Book Title: Prabuddha Jivan 1978 Year 41 Ank 01 02 and 13
Author(s): Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/525963/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1818]. prajaddha bhavana muMbaI jaina muvaka saMghanuM pAkSika mukhapatra 200-40 pesA Regd. No. MH. By South 54 Licence No.: 37 'prabuddha jaina'nuM navasaMskaraNa varSa 41 : 1-2 muMbaI, 1 me 1978, somavAra vArSika lAbha . 10, paraheza bhATe ziliga : 30 taMtrI cImanalAla cakubhAI zAha sva. paMDita sumasAla smRti aris 4:8-12-1880 avasAna: tA. 2-3-1878 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana * * * tA. 1-1- 6 3 - ) tamAma saMkucitatAothI para paMDita sukhalAlajI mArca, 1978 nI bIjI tArIkhe rAtre ATha vAgye amadAvAdanI kuLa saMjogomAM kAzI ane mithilA pradezamAM saMskRta vyAkaraNa, sAhitya vADIlAla sArAbhAI IspitAlamAM ApaNA mahAna tattvajJa, ane vividha darzanane abhyAsa karyo. paMDitajInI abhyAsathI eka ' vidvAna ane citaka paMDita sukhalAlajI saMghavInuM 97 varSanI atyaMta rasaprada navalakathA jevI che, paMDitajIe pote jude jude vaye avasAna thayuM. paricaya TrasTanA e sthApaka pramukha hatA. 1959 prasaMge e vize lakhyuM che. evI mAhitI maLI che ke emaNe AtmamAM TrasTanI sthApanA thaI tyArathI 1970 sudhI temaNe pramukha tarIke thI paNa amuka varSonI lakhAvI che. e sAruM hoya te vahelAmAM amane saune hUMpha ane mArgadarzana ApyuM. nevuM varSanI vaye zArIrika vahelI take e pragaTa karavI joIe. azakitane lIdhe TrasTamAMthI rAjInAmuM ApyA pachI paNa 'graMtha" ane - paMDitajInA lekhananA mukhya be pravAho che: eka, jaina ane paricaya pustikA pravRtti' vize amane jhINavaTathI pUchaparacha karatA bhAratIya tattvajJAnanA graMthanuM saMzodhana - saMpAdana-vivecana tathA ane salAhasUcanA ApatA. eTale paricaya TrasTe te enA zirachatra te viSayamAM svataMtra lekhana ane bIjo, sAmAjika - saMskRtika gumAvyA che. ciMtanAtmaka lekhe. pahelA pravAhamAM emanI abhyAsakhata maulika * paMDitajIne kharo paricaya eka sarvottama bhAratIya tarIke ja tattvadISTa dekhAya che. e daSTi sarva dharmomAM pAyAnI samAnatA janArI che ApI zakAya. ApaNI prAcIna paraMparAmAM je uttama hoya te grahaNa sAmAjika-sAMskRtika pravAhamAM krAMtikArI jaNAya teTalI pragatizIlatA che. karavuM ane ApaNA samAjanI sarva prakAre unnati karavA bhaviSya - gAMdhIjIe sthApelI vidyApIThamAM rahevAthI, vidyApIThamAM rahetA tarapha daSTi rAkhI Aje kAma karavuM evI emanI daSTi hatI. paMDitajI gAMdhIkuLanA uttamottama vicAronA saMparkathI ane gAMdhIjInA jene darzananA anya bhAratIya darzananA ane IslAmI, khristI potAnA sAnidhyathI paMDitajInI svAbhAvika udAra daSTine vadha rASTrIyavagere darzanano paNa abhyAsI hatI ane tulanAtmaka daSTie vicAra sAmAjika valaNa maLyuM haze; to gAMdhIkuLanA dhArmika vicArone karanArA hovAthI pitAnuM-pArakuM e bheda nahotA karatA. satya jyAM paMDitajI jevA vidronanI citanapravRttithI vadhu pramANabhUtatA sAMpaDI haze. dekhAya tyAM oLakhI letA, ethI 97 varSanI vaye paNa dhArmika-sAmAjika sAMpradAyika vAtAvaraNamAM uchera ane prAraMbhika abhyAsa thayo bAbatamAM emanAmAM je udAradilI hatI te virala hatI. hovA chatAM paMDitajI e saMkucitatAmAMthI bahAra nIkaLI gayA. saMskRtattvajJa, vidvAna ane ciMtaka tarIke emanA mukhya guNo cittane tanA abhyAsa vinA prAkRtanuM jJAna adhUruM ja rahevAnuM, bhAratanAM sAva mukata rAkhIne nirIkSaNa ane nirNaya karavAnI vRtti, sAMpradAyika anya darzananA abhyAsa vinA jaina darzananuM kharuM rahasya nahi ke anya koI paNa prakAranI saMkucitatAno saMpUrNa abhAva ane samajAvAnuM kAraNa ke jainadarzana e bhAratIya darzanano ja bhAga kevaLa satyazodhanane ja varelI tulanAtmaka daSTi hatA. emanAM mAna- che . evAM maMtavyothI jainene emaNe camakAvI mUkyA haze ane sika ojAro AvAM zuM vra hatAM eTale emaNe je kaMI saMzodhano dhameM jaina hovA chatAM eka satyazodhaka ciMtakanI adAthI emaNe karyA tenA pariNAme uttama kRti nIpajI. 'sarvaza' zabdano artha AtmajJAnI evo ghaTAvyo tyAre jemAM eka cakSuvihIna mANasa, cheka kizorAvasthAthI zarU karI 80 UhApoha macI gayeluM. paNa paMDitajIe te gAMdhImUlyone svIkAravarSa sudhI adhyayana, adhyApana, saMzodhana, saMpAdana ane lekhana nArI paramAnaMda ApaDiyAnI sAmAjika pravRttione paNa sakriya Teko karI zake e hakIkata ja bhArata jevA sAmAjika rIte pachAta ane ApI rUDhicusta jenone ghaNe roSa vahorI lIdhuM. paNa sAcI rASTrIya sagavaDavihIna dezamAM te eka camatkAra gaNavo joIe. daSTithI ochI hoya evI koI saMkucita dRSTi emane svIkArya nahotI. - paMDitajIe pote kahyuM che tema soLa varSanI vaye baLiyAthI paMDitajI vAraMvAra kahetA ke ApaNA ghaNA ye vidrAne karatAM AvelA aMdhApA pachInA saMjogo sAme emanI jijIviSA prabaLa pazcimanA keTalAka vidvAne bhAratIya darzanagraMthone vadhu spaSTatAthI nIvaDI. paNa paMDitajInI A eSaNA skUla ke zArIrika daSTie ja samajAvI zakayA tenuM kAraNa emanI taTastha daSTi hatI. ApaNA jIvatA rahevAnI na banI rahetAM mAnasika - caitasika jIvana jIvavAnI vidvAne sAMpradAyika saMkucita daSTithI para na thaI zakayA eTale banI rahI. A jijIviSA eTale atyaMta prabaLa IcchAzakita. e satya na samajI zakyA. paMDitajInI potAnI vizeSatA e hatI ke e IcchAzakitane azakaya lAgatAM kAma zakaya banAvyAM. atyaMta prati- sAMpradAyikatAthI para thaI zakyA ne satya joI zakyA. yazavanta dozI le khAM nuM krama 1. prAstAvika cImanalAla cakubhAI . 2. paMDitajI eka jyotirmaya sarasvatIputra upAdhyAya amara muni 3 aMdhAre nahi aMdha (kAvya). gItA parIkha 4. mAnavacittanA mukitadAtA vADIlAla DagalI 5. vAtsalyamUrti paMDitajI rDo. ramaNalAla cI. zAha 6. paMDitajInA graMtha dalasukha mAlavaNiyA 7. samadarzI samanvayakAra harivallabha bhAyANI 8. pUrNaprajJa paMDita sukhalAlajI estera selamana 9. paMDita sukhalAlajInI sAthe sAthe becaradAsa dozI 10. pUjya paMDitajInI AMtaravaibhava ratilAla dIpacaMda desAI 11. sarvAgI vikAsa sAdhaka prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI zAha ratilAla maphAbhAI 12, abhinava yazovijayajI amRtalAla jaina 13. samanvaya sAdhanAnuM maMgala tIrtha Do. harIza vyAsa 14. jIvanamarmI paMDitajI prA. tArAbahena 2. zAha 15. vATanA dIvA aniruddha brahmabhaTTa 16. paMDita sukhalAlajI draSTivihIna draSTA agaracaMda nAhaTA 17. zraddhAMjali udayacaMdra jaina 18. vighA vibhUti maharSi paMDita sukhalAlajI sAthenA cheDA prasaMge paMDita amRtalAla mehanalAla bhojaka 19. pU. paMDita sukhalAlajIne aMjala jhINAbhAI desAI 'sneharazima', 20. kuzaladaSTA RSine prabhAva DaoN. nagina je. zAha 21. paMDitajI sAthenA keTalAMka saMsmaraNo durlabhajI khetANI 22. paMDitajI : eka sAcA sanyAsI 23. paMDita sukhalAlajInI samanvaya daSTi choTAlAla trikamalAla parIkha 24. saprajJAcakSu paMDita sukhalAlajI . babalabhAI mahetA 25. pitAmahAya vinamrA zraddhAMjali (saMskRta) zailajA ramaNalAla zAha 26. vikhyAta zratadhara zrI vijayamuni zAstrI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-'78 prabuddha jIvane prAstAvika pUjya paMDitajInA muMbaI jaina yuvaka saMgha upara aneka paMDitajInI tarkazuddha vicArasaraNI marmagAmI hatI. koI paNa upakAro che. saMghane sadA temanI preraNA rahI che. paryuSaNa vyAkhyAnamALA viSayane talasparzI vicAra karavAthI temanI buddhipratibhAthI jaina A preraNAnuM eka phaLa che. varSo sudhI vyAkhyAnamALAnA pramukhasthAne darzananI vizALatA ane vartamAna yugamAM tenI upayukatAtA rahI temaNe vyAkhyAnamALAne gaiArava ApyuM. rUDhibaddha sAMpradAyika temaNe batAvI. vicAromAMthI bahAra lAvI, svataMtra vicAra karavAnI jaina samAjane paMDitajImAM UMDI vidratA chatAM khUba jijJAsA hatI tethI ane sAthe jainetarane taka nA pI. mAtra bhAratIya darzane ja. nahi paNa. pAzcAtya vidvAne nA vicArone A zraddhAMjali aMka khAvA RNa svIkArane eka alpa paNa temaNe sAro abhyAsa karyo. tivra smaraNazakita ane buddhinA prayAsa che. tejathI A badhA vicArone temaNe pacAvyo ane aneka navA paMDitajI jainadarzana ane bhAratIya darzanenA prakAMDa vidvAna svarUpe raju kya. hatA te sai koI jANe che. A badhA darzanemAM temaNe samanvaya nAnI uMmaramAM aMdhApo Avyo te koI paNa vyakitane hatAza zodhyo. temanA koI Adarza hoya te mane lAge che. AcArya haribhadrasUri hatA. haribhadrasUri upara muMbaI yunivarsiTImAM temaNe kare tevuM vidana hatuM. vidyAbhyAsa mATe paMDitajIe je hADamArIo vyAkhyAna ApyA temAM haribhadrasUri mATe vizeSaNa temaNe vAparyuM veThI tene khyAla atyAre ApaNane ramAvI zake tema nathI. paMDitajI che samadarzI-e vizepaNa sarva rIte paMDitajIne paNa lAgu vize mane bhAre Adara hatuM enuM eka kAraNa e hatuM ke meM paDe che. haribhadrasUrinA samayamAM na hatuM evuM eka navuM tattva temane koI divasa nirAza thatAM joyA nathI tema koInI TIkA ke A samadarzitAmAM umerAyuM, te che gAMdhI vicAradhArA: A vicAradhArAmAM phariyAda karatA sAMbhaLyA nathI. vastunI sArI bAju sadA jovI paMDitajIe jaina darzananuM vyApaka svarUpa joyuM eTaluM ja nahi paNa e ja emanI prakRti hatI. paMDitAInI zuSkatA nahi paNa maunavatAnuM navuM svarUpa joyuM. gAMdhIjImAM hiMsA ane karmayogane samanvaya vAtsalya temanAmAM bharyuM hatuM. aMta ghaDI sudhI buddhinI satejatA jovA maLe. pravRtti-nivRttine sumeLa joyo. mahAvIranI ahiMsA ane smRtinI spaSTatA jaLavAI rahyAM hatAM. mAtra sAdhuo mATe ja nahi paNa saMsArI mATe paNa eTalI ja muMbaI jaina yuvaka saMgha sadA temane RNI raheze. temane jarUrI che ane zakya che te jovA maLyuM. paraMparAgata mAnyatAramo vArase pacAvI zake eTalI zakti jaina samAje hajI keLavI nathI. ane kriyAkAMDo tathA vidhividhAnone A navo rArtha jovA maLe. muMbaI jaina yuvaka saMgha vatI 2Ane mArA vatI huM aMta:karaNapUrvaka A navA svarUpane paMDitajIe vinAsaMkoca ane nirbhayatAthI paMDitajIne zraddhAMjali ApuM chuM. samAja samakSa temanI rIte rajU karyuM. 25-4-78. cImanalAla cakubhAI paMDitajI: eka jotirmaye sarasvatIputra eka mahAna jyotirmaya sarasvatI putra, jene ame paMDita sukhalAlajInA supriya nAmathI saMbodhana karatA hatA - karatA rahIzuM, te ekAeka dharatI choDIne AkAzamAM AvI rIte aMtardhAna thaI jaze evI najIkanA bhaviSyamAM koI zaMkA na hatI. emanI sudI banatI jatI jIvanayAtrAe, evuM eka zraddhAnuM vAtAvaraNa upasthita karyuM hatuM ke jethI ema lAgatuM hatuM ke kadAca paMDitajI so varSa pUrAM karaze, ema thayuM hota to kevuM sAruM thayuM hota ! emanA jIvanakALamAM ja emanI janmazatAbdI ujavavAnuM sadabhAgya janatAne sAMpaData.. paMDitajI emanA yuganA ja nahIM, paraMtu AsapAsanA bhUta tema ja bhaviSyakALanA aneka yugAnA dArzanika hatA. emanuM ciMtana carcitacaNanA staranuM nahIM, paraMtu satyanA aneka navA AyAmo udbhAsita karanAruM hatuM. teo, sAmAnyapaNe hoya che tema, rahasyavAdI dArzanika nahotA paNa rahasya bhedI dArzanika hatA. bhaya ane pralobhanathI mukata rahIne emaNe jIvananI aMtima kSaNa sudhI satyanI upAsanA karI hatI. pitAnA aMtabhasita satyane pragaTa karavAmAM emaNe kadI paNa saMkoca anubhavyo na hato. - prakRtiprApta emanI bahAranI banne AMkho to baMdha thaI gaI hatI, paraMtu aMdaramAM pratibhAnI eka evI vilANa divya daSTi emane maLI hatI ke jenA vaDe bauddhika kSitijano pratyeka khUNo prakAzamAna banI gayo. paMDitajI sAcA arthamAM prajJAcakSu hatA. A mahAmanA prajJAcakSu puruSa jaina jagatamAM ja nahIM, balake akhila bhAratIya vidrattajagatamAM yugonA yuge cirasmaraNIya tema ja - cirapraNamya raheze. vikrama saMvata 1995mAM teo mane AgarAmAM maLyA hatA. zrI dalasukhabhAI paNa emanI sAthe hatA. tyAre emaNe mArA jevA eka aprasiddha ladhu bhikSune vArANasI AvavA mATe AtmIyatAthI je snehapUrNa Agraha karyo hato, enI. madhura smRtie mane anekavAra pramodabhAvathI AplAvita karyo che, eTaluM ja nahIM, mArAM candraka, utsarga apavAda tathA agniparIkSA kAMDa para (AcArya zrI tulasIdAsajIe lakhela rAmAyaNanA agniparIkSA prakaraNane kAraNe UbhA thayela tophAnI vivAda vakhate) zaMkarAcAryajIne Apela vicAra5tra vagere lekhonI emaNe mukata manathI prazaMsA karI hatI; jemAMthI mane pakSamukata satya lekhana aMge udAtta preraNA prApta thaI hatI. emanI zodhapUrNa citana praNAlI pratye Adara dharAvatA aneka vikRta manISIo che. mane paNa, emAMnA eka hovAnuM sadbhAgya prApta thayuM che. mane e kahevAmAM koI saMkoca nathI ke paMDitajI amArA jevA ghaNA lekhakonA pratyakSa ke parokSarUpamAM preraNAstrota rahyA che. aMdhAre nahi aMdha! (rAga bahAra) adakere AnaMda, tamAre adakero AnaMda jhaLake che tama aMtaratalamAM, divya dRSTine chaMda. -tamAro adakero AnaMda. vilAI che tama neNa parathI jaganI jhAkajhamALa, dUra thaI pAMpaNu-paDadethI IdradhanunI jALa; Aje nA tama naina sUrya ke zazI, tAralAvRda, raMgalIlA niro nahIM toye jarI tamane raMja, -tamAro adakera AnaMda. | biDAyalAM nayaNue che teja-timirano bheda, ajavALe AnaMda na mA aMdhAre nava kheda; manamaMdirakerA dI5kanuM teja nahIM ava maMda, jhaLahaLa saghaLuM thAya, aho zA aMdhAre nahIM aMdha! -tamAro adakera AnaMda (paMDita sukhalAlajIne uddezIne) -gItA parIkha divaMgata paMDitajIne mATe sAcI zraddhAMjali tema ja smaraNAMjali e che ke emaNe je satyAnulakSI jJAnanI mazAla prajvalita karI hatI. ene bujhAvA na daIe. ApaNA badhA taraphathI emAM sadA mukataciMtanarUpa tela reDAtuM rahe jethI te yugenA yuga sudhI prajavalita rahe. upAdhyAya amarebuni. [hindI uparathI anuvAdita Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana * mA na va ci tta nA paMDita sukhalAlajI saMta kabIra jevA maulika ane krAMtikArI philasUpha hatA. je bIranAM bhajana bhAratanA saMskArI ane binasAMpradAyika AtmAnA samRddha AviSkAra hoya te` bhAratIya tattvajJAna viSayanAM paMDita sukhalAlajInAM pustako, upaniSado ane meMggAkArTAnA saMgama jevAM che. dunyavI ane adunyavI svataMtratAnA e zodhaka hatA. paMDitajInuM bIjI mArce amadAvAdamAM 97 varSanI vaye avasAna thayuM. paMDitajI Adhunika bhAratanA philasUphAmAM muThThI UMcerA hatA. paMDitajInuM jIvana aMdhApAnI ane garIbInI hRdayadrAvaka asahAyatA sAme mAnavapuruSArthanA mahAbhArata paDakAra hatuM. sukhalAlajIe 16 varSanI kumaLI vaye netrA . gumAvyAM hatAM, paraMtu samAja paranA bojArUpa paropajIvI banavAnI temaNe nA pADI. kismatanAM ajeya paribaLA sAme sukhalAlajI vidrAna paMDita tarIke bahAra AvyA ane temaNe jagatavyApI kIti prApta karI. temanI vidvattA jeTalI nirbhaya hatI eTalI ja vedhaka hatI. sukhalAlajIne mana mAtra nirbheLa satya ja zAnanuM dhyeya hatuM, eTale ja mAtra jaina dharmanA paMDita banI rahevAne badale temaNe bhAratIya tattvajJAnanI lagabhaga tamAma zAkhAnuM tAkika ane buddhigamya arthaghaTana karyuM. sukhalAlajIe bhAratIya tattvajJAnane zAstro ane dharmagraMthAnI jaMjIromAMthI mukata karyuM, eTale ja gAMdhIjI ane ravIndranAtha TAgArane sukhalAlajI pratye mamatA hatI. huM eka vakhata paMDita sukhalAlajI sAthe gAMdhIjIne maLavA gayo hato. ame gAMdhIjInI vidAya lIdhI tyAre sukhalAlajI bhaNI AMgaLI cIMdhIne temaNe mane kahyuM : "karA, emane choDatA mA. e to ApaNI cAlatI pharatI vidyApITha che. " garIbInA arthazAstranA mArA pahelA padArthapATha huM sukhalAlajIne caraNe zIkhyo hato. eka vakhata paMDitajIne bhAratIya tattvajJAnamAM temaNe ApelA phALA badala suvarNacaMdraka maLyo hato. tarata ja paMDitajIe eka kaeNlejiyanane e suvarNacaMdraka ApIne kahyuM : "jA, sAnIne tyAM jaIne A vecI Ava. enA je paisA Ave te AdivAsIonuM kalyANa karatI saMsthAne ApaNe mAlIzuM." huM jagatamAM jeTalI vibhUtione maLyo chuM te saumAM eka mAtra paMDitajI sakala puruSa hatA. paMDitajI mATe saMskRta vyAkaraNa, arvAcIna kavitA, rAjyanItizAstranA siddhAMto, bhASAzAstra ane arthazAstra alaga alaga jaNasA na hatI, paNa jIvananA avibhakata aMgarUpa bAbatA hatI. vaDA pradhAna meArArajI desAIe paMDitajIne aMjali ApatAM kahyuM hatuM ke paMDita sukhalAlajInA avasAnathI deze bhAratIya vidyAnA eka atyaMta maulika vidrAna ane asadhAraNa dArzanika gumAvyA che. mArArajIbhAInI A aMjalimAM paMDitajInA seMkaDo bauddhika prazaM sakonI lAgaNInA barAbara paDagho paDayA che. merArajIbhAIe kahyuM hatuM ke sukhalAlajInuM jIvana eTale aMdhApAnI lAcArI sAmenI bhagIratha laDatanI amara gAthA. gAMdhIjInA aMtevAsI tarIke sukhalAlajIe gujarAta vidyApIThanA purAtattva maMdiranA vikAsamAM amUlya phALo ApyA hatA. paMDitajI peAtAnI pAchaLa vidyA ane zANapaNanA samRddha vArasA mUkI gayA che. A khajAnAnA dezane kAyama lAbha maLyA karaze. paMDitajI hADathI gAMdhIvAdI tattvavettA hatA. dhIMgI ane taDajaoNDa vinAnI tArkikatA e temanA nikaSa hatA. jaina munio, bauddha sAdhuo ane sanAtanI brAhmaNavAda sAmenI paMDita sukhalAlajInI laData bhAratIya tattvajJAnanA punararthaghaTana upara maMDita hatI. sukhalAlajInA evA daDha mata hato ke tamAma mukhya dharmonA parizIlana ane adhyayana vinA bhAratIya tattvajJAnane nANI zakAya nahiM. A daSTie joIe te, sukhalAlajI meAkharAnA khristI saMta ane muslima maulavI hatA. jagatanA judA judA dharmanA upadezAnA tANAvANAne gUMthIne sukhalAlajIe enuM mulAyama, TakAu pAta baDhyuM. sukhalAlajInA tarkabaddha ane bauddhika puruSArthane pratApe tA. 1-5-'78 mukita dA