, 8. sadAcArIno saMga karanAra, 9. mAtA-pitAno pUjaka, 10. upadravavALA sthAnane tajanAra, 11. niMdya pravRttino tyAgI, 12. Avaka mujaba kharca karanAra, 13. saMpatti pramANeno veza paheranAra, 14. buddhinA 8 guNothI yukta, 15. roja dharma sAMbhaLanAra, 16. ajIrNamAM bhojanano tyAgI, 17. yogya kALe prakRti mujabanuM bhojana karanAra, 18. ekabIjAne virodha na Ave te rIte dharma-artha-kAmane sevanAra, 19. atithi, sAdhu ane garIbanI ucita sevA karanAra, 20. kadAgraharahita, 21. guNarAgI, 22. dezakALane anucita AcaraNano tyAgI, 23. baLAbaLane jANanAra, 24. vratadhArI-jJAnIno pUjaka, 25. Azritono poSaka, 26. dIrghadarzI, 27. vizeSajJa, 28. kRtajJa, 29. lokapriya, 30. lajjAvAnuM, 31. dayALu, 32. saumya, 33. paropakAraparAyaNa, 34. kAma-krodhAdi AMtarazatrune jItavAmAM tatpara, 35. indriyavijetA - A 35 guNano dhAraka zrAvakadharmane mATe yogya samartha che. ja kaja