tA gAMdhIvAdane jAgatika dharmanuM adhikArapUrvakanuM pIThabaLa sAMpaDyuM. eka sthaLe sukhalAlajIe lakhyuM che : " vyakitanI badhI zakita, siddhio ane pravRttio eka mAtra sAmAjika kalyANanI dizAmAM mAjAya tyAre ja dharma thA saMskRti caritArtha thAya che.' paMDita sukhalAlajIne huM jotA tyAre sakreTisa mArA manamAM jhabakI jatA. dalIlabAjImAM ane tarkanA DhAlalAkaDI jevA dAvapecamAM paMDita jhaLakI UThatA. temanuM citta AkAza jevuM vizALa ane nItaryA jaLa jevuM svaccha hatuM temanA manane koI lauki tRSNAnuM vaLagaNa na hatuM. temanA dehane vAsanAno koI vaLagADa na hato. AthI teo sAva nIDara hatA. temanI nirbhIkatA ajoDa hatI. be joDI kapaDAM ane gaNyAMgAThayAM pustako sivAya temanI pAse koI dunyavI milakata na hatI. temane potIkuM ghara na hatuM. temanA mitro ane prazaMsako temane mATe alaga ghara bAMdhavAno prastAva mUkatA tyAre sukhalAlajI kahetA : "huM jyAM besuM tyAM mAruM ghara. zAMtiniketana, sukhalAlajIe pote koI saMsthAo sthApI na hatI; paraMtu teo koI saMsthAmAM joDAtA (gujarAta vidyApITha, banArasa hiMdu yunivarsiTI vagere) tyAre e saMsthAne satyanI nIDara ane avirata khAjanuM navuM parimANa prApta thatuM. kharI vAta te e che ke paMDitajI pote ja eka cAlatIpharatI saMsthA hatA. saMkhyAbaMdha yunivarsiTIoe ane zikSaNa saMsthAoe sukhalAlajIne umeMgathI DaoNkTareTanI mAnad DigrIo enAyata karI hatI. sAhitya akAdamIe sukhalAlajIne, temaNe gujarAtI sAhityamAM ApelA phALA badala, evorDa Apyo hato. saMskRta ane hiMdImAM temaNe karelA yogadAnanI kadara tarIke temane pAritoSiko ApavAmAM AvyAM hatAM. bhArata sarakAre sukhalAlajIne padmabhUSaNano khitAba Apyo hatA. paMDitajI A badhAthI para hatA. emane evArDa - bevorDanI paDI na hatI. bhArata ratnanA IlakAba karatAM paNa koI tejasvI taruNane pote pI. eca. DI. thavAmAM madadarUpa thAya te tenA temane vadhu AnaMda hato. sAkreTisanI mAphaka, sukhalAlajI taruNAmAM vizeSa priya hatA. temaNe seMkaDo taruNa - taruNIone zikSaNa ApyuM hatuM. A badhAM Aje zikSaNane kSetre mahattvanAM sthAna zAbhAvI rahyAM che. sukhalAlajIe eka paNa pustaka lakhyuM na heAta ane mAtra mahAvidyAlayAmAM adhyApana karyuM hAta te paNa temanuM nAma Adhunika bhAratanA eka mahAna zikSaka tarIke sAMskRtika itihAsamAM aMkAI jAta. dhArmika rUDhidAsA ane dhArmika vidhio pAchaLa dhananA lakhalUTa durvyaya karanArA zrImaMto pratye paMDitajIne sUga hatI. bAhya AcArane ane dhArmika kriyAkAMDa tathA rUDhione paMDitajI vyaktinA vikAsa mATe tathA samAjanI taMdurastI mATe bAdhaka gaNatA hatA. dharma zabda ATalA aLakhAmaNA ane cItarI caDhe teve zA mATe banyo che ema teo vAraMvAra pUchatA hatA. sukhalAlajI kahetA ke : "jIvanamAMthI mela ane nabaLAI dUra karavI ane tene sthAne sarvAMgINa svacchatA tema ja sumeLathI bhareluM baLa ANavuM e ja jIvananI sAcI saMskRti che. A ja vastu prAcIna kALathI dareka deza ane jAtimAM dharmane nAme prasiddha che. ApaNA dezamAM saMskRtinI sAdhanA hajAro varSa pahelAMthI zarU thayelI ane Aje paNa cAle che. A sAdhanA mATe bhAratanuM nAma suvikhyAta che. tema chatAM dharmanuM nAma sUga upajAvanAruM thaI paDayuM che ane tattvajJAna e nakAmI klpanAomAM khapavA lAgyuM che enuM zuM kAraNa e-AjanA prazna che. enA uttara dharmaguru, dharma zikSaNa ane dharma saMsthAonI jaDatA tema ja niSkriyatAmAMthI maLI jAya che.' paMDita sukhalAlajI camatkAronI vAtAnI carcAmAM kadI paDatA nahi. teo mAnatA hatA ke camatkAro cittane jaMjIrAmAM jakaDI le che. sukhalAlajI cittane mukata rAkhavAmAM mAnatA hatA. paMDitajI kahetA ke mAnavacittane svataMtra ane mukta rAkhavuM e sauthI moTo camatkAra che. mAre mate paMDita sukhalAlajInI siddhi e che ke temaNe potAnA dezajanAnAM cittane mukata karavAnI prakriyAmAM amara phALo Apyo. vADIlAla DagalI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-'78 prabuddha jIvana (2 vAtsalyamUrti paMDitajI - prajJAcakSu paMDitajI zrI sukhalAlajI saMghavInuM 97 varSanI vaye zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA upakrame yojAtI paryuSaNa vyAkhyAnagaravAra tArIMkha bIjI mArca 1978nA roja amadAvAda mukAme mALAmAM kalikAla sarvajJA hemacandrAcArya upara mAre vyAkhyAna ApavAnuM avasAna thayuM. emanA avasAnathI bhArate eka mahAna dArzanika AveluM. pramukhasthAnethI upasaMhAra karatAM paMDitajIe paryuSaNa tattvaciMtaka gumAvyA che. paMDitajInuM jIvana eTale puruSArthanI bhavya vyAkhyAnamALAmAM khAvA mahAna pUrvAcAryone saMbhAravA mATe AnaMda gAthA. saurASTramAM vaDhavANa zaheranA teo vatanI. soLa varSanI kizora vyakata karyo. vyAkhyAna pachI emaNe mane 'triSaSTIzalAApu caritra' vaye I. sa. 1897mAM unALAnA divasemAM temane zItaLA nIkaLyA saMskRtamAM vAMcI javA bhalAmaNa karelI. e prasaMgathI paMDitajI sAthe vadhu ane naitrajyoti vilIna thaI. darzananuM jIvana darzanamAM palaTAI nikaTanA paricayamAM AvavAnuM thayeluM. A samaya daramiyAna paMDitajI gayuM. kizoravaye te taravarATavALA hatA, paraMtu netra jatAM temanI muMbaI chADI kAyamane mATe amadAvAda jaIne vasyA hatA, zArIrika pravRtti maMda paDI gaI. pote khUba mUMjhavaNa anubhavavA lAgyA. jANe jIvanane rAha badalAI gaye. zuM karavuM te sUjhatuM nahi. - 1955mAM eka varSane mATe amadAvAdamAM zarU thatI senTa e nAnakaDA gAmamAM bIjI pravRtti te zI hoI zake? dharma ane enA jheviyarsa kaeNlejamAM adhyApaka tarIke kArya karavAnuM mAre mATe nakkI kriyAkAMDa tarapha loko vALe ane potAne paNa vaLavAnuM mana thAya e thayuM. ethI e varSa daramiyAna agavaDo ghaNI paDI, chatAM, mane sauthI svAbhAvika che. pote jaina. jaina sAdhuonI avarajavara cAlu hoya ja. moTo lAbha thayo hoya to te paMDitajI ane 5. pU. puNyapotAnA gAmamAM jaina sAdhuo Ave, temanI pAse javuM, dhArmika vijyajI mahArAjanA niyamita saMparkamAM rahevAno ane temanI abhyAsa karavo ane kriyAkAMDabharI dharmapravRtti karavI e tarapha teo pAsethI preraNA ane mArgadarzana meLavavAne. paMDitajInA vatsala doravAyA. jaina sAdhuo pAse samaya paNa ThIka ThIka hoya ane- svabhAvane tyAre gADha paricaya thaze. aMtaramAM karuNA paNa hoya eTale yogya pAtra jaNAtAM tene preraNA - amadAvAda pahoMcatAMnI sAthe paMDitajIne 'saritakuMja mAM emanA ane mArgadarzana sahaja rIte Ape. paMDitajI vakhatovakhata judA nivAsasthAne huM maLavA gaye. pUchayuM, 'kaMI kAma hoya te kaho." judA jana sAdhuonA saMparkamAM AvyA ane ene pariNAme dharma paMDitajIe kahyuM: "sAMje pharavA javuM che. tamane samaya hoya to Ave.' zAstronuM adhyayana karavA mATe jarUrI e prAkRta ane saMskRta bhASAne huM sAMje paMDitajIne pharavA laI gayo. pachI te roja sAMje emane abhyAsa karavAnI tAlAvelI temane lAgI. pote aMdha hatA eTale pharavA laI javAno kAryakrama nizcita banI gayo. jema jema samaya bIjI pravRtti to khAsa rahI nahi. tethI maLelA samayamAM je kaMI vadhu maLato gayo tema tema pharavA javAnA kAryakrama uparAMta klAka - jANavA maLe te cittamAM grahaNa karI letA ane tenuM vAraMvAra smaraNa be kalAka paMDitajI pAse besIne temane je vAMcavuM hoya te vAMcavAno raTaNa karatA. eka jaina sAdhu pAsethI 'raghuvaMza" nI nakala ATha divasa kAryakrama paNa cAlyo. roja sAMje ghaNuM kharuM teo haLavuM vAMcatA. mATe maLI te teTalA divasamAM temaNe raghuvaMzanA dasa sarganA zloko chApAM, sAmayiko vagere je AvyAM hoya te emaNe goThavIne rAkhyAM ka Thastha karI lIdhA. hoya. eka pachI eka huM leto jAuM prathama zIrSaka vAMcI saMbhaLAvuM. saMskRta bhASAnA abhyAsa mATenI temanI bhukha e nAnakaDA gAmamAM jo e viSaya vAMcavAnuM hoya to teo vAMcavA mATe sUcana karatA. saMtoSAya tema nahotI. teo te mATe kAzI vidyAbhyAsa karavA gayA. 'janmabhUmi', 'prabuddha jIvana' ane 'saMskRti' e traNa teo lagabhaga kAzImAM temane ghaNI muzkelIo paDI. ghaNI parataMtratA anubhavI, AkhAM vaMcAvatA. e samaye paMDitajI mATe vAMcelAM pustakomAMnAM be paraMtu dhIrajapUrvaka temaNe potAnI abhyAsa pravRtti cAlu rAkhI.. vizeSa yAda che. eka te mahAmahopAdhyAya kANenuM dharmazAstranA buddhinI tejasvitA, tIvra smaraNazakita ane svabhAvanI saraLatAne ItihAsa vizenuM aMgrejI pustako e vAMcavA mATe sAthe aMgrejI zabdakoSa lIdhe paMDite paNa temane vidyAbhyAsa premathI karAvatA. temaNe kAzImAM laIne besato. kAraNa ke potAne khabara na hoya tevo eka paNa saMskRta bhASAnA abhyAsa uparAMta darzanazAstrone paNa abhyAsa karyo. aMgrejI zabda paMDitajI cUkyA na detA. aMgrejI bhASAne pote vidyAbhyAsa pachI vyavasAya tarIke paMDitajIe meTuM kArya je vyavasthita abhyAsa karyo na hovA chatAM, e bhASAnI teo kevI karyuM te banArasa yunivarsiTImAM prAkRta ane jainadharma vibhAganA sArI jANakArI dharAve che tenI te samaye pratIti thatI. bIjuM pustaka adhyakSa tarIkenuM adhyApana kArya che. A samaya daramiyAna temaNe te IMdulAla yAjJikanI AtmakathA. te samaye navuM ja bahAra paDeluM hiMdI bhASAmAM ThIka ThIka lekhana kArya paNa karyuM. te pustaka hatuM. e pustakamAM AjhAdInI laDatanA ane gAMdhIjI sAthenA keTalAye jAhera ane aMgata prasaMgenuM tema ja IdulAlanA paMDitajIe keTalAka samaya gujarAta vidyApIThamAM gAMdhIjI sAthe pitAnA aMgata jIvananA eArabharyA keTalIka prasaMganuM hRdayasparzI ane keTalAka samaya muMbaImAM bhAratIya vidyAbhavanamAM munazIjI sAthe Alekhana thayuM che. te vAMcatAM paMDitajI keTalI ye vAra svastha thaI rahIne kArya karyuM. paMDitajIne emanI vidyAne mATe, emanA graMthone jatA, AMkhamAMthI AMsu TapakatAM, koI vAra gaLagaLA thaI jatA ane mATe suvarNacaMdraka, pAritoSiko, DI. lITa. nI upAdhi vagere maLyAM, kahetA ke, "basa, hamaNAM have vAMcavAnuM baMdha rAkhe." : paraMtu A badhAM aupacArika sanmAna hatAM. paMDitajIe potAnA vyakitatva para enI jarA paNa viparIta asara paDavA dIdhI nahIM. rajAnA divase che tyAre paMDitajI pAse vAMcavA mATe savAre paMDitajI sAthe athavA bapAre paNa jate, emane nekara saraju thavA mAdhu amArA mAro paricaya I. sa. 1944thI. e samaye huM kaeNlejamAM vidyArthI tarIke dAkhala thayela ane muMbaImAM zrI mahAvIra baMne mATe cA banAvI lAva. jyAre gaMbhIra. vAMcana cAlatuM hoya te samaye paMDitajIne koI maLavA AvyuM hoya tyAre temAM lAMbI vAta jaina vidyAlayamAM raheto. te samaye amAre dhAmika abhyAsamAM paMDi karatA nahi, ekAda miniTamAM patAvI mane AgaLa vAMcavAnI sUcanA tajIe saMpAdita karelA graMtha vAcaka umAsvAtikane 'tattvArthasUtra'nuM kratA, eTale AvanAra vyakti tarata samajI jatI. vidyAbhyAsanA adhyayana karavAnuM hatuM. paMDitajInI sUkSama ane gahana vidrAne tyAre pahele paricaya thayo. e ja varSe vidyAlayamAM paMDitajI kAkAsAheba samayamAM mulAkAtIo khalela pahocADe te emane gamatuM nahi, kAlelakara sAthe maMgaLa pracavana mATe padhArelA. e samaye emanuM darzana paMDitajI AMkhe joI zakatA na hatA, paraMtu 'saritakuMja makAnamAM pahelavaheluM thayeluM, tyAre paMDitajI muMbaImAM bhAratIya vidyAbhavanamAM vasavATane kAraNe teo pratyeka vastuthI eTalA paricita thaI gayA rahetA eTale koI koI vakhata huM temane maLavA jato. teo zrI hatA ke temane tyAM besavA UThavAmAM ke haravA pharavAmAM koI aDacaNa muMbaI jaina yuvaka saMghanI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM pramukhasthAne paDatI nahi. badhuM ja patAnI meLe rI letA. pratyeka vastu kayAM birAjatA. koI koI vakhata temAM pote paNa ekAda viSaya upara keTalA aMtare che e emanA citta samakSa spaSTa rahetuM. emanI zravaNapravacana ApatA. te sAMbhaLI paMDitajInI vidvattAthI huM ghaNo prabhAvita zakita ghaNI tIvra hatI. Teliphona paNa jAte ja letA ane vAtacIta thayo hato. karatA. avAjane oLakhI levAnI temanI sUkSma grahaNazakti ane smaraNa- I. sa. 1951mAM senTa jheviyarsa kaoNlejamAM gujarAtInA zakita paNa eTalI ja sateja hatI. paMDitajI pAse huM jato tyAre adhyApaka tarIke meM kArya zarU ane sAthe sAthe jaina yuvaka mAre mAro paricaya ApavAnI jarUra paDatI nahi. mAro avAja saMghanI kAryavAhaka samitimAM paNa levAyo. zrI paramAnaMda kApaDiyA e oLakhI letA. keTalIka vAra ame beThA hoIe tyAre temane tathA mArA sasarA zrI dIpacaMdabhAI zAha sAthe yuvaka saMghanI pravRtti- maLavA AvanAra koI mANaso bahArathI vAto karatA karatA AvatA hoya ene aMge paMDitajIne maLavA javAnuM vAraMvAra banatuM. e arasAmAM to paMDitajI tarata kahetA ke phalANAbhAI AvyA lAge che. paMDitajInI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaNazakita ane smaraNazakita eTalI tIvra hatI ke bUTa, caMpalanA avAja parathI paNa koI AvyuM che te teo jANI letA . ekavAra muMbaImAM 'tAnasena' nAmanuM calacitra jevA paMDitajI gayelA. 'mAtra' saMvAdo ane gIte temaNe sAMbhaLelAM paNa e citra joIne pAchA pharyA pachI emaNe keTalAya prazna karyA tyAre calacitra jonArA je vAto cUkI gayA hatA te zravaNazaktinI ekAgratA vaDe temaNe kevI sarasa rIte pakaDI lIdhI hatI tenI pratIti thaI hatI. 1955 - '56mAM paMDitajI pAse AvanArA mahAnubhAvAmAM sAhitya pariSadanA baMdhAraNa vagerenI carcA mATe AvanArA sneharazmi, umAzaMkarabhAI ane jyaMtI dalAla mukhya hatA. sAhitya pariSadanA navesarathI ghaDAnArA baMdhAraNanI ghaNI vATAghATo paMDitajInI hAjarImAM thatI. keTalIka vAra matabhedo thatA tyAre, khAsa karIne jyaMtI dalAla ugra banI gayA heAya tyAre, paMDitajI thADuMka ja kahetA ane vAtanuM nirAkaraNa thaI jatuM. paMDitajI 'baLavAkhAra paMDita' tarIke jANItA hatA. keTalA ye dhArmika ja kriyAkAMDo upara emaNe prahAro karelA che; Ama chatAM paMDitajI mAtra buddhivAdI nahotA, zrAddhAnA tattvane paNa temanA jIvanamAM pUro avakAza hatA. mane eka prasaMganuM barAbara smaraNa che. cemAsAnA divaseA hatA. paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe paMDitajI muMbaI AvavA nIkaLatA hatA. huM paMDitajIne levA mATe 'saritakuMja'mAM gayA. teo taiyAra thayA. meM cAlavA mAMDayuM tyAM paMDitajI kahe, 'eka miniTa UbhA raheA' mane ema ke kaI levAnuM bhulAI gayuM haze; para Mtu paMDitajIe meADhA AgaLa hatheLI dharI navakAra maMtra bolavAnuM zarU karyuM. traNa navakAra gaNIne emaNe rUmanI bahAra paga mUkayo. meM paMDitajIne pUchyuM, 'Apa paNa e rIte navakAra gaNA che?" temaNe karyuM, 'zrAddhA vagara ApaNuM jIvana TakI ja na zake. bahAragAma jatAM ke koI sArA kAma mATe jatAM huM haMmezAM manamAM navakAra gaNI lauM chuM.' paMDitajIe jyAre peAtAnI tabiyata sArI hovA chatAM paryuSaNa vyAkhyAnamALAnuM pramukhasthAna cheDayuM. tyAre meM emane pUcheluM, 'Ape kema muMbaI vyAkhyAnamALAmAM javAnuM mAMDI vALyuM?" emaNe eka ja zabdamAM uttara Apyo. 'vayodharma', paMDitajI kahetA ke ApaNA lokomAM uMmara pramANe peAtAnA dharmo bahu ochA masA samaje che, khAsa karIne jAhera jIvanamAM je pramANe ApaNI uMmara cAlatI hAya te pramANe ApaNAM rasa ane pravRttinAM kSetra badalavAM joIe. kheDitajI mitabhASI ane mitAhArI hatA. vAtacItamAM teo hamezAM TUMkA ane muddAsara javAba ApatA. e javAbamAM paNa emanI vidvattA DokiyuM karI jatI. tattvajJAnanI carcA hoya to emanI bahuzrutatAnI pratIti vAte vAte thatI. dareka dharma ane saMpradAyanI ke enA mahAna dArzanikonI vAta thatI hoya tyAre tenA guNapakSe zuM zuM che ane enI maryAdA kAM kAM rahelI che tenI samatola vAta paMDitajI pAsethI sAMbhaLavA maLatI. paMDitajInI smRti khUba sateja hatI ane koI paNa vyakti ke graMthano saMdarbha jhINavaTathI tarata ApatA. paMDitajI maMda ane mRdu avAje vAta karatA. koI vAra bhArapUrvaka vAta karavI hoya tyAre jamaNA (ke DAbA) hAyanI tarjanI UMcI karI te vaDe teo te darzAvatA. paMDitajI ekalA beThA hoya athavA mAtra sAMbhaLavAnuM cAlatuM hoya tyAre emanA jamaNA hAthanA aMgUThA upara tarjanI satata pharyA karatI hoya, jANe mALA pheravatA na hoya! kyAreka DAbA hAthamAM paNa e kriyA cAlatI hoya ane kyAreka te vaLI baMne hAthamAM; kayAreka vAto karatAM karatAM paNa cAlatI hoya. (muni jinavijyajIne paNa evI Teva hatI. jIva ane zivanA milanarUpa e mudrA ane AMgaLI pheravavAnI A kriyA haThayoganI daSTie dIrghAyuSyamAM sahAyarUpa manAya che.) kizorAvasthAmAM zItaLA thavAne kAraNe paMDitajInA zarIramAM garamI puSkaLa rahetI. rathI gharamAM hoya tyAre ghaNuM kharuM teo phakata dhAtiyuM paherIne ja besatA. dhotiyuM khAdInuM ane hamezAM svaccha rahetuM. chAtI upara teo vasra sahana karI zakatA nahi. bahAra javuM hoya tyAre khAdInuM sAduM paheraNa paherI letA.. AjIvana brahmaca[pAsanAne kAraNe paMDitajInuM zarIra ejasvI hatuM. vRddhAvasthAmAM paNa emanA zarIra upara uMmaranI asara jaNAtI nahi. avasAnanA mahinA pahelAM jIvana tA. 1-9-'78 emane maLavA gayA hatA tyAre paNa teo pathArImAM beThA thayA hatA ane TaTTAra beThA hatA. . paMDitajInA sAnnidhyamAM mane hamezAM emanA vAtsalyanA anubhava thato. huM amadAvAda eka varSa mATe gayA hatA ane lojamAM jamatA hatA. eTale mArI tabiyata mATe teo hamezAM phikara karatA. eka divasa sAMje gayA tyAre mane kahe Aje navaragapurA bAju pharavA jaIe. saritakuMjathI Azrama roDa para sIdhA ja ame cAlyA, tyAre raste ATalAM makAno ke vAhanavyavahAra nahi. (Aje te have 'saritakuMja' paNa rahyuM nathI) raste Ama zAMta hato. amuka aMtare cAlyA pachI paMDitajI kahe, 'have DAbI bAju vaLeA' ame DAbI bAjunA raste cAlyA. paMDitajI pachI kahe, "ApaNe anAja-kariyANAnI dukAna che tyAM jaIe." paMDitajI joI zakatA nahi, paNa keTaluM aMtara kapAyuM che ane karyAM pahoMcyA chIe tenI temanI sUjha cokasAi bharela hatI. e dukAne ame gayA. emanA koI sagAnI e dukAna hatI. paMDitajIe badAma, kAju, drAkSa, ema cAra pAMca paDIkAM baMdhAvyAM; pachI mArA hAthamAM ApIne kahe, "ramaNabhAI, A tamArA mATe baMdhAvyAM che. paisA ApavAnA nathI ApaNI gharanI ja dukAna che. paMDitajIe zA mATe navaraMgapurA bAju pharavA javAnuM sUcana karyuM hatuM te samajAyuM. emanA Agrahane chevaTe vaza thavuM paDayuM. emanA vAtsalyanA sparzathI mAruM hRdaya Ardra bhAve namI rahyuM. zuddha paMDitajInA avasAnanA choka mahinA pahelAM mArAM patnI sAthe huM maLavA gayo hato. varSo jUnAM muMbaInAM smaraNo tAjAM karyAM. ATalI uMmare paNa emanI smRti sateja hatI, alabatta, vAta karatAM karatAM cita thAkI jatuM to thoDIvAra zAMta rahetA. amArAM baMne saMtAnAne yAda karyAM ane pharI amadAvAda jaIe to saMtAnAne laI emane tyAM amAre javuM ane tyAM ja jamavAnuM rAkhavuM evA Agraha karyo. kahe, 'ahIM jamavAnI badhI vyavasthA thaI zake ema che, mATe e ciMtA karaze nahi." paMDitajIe amadAvAdane pAtAnuM nivRttisthAna, nivAsasthAna banAvyuM te pachI amadAvAda bahAra khAsa teo gayA nathI. 'saritakuMja' mAMthI muni jinavijyajInA makAnamAM, 'anekAMtavihAra'mAM rahevA gayA pachIthI te gharanI bahAra paNa khAsa jatA nahIM, chellAM keTalAMka varSomAM te| alabatta, tabiyatane kAraNe paNa teo bahAra nIkaLatA nahi. paMDitajInuM jIvana eTale AjIvana vidyopAsanA ane AjIvana brahmacaryanI paNa upAsanA. alpaparigrahI, nisvArtha, tapAmaya, eJ emanuM jIvana. paMDitajI eTale jaMgama tIrtha. 1956mAM huM amadAvAda choDI muMbaI pAchA Avyo tyArathI te Aja sudhI amadAvAda jAuM tyAre paMDitajIne maLavA javAnuM, vaMdanArthe javAnuM te acUka rAkhyuM hatuM. chelle emanA avasAnanA cAreka mahinA pahelAM eka vakhata maLavA gayelA tyAre muni jinavijyajI tyAM AvIne rahyA hatA. paMDitajIe mane kahyuM, 'munijIne kaeNnsara thayuM che. DAkTara kahe che ke have e mahinAthI vadhu nahi kADhe. bahAra sUtA che. tame maLe tyAre kaeNnsaranI vAta karatA nahi.' huM munijI pAse gayA. munijI prasanna hatA. gujarAta vidyApIThanAM keTalAMka saMsmaraNA mane kahyAM. sAthe sAthe kahyuM, 'basa have taiyArI thaI gaI che, thoDA divasane ja mahemAna chuM. mRtyudevanA AgamananI utsukatApUrvaka rAha jou chuM.' mRtyunI vAte kadAca munijI asvastha bane evI bhIti hatI, para Mtu mRtyunI vAta emaNe pote ja kADhI ane prasannatApUrvaka tenI taiyArI darzAvI. muni jInavijayajI jatAM paMDitajIne eka nikaTanA sAthI ane AdhArastaMbha gumAvyA jevuM lAgyuM. paMDitajInuM smaraNa thatAM cittapaTa para aneka smaraNA taravarI rahe che. 'darzana ane ciMtana', 'tattvArtha sUtra' 'sanmatitarka' 'bhAratIya vidyA' vagere emanA graMthAnuM vAMcana - manana karIe chIe tyAre emanI dArzanika pratibhAnI jhAMkhI thAya che. viparIta saMjogAmAM emaNe karelI jIvanasAdhanA ananya che. e mATe bhaviSyanA ItihAsakAro emane eka viziSTa koTinI mahAna vibhUti tarIke biradAvaze. e mahAna vibhUtine ApaNI hArdika zraddhAMjali hai! DaoN. ramaNalAla cI. zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 15 78 paMDitajInA AyunA sArame varSe AMkha gumAvI tene paMDitajIe 'aMdhApAnA kALayuga kahyo che paNa te yugathI teo dIna thayA nahIM; hiMmata hAryA nahIM ane vidyAkSetre prayANa karyuM ane A yuganA eka tejasvI prajJAcakSu banI gayA. vighA prApta karIne saMtuSTa thayA nahIM; paNa adhyApaka rUpe ane saMpAdaka saMzodhaka - lekhaka rUpe tenuM vitaraNa karI jagaprasiddha bhAratIya vidyAnA vidrAna banI gayA. chellAM varSomAM temanA mAtra darzana karI kRtArthatA anubhavatA aneka deza-videzanA vidrAno meM joyA che. jyAre pUrNa svastha hatA ane vidyAkSetre pravRttizIla hatA yAre sarvazrI dharmAnaMda kolaMbI, AcArya narendra deva, rAhula sAMkRtyAyana jevA vidrAnA banArasamAM temanI pAse AvI dArzanika carcA karatA ane te kSetre kaMIka navuM pAmyAnA saMtoSa sAthe vidAya thatA paNa te kALe paNa paMDitajIno vidyAyoga satata cAlyA ja karatA. banArasa yunivarsi TInA prAdhyApaka hovA chatAM diggaja gaNAtA paMDito pAse jaIne temanA vargamAM sAmAnya vidyArthI banI besavAmAM temane saMkoca hatA nahIM ane temanI sAme besI mAtra zrotA rUpe ja nahIM paNa prabuddha vidvAnane zobhe e rIte jyAre te te viSayanI carcA karatA tyAre anya vidyArthIe acaMbo pAmatA, eTaluM ja nahIM paNa prAdhyApakane paNa ghaDIbhara ema lAgatuM ke peAte je viSayamAM niSNAta che temAM paNa je prazno kadI UThayA nathI te A navA AgaMtukane kyAMthI UThe che ane tenuM samAdhAna karavAmAM ghaNI vAra prAdhyApakone mUMjhavaNa paNa anubhavatA meM joyA che. dArzanika praznAnI jhINAmAM jhINI vigatamAM UtaravAnuM ane tenI tulanA ja nahIM paNa tenA ItihAsamAM UtaravAnI Teva paMDitajIne hatI ane tethI teo te te praznAnA marmane pAmavAmAM kuzaLa banI gayA hatA. temanI A kuzaLatA temanAM lakhANeAmAM ane saMpAdita saMskRta-prAkRta granthAmAM chatI thayA vagara rahetI nathI ane te te grantha vAMcanArane temanI pratibhAnAM darzana thAya che. temanuM vyAvasAyika jIvana vi. saM. 1969mAM munirAjonA prAdhyApaka padI zarU thayuM ane temanA A vyavasAya, ema kahI zakAya ke jIvana paryaMta cAlyA ane lekhaka jIvananI zarUAta kema karI te viSe temanI peAtAnI noMdha joIe: temanA mitra vrajalAlajIne munizrI ka ravijIe kahyuM ke 'tame hindImAM sAruM lakhI zako cho eTale hindI jaina sAhitya tame taiyAra karo ne sukhalAlajI peAtAnI avasthA pramANe lakhavA asamartha che to teo bhale bhaNAvavA AdinuM kAma kare." - A sAMbhaLIne paMDitajIne 'cAnaka caDI' ane sAhitya nirmANa kSetre paNa temaNe jhaMpalAvyuM. temaNe potAnI aMdhatAne peAtAnA jIvanavikAsanA avarodha rUpe kadI svIkArI nathI ane tethI dIna thayA nathI. temanAM lakhANAmAM temanuM aMdhatva kadI ADe AvyuM nathI. lakhAve chatAM pote ja lakhatA hoya evuM askhalitapaNa temanA lakhANamAM joI zakAya che. temanA aMdhatvathI ajANane kadI e bhAsa nahIM thAya ke lekhaka aMdha che. AnI pAchaLa je prakAranA pariAma teo karatA e dhyAnamAM levA jevA che. teo potAnA adhyayanakALamAM je kAMI vAcaka dvArA sAMbhaLatA tenI vAsanA peAtAnA manamAM pUrI rIte aMkita thAya e mATe temanA pUro prayatna rahetA. AthI AcArya hemacandranA vyAkaraNanA aDhAra hajAra zloka pramANa grantha temane kaMThastha hatA, eTaluM ja nahIM paNa je koI granthanuM adhyayana temaNe karyuM, pachI te kAvya hoya, alaMkAra hoya ke darzanano grantha hoya, te kaMThastha jevA ja banI jato. AmAM temanI zakita ghaNI veDaphAI e temaNe svIkAryuM che paNa temanI A kaThasthavighA ja temane peAtAnA saMzodhana - saMpAdana - lekhanamAM atyaMta sahAyabhUta thaI cheevA mAro anubhava che. koI paNa dArza nika viSayamAM jyAre lakhavuM hoya tyAre tenA saMdarbhagranthonI tAlikA ja nahIM paNa temAM carcAno viSaya kyA prakaraNamAM Ave che te paNa teo nirdiSTa karI zakatA. AthI temanA lekhananI prAmANikatA ja nahIM paNa te te viSayanI samagratA paNa temaNe carcelA dArzanika viSayAmAM jovA maLe che. buddha jIvana karmagraMtho ane pratikramaNa sUtrono hiMdI anuvAda lekhanajIvanamAM prAraMbhamAM prAkRtagrantho, je sAmAnya rIte jainonA badhA ja vargane upayogI che, tevA pasaMda karyA. te kALe karmagranthA, pratikramaNa sUtra jevA granthono hindI anuvAda temaNe graMthA ryo; ene TapI jAya tevA anuvAda Aje paNa upalabdha nathI. je kAMI che temAM tenI nakala jovA maLe che ane tevA granthA mATenuM mArgadarzana paNa temAMthI pachInA lekhakoe meLavyuM che. vizuddha anuvAda ane pAribhASika zabdonI vyAkhyA uparAMta ItihAsa ane tulanA daSTie prastAvanAe te kALe (I. 1917 - 21) paNa temaNe temAM ApI che, ane tethI te kALanA keTalAka AcAryae ItihAsa viSe vAMdhA paNa uThAvelA evuM yAda che, paNa temaNe te kALe je ItihAsa daSTie lakhyuM te Aje paNa susaMbaddha ja jaNAya che ane temAM saMzodhanane avakAza nathI te temanI saMzodhana daSTinI zAkha pUre che. A kArya temaNe AgrAnI jaina pustaka pracAraka maMDaLa saMsthAnA Azraye banArasa ane AgrAmAM rahI karyuM hatuM . yogadarzana ane yogavizikA sAmAnya jainane upayogI evA grantho ApIne temanA dArzanika AtmA saMtuSTa thAya ema na hatuM; eTale temanuM dhyAna granthA pratye gayuM. prAraMbha karyo yogadarzanathI. A granthanA keTalAMka sUtreAnI vyAkhyA upAdhyAya yuvijyajIe karI hatI . te AmAM ApavAmAM AvI che. uparAMta jaina AcArya haribhadra kRta yogavizikAne paNa temAM samAveza karI vaidika ane jainayoga viSenI je AsthA hatI te temAM nirUpavAmAM AvI che. nyAyAvatAra I. 1927mAM jaina nyAya viSenA atisaMkSipta grantha nyAyAvatAranA gujarAtI anuvAdathI jainadarzanakSetre temaNe praveza karyo. temAM paNa tenI prastAvanAmAM jaina nyAyanuM siMhAvalokana te karI ja dIdhuM che. sanmatitarka paNa pachI teA eka evA grantha temaNe saMpAdita karyA. jene lIdhe teo samagra dArzanika jagatamAM vikhyAta banI gayA, e hatA siddhasena divAkaranA sanmatitarka ane tenI AcArya . abhayadeva kRta TIkA vAdamahArNava. TIkA tenA nAma pramANe bhAratIya darzanAmAM je vividha vAdo carcAya che, tenA saMgraha karanAra vAdamahArNava grantha che, temAM zaMkA nathI. bhAratamAM bAramI zatAbdI sudhInA je dArzanika vikAsa prameya ane pramANa vize thayo hato teno samagra bhAve samAveza anekAMtadaSTithI AmAM karavAmAM Avyo che, eTale enuM sTeMpAdana - e mahAbhArata kArya hatuM paNa temaNe te AgrAmAM IM. 1920 mAM zarU karyuM ane gujarAta vidyApIThanA khurAtattva maMdiramAM 1921 - 30 rahI aMte 1932mAM te pUruM karyuM. tenA pAMca bhAgamAM mULa ane TIkA che, chaThThA bhAgamAM mULanA gujarAtI anuvAda ane vivecana uparAMta vistRta prastAvanA che. A granthanuM saMpAdana e mahAbhArata kArya hatuM ema je me kahyuM te yathArtha ja che. bhAMDArakara InsTiTayUTa aneka hastaprato ekatra karI mahAbhAratanI praziSTa vAcanA paNa taiyAra karI che temAM tene sarakArI ane binasarakArI Arthika sahAya uparAMta deza - videzanA aneka khyAtanAma vidvAnonA sahakAra maLyo hato. jyAre sanmatinA saMpAdanamAM paMDitajInA eka mAtra sahAyaka paM. becaradAsajI ja hatA. teo paNa eka samartha vidvAna che emAM zaMkA nathI. gAMdhIjIne e granthanuM mahattva barAbara manamAM vasI gayuM hatuM ane prathama bhAga prakAzita thayA pachI te viSe je prazaMsA thaI tethI temane e kAryanI upayogitA samajAI hatI; paraMtu gAMdhIjInA sAthIomAM evA paNa hatA jemane svarAjyanI laDatamAM vaLI AvA dArzanika granthanA saMpAdananI zI upayogitA? - ema vAraMvAra zaMkA thatI ane eno virodha paNa thatA. chatAM gAMdhIjInA Agrahane kAraNe e zamI jato. Ama virodhanA vAtAvaraNa vacce ane Arthika bhIMsamAM e kAma karavAnuM hatuM, chatAM paNa pUrA utsAha ane laganathI e kArya paMDitajIe pAra pADayuM. bhAratIya vidyAmAM paurANika sAhityamAM mahAbhAratanuM saMpAdana e jema eka atyaMta mahattvanuM kAma thayuM che te ja rIte bhAratIya darzana vidyAmAM sanmatitarkanuM paMDitajInuM saMpAdana eka sImAstaMbha che, te kAraNe ke A pUrve bhAratIya darzananA eka paNa grantha e prakAre saMpAdita thaI prakAzita thayA na hatA, ane tyAra pachI paNa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana tA. 1-1-78 kara: RG kA e koTina dArzanika grantha saMpAdita thayo nathI. temAM temaNe TIkAnI pratyeka paMkitamAM AvatA vicAra ke zabdarUpa te pUrve kayA granthamAM Ave che te zodhIne ApavA prayatna karyo che. eTaluM ja nahIM paNa e vicAra ke carcA anyatra kyA kayA rUpe upasthita karavAmAM AvI che tenI paNa nadhi saMskRta bhASAmAM lIdhI che. uparAMta temAM AvatA anya graMthanAM avataraNone zodhIne mULa sthAna ApavA prayatna karyo che, eTaluM ja nahIM paNa e avataraNanA je pAThabhedo maLatA hoya te paNa noMdhavAmAM AvyA che. graMthane aMte aneka pariziSTa ApavAmAM AvyAM che ane chaThThA bhAgamAM carcita samagra viSayanuM nirUpaNa ItihAsa ane tulanA ISTae karyuM che. A badhuM temanA dArzanika jJAnanI vizALatA sUcave che. A uparAMta mULa ane TIkAnA pAThane zuddha karavA mATe te kALe upalabdha 27 pratA temaNe ekatra karI hatI ane te badhAmAM jyAM jyAM pAThabheda maLI AvyA e badhAnI noMdha laI mULa ane TIkAkArane abhimata kaye zuddha pATha hoI zake eno vicAra karI e granthanI praziSTa vAcanA paNa prasthApita karI ApI che. A daSTie, A kAryane meM mahAbhArata kAma kahyuM che, temAM jarAya atizayokti nathI. paMDitajI A granthathI amara banI gayA che ema kahuM to temAM paNa atyukita nathI. Ama chatAM te saMpAdana sarvathA nirdoSa ja che tevuM temaNe mAnyuM na hatuM. je kAMI sAmagrI maLI tene AdhAre banI zake eTalo prayatna krI temaNe tene saMzodhita karyo che. eTale jyAre yuvAna munirAja zrI jaMbuvijyajIe temanuM ekAda beazuddhio tarapha dhyAna doryuM tyAre teo bahu rAjI thayA hatA. AvA buddhimAna munine upayoga saMpAdana kAryamAM thavo joIe ema vicArI temaNe pU. munirAja zrI puNyavijyajIne sUcavyuM ke nayacakranA saMpAdananuM kArya ukata munizrIne seMpavAmAM Avaze to teo yathArtha rIte te pUruM karI zakaze. guNane pArakhavAnI AvI zakita ane biradAvavAnI AvI udAratA temanAmAM hatI ane ApaNe joIe chIe ke nayanacakranuM saMpAdana ukata munirAje bahu sArI rIte karyuM che ane paMDitajInI guNagrAhakatA ane pArakha zakitane siddha karI ApI che. pramANamImAMsA amadAvAda pachI paMDitajInuM kAryakSetra banArasa yunivarsiTI thayuM. AcArya AnaMdazaMkara dhruvanA AgrahathI teoe I. 1933 mAM - jaina darzananA prAdhyApaka tarIkenuM pada svIkAryuM. A kAryabhAra svIkAryA pUrve zAMtiniketana rahI teoe aMgrejInA vizeSa abhyAsa karyo. banArasamAM rahI temaNe pramANamImAMsAnuM saMpAdana . A granthanA saMpAdanamAM aneka pratene te upayoga karyo ja paNa A saMpAdananI vizeSatA tenAM hindImAM lakhAyelAM TippaNAmAM che. dArzanika carcAnA mudA, jevA ke pramANalakSaNa, pramANanA bheda, nivika95 pratyakSa Adi viSaya laIne te te carcAnA vikAsane ItihAsa te TippaNamAM tAravI ApyA che. AthI bhAratIya darzanomAM e TippaNe eka svataMtragranthanI garaja sAre evA banI gayAM che. ane pramANa prameya carcAne samagra bhAve ItihAsa jene jANavuM hoya temane mATe uttama saMdarbhagranthanI garaja te sAre evAM che ane sAthe ja bhAratIya pramANaprameya carcAnuM siMhAvalokana paNa te granthanI prastAvanAmAM hyuM che, AthI te prastAvanA ane TippANIne aMgrejI anuvAda Advanced Studies in Indian Logic and Metaphysics -e nAme kalakattAthI prasiddha thayo che. A grantha jenA paNa hAthamAM gayo che te paMDitajInI vidvatAthI ane temanA bhAratIya darzananI sarvagrAhI daSTithI prabhAvita thayA che. bhAratIya darzanazAstranA kSetre Avo abhyAsagrantha anya upalabdha nathI te tenA vAcakoe svIkAryuM che, Ama bhAratIya darzanazAstranA abhyAsa - adhyayana kSetre paMDitajIe navI keDI pADI che; ema kahuM chuM tyAre paNa temAM kazI atizayokita nathI. jJAnabiMdu ane jaina tarkabhASA jJAnabindu ane jaina tarka bhASAnuM saMpAdana paNa banArasamAM ja rahI karyuM. e banne granthanI prastAvanA ane TippaNomAM paNa temanI AgavI zailInAM darzana thAya che. jJAna saMbaMdhI carcAne samagra bhAve A granthamAM AvarI levAmAM aAvI che. paplavasiha ane hetu bidu TIkA : A ja samaya daramiyAna temaNe prastAvanA sAthe cArvAkadarzananA eka mAtra grantha tapaplavasiMha ane bauddhadarzananA darzanagrantha hetu bindu TIkAnuM saMpAdana karyuM. AmAM temane bhAra mULane zuddha karI chApavA mATe che. A banne grantho vaDodarAnI suprasiddha gAyakavADa oriyenTala risarIjhamAM chapAyA che ane tethI te dezavidezamAM vidvAnone sulabha thayA che. A graMthAe paMDitajInI anyadarzanamAM paNa je gati che tenI pratIti karAvI che. A grantha evA che, je durlabha koTinA hoI tene sulabha karI ApavAnuM zreya paMDitajIne phALe jAya che. vedavAda dvArnAizikA banArasathI I. 1944mAM nivRtta thaI muMbaI vagere sthAnamAM rahyA, chatAM temanI sAhitya pravRtti sthagita thaI nahIM ane tenI pratIti te temaNe karela vedavAda dvArnAizikAnA anuvAda - saMpAdanathI maLI rahe che. siddhasena divAkaranI A kRtimAM upaniSadone AdhAra levAmAM Avyo che, tethI tenA vivecanamAM paMDitajIe potAnA vaidikavighAnA pAMDityane paNa ThIka ThIka paricaya Apyo che ane samajavAmAM kaThaNa paDe evI vedavAdadvatrikAne spaSTa karI ApI che. tenuM prakAzana bhAratIya vidyAbhavana, muMbaIthI thayuM che. tattvArthasUtranuM vivecana paMDitajInuM tattvArthasUtra vivecana' jaina vidyAnA eka praziSTa lekhAtA grantha tattvArthasUtrane abhyAsa mATe sugama banAvI devAnI daSTithI lakhAyuM che. tenI prastAvanAmAM te granthanA kartA ane tenI TIkAono paricaya Apyo uparAMta te granthanA upAdAnanI carcA karI che. A granthanI prastAvanA viSe vivAda cAlyA ja karyo che. tasvArthanA lekhaka umAsvAti sacelaka paraMparAnuyAyI hatA ke acelaMka paraMparAnA - A samasyA ane saMpradAyamAM vivAdanuM kAraNa banI che. paMDitajIe pitAnI taTastha daSTithI e siddha karyuM che ke, umAsvAtinI daSTi racelaka paraMparAne anusare che, paraMtu AthI banne paraMparA nArAja che, kAraNa temaNe e spaSTa karyuM che ke tene nathI digaMbara ke nathI zvetAmbara. mane yAda che ke jyAre tattvArthasUtranuM hindI saMskaraNa banArasamAM chapAtuM hatuM tyAre temAM Arthika sahAyaka thanAra AcAryazrI vijayavallabhasUrinuM sUcana hatuM ke prastAvana chApavAmAM na Ave te sAruM. paMDitajIe spaSTa lakhI dIdhuM ke prastAvanA vinA pustaka prakAzita karavuM hoya to tavAInA chApela pharamAM gaMgAmAM padharAvI dauM, je kharca thayo che te ApI dauM, paNa prastAvanA te chapAze ja. chevaTe pU. munirAja zrI praNyavijyajIe samAdhAna karAvI ApyuM ane te chapAyuM. hamaNAM ja jayAre kendra sarakAre racela bhagavAna mahAvIranA nirvANanA pacIsamA varSanI ujavaNInI samitie paMDitajInA tattvArthane badhI bhASAmAM prakAzita karavA IrAdo jAhera karyo tyAre digaMbara vidutpariSade e chApavA sAme virodha karyo, Ama paMDitajInuM tAdrazya banne paraMparAnA bhakatone sAle che. ane paraMparA cAhe che ke AjanA arthamAM umAsvAtine zvetAmbara ke digaMbara jAhera karavA joIe. jyAre paMDitajI mAne che ke jenI salaka paraMparAne vikAsa zvetAmbara paraMparAmAM che ane alaka paraMparAno vikAsa digaMbara paraMparAmAM che. A graMthanI prastAvanA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-78 prabuddha jIvana sAmenA AvA virodha chatAM A tattvArtha vivecananI gujarAtI samadazI samanvayakAra cAra, hindI traNa ane aMgrejI eka AvRtti prakAzita thaI che te batAvI Ape che ke te granya abhyAsIne keTalo upayogI siddha paMDita sukhalAlajIne dehavilaya thatAM gujarAta ane bhArate thayo che. bhAratIya darzanane eka mahAna samanvayakAra gumAvyo. jaina paraMparAne adhyAtma vicAraNA anekAMtavAdamUlaka nayavAda, vividha darzanika paraMparAnuM adhyayana - I. sa. 1955mAM gujarAta vidhAnasabhAmAM je vyAkhyAna ApyAM ane gAMdhIdarzana - emane paMDitajInA jIvananAM mukhya ghaTaka paribaLo te "adhyAtmavicAraNA' nAme prasiddha thayAM che. sAdhanAmAM bheda chatAM lekhI zakAya. hindu, jaina, bauddha e traNeyamAM AtmAne paramapadane pAmavAne kevaLa pAMDitya ane bahuzrutatAmAM ja temanI koTi prApta karanAre mArga tAvika rIte ke eka ja che, e viSayanuM pratipAdana temaNe paNa moTI siddhi meLavI gaNAya; paranuM paMDitajIe te te meLavelA pitAnI AgavI bhedamAM abheda dekhatI daSTithI karyuM che. A koTinuM paraMparAgata zAstrajJAnane pitAnI samanvayadaSTithI ujajavaLa banAvyAM samanvayapradhAna bIjuM koI pustaka AdhyAtmika vivecana sAhityamAM hatuM. A saMbaMdhamAM ApaNe paMDitajInI tulanA AThamI zatAbdImAM hajI mArA jovAmAM AvyuM nathI. thaI gayelA AcArya haribhadranI sAthe saheje karI zakIe. eka bhAratIya tattvavidyA rIte te temanAmAM haribhadranI ja dArzanika daSTine vartanamAna yuga'bhAratIya tattvavighA'nAme prasiddha pustaka paNa temanA vadarA saMdarbhamAM punaravatAra thayele ApaNe joI zakIe. 'samadazI AcArya yunivarsiTImAM I. sa. 1957mAM Apela vyAkhyAnanuM ja che. AmAM haribhadra e nAme prasiddha thayelAM pitAnAM vyAkhyAmAM haribhadranuM jIva, jagata ane Izvara vize bhAratIya dArzanika vicAraNAnuM mUlyAMkana karatAM paMDitajIe kahyuM che ke haribhadra vividha dArzanika ItihAsa ane tulanA - e banne daSTie samanvayapradhAna vive paribhASAonA bhedone uparachallA gaNI keTaleka sthaLe mAtra zAbdika cana karavAmAM AvyuM che. A pustaka viSe paNa kahI zakAya ke samagra bheda hovAnuM, te anyatra navA arthaghaTanathI aikaya sadhAtuM hovAnuM bhAve ukata traNe ya viSayanI vivecanA karatuM bhAratIya dArzanika darzAvyuM. haribhadranI vizeSatA tenI A samanvayakArI ane udAra sAhityamAM A prathama ja pustaka che. tenuM eka eka vAkaya sUtrAtmaka daSTimAM rahelI che. che ane paMDitajInI samagra dArzanika vidyA sAdhanAnuM navanIta temAM maLI rahe che. pAMDitya, vidyAvyAsaMga ane bahaSNutatva, e badhuM upayogI hovA chatAM jIvanamAM enA karatAM ya uccatara sthAna niSpakSa dRSTi samadarzI AcArya haribhadra ane sva ke para paMtha yA saMpradAyane bheda rAkhyA sivAya darekamAMthI paMDitajInI jIvanadaSTi samanvayapradhAna che ane te ja daSTine guNa tAravavAnI daSTi, tema ja pitAnA paMthanA na hoya evA AgaLa karIne temaNe jIvanane ja nahIM paNa dharma ane darzanane viziSTa vidrAne ane sAdhako pratye samajadAranuM sabahumAna dhyAna nihALyAM che ane e samanvaya che. daSTinA poSaka AcArya haribhadra kheMcAya evI nirupaNa zailInuM che. AcArya haribhadramAM A vizeSa vinA muMbaI yunivarsiTImAM I. sa. 1959mAM je vyAkhyAne tAe jeTalA pramANamAM ane jeTalI spaSTatAthI najare caDe che, teTalA ApyAM te 'samadarzI AcArya haribhadra' nAme I. sa. 1961mAM prasiddha pramANamAM ane teTalI spaSTatAthI bIjA koI bhAratIya vidvAnamAM thayAM che. AmAM AcArya haribhadranA jIvana ane temanA sAhityanuM pragaTa thaI ya te e eka zodhane viSaya che." - haribhadra mATe mUlyAMkana paMDitajIe karyuM che. darzana ane ciMtana paMDitajIe uccArelA A zabdo emane pitAne paNa pUrepUrA lAgu temaNe je gujarAtI - hindImAM dharma, samAja, rAjanIti keLa paDe che. haribhadranA 'paDa-darzana samuccaya', 'zAstravArtA rAmuccaya', vaNI, darzana vyakita paricaya, anyanAM pustakonI prastAvanA, pitAnA 'yogadaSTi samuccaya' ane 'gabindu' jevA granthone tapAsIne jIvananA prasaMge vize lekhe ane vyAkhyAne ApyAM che tene paMDitajIe haribhadramAM tattva- samanvayanI je udAra dRSTi hovAnuM, saMgraha traNa bhAgomAM 'darzana ane citana' nAme thayo che, jenI pratipAdana karyuM che, tevuM ja prati-pAdana ApaNe paMDitajInA 'adhyAtma pRSThasaMkhyA lagabhaga 2500 pAnAM jeTalI thAya che. temAM temanI jIvana ane dharmadaSTinuM spaSTadarzana thAya che. uparAMta jyAM paNa kAMIka vicaraNA', 'bhAratIya tattvavidyA, 'darzana ane ciMtana' jevA granthAmAM sAruM jue te tene puraskAra karavAnI vRtti, temanI vastunuM nirUpaNa rajU thayelI vicAraNAne AdhAre karI zakIe. karavAmAM taTasthavRtti sAthe jIvanazodhanamAM upayogI thavAnI vRtti, UDe abhyAsa, temanI pratibhA, samanvaya pradhAnadaSTi - A badhuM paMDitajInI pitAnA samakalina jIvana ane samAjanA prazno A graMthanA pAne pAne jhaLake che. e vize ahIM vadhAre vivecananI paratvenI satata jAgRti ane AcAravicAranI ekatA-e viSayamAM jarUra nathI. prastutamAM temanA mukhya mukhya grantha vize ja lakhavAnuM temanA para mahAtmA gAMdhInA AcAravicArane UMDo prabhAva raheluM che vicAryuM hatuM. tethI anya nAnI pustikAo viSe lakhavAnuM ucita ane gAMdhIdarzanamAM paNa Izu khrista, laya, rUse vagere pAzcAtya dhAryuM nathI. vicAronI vicAradhArAne ane jaina, vaidika vagere paurvAtya vicAraI. sa. 1917thI temanI sAhitya lekhana - sAdhanA zarU thaI dhArAone je samanvaya sadhAyo che - satya nya ane ahiMsAnAM tanA te I. sa. 1960 sudhI te dhArA pravAharUpe barAbara cAlI, tyAra pAyA para sarva dharmonA sAra pratye je samabhAvanI daSTi rahelI che tene pachI temane manamAM eka bhaya pedA thayo ke mana upara have kAraNe te paMDitajInI dRSTi ane prakRtine 5thya, hitakara ane svIkArya vadhAre paDate boja Apavo nahIM; nahIM te parAdhIna jevuM jIvana pratIta thAya te saheje samajI zakAya che. che. emAM vaLI, mAnasika tANane lIdhe je lakavA ke evuM kaMIka thaI Ave te jIvana eka bAjarUpa banI jaze, eTale lekhana- zAstrIya paraMparA pramANe parizIlana karavAthI prApta thanuM prAcIna pravRtithI krame karI virata thatA gayA. manamAM ema paNa hatuM ke granthonuM UMDu, sUkSma ane saMgIna jJAna ane tenI sAthe Adhunika je prakAra ane je staranuM atyAra sudhI lakhAyuM che, tethI UtaratI koTinuM lakhAya e paNa lAMchanarUpa banaze, AthI mAtra aitihAsika , tulanAtmaka ane Alocaka daSTi - e je suyoga vAMcana tarapha vizeSa pravRtti rahI ane lekhana kavacita anivArya paMDitajIe cakSuhInatAnI atyaMta vikaTa paristhitimAM paNa, puruSArthabaLe, saMjogee ja thayuM, chatAM tevA lekhanamAM paNa temanA jAgrata AtmAnAM siddha karyuM hatuM, te suyoga vighAkotre ApaNe nyo virala thatA jAya che darzana thAya che ja. e hakIkata ApaNA A prarAMganA viSAdane vadhu ghero banAve che. -dalasukha mAlavaNiyA -harivallabha bhAyANI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prabhughna jIvana pUNa prajJa paMDita pUjya paMDita sukhalAlajI vize kazuM lakhavuM e sAhasa karavA barAbara che. kAraNa ke temanuM vyakitatva eTaluM pUrNa ane sala hatuM ke je kaI lakho e adhUruM ja hovAnuM. 1949mAM huM pIeca.DI. mATe mAruM nAma rajisTara karAvavAne mATe bhe. je. vidyAbhavananA e vakhatanA adhyakSa ane jANItA vidrarya mu. zrI rasikalAla parIkhane maLI, temanA khAsa Agraha hatA ke mAre paMDitajIne maLavuM - me joyuM che ke koI paNa vidyAkIya pravRttimAM pU. paMDitajInA AzIrvAda vinA mu. rasikabhAI AgaLa vadhatA nahi ane thoDA divasa upara ja mane kahetA hatA ke have zUnyatA bhAse che! mu. rasikabhAInI IcchAne mAna ApIne huM paMDitajIne maLavA gaI. paMDitajInA vidyAprema, temanuM saujanya, temanI jhINI jhINI vAta aMgenI kALajI ane sauthI vizeSa temanI sahRdayatA e badhuM joIne mArI sAme eka pUrNapraza manISInI mUrti UbhI thaI ane mu. rasikabhAInA AgrahanI sArthakatA mane samajAI pratikULa saMjogAne kAraNe be-aDhI varSa sudhI saMzodhana kAryamAM khAsa pragati thaI nahi. pachI kAma jozabhera upADayuM tyAre mane paMDitajInI adhyApana - paddhati ane kArya - paddhatino khyAla Avyo. koI paNa viSayanI carcA cAlatI hoya to tene viSe bhinna bhinna darzananA zA abhiprAyo che, tenuM samagratayA avalokana thavuM ja joIe ane tene mATe te darzananA mULa graMtho, temanA paranI mahattvanI badhI ja TIkA vagere jovAM joIe ane e aMge vidrAneAye kazuM lakhyuM hAya to te paNa jANavuM joIe evuM temanuM daDha maMtavya jenuM teo pAlana kare ane karAve. cakSuhindriyano sAtha na hovA chatAM paMDitajIe ATaluM jJAna kevI rIte prApta karyuM haze e kalpanA dhrujAvI mUkatI ane smaraNa - zakita te kevI ! vyAkaraNanA sUtreA sameta ghaNuMkharuM moDhuM TAMke; lagabhaga badhuM temane hastAmalavata ane chatAM bIjAne parAsta karI de tevI sabhAnatA nahIM. pAte anya mahAnubhAve pAsethI zA bAdhapATha lIdhA e sAbhAra yAda kare ane e rIte jANyuM - ajANye temanA ziSyone temanI pAsethI preraNA maLatI rahe. paMDitajInAM sanmatitarka prakaraNa ane tenA paranI taMttvabodhavidhAcinI TIkA ane evA bIjA graMthonAM saMpAdana joIe te temanI adhyayana paddhatino khyAla tarata ja Ave che ane temaNe e kAryo pAchaLa keTalA kAma lIdhA haze tenI mAtra kalpanA ja karavAnI rahe. aneka hastapratAmAMthI pAdo bIjA vAMce, e sarva manamAM saMgraha rAkhI, chelle zudhdha pATha nakakI karavA e bhagIratha kAma paDitajIe aneka vAra karyuM. temane jonArA thAkI jAya paNa paMDitajI na thAke. koI paNa darzanazAstranA graMthanI carcA cAlatI hoya te temAM je anya matA darzAvyA hoya te kathA darzananA che e pahelAM tAravavuM, jethI carcAnI sAcI ja samaja prApta thAya; anya pakSanuM khaMDana karyA pachI lekhaka peAtAnA vicAro rajU karavAnI zarUAta kare tyAM paNa ene maLatuM vAkya ke maLato vicAra kayA pUrvagAmI lekhakanA lakhANamAM maLI Ave che enI noMdha karavI jethI lekhakanuM potAnuM maulika keTaluM che ane enI pAchaLanuM prerakbaLa kazuM che te tarata ja pakaDAya - A pU. paMDitajInI adhyayana - adhyApana - saMpAdana saMzodhananI pati je ghaNA rUDhicustone na paNa gamI hoya. paMDitajI samaya ane kAmanI bAbatamAM khUba cokkasa paNa temane pUrI ksoTI karyA pachI khAtarI thaI jAya ke vidyArthI niSThApUrvaka kAma kare che ke tarata vidyArthI para temanuM vAtsalya varasI paDe ane tenA para vadhAre bAja paDatA lAge to batAve nahi paNa thoDuM darda temane jarUra thAya. eka vAra yogavAsiSThanA eka saMdarbhasthAna mATe pUrA yogavAsiSThanI mAre yAtrA karavI paDelI tyAre temanA mukha para karuNA chavAI gayelI joI mAro thAka UtarI gayA . huM jeTalA divasa paMDitajI pAse vAMcavA jatI teTalA divasa tA. 1-11-78 sukhalAlajI baporanI cA temanI sAthe levAnI hoya. thoDuM vAMcuM, pachI cA thAya, cA - biskITa laI pharI vAMcavA lAgIe - sAMja sudhI. AdimAM ane aMtamAM be - pAMca miniTa kuzala samAcAra pUche, dararojanuM kAma kema cAle che, rasAInuM Ayojana kevI rIte thAya che, pitAjI, bena majAmAM che, vagere vAto khUba sahAnubhUtipUrvaka pUche ane yogya salAha Ape. paNa vAMcavAnI zarUAta thAya eTale vidyA - yAtrA ja hAya, vacce bIjuM kazuM na Ave; TapAla Ave to paNa bAjue rAkhI de. paMDitajInI pAse aneka kSetranA mANase AvatA joyA che. saunI sAthe paMDitajI eTalA ja rasathI vAta kare; temanA kSetranI jhINI jhINI vigato "jajJAsubhAve pUche. koNa kharekhara kartavyaniSTha che ane koNa mAtra dekhAva kare che tenA viveka paMDitajI ddabhuta rIte karI zakatA. eka vAra ziSya bhAve svIkAryA pachI snehaSTithI ja jue, parikSakanI daSTie nahiM ane keTalAke paMDitajIne guru mAnIne, tenA lAbha paNa lIdhA haze. koI koI to potAnuM saranAmuM ApavAnuM hAya tA 'C/o. paMDita sukhalAlajI saMghavI' ema ApatA e jANuM chuM. AthI bahAra chApa sArI paDe ane e vyakita vizvasanIya manAya evI dhAraNA haze. paNa paMDitajIe AvI nAnI vAto viSe vicAra karI kyAreya mana bagADayuM nahi. jo mANasa pote hAthe dhareluM kAma karatA hoya te. e mArI tabiyatanI kALajI rAkhe che ke nahi, mAre mATe kazuM paNa kare che ke nahi vagere nAnA vicAra paMDitajIne koI vAra Ave nahi. hA, ziSyanA sAcA sneha maLe to paMDitajInuM haiyuM paNa mAtAnA haiyAnI jema rAjI rAjI thaI jatuM, e spaSTa joI zakAnuM. kyA mAnavanuM na thAya! paMDitajI peAtAnA sAthI ane paricArakonI khAsa kALajI rAkhatA. temanI saMbhALa lenAra bhAI saraju sAthenA temanA vyavahAra jovAnI khUba majA AvatI. sAMja paDe eTale pharavA jatI vakhate saraju kahe - paMDitajI, kapaDe badala lA. paMDitajI kahe - caleMge, saraju khoTo gusso kare -- caleMge karo, mane jAte vakata badalane cAhiye,calA pahana lA, ane paMDitajI hasatAM hasatAM kapaDAM badalI le. jamavAnI bAbatamAM paNa motIbena ane sarajunI mIThI dhamakIthI khAtA meM joyA che, ane e bAbatamAM me' paNa ghaNA haTha karyAM che. paMDitajI ochuM jamavAnA matanA - kAma vadhAre thAya mATe ane Arogya bagaDavAnI vhIke - ane temanI AjubAjunAM saunI e ja ciMtA hoya ke paMDitajI thoDuM vadhAre khAya. e snehakalaha saune tarabaLa karI detA. peAtAnA aMtevAsIone koInA taraphathI trAsa thatA hoya to paMDitajI e sahI zakatA nahi ane tyAre gussA paNa karatA. koInuM svAsthya bagaDayuM hoya to paNa khaMDitajIne cena paDe nahi ane eTale ja temanA kartavyaniSTha aMtevAsIe khAsa dhyAna rAkhatA ane potAne tAva ke evI koI asvasthatA hoya to jarA sAruM thayuM na thayuM ne paMDitajI pAse paheAMcI jatA, jethI temanI ciMtA ochI thAya. bAhya cakSu gayAM paNa paMDitajInI anya zakita ajaba rIte khIlI hatI. koI temanA saritakuMjanA varaMDAmAM dAkhala thAya ke temane pagalAM parathI khyAla Ave ke koNa AvyuM che ane e vAta sAcI ja hoya. koI vAra pUche ke sAthe koNa che ane sAthe koI hoya ja. mahinAo pachI koI maLe to paNa avAja parathI tarata oLakhe. tA. 2jI mArca 1978nA roja rAte ATha vAgye. chellA zvAsa lIdho; e ja sAMje cAra vAgye huM davAkhAnAmAM gaI ane thoDA vakhata pachI mana majabUta karIne temanI pAse jaIne bAlAvyA. to haMmezanI jema tarata oLakhI gayA ane snehA thaI gayA. e dRzya kadI bhulAze nahi. mAruM sadbhAgya mAnuM chuM ke huM tyAre jaI zakI. e temanAM chellAM darzana hatAM, jemAM meM paMDitajIne zArIrika pIDA anubhavatA joyA paNa koI rIte zakitazUnya na joyA sAr thayuM. paMDitajInA e darzananI chApa citta para sadA aMkita raheze. aphsAsa e ja ke paMDitajInA agAdha jJAna ane mRdu vAtsalyanA vadhAre lahAvA aneka kAmeAmAM aTavAyelI evI huM laI na zakI paNa je maLyuM te zeSa jIvanapaMthanA aMta sudhI pAtheya banI raheze ane preraNA ApatuM raheze ema mAnuM chuM. estera sAleAmana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-1-78 prabuddha jIvana - - --- - ------ - -- -- ----- = - - - - - - - - ja - paMDita sukhalAlajInI sAthe sAthe mAro ane paMDitajIne samAgama banArasamAM zarU thayeleteo mAsika daza rUpiyAnI chAtravRtti ApavAnI vAta karelI paNa te banArasamAM sthapAyela zrI yazovijya saMskRta pAThazALAmAM levAne meM InakAra karelo. jyAre pAkzALA mAre mATe khAvApIvAnI bhaNavA AvelA ane huM paNa te ja pAThazALAmAM bhaNavA gayelo. vyavasthA kare che tyAre mAre daza rUpiyAnI chAtravRtti zA mATe levI saM. 1964nI sAlamAM paMDitajI banArasa pahoMcI gayA hatA ane tyAra pachI cha - ATha mahine huM paNa banArasa pahoMcI gayo joIe. e vicArathI meM levAnI nA pADelI paNa bIjA vidyArthIhatA. banArasa pahoMcyA pahelAM paMDitajI te sArasvata saMskRta vyAkaraNa : e tevI chAtravRtti lIdhelI kharI ane tyAM amArI sAthe nitya pitAnA vatanamAM ja zIkhelA eTale teo saMskRtabhASAthI ane rahetA bIjA munionI sevA mATe te chAtravRtti vAparavAnA saMskRtanA zudra uccAraNAthI ThIka ThIka paricita hatA ema mane yAda che. uddezathI lIdhelI paNa AvA prasaMge paNa bhAI sukhalAlajI tevI tyAM sudhI huM to mAtra che gujarAtI bhaNelo ane saMskRta bhASAthI ke tenA zabdonA zu ka uccAraNathI ghaNo ochA paricita hato, eTale vAtomAM kadI bhaLatA nahIM ane ekamAtra vidyAnI sAdhanAmAM ja mAre saMskRta vyAkaraNa zIkhatAM pahelAM te bhASAnA zabdonAM zuddha tallIna rahyA karatA uccAraNono abhyAsa karavo paDelo. mArA gohilavADI uccAraNa jayAre pAzALA choDIne pAThazALAnA sthApaka klakattA tarapha 'za'no "ca" athavA "sa" no "ca" evAM thatAM ane e mArAM uccaraNane ThIka karatAM mane ThIka ThIka samaya lAgele. vihAra karavAnI taiyArImAM hatA tyAre ame paMdaravIsa vidyArthIo temanI sAthe ja javA taiyAra thayelA paNa temAM bhAI sukhalAlajIe banArasamAM khaMbA pAsenI ThaTherI galImAM naMdana sAhu mahollo che, temAM pesatAM ja pAThazALAnuM moTuM AlIzAna traNeka mALAnuM khAsa rasa nahIM batAvelo. eka evo paNa vakhata Avela ke bhAI makAna Avela che. e makAna aMgrejI koThIne nAme prasiddha sukhalAlajI tathA temanA mitra vidyArthI vrajalAlajI pAThazALA choDI thayeluM che. temAM paMDitajI pAchalA bhAganI rUmamAM rahetA ane gayelA ane kAzImAM ja jainatIrtha bhadanImAM jana dharmazALAmAM pAThazALAe temane mATe eka rArA bhaNelA - gaNelA mANasane rahelA ane tyAM ja potAnA abhyAsanI vyavasthA karelI; paNa Ama rIDara tarIke Apela. e rIDara dvArA paMDitajI potAnA pAkane kaMThastha karI letA ane satata e kaMThastha karelA pAThanuM ciMtana karyA karatA. ' zAthI thayuM te vize Aja paNa meM kAMI jANyuM nathI. te ja ame baMne eka ja makAnamAM rahetA ane pa0 harinArAyaNa tripAThI arasAmAM pAThazALAmAM rahIne abhyAsa karatA traNa munirAjo pAro bharatA paNa amAre baneno potapotAnA pAThanI taiyArImAM paNa pAThazALAmAMthI nAsI gayelA ane relamAM besIne gujarAtamAM eTale badho vakhata cAlyo jato, jethI ghaNAM varaso sudhI banArasamAM pahoMcI gayelA. A hakIkatanI pAchaLa paNa zuM kAraNa hatuM te paNa sAthe rahevA chatAM vAtacIta karavAne ke vArtA-vinoda karavAne Aja sudhI mArA jANavAmAM AvyuM nathI. mAtra bhANavuM, bhaNavuM ne amane vakhata maLyo hoya evuM mane smaraNa nathI. bhaNavuM ja - e jAtanI amArI paristhiti hatI. pAThazALAmAM eka evo niyama hato ke savAranA pahoramAM pitapitAne pATha taiyAra karavAnI zarUAta karatAM pahelAM tamAma vidyArthIone jyAre ame klakattA tarapha vihAramAM hatA tyAre paNa bhAI guruvaMdana karavA mATe jyAM pAThazALAnA sthApaka zrI dharmavijyajI sukhalAlajI amArI sAthe vihAramAM AvelA ane te vakhate ame (pAchaLathI zAstra vizArada jainAcAryazrI vijyadharmasUri) besatA banne sAthe vihAra karatA ane cAlatAM cAlatAM AcArya hemacandrane tyAM samUharUpe javuM paDatuM. te vakhate paM. sukhalAlajIbhAI paNa AvatA abhiAdhAna citAmaNI nAmane kopa kaMThastha karatA. bhAI sukhalAlajI ane te ja vakhate emanAM darzana thatAM, pachI khAna ane bhojana lAMbe vakhata vihAramAM sAthe nahIM rahelA paNa jeTale samaya sAthe vakhate paNa temanAM darzana thatAM paNa amArA banne vacce koI vizeSa - rahelA teTalo samaya te teo ane huM sAthe ja vihArano rasto kApatA vAtacIta thaI hoya tevuM mane smaraNa nathI. ane koSanA zloka moDhe karatA. A vakhate paNa bhAI sukhalAlajIpAThazALAmAM teo sauthI moTA vidyArthI hatA ane aDhAra e pAThazALAthI chUTA paDIne bIje sthAne rahI abhyAsa karavAnI hajArI'ne nAme prasiddha evuM AcArya hemacandraracita si vahemazabdAnuM zAsana nAmanuM vyAkaraNa bhaNatA, jyAre huM to ghaNo nA vidyArthI potAnI vAta mane karelI nahIM. ame to mAtra koSane kaMThastha karavAmAM ane paMDitajI je vyAkaraNa bhaNatA te ja vyAkaraNanI che hajAra ja taraboLa hatA. pachI to e banArasamAM AvI judA ja rahevA laiMka pramANavALI ladhuvRtti bhaNate, Ama amArA vacce bhaNataranuM lAgyA. moTuM aMtara hovAthI paNa vAtacItane prasaMga Ubhe thato nahIM. evuM jhAMkhuM jhAMkhuM yAda Ave che ke koI vAra huM temanI rahevAnI A vakhate ja thoDo samajaNo thayo ane vidyArthIomAM mAre rUmamAM acAnaka jaI caDayo houM ane temane rIDara Adho pAchaLa, eka sthAna paNa thayuM, chatAM mane ane sukhalAlajIne vidyAnA ga hoya athavA Avela na hoya to te mArI pAse temanI rasa sivAya bIjI koI bAbatamAM paMcAta vaLagelI ja nahIM. jo ke TapAlanA kAgaLa vaMcAvatA kharA, paNa A sivAya bIjI koI Alanu huM pAThazALAnA sthApakano khAsa aMgata mANasa je vighAthI phAlatu ane nAnA vidyArthIone sulabha vidapramoda janaka vAto hato paNa mane te te aMgatatA paNa vidyAnA abhyAsa pAse ghaNI bhAgye ja karatA. mane lAge che ke teo bhaNavAnA rasamAM eTalA badhA niSTha rahetA ke pitAne badhe ja samaya vidyAmAtAnI sevAmAM ja kucha lAgatI. Ama pachI te huM ane sukhalAlajI tadana vikhUTA gALatA. paDI gayA, chatAM ya mane te vighAne rasa eTale hato ke teNe sarajayAM amArI pAThazALA hatI tyAM najIkamAM ja magana halavAInI svatInI sevAmAM ja DUbADI dIdheluM. pachI te huM saMskRta kavitA eka dukAna hatI. te roja tAjI tAjI mIThAI banAvatA. ame karatAM paNa zIkhI gayelA ane pAkzALAnI pratiSThA vadhAravAmAM paNa sarakhesarakhA vidyArthIo tyAMthI koI koI vAra rasagullAM ke gulAba- prasaMge prasaMge mAro upayoga thato. jAMbu ke paMDA magAvIne savAranA sAthe besIne jyAre paDavAnI rajA hoya tyAre nAsta karavAnI moja mANatA paNa bhAI sukhalAlajIne huM pAThazALAmAM ane sukhalAlajI te mithilAmAM jaI nyAyameM e rIte nAsto karatA bhAgye ja joyelA. Ano artha e nathI zAstra vagereno abhyAsa vadhAravAmAM paDelA ane amArA pAThazALAnA ke teo nAsto nahIM ja karatA hoya. paNa amArA samUhamAM besIne sthApake gujarAta tarapha AvavA vihAra karavAnI yojanA karI. A teo tema karatA nahIM. daramiyAna meM nyAyatIrtha ane vyAkaraNatIrthanI parIkSA ApI - dIdhI hatI ane yazovijayajI jaina granthamALA nAmanuM so pAnAnuM amane dareka vidyArthIne vAparavA mATe daramAse bAra AnA maLatA, temAMthI ame ghare khuzIkhabaranA kAgaLo lakhatA ane upara mAsika kADhavAnI pravRtti zarU karI hatI. zrI pUMjAbhAIe Agama pramANene nAsto karatA. prakAzananI yojanAmAM joDAvA mATe pAThazALAnA sthApaka pAse yogya bhaNatAM bhaNatAM jyAre mArI pratiSThA viziSTa vidyArthInI gaNanA vidrAnanI mAgaNI karI hatI. temAM joDAvA mATe mArI IcchA hatI tarImAM samAvavA jeTalI vadhI tyAre mane pAThazALAmAM tenA sthApake paNa sthApake mane pratsAhana ApyuM na hatuM; jayAre ame gujarAta Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 prabuddha jIvana tA. 1-1-78 pUjya paMDitajIne AMtaravaibhava tarapha vihAra karyo tyAre mArI IcchA meM puna: jaNAvI ane Agraha paNa karyo, chatAM maMjUrI maLI nahIM. A daramiyAna paMDita sukhalAlajI AgrAnA AtmAnaMda pustaka pracAraka maMDaLanA prakAzana kAryamAM joDAI gayA hatA. amAro saMgha vihAra karI jodhapura Avyo tyAM jaina sAhitya saMmelananI yojanA thaI. temAM DaeN. yAkobIe paNa hAjarI ApelI. amAre saMgha zivagaMja pahoMcyo tyAM amadAvAdathI zeTha pUMjAbhAI tathA zrI manasukhabhAI ravajIbhAI paNa AvI pahoMcyA ane temane uddeza mane Agama kAma mATe laI javAno hato. A daramiyAna paM. sukhalAlajI AgrA choDI amadAvAdamAM gujarAta vidyApIThamAM joDAI gayA hatA. A vakhate vidyApITha AjanA javAhara pula pAsenA bhulAbhAInA makAnamAM cAlatI hatI. ane mAre bhAge muMbaImAM dhanajI sTrITamAM AgamanuM kArya karavAnuM AvyuM hatuM, eTale meM bhagavatI sUtranA anuvAdanuM - kArya zarU hatuM, Ama ame banne bhinna bhinna sthaLe potapotAnuM kArya karatA hatA paNa paMDitajIe mArA yazovijya granthamALAnA tamane joyeluM eTale emaNe sanmatitarkanA kAmamAM mane sahakArarUpe levAnuM ucita mAnyuM ane temaNe mane bolAvI lIdhA ane amAruM bannenuM sanmAtitarkanA saMpAdananuM kAma dAMDIkaca gAMdhIjIe zarU karI tyAM sudhI barAbara cAlyuM. e kALe gujarAta vidyApIThanA purAtattva maMdiramAM bhAI rasikalAla parIkha maMtrI tarIke hatA ane A dharmAnanda kosaMbI adhyApaka tarIke ane muni jinavijyajI purAtattvanA AcArya tarIke hato. A sivAya te kALe che. Athavale, pe harinArAyaNa AcArya Adi paNa mahAvidyAlayamAM hatA. Ama saM. 1964 thI 5. sukhalAlajI sAthe mAro snehapUrNa paricaya rahyo te daramiyAna meM temane kayAreya aNagamAthI akaLAyela, dhamadhamAyela joyA nathI. potAnuM kAma bhaluM ane pote bhalA e temanI mukhya nIti rahetI. vacce vacce ame amadAvAdamAM paryuSaNa vyAkhyAnamALA zarU karelI temAM temanI salAha ane sUcana mujaba vyAkhyAno gAvAtAM. paheluM ja vyAkhyAna brahmakSatrIya sosAyaTInA ja nabaranA mArA rahevAnA makAnamAM ja thayeluM ane tyArabAda te vyAkhyAnamALA zaheramAM premAbhAI hAlamAM jAheramAM javAmAM AvatI. mArA muMbaI mAMgaroLa sabhAnA Azraye thayela "jana sAhityamAM vikAra thavAthI thayelI hAni' viSe vyAkhyAnane jaina samAjamAM bhAre virodhano vaMToLa jAgela. e samaye mane paM. sukhalAlajIe keTalIka samayAnukaLa upayogI sUcanAo ApelI. te vakhate mane paMDitajI narama pakSanA lAgelA, paNa cAlu anucita rUDhio teDavAnA prayatna mATe uga manavRttivALA nahIM jaNAyelA. paMDitajInI lAgavaga AcArya zrI valabhasUrinA samudAyamAM sArI evI hatI ane tethI ja teo munirAjazrI puNyavijyajInA AdhyA5ka 5Na thayelA ane AthI teo zrI jinavijyajInA paNa vizeSa paricayamAM AvelA. zrI jinavijyajI purAtatva maMdiranA AcAryapade AvelA emAM paMDitajInAM salAha-sUcana vizeSa upagI thayelAM. e vakhatanI eka vAta noMdhavA jevI che. amadAvAdanA zeTha bhogIbhAI dozIvADAnI poLamAM rahetA ane paMDitajInA khAsa mitra hatA. temaNe jyAre jANyuM ke huM paMDitajInA sahakAramAM kAma karuM chuM tyAre paMDitajIne kahyuM - zuM bhalA tame ya evA nAstika sAthe kAma pADo cho? paMDitajIe temane javAbamAM kahyuM ke A sAme beThelA becaradAsajIne tame ekavAra maLI le pachI vAta karIe, tene mArI pAse AvyA. meM temane satkAryA ane zAstrIya vAta thaI ane tyArathI bhegIlAla zeTha mArA paramamitra banI gayA, - becaradAsa dozI pUjya paMDitavarya zrI sukhalAlajI akicana hatA ane akiMcanapaNAnA emaNe jIvanane vizuddha banAvavAnI sAdhanAnA eka mahattvanA aMga tarIke, samajapUrvaka svIkAra karyo hato. nahIM te, emanuM jJAna evuM asAdhAraNa koTinuM hatuM ane emane adhyApana - saMzodhana karavAnAM sthAna ane kAma paNa evAM meTAM maLatAM rahyAM hatAM ke jethI teo dhArata te, ghaNuM dhana kamAI zakayA heta paNa dhanane teoe kevaLa jIvananirvAhanA sAdhanarUpe ja mAnyuM hatuM, nahIM ke jIvananA eka dhyeyarUpe, tethI ja tene aneka dhanapatio sAthe niSTane paricaya hovA chatAM kayAreya teo dhananI lAlacamAM sapaDAyA hoya evuM banyuM na hatuM ane chatAM dhanavAne sAthe emane vyavahAra evo mIThe ane vivekabharyo hato ke jethI kyAreya koI zrImAnane ema na lAge ke paMDitajI emanA pratye avamAnanAne leza paNa bhAva dharAve che. emanA jIvanamAM koIka virala prasaMga evA paNa banyA hatA ke jyAre pitA pratye mamatA ane AdaranI lAgaNI dharAvatI zrImaMta vyakitanuM mana na dubhAya eTalA mATe paMDitajIe enI sahAyane, pUrA saMkoca sAthe, svIkAra karyo hoya paMDitajInuM jIvana jotAM ema ja lAge che ke dharmanA pAyArUpa Athika prAmANikatA ane eka jIvanasAdhaka saMtapuruSane mATe jarUrI evAM azcina bhAva ane artha pratyenI anAsakita emanA samagra vyavahAra sAthe ekarUpa banI gayAM hatAM. dhana pratyenI AvI akicana bhAvanI daSTi keLavavAnI sAthe zArIrika zakitanI bAbatamAM paNa teo pUrA jAgrata hatA. zarIra taMdurasta ane sazakata hovuM joIe ema te paMDitajI mAnatA ja hatA ane bIjAone zarIrane nirogI ane tAkAtavAna banAvavAnI bhalAmaNa paNa karatA hatA, tema ja potAno anubhava ane vAcanaavalokananA AdhAre e mATe mArgadarzana paNa ApatA hatA ane chatAM potAnI zarIranI zakti, saMyama - pAlanamAM harakata Ave ke cittamAM unmAda jAge, eTalI hade vadhI na jAya e mATe teo hamezAM sAvadhAna rahetA hatA. emanI sAthenA sahavAsathI mArA mana upara kaMIka evI chApa paDI che ke teo potAnI akhaMDa jJAnApAsanA mATe jarUrI evI zArIrika zakita, khAna - pAna ane haravA-pharavAmAMthI roje roja meLavI letA hatA ane kharacI nAkhatA hatA ke jethI e zakitane manane meluM karavArUpe durupayoga thavAne avakAza ja rahevA na pAme. paMDitajIe potAnAM khAna - pAna e rIte ja geAThavyAM hatAM ke jethI zarIrane jarUrI baLa maLatuM rahe ane saMyamanuM paNa sahajapaNe pAlana thatuM rahe. teo khAna-pAnanI vasuonA svAda , besvAdathI sArI rIte mAhitagAra hatA, chatAM potAnA khAna-pAnanA rasAsvAda ke besvAdanI vAta karatA meM emane kayAreya joyA na hatA. potAnA zarIrane anukULa cIja svAdiSTa ke che svAda vagaranI evo vicAra karyA vagara levAne emane sahaja svabhAva hatuM - svAdendriyane vijaya emane svayaMsiddha thayo hato ema ja lAgatuM hatuM. dhana : saMpatti pratyenI anAsakita ane zArIrika zakitane maryAdAmAM rAkhavAnI manovRtti - A be bAbate ja paMDitajInA hRdayabaLa ane AMtarika guNavaibhavanuM surekha darzana karAvavA pUratI gaNAya evI che. Ama chatAM, temanA jIvana ane kAryanuM kaMIka nikaTathI ane vigate avalokana karavAmAM Ave che, ema ja mAnavuM paDe ke teoe jJAna ane cAritranI sAdhanAnA baLe, potAnI Atmika zakitaone ane AMtarika guNasaMpattine asAmAnya vikAsa karyo hato. koI paNa vyakita potAnI jAgrata jJAnopAsanA ane nirmaLa jIvanasAdhanAnA AdhAre, pitAne keTale badhA vikAsa sAdhI zake che, e vAtanI pratIti paMDitajInuM jIvana paNa karAvI zake che. paMDitajInI AvI virala siddhinuM hArda e che ke teoe pitAnI buddhinA vikAsa upara eTale ke jJAnopAsanA upara eTale bhAra Apyo hato, eTale ja bhAra hRdayanA vikAsa upara eTale ke jIvasasAdhanA upara paNa ApyuM hatuM ane tethI ja teo korA pothI : paMDita banavAne badale jIvanasAdhaka prajJApuruSa banI zakyA hatA. emanA vikTanA paricayathI kayAreka te ema ja thatuM ke teonuM pAragAmI pAMDitya vadhe ke emanuM sphaTika jevuM [, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-1-78 prabuddha jIvana 13. vimaLa cAritra vadhe? paMDitajInI jIvanasparzI jJAnopAsanAnuM ja maya mAnatA hatA; A saMsAramAM rahIne ja jIvanane maMgalamaya ane A supariNAma hatuM.. lyANakArI banAvI zakAya che, te enI niMdA karavAne zo artha? soLa varSanI yauvanamAM Daga mAMDatI uMmare, baLiyAnA upadravane kaMIka AvI zubha bhAvanAthI prerAIne ja emaNe potAnA 98 varSa jeTalA dI jIvanane maMgalamaya ane AnaMdamaya banAvI kAraNe, AMkhonAM teja sadAne mATe harAI gayAM, evA kAramAM saMkaTanA jANyuM hatuM. vakhatamAM, jeNe jIvanane akAruM banI jatuM rokayuM ane jIva jIvanasparzI jJAnopAsanA ane satyane jIvI jANavAnI tarane TakAvI rAkhavAnuM baLa ApyuM te hatI vighA taraphanI prIti. tatparatAne kAraNe paMDitajInA jIvanamAM ahiMsA, karuNA ane vAtsaA prItie krame krame upAsanAnuM rUpa lIdhuM ane enA lIdhe thane upakAraka triveNI saMgama sadhAyo hato. mAnavamAtranI samAnatA, DubatA hRdayane je sahAro maLe, tethI paMDitajIne mATe jJAnapAsanA strIpuruSanI samAnatA ane potAnA mATe bIjAne ochAmAM ochI takalIpha e amRtane pAmavAnI prakriyA jevI parama pavitra ane mahattvanI paDe e rIte jIvana jIvavAnI kaLA vagere paMDitajInI ahiMsA bhAvanAnAM pravRtti banI gaI. samayanA vahevA sAthe A pravRtti eTalI vega- lakSaNo kahI zakAya. asahAya ane du:khI vyakitaone sahAya karavAmAM vAna ane vyApaka banI gaI ane e mATe paMDitajIe pitAnI paMDitajI potAnI taklIpha ke Arthika taMgIne paNa vIsarI jaIne pitAnI karuNAvRttine sakriya karatA ane emanA vAtsalyanI amIAthika ke zArIrika maryAdAnI paNa avagaNanA karIne, Thera Thera eTaluM varSa to paricita che ke aparicita sau koI upara niraMtara thatI ja badhuM ane teya kaSTasAdhya bhramaNa karyuM ke chevaTe paMDitajI sAcA rahetI hatI. arthamAM prajJAcakSu eTale ke aneka vidyAonA marmagrAhI ane AvA jJAnI mahApuruSane ajJAna ane aMdhazraddhAnI sAme adhikRta vidvAna banI gayA. A mATe paMDitajIe je pracaMDa puruSArtha aNagame hoya e svAbhAvika che paNa jyAre teo moTI gaNAtI karyo hato. asAdhAraNa ru sahiSNutA dAkhavI hatI ane adama vyakitao dvArA athavA ekAMgI sAmAjika vyavasthAne kAraNe utsAha batAvyuM hatuM enI prazAMta zauryakathA bujadila mAnavIne dIna du:khI ke garIba varga para anyAya, atyAcAra ke zoSaNarUpe rasa caDAve ane himatathI AgaLa vadhavAnI preraNA Ape sitama gujaryAnuM sAMbhaLatA tyAre emano AtmA kakaLI UThato evI che. paMDitajInA jIvananA aNu aNu sAthe ekarUpa banI gayela ane puyaprakopa jAgI uThate. - "kayAreya hiMmata hAravI nahIM, dInatA dAkhavavI nahIM ane game tevI mahAtmA gAMdhIjInA saMparkane kAraNe paMDitajInI guNasaMpatti muzkela paristhitithI mUMjhAIne kadI pIchehaTha karavI nahIM ke palAyana- vizeSa koLI hatI. gAMdhIjInI adhamatAranI, grAmodvAranI ane vRttinI nabaLAI batAvavI nahIM" - e jIvanasUtranI zarUAta A , dezane Atmanirbhara banAvavAnI pravRtti paMDitajInA citta upara samaye ja thaI hoya ema lAge che. paMDitajInAM paricita sau koI kAmaNa karI gaI hatI ema kahevuM joIe. gAMdhIjInI racanAtmaka jANe che ke teno eka aNanama yoddhAnI jema, jIvananA aMta 59 kAnuM mUlya ane mahave teo barAbara samajI zakyA hatA, parvata, pitAnA A jIvanasUtrane, pUrI khumArI sAthe, jIvI eTale dezanI dIna-hIna janatAnA kalyANanAM kAryomAM pratyakSa bhAga batAvyuM hatuM. pite nathI laI zakatA e vAtanuM paMDitajIne du:kha rahyA karatuM hatuM ane niSThAvAna dezasevako pAsethI AvI pravRttionI mAhitI vighA sAdhanA taraphanA anurAgane kAraNe jIvanamAM AvI paDela khUba utsukatApUrvaka meLavIne teo potAne A du:khane zamAvavAne sUnakAra lupta thavA lAgyo; aMtaramAM AzA - ullAsane prakAza prayatna karatA hatA. khIlI UTha ane krame krame satyane mahimA samajAvA lAgyo vaLI Athika daSTie paMDitajImAM udAratA, karakasara ane lobha, eTaluM ja nahIM, samaya jatAM satAne pAmavAnI ke AMbavAnI e traNe vRttio jovA maLatI hatI. potAnA paricArako ane jhaMkhanA vadhu ne vadhu tIvra thatI gaI ane chevaTe A jhaMkhanAe sAthIo mATe teo pUrepUrA udAra hatA. karakasara e emane sthAyI paMDitajIne jJAnayoganA parama upAsaka banAvI dIdhA. jema jema jJAnayoga guNa hatuM ane ene prayoga teo potAnI jAta mATe karatA ane vadhato gayo, tema tema satyanA vividha aMzane pAmyAnA AnaMdanI jIvananI jarUriyAto ochAmAM ochI rahe e mATe sadA jAgrata anubhUti thatI gaI ane e anubhUtimAM vadhu ne vadhu nimajajana rahetA ane pitAnI maryAdita AvakamAMthI bIjA koI mATe kharca karavA mATe paMDitajI potAnA jJAnayAgane vadhu ne vadhu vyApaka ane karavAno vakhata Avato to evA samaye potAnI jAta mATe lobhatalasparzI banAvatA gayA. matalaba ke jJAna sAdhanAne lIdhe paMDitajIne karatA paNa teo khamacAtA nahIM. vaLI teo jema potAno thoDo satyanI prApti thatI gaI ane satyanA vadhAre ne vadhAre aMzone paNa samaya na bagaDe enuM dhyAna rAkhatA, temanA pitA nimitte bIjAne pAmavA mATe paMDitajI pitAne jJAna sAdhanAmAM vadhu ne vadhu ekAgra samaya nakAmo na jAya ene paNa barAbara khyAla rAkhatAM. paMDitajInuM banAvatA gayA. paMDitajInA asAdhAraNa ane satyamUlaka pAMDityanuM jIvana te eka vighAtapasvI akiMcana brAhmaNa jevuM hatuM, paNa kadAca A ja rahasya hoI zake. satya taraphanI AvI prItimAM guNa pAIe pAI ane paLepaLano hisAba rAkhavAmAM teo pAkA vANiyA zodhaka ane guNagrAhaka daSTine ApameLe ja samAveza thaI jAya che. hatA ema kahevuM joIe. e kahevAnI jarUra nathI. vaLI, virala jJAnapAsanA tathA jAgrata jIvanasAdhanA sAthe paNa satyane pAmIne ja saMtuSTa thAya evo paMDitajIno AtmA paMDitajImAM vyavahAra dAtAno je sumeLa sadhAyo hato te kharekhara na hate. emanI tAlAvelI te satyane samajavA, satyane svIkAravA navAI pamADe evI hatI ane ene lIdhe teo aneka vyakitaonA ane satyane jIvI jANavA sudhI AgaLa vadhI gaI hatI. satyane mArgadarzaka ane vaDIla banyA hatA, samajavA mATe emaNe azAna, aMdhazraddhA ane ahaMkAra jevA paMDitajInA vyakitatvane virATa ane samRddha banAvAra emanA avarodhone dUra karI potAnI buddhi ane hRdayane khullA karI dIdhAM AvA AMtaravaibhavane mATe to zuM kahIe ane zuM na kahIe? hatAM. satyane svIkAra karavA sAruM e jUnI ke navI khoTI jeTaluM kahIe eTaluM ochuM ane adhUruM lAge che! mAnyatAone choDI devA ane potAnI bhUlane kabUla karavA sadA taiyAra rahetA hatA. jayAre koI paNa vyakita teonI bhUla tarapha emanuM dhyAna TUMkamAM, - paMDitajI mAtra bhASA ane sAhityanA jANakAra ke doratI tyAre teo khUba rAjI thatA ane satyane jIvI jANavAno puruSArtha vyAkaraNakAra ja na hatA, paNa samagra jIvananA sama jANakAra ane karatAM karatAM game tenuM saMkaTa AvI paDe to tene tene AnaMdapUrvaka vyAkaraNakAra hatA. ane e rIte emaNe potAnA jJAna, jIvana ane baradAsta karI letA. aniTa sAthe samAdhAna karavAnuM emane haragija pAMDityane pUrepUruM kRtArtha karyuM hatuM. maMjUra na hatuM. ethI ja emanuM jIvana satyaparAyaNatA, saha AvA mahAna puruSanA svargavAsathI meM ane mArA jevI zIlatA ane samatArUpa ratnatrayIthI khUba samRddha banyuM hatuM. aneka vyakitaoe keTaluM badhuM gumAvyuM che, ene vicAra karatAM mana khinna thaI jAya che paNa AvI khinnatAne vAgoLavA karatAM. Avo paMDitajInI jijJAsA jema tIvra hatI, tema emanI smRti pUjya puruSanA saMparkane ATalAM varSo sudhI lAbha maLyo te mATe harSita sadA jIvaMta hatI ane emanI jijIviSA paNa evI ja utkaTa hatI, thavuM ane paramAtmAne. upakAra mAnavo e ja ucita che. || jijIviSAnI evA ethI ne samajavA ke teo mRtyathI pUjya paMDitajIne savinaya praNAma. DaratA hatA. teo saMsArane ke jIvanane sArahIna nahIM paNa maMgala- kedAra - ratIlAla dIpacaMda desAI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana tA. 1-5-78 sarvAgI vikAsa sAdhaka prajJAcakSu 5Dita sukhalAlajI pitA zAha maphAbhAI puruSottama, khAnadAnInI jIvaMtamUrti vorA pariNAma che, jethI e devadravya nathI paNa samAja dravya ja che, jethI dolatacaMda kAlidAsa kAkA tathA dharmazAstro ane jyotiSa - vaidakanA eno upayoga jaina saMskRti, dharma ane jJAnapracAra pAchaLa na karavAmAM UMDA abhyAsI pitAnA mitra dozI AzAbhAI caturabhAI jevA koI paNa prakAranuM DahApaNa nathI, dIrghadraSTi ke vivekabuddhi nathI ema . vakIlonA mukhe avAranavAra paMDitajI vize aneka vAto sAMbhaLavA amAruM daDha maMtavya che. devadravyane upayoga kadAca tUTatA samAjane maLatI. - bacAvavA arthe thAya evA DarathI gaI kAla sudhI jyAM jarUra nahetI paNa paMDitajIne potAnA graMtha tatvArtha sUtranA vivecanane pUruM tyAM rAtorAta lAkha rUpiyA, kaDiyA, sutAra, salATa ke raMgArA pAchaLa karavA ekAMtanI jarUra hatI, sAthe tabiyatane sudhAravA mATe anukULa veDaphI nAkhavAnI utAvaLa e AbhaDacheTanI bIke harijanone khristI kSetranI paNa jarUra hatI, tyAre vaDIle emane mAMDala kheMcI lAvyA dharmamAM mekalI devA jevI mUrkhatA ja che. hatA, jethI teo atre ThIka ThIka samaya sudhI rokAyA hatA. A jo ke A krAMtikArI TharAvathI samAjamAM khaLabhaLATa pedA vakhate ja emane paricaya thayo ane tethI nikaTanA saMsargamAM thayo. lokonAM pUchaNAM AvyAM. koIka mAMDalanI mulAkAta laI gayA.' AvavAnuM banyuM, je kAraNe e saMbaMdha TheTha sudhI TakI rahyo hate. e samAjamAM eka agraNI kAryakare ama jevA yuvAnone ekatra karI varSa hatuM vi. saM. 1985nuM. jaNAvyuM ke A TharAva tame badalI nAkho. tamane sAdhAraNa - 27 varSanI kAcI uMmara tathA grAmyazikSaka tarIke cAlatuM jIvana, dravyamAM je khoTa paDaze te huM bharI daIza. bAkI devadravya para jethI vyApaka daSTi na hatI; duniyAne lAMbe anubhava paNa nahote, tethI daSTa nAkhavI tamane zobhatI nathI. paNa amArI vacce vATApaMDitajInuM mahatva joIe teTaluM AMkI na zakAyuM; Ama chatAM emaNe ghATo cAlatI hatI tyAM ja e mahAnubhAve devadravyamAM karelI gela- - amArA jevA UgatA yuvAna para bhAre UMDI asara pADI hatI. mAlane kAraNe emanI tIrtha kamiTIe emane DIsmIsDa kya, ne A vAta para paDado paDayo paNa ema chatAM 10 varSa sudhI emanI samRti, UMDI dhAraNAzakita, bahoLuM jJAna, harakoI loko mArI sAthe laDavA UThatA, kAraNa ke zarIrathI, juthathI tema ja viSayanA UMDANamAM UtaravAnI sUjha tathA pUrvagrahone vaLagI ne saMpattithI huM sarvathI nabaLo hato. huM kaheto ke tamArI saMkhyA yuvaka rahetAM gahana ciMtanane kAraNe karelI svataMtra vicAraNA ane sAthe saMghathI 15 gaNI che, te mITiga bharIne TharAva badalI zako cho sAthe potAnA vicArone samAja samakSa mUkvA jeTaluM naitika mane baLa paNa A ja sudhI koIe paNa evI hiMmata nathI karIne TharAva UbhA -ethI saheje ja e amAruM ArSaNa banyA hatA, athavA to ema rahyo che. kahI zakAya ke e amArA jevAmAM dabAIne paDI rahelI zaktione DhaMDhoLIne jagADI rahyA hatA. paMDitajImAM bAhyacakSu na hatA paNa aMtaracakSu eTalA UghaDelAM hatAM ke emane kudaratI sthAne khUba ja gamatAM ane enI havA paNa pAmI jatA. A kAraNe ame emanI sAthe vRkSaghaTAthI * A ja arasAmAM AgaddhAraka zrI sAgarAnaMdasUrizvarajInuM . chavAyela vizALa taLAva, gAmane bharaDo laIne paDelo vikaLe tathA mAMDalamAM Agamana thayuM hatuM. paMDitajInI vAta sAMbhaLIne emaNe prAcIna smRtiothI aMkAyeluM vAvezvaranuM sthAna tathA muslima saMskRkaDaka TIkAo karI ne e mATe paMDitajIne zAstrArthane paDakAra pheMkyo. tinA dhAmarUpa sthAnamAM pharyA hatA.. paMDitajIne ame A vAta karI to emaNe paDakAra jhIlI lIdhI ane carcA mATe jagyA tathA carcA aMgenA niyame uparAMta yogya lavAdanI paNa be varSa bAda huM tathA zAha devarAMda nagInadAsa banne vAta rajU karI emaNe patravyavahAra zarU karyo. A badho patravyavahAra sAmAjika kAryakaro paDitajIne maLavA gayA tyAre emaNe amArI mArA dvArA cAlatA hoI mAre mana to A carcA khUba ja AnaMda- sAthe praznano ja mAro calAvyo, ethI ame baMne herAna herAna janaka thaI paData. paNa cheka chellI ghaDIe AgamAddhArakajIe. thaI gayA. emaNe prazna rajU karyo ke - pelA vAgharIoe kAzmIrI mauna pakaDayuM ane patrane javAba ApavAnuM ja TALyuM ne e rIte salgamAM (mULA) nAM bIja vAvyAM hatAM te UgyAM ke nahIM ? enuM e carcA tyAM ja aTakI gaI. pariNAma keTalA pramANamAM AvyuM ? ane pelA keLI lokoe je je cIjo vAvI hatI emAM phAla ke Utaryo? ane pelA mahA rAjajI je kuvo gaLAvatA hatA temAMthI kevuM pANI nIkaLyuM? mIThuM paNa baMdhAyelA A saMbaMdhane kAraNe ame vi. saMvata 2001mAM ke bhAMbharUM? rAhadArIe ke bakarAM pI zake tevuM che? ane pelA muMbaI jene yuvaka saMghane pagale pagale mAMDalamAM jaina yuvaka saMghanI pIMjArAno chokaro meTrika thaI gaye? have te zuM kare che? ene jo sthApanA karI, tyAre saMdhane AzIrvAda ane mArgadarzana ApavA ame kaeNleja karavI hoya to huM tene madada karIza ne eNe mane madadarUpa jJAnamUrti paMDitajIne tathA becaradAsa paMDitajIne tema ja nIMgALA mukAme thavuM joIe, zrI choTAlAla AzAbhAIne dhIru sAhityano jIvaDo bharAyelI jaina konpharansanA pramukha zrI choTAlAla trIkamalAla che, ene zuM joIne kelikAmAM goThavyo che? dhIrune kahejo ke e mane maLe. pArekhane bolAvI lAvyA hatA. zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA te | doDheka kalAka pachI emanA praznonA mArAthI mUMjhAI gayelA A pahelAM ja AvI gayA. samAjanI rUDhirAsta manodazA joI e ame chUTayA paNa nIsaraNInA pagathiye UbhA rahelA amAre bIje nirAza thayelA hatA, tyAre atre mArA pitAzrInA krAMtikArI vicAro eka kalAka Apa paDI. dhI - dudhano prazna UbhuM karI dudhALAM, sAMbhaLI e khUba ja protsAhita thayA hatA ane prabuddha jIvanamAM Dhora, emanI mAvajata, emane kherAka, enA roge, tathA emanI mAMDalanI mArI yAtrA" nAme lekha lakhI pitAne utsAha hAla sudhAraNA aMge aneka vAta raju karI. mAre tyAM 5-6 bheMse hatI. hatA. huM tyAre 45 varSanA hatA, chatAM meM kadI lakhyuM nahotuM. lakhatAM dovAnuM kArya huM karate, kayAreka carAvA paNa jatuM jethI kaMIka aMze AvaDatuM paNa nahotuM paNa emaNe mArAmAM paDelI zakita mApI lIdhI emanA prazna huM samajI zakato hato. bAkI to e uparAMta ene ane mane lakhavA mATe protsAhita karyo ane mane kheMcyuM. A AnuSaMgika prazno samajavA. ghaNA agharA hatA, kAraNa ke A prazno pachI ja huM kaMIka lakhI zakyo chuM, je emanI kRpAnuM phaLa che. sAthe gAmanA gRhaudyoge, lokonA rItarivAja, aspRzyatA, hiMduzrI jaina yuvaka saMghanI sthApanAne kAraNe e varSe kApaDiyA muslima ekatA tathA prauDha zikSaNanA prazno paNa paMDitajIe carcA hatA. uparAMta muni saMtabAlajI tathA paMDita darabArIlAla tarIke prasiddha kalAka pachI ame chUTyA. nirAMtano dama lIdho.' paNa A thayelA svAmI satyabhakatajI paNa vardhAthI khAsa atre upasthita vakhate ja paMDitajInI mahAnatAnuM, emanI sarvadezIyatAnuM ane thayA hatA. muni saMtabAlajIe te potAnA prasiddha peparamAM mAMDalanA emanA vipula jJAnanuM bhAna thayuM. teo mAtra potAnA viSayane ja juvAnone hAkala karI samAjane preraNA ApavAnI cImakI ApI vaLagI nathI rahyA, paNa jIvanane sparzatAM hareka viSayone e talasparzI hatI, jethI ame jaina yuvaka saMghane nAme sakala saMdhanI sabhA belAvI abhyAsa paNa Icche che. emanuM daDha maMtavya che ke mAtra ekAMgI jIvana ane temAM zAha devacaMda nagInadAsanA pramukhapaNA nIce krAMti- e jIvana ja nathI; jIvana to sarvAgI hovuM joIe ane to ja kArI TharAvo karyA ke - vItarAga devane nAme jamA thayeluM dravya e mAnavane sAco vikAsa thaI zake tema ja e dvArA e anyanI devanuM dravya nathI paNa samAje eka samaye UbhI karelI vyavasthAnuM samIpa paNa pahoMcI zake. A daSTibiMdune kAraNe mAtra dharmazAstra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ----- -- tA. 1-5-78 * prabuddha jIvane . .-- - ----- -- -' ' -- -- " ""tes: - ---- ke darzanazAstranA ja e paMDita nahotA rahyA, paNa aneka viSayonuM mane je adhyayana mArga batAvyo hato, tenAthI mane khUba lAbha e bahoLuM jJAna dharAvatA hatA ane grahaNazakti tIvra - hoI , thayo. saMghavIjI sAcA mArgadarzaka hatA. navA viSayanuM paNa e talasparzI jJAna meLavI letAM. ApaNI mAnyatA A viziSTha vaiyAkaraNI : vidvata saMsAramAM saMghavIjI viziSTha dArzache ke paMDitajI eTale saMskRta - mAgadhI Adi bhASAonA paMDita; nikanA rUpamAM prakhyAta che; paraMtu teo kevala dArzanika ja nahi paNa paNa sAthe sAthe tene aMgrejInuM paNa eTaluM ja uttama jIna dharA- ucca koTinA viziSTha vaiyAkaraNI paNa hatA. teo siddhahema vyAkaraNanI sAthe vatA hatA. eka vAra M, A. nI eka vidyArthinI temanI pAse pANinIya vyAkaraNanA paNa marmajJa hatA. emaNe prathama: siddhahema aMgrejInuM M. A. nuM pAThayapustaka vAMcatI hatI. kyAMya gUMca vyAraNanuM gaMbhIra adhyayana karyuM hatuM, je emane jIvananA aMtakAla dekhAya ke samajavAmAM garabaDa thAya to e bahenane e vAkaya pharI sudhI kaMThastha rahyuM hatuM. ekavAra che. paramAnaMdajI siddhahema vyAkavAMcavAnuM kahetA, je batAve che ke aMgrejInuM jJAna paNa emanuM raNane abhyAsa karavA mATe kaeNlejamAMthI eka varSanI rajA laIne ghaNuM UMDuM hatuM. amadAvAdathI kAzI AvyA hatA. kAzInA TocanA vaiyAkaraNIo emano viziSTha guNa kahevo hoya to mArI daSTie e satyanA pAse emaNe A vyAkaraNane abhyAsa zarU karyo paNa emane enAthI cAhaka ane saMzodhaka rahyA hatA. nate e jUnAne virodha karatA saMtoSa thayo nahIM; kema ke A vayAkaraNIne sUtra khoLavAmAM khUba ke navAno pakSa letA; paNa svataMtra vicAraNA pachI je satya emane samaya jato hato. aMte pra. sA. e amadAvAda pAchA pharavAne phare e jagata samakSa raju karatA emane nahato virodhane bhaya ke vicAra karyo. jatI vakhate teo saMghavajIne maLavA gayA ane temaNe na hatI prazaMsAnI muracha ethI e mAtra satyanA ja upAsaka rahyA emane potAnuM pAchA pharavAnuM kAraNa jaNAvyuM, tyAre saMghavIjIe kahyuM ane e kAraNe ja emane prabhAva paDato hato. "hajI thoDA divasa rokAI jAva ane mArI pAse ene abhyAsa jema jema ame emanA vizeSa paricayamAM AvatA gayA tema karI juo" bIjA divasathI ja saMghavIjIe emane siddhahema vyAkaraNa tema emanuM mahattva aMkAtuM gayuM ne emanA pratye pUjaya buddhi bhaNAvavAnuM zarU kyuM. pra. sA. ne paMDitajInuM bhaNAvavAnuM eTaluM badhuM pedA thaI. emanA paricayamAM dezanA nAmAMkita puru, vidvAno ane paMDite AvatA rahetA hoI paMDitajI emanI sAthe mArI mulAkAta pasaMda paDayuM ke teo emanI pAse saMpUrNa vyAkaraNane abhyAsa karAvatA ne e rIte mane e AgaLa kheMcatA rahetA. karIne ja.amadAvAda pAchA gayA. jatI vakhate emaNe kahyuM, paMDitajI! huM te Apane kevaLa dArzanika ja samajato hato paNa Apato ucca ekAda varSa pahelAM huM, mArA putro - putrI, pautro tathA koTinA vaiyAkaraNI paNa che. evI ja rIte saMghavIjI sAhitya vagere pautrIo sAthe emanuM darzana karavA tathA karAvavA anekAMta vihAre pahoMcyo hato. A badhA nAnAM-moTAM bALako koNa che? meM uttara anya zAstronA paNa marmajJa hatA. ' . . . vALyo ke jemane tame mAMDalane bomba goLo kahetA e maphAbhAI pratiSThA: saMghavIjIe brAhmaNa vidrAne pAse brAhmaNa vidyArthIparazottamane A badhI vastAra che. onI jema gaMbhIratAthI athathI aMta sudhI adhyayana adhyApana A sAMbhaLI teo khUba khuza thayA hatA tathA dareka bALaka karyuM hatuM. pariNAmarUpa, kAzInA TocanA saMskRta paMDitanI mAphaka ja bALakIne vAMse paMpALI aMtaranA AzIrvAda ApyAM hatAM. A emaNe pratiSThA prApta karI hatI. hatuM temanuM chelluM darzana. abhinava yazovijaya-viziSTha pratibhA, gahana adhyayana, viziSTha zAha ratilAla maphAbhAI saMpAdana ane viziSTha pratiSThA vagerenI apekSAe saMghavIjI vIsamI sadInA sarvazreSTha vidvAna hatA. nyAyazAstranA-khAsa te navya nyAya vagere viziSTha zAstronA marmajJa hovAne kAraNe saMghavIjInI tulanA 17mI sadInA labdhapratiSTha upAdhyAya yazovijayajI sAthe karavAmAM koI atibAlabrahmacArI, sUkSmapraza, mahAprAjJa, nyAyAcArya zradhdhaya paMDita zayokita nathI. sukhalAlajI saMghavInA darzana meM sauthI prathama I. sa. 1934nA julAImAM karyA hatA, ke jyAre huM adhyayana arthe kAzI gayo sAmya- upAdhyAya yazovijya ane saMghavIjImAM keTalIka daSTie hate. huM sAduvAda, digaMbara jaina mahAvidyAlayamAM raheto hato; sAmya che jema ke: jyAre saMdhavIjI e vidyAlayanI samIpa AvelI dharmazALAmAM. saMdhavIjI e samaye hindu vizvavidyAlayanI saMskRta kaeNlejamAM jaina (ka) gurjara bhASA-bhASI pradezamAM janma.' darzananA prAdhyApaka hatA. keTalAka divase pachI teo A dharmazALA (kha) avivAhita jIvana. choDIne hindu vizvavidyAlayanA adhyApaka nivAsamAM rahevA cAlyA (ga) kAzImAM vidyAbhyAsa. gayA hatA. A sthAna teoe, jyAre teo I. sa. 1944mAM (dha) saMskRta, prAkRta, gujarAtI ane hindI vagere aneka bhASAnivRtta thayA tyAre choDayuM hatuM. ' enuM jJAna ane e bhASAnA graMthonuM saMkalana-saMpAdana vagere. mArgadarzaka: A adhyApaka nivAsamAM huM emanI pAse anekavAra gayo hato. huM jyAre jayAre emane maLyo che, tyAre tyAre (Da) avadhAna ruci ane enA prayoga. lAbha pAmyo chuM. I. sa. 1935mAM jyAre huM 'saMpUrNa madhyamA' nI (2) anya saMpradAyanAM pAjaMla yogasUtra temaja aSTa sahastrI taiyArI karI rahyo hato te vakhate saMghavIjIe kahyuM hatuM ke "gurujano para vivaraNa lakhavuM tathA tapaplavasiMha vagere kaTelAya graMthanuM sAthe namrapaNe vyavahAra karo, emanI pAse namratAthI base, namratAthI belo ane potAnA manamAM emanA prati bhakitabhAva rAkhe. guru saMpAdana karavuM. : janone hArdika AzIrvAda ja ziSyanA manoratha pUrNa kare che. pAThane | (cha) racita yA saMpAdita graMthonuM bAhulya. abhyAsa karatI vakhate potAnA manane sthira rAkhe; je vAta na sama- (ja) navyanyAyano viziSTa abhyAsa ane jAya te e vakhate ja pUchI le; bhaNyA pachI ekAMta sthAnamAM besI (jha) aMte gurjara bhASA-bhASI pradezamAM mRtyu. zIkhelA pAThane vAraMvAra pATha karo ane sAthIone paNa karAvo. raTaNa karavA yogya pATha pahelAM barAbara samajI lahRdayaMgama karI le, eTale A samAnatAnA AdhAra para huM saMghavIjIne apara yA pachIthI ja manamAM ne manamAM enuM raTaNa karo. samajyA vagaranA pAThanuM abhinava yazovijaya samajuM chuM. emane huM mArI hArdika zraddhAMjali raTaNa karavAmAM Ave che, enI smRti vadhu samaya rahetI nathI" vagere samapita karuM chuM. A vAta dhyAnamAM rAkhIne meM vidyAbhyAsa karyo, jenAthI mane khUba lAbha thaze. saMghavIjInuM nivAsasthAna ghaNuM dUra hatuM, eTale -amRtalAla jaina huM emanI pAse jaIne kaMI paNa zIkhI zakaze nahIM, paraMtu emaNe (hiMdI uparathI anuvAdita) abhinava yazovijya Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddha jIvana tA. 1-5 8 samanvaya-sAdhanAnuM maMgala tIrtha : eka jamAnAmAM vinobAjIe e sUtra gAjatuM kareluM, 'gAMva kI dharatI, gAMva kA rAja, sattAvana meM ho svarAjya.' sarvodaya saMmelananI e jhaMkhanAnI pUtirUpe amadAvAda jillA - sarvodaya maMDaLa taraphathI bhAIzrI candravadana lazkarI ane zrI sUryAnta parIkhe dahegAma tAlukAnI sAmUhika sarvodaya padayAtrA beThavI hatI. emanI vinaMtIne mAna ApIne prastuta padayAtrAnA prAraMbhika zibiranuM udghATana karavA paMDita sukhalAlajI dahegAma AvelA. A prasaMge thoDIka vAtacIta karavAno anaupacArika prasaMga mane sAMpaDela. vAtavAtamAM ja meM sahaja bhAve emane pUchI pADayuM, "Apa te darzanazAstrane vidvAna che. vinobAjI sarvodaya - vicArane yuganI AkAMkSA rUpe jue che, e vize Apane zuM lAge che?" paMDitajI potAnI lAkaDI bAjue mUkIne takiye ravastha rIte goThavAIne kahevA lAgyA, "ja harIzabhAI, jyAM vinobAjI ane kyAM huM? vinobAjI te kAntadA yugadaNa che; emanI pATe besIne dAdA dharmAdhikArIjI ke ravizaMkra mahArAja jevA nA praznane sArI rIte rajU karI zake. huM te taddana sAmAnya mANasa chuM. Ama to prajJAcakSu ja chuM. eTale skUla nahi, paNa sUkSma cakSuthI je jouM chuM te ja tamane kahuM chuM. gAMdhIjIe paMdaramI mArca, ogaNIsa trIsanA divase sAbaramatI AzramamAMthI dAMDIkaca mATe nIkaLatI vakhate saMkalpa karelo ke kAgaDA - kutarAne mota marIza to bahetara che, paNa svarAjya lIdhA sivAya A kAmamAM pAchA paga nahi mUkuM. alabatta, temanI kalpanAnuM svarAjya na maLyuM. eTale teo sAbaramatI AzramamAM pAchA nahi AvelA. chatAM ye Political independence rAjakIya svarAjyajarUra maLyuM. mahApuruSamAM je ni:svArthatA, nirlobhatA ane nirmaLatA hoya che, tene kAraNe tene AvatI kAlane joI zake che. eTaluM ja nahi, emanA nirmaLa saMkalpathI prajAmAM sAmUhika saMkalpa jagAvI zake che ane amuka pariNAma jarUra lAvI zake che, e rIte vinebAjIne eka kAntadaNA yA yugadaNA tarIke huM jouM chuM. eka jamAnAmAM ekAdayanI vAta cAlelI. anekane bhege ekanuM hita. pachI dubaja tija dujhana luNAja ! arthAta bahujana hitanI vAta cAlI. thoDAkane bhAge bahujananuM hita, paraMtu gAMdhIjIe ane emanI pahelAM jahona raskina jevA vicArake "unto this last', arthAta 'sarvodaya' e zabda Apela. gAMdhIjIe e zabdane pracalita karyo ane vyApaka karyo. emAM sarva utAra sarva sutAya! arthAta sarvanuM hita ane sarvanuM sukha thAya e bhAvanA nihita che. mUDIvAda ane samAjavAdamAM ekodaya ane bahujanedaya je aMtimavAda cAlele. have gAMdhIjI ethI AgaLa jaIne sarvodaya pratye saune dizA cIMdhe che. rAjAzAhI, sAmattazAhI, ThAkorazAhI vagerene yuga samApta thayo che. have lokazAhI AvI che, eTale sarvanA udayane vicAra karavo ja paDaze. bIjuM, ranavAna AvyuM che, je sthaLa ane kALanAM antara ghaTADIne samasta vizvane - pRthvIne eka karavA mATe talasI rahyuM che. A badhI daSTie joIe to have ekodaya, alpajanodaya ke bahujaneAdaya nahi ja cAlI zake. arthAta sarvodaya - sarvanuM kalyANa karyuM ja chUTako thaze." vicArano takhta laMbAvatAM meM bIjo peTA prazna ja karyo, 'sarvodaya' zabda pAchaLa Apane zo artha abhipreta lAge che?" emanuM mukha malakyuM, "tame te jabarA mANasa che, bhAI! A prazna pUchIne tame mArA manamAM paDelA nihitArtha rahasyArthane pragaTa karAvavA mAge che, kharuM ne?" meM 'hA' pADI. eTale teo gaLuM khAMkhArIne kahe, "Ama te 'sarvodaya' zabdane sAdo artha che sarvane - bhUta- mAtrane udaya - vikAsa. gItAmAM kahyuM che ne sarva bhUhite ratA: ! sarva bhUtAnA - jIvonA kalyANamAM magna - saMlagna - rata che te sarvodayano upAsaka. Ama te tame ApaNA vikazI umAzaMkara jozInuM 'vizvazAnti' nAme khaMDa kAvya vAMravuM haze ja. emAM eka zloka umAzaMkare sUcaka rIte karelo che, je dhyAnapAtra che: * . . "vizALa jaga vistAre, nathI eka ja mAnavI, pazu che paMkhI che puSpa, vananI che vanaspati. ' A vizALa jagatamAM mAtra eka manuSya nathI; paraMtu pazu, paMkhI, phaLa kula Adi vanaspati, kITaka vagere che. e tamAmanA kalyANano vicAra 'sarvodaya' zabda pAchaLa che. eTale e dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke mAtra manuSyanuM sukha ane manuSyanAM hita - vikAsa - lyANa karavAnAM nathI. balka manuSyatara sRSTino khyAle ya rAkhavAnuM che. tyAre ja sarvodaya thaze. eTale ApaNuM Athika sAmAjika - sAMskRtika prAyojana ane saMgaThana evI rIte karIe ke jethI manuSyanI sAthe sAthe manuSyatara sRSTinAM ye hita -vikAsa - udaya thAya. badhe ApaNe saMkIrNa na banI * jaIe. eTalA ja mATe vinobAjIrane 'ya mAnava' ane 'jaya hinda'thIye AgaLa vadhIne 'jaya jagata ' nI vAta karI che, je atyaMta sUcaka che eTale have A yugamAM saMkIrNa mane ke saMkIrNa vRttio nahi cAlI zake. deza, veza, bhASA vagerethI ye UMce UThIne 'vizvamAnava' nI kakSAe vicAranAra saMpradAya sarvabhUta hitakArI manuSyanI AkAMkSA AjanI paristhitimAM che, je ApaNuM tattvajJAna kahetuM hatuM tene have aNuvijJAna ane lokazAhIno vicAra joradAra banAvI rahyAM che; AvatI kAle e eka anivArya AvazyakatA banI jAya to navAI nahi lAge." chelle paMDitajI kahe, "huM thAkI gayo hoIza ema mAnIne tame pUchatA nathI, kharuMne? mArI najIka Avo. ane ekAda prazna pUchavo hoya te jarUra pUcho. pachI mAre saMmelanamAM javAnuM thaze." "meM pUchyuM, "paMDitajI tame mArA mananI vAta kevI rIte jANI gayA?" smita karIne kahe, "juone, huM sAteka varSane hato tyArathI bhagavAne mArI AMkhe laI lIdhI che. eTale have skUla rIte nahi paNa sUkSma rIte jouM chuM. bAhya ne badale bhItara sAthe nAte baMdhAyo che." paMDitajIne anunaya samajIne meM chele savAla pUchayo, "A vijJAna yugamAM samanvayanuM mahattva zuM che ane zA mATe che?" pANIne pyAlo laIne pItAM pItAM kahe, "Ama to "samanvaya" zabda AjakAla nathI, balka khUba jUno che. vaidika sAhitya ane jaina AgamamAM ye A zabda prayojAyo che; paraMtu prAcIna ke madhyakAlIna yuga karatAM ye arvAcIna yugamAM ane temAM ye aNuvijJAna yugamAM "samanvaya" nuM mahattva vadhI gayuM che. jarmanImAM hegala, mArkasa jevA vicArako thaI gayA. temaNe vAda, prativAda ane saMvAda (Thesis, ante-thesis and synthesis) no siddhAMta rajU karela. duniyAmAM koI paNa vicAra Ave che tyAre ronA pratipAdana pAchaLa ahaM, Akroza ane 2mAgraha paNa AvI jAya che. emAMthI janme che vAda. A vAdanA virodha rUpe janma che te prativAda; paraMtu vare vAre gAjate tatvoSa : ! e pramANe vAdAvAdI karatAM vicAramAM je tathya paDeluM hoya che tenI zodha cAle. che. e tathyone thA satyone yoga - guNAkAra thAya te jAya che. temAMthI janme che saMvAda (Harmony or Synthesis). duniyAmAM vicAranA kSetramAM je je Extremeties -AtyaMntikatAo yA antimatA AvI che temAMthI to sumeLa thaIne saMvAda yA samanvaya sadhAte rahyo che. bhAratIya saMskRtimAMye A saMvAditA thA samanvayazIlatAnuM tAva paDelAM che. bhale e kadAca thoDo ghaNo saMgharSa bahArathI AvelI saMskRti sAthe karyo hoya, paraMtu dhIme dhImeteNe emAMthI tathyane pacAvI laIne saMvAda sAdhavAne ja prayatna karelo che. e vijJAna yugamAMye A badhI antimatA ke AtmanikatAo TakvAnI nathI ja nathI; balka je te vicAradhArAmAM paDelAM tathyo yA satyane guNAkAra karIne samanvaya sAdhavo ja paDaze. vinobAjI ke kAkAsAheba kAlelakara A bAbata para jora daI rahyA che, jenI sAthe huM so TakA saMmata chuM. alabatta, mArkasavAda - samAjavAda * sAmyavAdanI eka vicAradhArA che. te bIjI gAMdhIvAdanI vicAradhArA che. A banne dhArAe alaga alaga rahI zakavAnI ja nathI. vijJAna ane lokazAhInAM paribaLe A badhAne najIka lAvIne saMvAditA prati kheMcI rahyAM che, ba9, have AgaLa jaIne karuM to, vijJAna ane adhyAtmanI - A bane dhArAmAMthI je tathyo che tene yoga thaIne ja raheze. vinobAjI A samanvaya - darzananA prakhara pravartaka che. emaNe sAmyavAdI nahi, paNa sAmyayegI samAjaracanAne Adarza prastuta karyo che, je Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-78 prabuddha jIvana 17 A nUtana yuganA saMketa kare che." phalAhArane nAte AvatAM paMDi- tajI ene ghaTate nyAya ApIne kyAreka pharIthI maLIzuM.' ema kahIne saMmelanamAM bhAga levA mATe gayA. bIjo eka prasaMga paNa smaraNIya che. bhAIzrI che. pratApakumAra TeliyA sAthe AjanA zikSaNanI paristhiti vize sAthI mitranA sAnnidhyamAM vigate carcA karatAM niSedha-pratirodha karavAne badale amadAvAdamAM 'satyaM ziva sundarama'nI bhAvanAne vyakata karatI ekAda kaeNleja kADhavA mATe vicAraNA krI. enA vize pre, TAliyAe paMDitajI sAthe carcA karI. enA anusaMdhAnamAM paMDitajIe mane emanA ' nivAsasthAne belAvela. kuzaLakSemanAM samAcAra pUchIne paMDitajIe sIdho savAla karyo, "juo, harIzabhAI, tamArA manamAM AjanI zikSaNa vize bhAre becenI . enA vikalpa rUpe zikSaNane navo prayoga karavAnI je dhAraNA che te bhAvanAtmaka bAbata mane pasaMda che. enI pAchaLa tamArI saMkalpane zI che te mane samajAvaze?" "paMDitajInI najIka khurazI lAvIne meM vAta mAMDI. " mArA manamAM te sAdIsIdhI vAta che: satyaM ziva sundarama . ene zikSaNa dvArA mUrta karavI che. gAMdhIjIe satya, ravIndranAthe sondarya ane zrI aravinda mAMgalya (ziva) upara bhAra mUkyo che. e traNene samanvaya gAdhe ya zA kAma mAM pAdhanika vijJAna ane Teka. nolojI sAthe saMkati yA adhyAtmano samanvaya thAya e vAta paNa kharI ja. taduparAMta prAcIna ane arvAcIna, vyakita ane samaSTi tema ja buddhi ane parizramane sumeLa sadhAya e vAta paNa mArA manamAM che ja. A zikSaNa saMsthAna 'samaya bhAratI vidyApITha" yA 'sAmya yoga vidhApITha' jevuM nAma ApavuM hoya to jarUra ApI zakAya. AraMbha kadAca ArTa sa - kaeNmarsa kaeNlejathI thAya, paraMtu samaya jatAM bIjI vidyAzAkhAoe emAMthI vikasita thatI jAya, jemAMthI manuSyanA all round personality - sarvAgINa vyakitatvane vikAsa saMbhavita bane. Ama kaeNleja samaya jatAM eka vidyApIThamAM pariName evI mArI bhAvanA che." - A saMkalpanAnI rUparekhA jANIne paMDitajIe sIdhA ja savAla karyo pUcho : "bole harIzabhAI, AvI zikSaNa saMsthA mATe Arthika bAbatanuM zuM vicAryuM che?" hasatAM hasatAM meM kahI dIdhuM " hAthamAM na maLe kaDI ne UbhI bajAre doDI ' jevI mArI sthiti che, paraMtu mArI zraddhA che ke prayatna karIzuM te jarUra paisA maLI raheze. ApaNA dezamAM eka vizeSatA che ke jenI pAse paisA che tenI pAse daSTi nathI, ane jenI pAse daSTi che tenI pAse paisA nathI. ApaNe A daSTa ane paisA e bannene sumeLa sAdhavAno che. emAM ApanA jevAne sAtha maLe to badhuM ye hastAmalakavata che." paMDitajI thoDIka vAra bolyA nahi. jANe vicAramAM DUbI gayA. pachI kahevA lAgyA "ja, mane pratApabhAIe A badhAno khyAla ApI dIle che maneya AvuM kaMIka kAma zikSaNa kSetre thAya emAM bhArobhAra rasa che, tamArI tAtkAlika jarUriyAto vize mane thoDeka khyAla Ape. saMkSepamAM meM tAtkAlika jarUriyAtane khyAla Akho. traNa - suDA traNa lAkha rUpiyA joIe... sAtase AkSe vighArthIo besI zake tevuM makAna ... ane te zaheranA madhya bhAgamAM maLe te sAruM. * bhAvanAzALI kAryakartAonI TIma te amArI pAse che, je samaya Avya ApaNA kAryamAM pUrate sAtha ApI raheze. ApanA pramukhapade pablika TrasTa racIne A kAryane zubha AraMbha karI zakAya. vyavasthApaka TrasTI tarIke tema ja zikSaNakArya mATe bIjI je koI jarUra paDe temAM mArI sevAo saMpUrNa samapita che. pU. DolarabhAI mAMkaDe jAmanagara pAse aliyAbADAmAM gaMgAjaLA vidyApITha kADhI che. emanA prAraMbhika sAthI emane huM eka chuM. eTale zikSaNa kArya, vahIvaTa ane vyavasthA aMge pUrata anubhava che. prayoga karavA mATe dilamAM bhArobhAra utsAha, hoMza ane himata che... savAla che mAtra avasarane." paMDitajI gaMbhIratAthI badhuM sAMbhaLyuM jatA hatA. tyAM to dUdha - nAte AvyAM. "AvuM ' kahIne paMDitajI aMdaranA khaMDamAM zaucAdi mATe gayA. ame nAstAne nyAya ApyuM. gheDI vAramAM paMDitajI pAchA AvyA ane kahevA lAgyA, "tamane meM barAbara dila daIne sAMbhaLyA che... ekeeka zabda pAchaLa bhAvanA, khamIra, niSThA, zraddhA ane saracAIne raNakAra saMbhaLAya che...AvA bhAvanAzALI mANase Aje durlabha che. ... arI prayoga karanArA AvA bhaDavIro ye kayAM che? sAbuta dilanA manIpIenI Aje bahu jarUra che. khera! mArA dilamAM A vicAronI bhAre kadara che. are ema mAne ke huM tamArI sAthe ja chuM. tame je kaheze te javAba dArI yathAzakita uThAvavA huM taiyAra che ... Athika aMge tame lagabhaga nizcita thaI jAo... becAra jaNane A vize vAta karI che, ene javAba thoDA samayamAM cokkasa maLI jaze eTale e to thaI jaze... makAnanuM ye thoDuMka vicAryuM che...e ya thaI jaze...vAta karI che. nA nahi pADe evuM huM mAnuM chuM. DolarabhAInI gaMgAjaLA vidyApITha vize tame mane vAta karI, jenAthI huM pUrepUro avagata chuM ane e rIte huM tamane varSothI oLakhuM chuM. .. hAM Arthika bAbata, makAna, TrasTa vagere badhuM ja thaI raheze. kAma karavA beThA, pachI te pUruM karyuM ja chUTako thaze ne? vAruM, paNa yunivarsiTInA ephiliyezana aMge umAzaMkarabhAIne vAta karI lejo. tyAM sudhImAM Itara bAbate sapATAbaMdha patI jaze." tyArabAda gujarAta yunivarsiTInA tatkAlina kulapati Do. umAzaMkara jozIne ame maLyA ane zikSaNanA A nUtana prayoga mATe kaoNleja kADhavAnI vAta karI. A badhI saMkalpanA temane khUba gamI paNa yunivarsiTIe nImelI kamiTIe amadAvAda zaheramAM have navI kaoNlejo na kADhavA aMge bhalAmaNa karI che, jene yunivarsiTIe svIkArelI hovAthI amadAvAdamAM A zikSaNa saMsthA UbhI karavA mATe zakayatA rahetI nathI. AvA prayogo karavA hoya te gujarAtanAM pachAta, grAmINa ane AdivAsI vistAromAM zakyatAo che kharI, ema kahIne temaNe vAta sameTI lIdhI. A vAta jyAre paMDitajIe bhAIzrI pratApa ToliyA pAsethI sAMbhaLI tyAre emane atyaMta vyathA thaI. trIjo prasaMga paNa noMdhapAtra che. vacce 'krAnti ane sAdhanA" nAmanA mArA pustakane sarakAre nibaMdhanA utkRSTa pustaka tarIke pUrarakAra Apyo ane gaurava karyuM. paMDitajI sAmethI magAvIne e pustaka saprema vAMcI gayA. mane sAmethI bolAvIne prasannacitte AzIrvAda rUpe kahevA lAgyA, "harIzabhAI, tamAruM sAruM e pustaka huM sAMbhaLI gayo chuM. mane khUba AnaMda thayo che. A pustakane, sarvodaya - dInanI text-bookyA pAThaya pustaka kahuM te vadhAre paDanuM kahuM chuM ema nahi kahevAya. lagabhaga sarvodaya vicAranAM tamAma pAsAMone rocaka Dhabe emAM AvArI levAyAM che. gAMdhIjI samasta graMthamAM saLaMga sUtrarUpe pracchanna svarUpe che e enI kalAtmakatA che. snAtaka ke anusnAtaka kakSAe yunivarsiTIo yA vidyApIThomAM AvAM pustakono abhyAsa thAya ene huM atyaMta jarUrI mAnuM chuM. vidyArthIo ane zikSakomAM broad outlook of life jIvanane vyApaka daSTikoNa - keLavavAmAM A pustaka avazya mahattvapUrNa phALo ApI zake tevI kSamatA emAM che, jenI mane vAMcatAM vAMcatAM pratIti thaI che .... vaLI tulanAtmaka ane samanvayAmaka daSTie je nirbheLa adhyayana emAM rajU thayuM che te atyaMta upayogI, upakAraka ane mUlyavAna che. lekhakanuM savAMgI, sarvahitakArI ane sarvatobhadra vyakitatatva emAMtha pade pade, paricchede paricachede ane prakaraNe praraNe pragaTa thayuM che ane huM saprema AvakAruM chuM ane AzIrvAda pAThavuM chuM." cetho prasaMga che, ekvAra navaraMgapurA basasTenDa pArothI te pasAra thaI rahyA hatA tyAre thaI gayelI Akasmika ane chellI mulAkAtane. meM emane sAdara namaskAra karyA. hAtha paMpALatAM mane khabara aMtara pUchavA lAgyA." he harIzabhAI ! tame cho ke? vAruM hamaNAM zuM cAle che? tabayita sArI che ne?" pratyutaramAM meM kahyuM, " hAla huM moDAsA kolejamAM prophesara tarIke kAma karuM chuM. ApanA AzIrvAdathI tabIyata sArI che." vaLatAM meM emanI khabara pUchI. eTale paMDitajI kahe, "hajI zarIra nabaLuM sabaLuM Teka karyA kare che eNe khUba kAma kheMcyuM che; paraMtu have lAMbu nahi cAle ema lAge che." meM kahyuM, "paMDitajI, tamAre to hajI ghaNuM jIvavAnuM che, 'aa nIveta zara: !' ame se varSa jIvIe' zo sUtrane sArthaka karavAnuM che ane samAjanI sevA karavAnI che." paMDitajI kahe, "IcchA game eTalI hoya; paraMtu chevaTe bhagavAnanA hAthanI vAta che. ApaNe enA kArabhAramAM mAthuM mAravAnuM nahi. e je Wze te yogya ja karaze. hA, jIvIzuM tyAM sudhI ApaNe te koI ne kaI rIte khapamAM AvIzuM. ApaNe te ApaNA dharma bajAvI chuTavAne ane chelle e ja zAti ane svasthatAthI chUTI javAnuM, samayAne ravIndranAthanuM peluM gIta tame mane saMbhaLAvyuM hatuM ne basa ema ja sto! yAda che ne? yukata karo he sabAra saMge mukata karo che banya! saMcAra karo sakala kameM, zAno temAra chanda!" Do. harIza vayAsa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabudhdha jIvana jIvanamamI paMDitajI paMDita sukhalAlajIe kizArAvasthAmAM carmacakSu gumAvyAM. ethI svAbhAvika rIte ja emanuM jIvana keTalIka pravRttinI daSTie maryAdita banI gayuM; paraMtu bIjI bAju e maryAdA paMDitajI mATe maryAdA rahI nahi, kAraNa ke emaNe peAtAnA jIvanakramane evI rIte goThavI dIdhA ke jethI temanuM jIvana sarva rIte saphaLa banyuM. potAnA jIvanamAM paMDitajIe vidyopAsanAne sauthI mahattvanuM sthAna ApI dIdhuM. jyAre koI vAMcanAra ane lakhanAra hoya tyAre vAMcana - lekhana ane na hoya tyAre manana ciMtana e emanA jIva. nanI mukhya pravRtti banI rahI. sudIrgha, tapAmaya jIvanakALa daramiyAna temaNe jIvananA aneka viSayonI talasparzI mImAMsA karI. eka rIte kahIe to paMDitajI jIvanamarmI hatA. emaNe peAtAnA lekhana ane pravacano dvArA ane aMgata vArtAlApa ke vAtacIta dvArA jIvananA aneka praznonI mImAMsA karI che ane keTalAya lokone jIvananI yogya rAha batAvyo che. paMDitajI ApaNI prAcIna paraparAnA vartamAna samayanA RSi hatA. paMDitajIe jIvanane sparzatA aneka viSayonI chaNAvaTa emanA lekhAmAM karI che, e badhA viSayomAMthI ekAda be viSayo laIe to paNa paMDitajInI vicAraNAne samajavA mATe ThIka ThIka avakAzanI apekSA rahe che. ahIM te vidyA ane dharma e be viSayonI bAbatamAM paMDitajInI vicAraNAnA arUpa ciMtananA ApaNe paricaya karIzuM. paMDitajI samasta vidyArthIjIvanane maMgaLajIvana tarIke jue che. vidyArthI avasthAmAM adhyayana, ciMtana, manana, nididhyAsana ane lekhana e dareka kriyA maMgaLamaya che, kAraNa ke te vaDe ja jagatanuM klyANa sadhAya che. vidyAno - jJAnane mahimA paMDitajIe aneka prasaMge darzAvyo che. vidyArthIo samakSa karelA eka maMgaLa pravacanamAM temaNe kahyuM che ke jagatamAM sUryanA prakAza sauthI vadhu tejasvI dekhAya che; paraMtu tenA karatAM paNa vadhu tejasvI jJAnanA prakAza che. sUrya jema potAnI AsapAsa aMdhAruM TakavA deto nathI ane dUra dUranA aMdhArAne paNa naSTa kare che tevI ja rIte jJAnI paNa potAnA jJAna vaDe anyanA zAnane naSTa kare che, eTaluM ja nahi sthaLa ane kALanI daSTie dUra dUranuM ajJAna paNa naSTa kare che. vidyAnI sAdhanAno pAyo che jijJAsA. A jijJAsA jeTalI vyApaka teTalA pramANamAM vidyAnI sImA vistare che. jijJAsA saMtAkhavA vighArthIo keTalIka vAra mAtra pustakomAMnA jJAna para AdhAra rAkhe che. paMDitajI lakhe che ke ekalA pustako vAMcI javAthI kaMI vaLatuM nathI; paraMtu te dvArA meLavelI buddhithI svataMtrapaNe ane nirbhayapaNe vicAra karavAnI zakita ane te pramANe vartavAnI niSThApUrvakanI vRtti jIvanamAM jarUrI che. eka yunivarsiTI - vyAkhyAnamAM, naittirIya upaniSadanA prathamavallInA trIjA anuvAkayamAM guru, ziSya, vighA - zAstro, tenuM adhyayana adhyApana e cAranA paraspara saMbaMdha vize karelI vicA raNA temaNe vartamAna saMdarbhamAM samajAvI che. athAdhavidyam / AcAryaH pUrvarupam / antevAsyuttararUpam / vidyA sandhiH / pravacanaM sandhAnam ityadhividyam / / "guru pUrvarUpa che, ziSya uttararUpa che. te be vacce saMdhAnarUpa zIkhavAnI vidyAo che ane te te vidyAnuM AdAnapradAna e guruziSyanuM aMtima dhyeya che. ' Ama, upaniSad pramANe guruziSyanuM anusaMdhAna karAvanAra vidyA ane tenuM AdAna - pradAna mukhya ane mahattvanAM che. vidyAnuM adhyayana vidyArthI pUrI yogyatAthI kare, adhyApana kArya guru pUrI sajjatAthI ane kauzalyathI kare e ja be vaccenI jIvaMta kaDI che. sAMprata samayane anulakSIne khaMDitajIe upaniSad nA A maMtranA bhitArtha samajAvyo che. vidyArthIomAM arAjakatA, svachaMdatA jovA maLe che, samaya, zakita ane dhananA durvyayanI vRtti jovA maLe che ane adhyApakomAM paNa arthamukhI ane mithyA spardhAmukhI asthiratA ane kyAza jovA maLe che. e banne tattvI vidyAdhAmane jhAMkhA pADe che. uttama dhyA tA. 1-5-'78 pakanuM gaurava karatAM paMDitajIe jaNAvyuM che ke sAcA adhyApaka adhyApaka hAvA uparAMta navatama vidyArthI paNa che. niSThAvAna ane zIlasaMpanna adhyApaka kevaLa eka rASTranA ja nahi paNa samagra mAnava samAjanA zraddhaya staMbha che. uttama adhyApaka dvArA apAtA zikSaNane mahimA karatAM temaNe kahyuM che ke zikSaNa e jIvananA dIvA che, jenA ajavALe satyAsatyanA viveka karI zakAya tema ja tapanA svarUpanA viveka karI zakAya. sArAM zikSaNa vinA rAtya tathA tapanA svarUpa ane AcaraNa vize aMdhAruM ja rahevAnuM. upaniSado ane anya zAstromAM vidyAonA parA ane aparA evA be bheda karI parAmAM AtmavidyA ane aparAmAM bIjI badhI vidyAonA samAveza karyo che. paMDitajI jaNAve che ke keTalAka lokone mana parA vidyA adhyAtma vighA ja zreSTha che ane aparA - anya vidyAo kaniSTha che; paraMtu A bhrama che, gerasamaja che. vAstavamAM tA A banne vidyAe upayogI che. sthULamAMthI sUkSma jIvanamAM je krame praveza karI zakAya te kramane temAM nirdeza che. temAM eka caDiyAtI ane bIjI UtaratI evA koI artha nathI; UlaTuM jIvananI badhI ja kakSA ane tene lagatI vidyAe potapAtAnA sthAne mahattvanI che. temaNe eka rAraLa upamA dvArA A bAbata samajAvI che. bhUmithI uc caDavA mATe nisaraNIne caDatA - UtaratA kramamAM pagathiyAM hAya che. temAM uparanuM pagathiyuM zreSTha ane te ja eka mAtra svIkArya ema mAnavuM bhUla bhareluM che. nIcethI kramika pagathiyAM para ja uparanAM pagathiyAno AdhAra che. badhAM ja pagathiyAMnuM potapAtAnA sthAne sarakhuM mahattva che. e ja rIte bhinna bhinna vidyAonuM mahattva samajavuM ane svIkAravuM joIe. je loko jIvananA kramamAM AdhyAtmika kakSA sudhI pahoMcelA che athavA pahoMcavAnA prayatna kare che temane badhAMne pahelAM bIjI vidyAnA AzrAya levA paDe che. paMDitajIe ahIM spaSTatA karI che ke parA vidyA eTale adhyAtma vidyAnA sAdhake apaga vighA tarIke lekhAtI adhibhUta vidyAomAM duSTa na rahetAM, tene Azraya chADayA vinA ane te AzrayanA sAdara svIkAra karIne ja uccattara bhUmikA prApta karavA prayatna karavA, nahIM ke pUrvanI bhUmikAnI upekSA karIne, sIDInA upalA pagathiye paga mUkavA, paNa nIcenA pagathiyAMnI upekSA na karavI. : paMDitajIe potAnA samagra jIvanakALa daramiyAna sahuthI vadhu ciMtana - manane kazAnuM karyuM hoya to te dharmatattvanuM che. AtmatattvanA svarUpathI mAMDIne vividha paMthA, saMpradAyo, utsava, kriyAkAMDA vagerenI temaNe prasaMge prasaMge atyaMta sUkSma vicAraNA karI che, je emanA graMthA'bhAratIya tattvavidyA','darzana ane ciMtana ' vageremAM jovA maLe che. dharma vize lakhatAM paMDitajIe kahyuM che, "dharma eTale satyanI tAlAvelI ane vivekI samabhAva, tema ja e be tattvAnI deAravaNI nIce ghaDAtA jIvanavyavahAra. A dharma pAramArthika che. bIjA je vidhiniSedhA, kriyAkAMDo, upAsanAnA prakAro vagere je dharmanI koTimAM gaNAya che, te badhA ja vyavahArika dharmo che ane te jyAM sudhI pAramArthika dharmo sAthe abhedya saMbaMdha dharAvatA hoya tyAM sudhI ja dharmanA nAmane pAtra che." dharmane pAmavAnI anivArya zarata e che ke manane khulluM rAkhavuM ane satya - jijJAsAnI siddhimAM koI paNa pUrvagrahone ke rUDha saMskArone ADe AvavA devA nahi. A mATe sauthI pahelAM nirbhayatAnI jarUra che, dharmanA kaMI paNa kharo ane upayogI artha thatA hAya to te nirbhayatA sAthe satyanI zodha che. dareka jijJAsu vyakitae dharma zuM che te vize vicAra karavA joIe. paMDitajInA mate dharmanA prANa vicAra che, dharmanA pitA, ene mitra ane enI prajA e badhuM vicAra ja che. vicAra na hAya to dharmanI utpatti saMbhave ja nahi, je dharma vicAra na pragaTAve ane pApe te peAtAnA AtmA ja gumAve. tethI dharma vize vicAraNA ke parIkSA karavI te ene jIvana ApavA barAbara che. paMDitajIe dharmanA svarUpano ane tattvanA bahu vyApaka ane UMDANathI vicAra karI tenA aneka pAsAMne tapAsyAM che. temanA mate dharmanuM bAhya svarUpa eTale jIvanamAM sadAcAra ane sadguNI vartana. paMDitajInI dharmaviSayaka vicAraNAmAM mAnavakalyANa kendra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-78 jIvana ddhabu sthAne che. tethI ja teo mAne che ke vyaktinI badhI zakitane, siddhio ane pravRttio eka mAtra sAmAjika kalyANanI dizAmAM jAya tyAre ja dharma yA saMskRti caritArtha thAya che. dharmamAM paDelA saDA vize tema ja paMtha vize temaNe nirbhaya ane kaDaka samAlocanA karI che. dharmanuM nAma sUga upajAvanAruM thaI paDayuM che ane tattvajJAna nAmI 95nAomAM khapavA lAgyuM che. tenuM kAraNa e che ke dharmaguru, dharmazikSaNa ane dharmasaMsthAemAM jaDatA, zithilatA ane niSkriyatA pravezI gayAM che. dhArmika paMtha dharmane nAme ane dharmanI bhAvanA upara ja ha karAve che. paMtha dharmamAMthI janmelA hovA chatAM mAnavajAtane eka thatAM aTakAve che. paMthe eTale mAnasika saMkucitapaNuM ane mithyAbhimAna. eka yathArtha rUpaka dvArA paMDyAe nirmANa karelI zocanIya paristhitine paMDitajIe samajAvI che. dharmanadIne kinAre aneka tIrtho hoya che. ane aneka paMthanA ghATa paNa baMdhAya che. ghATa para nabhanAra paMka ke purohito potapotAnA tIrtha ke ghATanI mahattA ke koSThatA gAIne ja aTakatA nathI, paNa moTe bhAge bIjA tIrtho ke bIjA paMtharUpa ghATanI UNapa batAvavAmAM ja vadhAre rasa le che. vaLI teo manAve che ke amAro dharma mUlata: zuddha che. temAM je kaMI azuddhi che te bIjA paMthanI asara che. anya paMthamAM kaMI sAruM che te amArA dharmanI asara che. vaLI je kaMI jUnuM che te ja zuddha ane pratiSThita che. AvI mAnyatAo ane Agraho lokonA dhAmika jIvanane subdha banAve che. dareka paMtha potAnI prAcInatA, zuddhi ane zreSThatA sthApavA mathe che ane anya dharmomAM rahelA uraca to tarapha AMkhamIMcAmaNAM kare che. dharmanA nAme AvuM valaNa kharekhara ahitakara che. AnA upAya tarIke paMDitajI vicAre che ke jema jIvatA lohI mAMsamAMthI Ugele ane vadhela nakha zarIrano ja bhAga hovA chatAM zarIrane nuksAna kare che ane ene kApI nAkhIe to ja zarIranI salAmatI jaLavAya che, tevI ja rIte bhale dharmamAMthI janmele hovA chatAM dharmane ja bAdhaka paMtha, jyAre chedAya che tyAre ja mANasa jAta sukhI thAya che. vATanA dIvA koIka vAra rAtanA moDethI yunivarsiTI-vistAranA rastAo para AMTo mAravA nIkaLuM chuM. nA, zaheranI jhaLAMhaLAM rozanI ahIM nathI; aMdhArAmAM rasto batAve evA thoDAka vIjaLI dIvA TamaTame che. kayAreka koI jhaDapI vAhananI heDa lAITa AMkha AMjI denI patharAya che ne Ave che eTalI ja jhaDapI gatie adazya thaI jAya che. thoDIvAra sudhI te kazuM dekhAtuM nathI. pachI dhIre dhIre pelA TamaTamatA vIjaLI dIvAnA tejamAM rasto dekhAvA lAge che. sAcuM kahuM te jIvanamAM paNa meM AvuM ja banatuM joyuM che. jAhera jIvanamAM keTalIka vyakitae jhaDapI vAhananI jema Ave che ne, emanI heDalAITa nApANI AMkhone AMjI nAkhe che. pachI aMdhAruM evuM gheruM bane che ke te ja dekhAtuM nathI. Ave samaye thoDAka TamaTamatA dIvA rasto sujhADe che. A TamaTamatA dIvAnA thAMbhalA sthira hoya che, sarakatA nathI hotA. mArI zraddhA AvA rithara TamaTamAtA dIvAomAM che, AMkhane AMjI daIne pAchaLa aMdhAruM cheADI jatAM jhaDapI vAhananA praHzamAM nahi. hamaNAM thoDA divasa pahelAM ja 'anekAnta vihAra" pAsethI pasAra thavAnuM AvyuM. "anekAnta vihAra' e paMDita sukhalAlajIne nivAsasthAna. mArA jevA anekane mATe e tIrthadhAma. have paMDitajI tyAM nathI e hakIkate manamAM kaMIka thaI gayuM. paMDitajInuM hovuM e keTalI moTI vAta hatI ! amuka vyakita kayAMka che e prajAjIvanamAM moTuM AzvAsana hoya che. e vyakitanA pheTAo bhale chApAMomAM chAzavAre na chapAtA hoya, bhale e vyakita kAraNa-akAraNa nivedano na karatI hoya, e kyAMka hoya eTaluM ja basa che. AvI vyakitao, rastAo para TamaTamatA dIvAo jevI che. paMDita sukhalAlajI AvI eka virala vyakita hatA. zrI, vADIlAla DagalI amadAvAdamAM AvyA hoya ne emanI mAre bhALa meLavavI hoya to pahelI tapAsa mATe "anekAnta vihAramAM karavAnI rahetI. evuM ja paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAnuM. teo ghare na hoya te mAnavuM ke paMDitajI pAse beThA haze. mANasa mANasane maLe emAM kaMI navAI pAmavA jevuM nathI, paNa e kaI bhUmi para maLe che te agatyanuM che. saMsAranI roja-barojanI jvAjALamAMthI manane thoDIka kSaNo mATe mukata karavuM hoya, ene UMcI bhUmikAe laI javuM hoya to vahyA purue eka mArga batAvyo che- satsaMgati. sata, pura sAthe gALelI thoDIka kSaNo taLeTImAM ALoTatA manane parvatanAM UMcAM zikharo dekhADe che ne tyAM pahoMcavAnI preraNA Ape che. paMDitajI sAthenI anaupacArika mulAkAta paNa manahradayamAM kazuMka saMkorI ApatI. emanAmAM vidyAnI sAthe DahApaNa wisdom hatuM. DahApaNane kAraNe AvelI naravI jIvanadaSTi hatI. aparA vighAonI upAsanAmAM emanuM lakSya to hatuM parA vighA-adhyAvasthA vidyaanaam| paMDitajIne meM pahela vahelA sAMbhaLyA vaDodarAmAM. yunivarsiTImAM bhAratIya tattvavidyA para emanAM vyAkhyA hatAM. mAtra thoDAkalAkomAM te emaNe vidyAnI aneka dhArAone sAMkaLIne mahattvanAM vicArabiMduo lIlayA pakaDI lIdhAM. eka medhAvI ane prAjJa puruSane e paricaya hate. paMDitajInAM vyAkhyAne ane lakhANomAM bhAratIya tattvavidyA arvAcIna saMdarbhamAM navA teje pragaTe che. enuM zreya che paMDitajInI satyanI zodhane ane e zodhane kriyAnvita karanAra emanA zIlane. AvI vyakita kayAMka hoya e jevuM tevuM AzvAsana nathI. enA prema, enI naravI daSTinuM teja AjubAjunA mAnavajIvanane raLiyAmaNuM karyA vinA rahe ja nahIM. prakAza e te dIvAno svabhAva che. mArI zraddhA AvA vATanA dIvAomAM che. evo ekAda dIvo ocho thAya che tyAre AkAzamAM TamaTamatA tArAnI sAme joI lauM chuM ne bhagavAnane prAthu chuM ke jIvanamAM vATanA dIvAnI khoTa koI paNa prajane kyAreya na paDajo. dharmamAM pahelA aneka prakAranA saDAne jijJAsu samajI zake ane dUra karI zake e mATe paMDitajI tene dharmanuM zikSaNa aitihAsika ane tulanAtmaka daSTie ApavAnI himAyata kare che. jethI dharmanuM zikSANa eka paMthagAmI maTI sarva paMthagAmI bane ane badhA ja paMthanA sthaLa tema ja sUkSma jIvananA itihAsanuM jijJAsune bhAna thAya. bhagavAna mahAvIre anekAMtavAda mATe je cAra zarate mUkI che e zaratone dhyAnamAM rAkhI paMDitajI sUcave che ke dharmanI vicAraNA rAgadevathI para rahIne karavI joIe. jema potAnA dharmanA suto jANIe tema anya dharmanA sutone mAna ApavuM joIe. paraMpathanI truTionI jema potAnA paMthanI truTione kaDaka parIkSaNa ane sUkSma nirIkSaNa dvArA vicAra karavo joIe. truTione svIkAra karI du2 kI 'ane dareka dharma ke paMthanA uttama aMzane samanvaya karavA joIe. Ama, ka parIkSaNa, sUkSmanirIkSaNa, cittanI udAratA ane kheladilI drArA ja dharmanA uttama aMzane sAcA arthamAM pAmI zakAya. - Ama, paMDitajInA dharma ane vidyA viSayaka citanane thoDoka paricaya ApaNe karyo. A viSayo uparAMta, sAhitya, samAja, saMskRti, tavazAna vagere viSayo para paMDitajInA ciMtanane jyAre vicAra karIe chIe tyAre mAtra gujarAtInA ja nahi, samagra bhAratanA koSTha tatvaciMtakomAMnA eka tattvaciMtaka tarIke paMDitajIne ALakhAvI zakIe. temanAM lakhANo maulika, pUrvagrahathI mukata, samabhAvayukata, taTastha ane guNadarzI hoya che. temanI vicAraNAmAM vyApakatA ane gahanatA jovA maLe che. emanI daSTi hamezAM udAra ane udAtta hoya che. emanI raulI gahana viSayane paNa vyavasthita ane kamabaddha rIte rajU karatI, saraLatA ane rasikatA vaDe dIpatI, prasaMge upamAdi alaMkAro vaDe ApatI hoya che. mAtra bhAratanA ja nahi, A jagatanA mahAna dArzanikane ApaNI bhAvabharI zraddhAMjali he. - aniruddha brahmabhaTTa - prA. tArAbahena 2. zAha ('muMbaI-samAcAra'mAMthI) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prabuddha jIvana paMDita sukhalAlajI dRSTivihIna dRSTA bIjI mArca 1978nA roja paMDita sukhalAlajInuM dehAvasAna thaI gayuM, jyAre emanI uMmara 98 varSanI hatI. emanI vidAyathI kevaLa jaina darzananA ja nahIM, paNa samagra bhAratIya darzanamAM eka vizvavidyuta vidrAna cAlyA gayA. vAstavikarIte, te darzananA kSetramAM evI mahAna vibhUti hatA ke jemanI barAbarI karI zake evI bIjI koI vyakti najare nathI paDatI. emaNe je kaMI vAMcyuM ane lakhyuM, eno mahimA ApaNA samakAlIna ItihAsamAM haMmezane mATe avismaraNIya raheze. emanuM darzana ane ciMtana to mahimAmaya hatuM ja, emanuM jIvana paNa eTaluM ja mahimAvaMta hatuM. "sAduM jIvana ane UMcA vicAro"nA Adarza emanA jIvanamAM pUrepUro saphaLa thayA hatA. jIvananI daSTi emane jema eka taraphathI mahAvIra ane buddha vagerenI paraMparAmAMthI lAMdhI hatI, tema bIjI tarapha e mahAtmA gAMdhInI vicArasaraNIthI paripuSTa thaI hatI. bhAratIya saMskRtimAM je sarvocca ane sarvottama che, enA teo pote ja eka udAharaNarUpa hatA. A emaNe je kaMI kahyuM ane lakhyuM, ene jAte pAtAnA jIvanamAM utArI batAvyuM hatuM, paMDitajInI A sauthI moTI vizetA hatI. pAMDitya ke vidratA prApta karavA vizeSa kaThaNa nathI hAtAM; paraMtu jIvana-sAdhanAmAM potAnA vicArone sArthaka ane satyane siddha karavAM, e sahelAM nathI hotAM. eTalAM mATe paMDitajI paMDita hAvA karatAM vadhAre moTA jIvanasAdhaka hatA. teo jIvanaparyaMta vicAronA zeAdhananI sAthe sAthe jIvanazAdhana paNa karatA rahyA. emanI sAdhanA kevaLa vidyAnI kSitijo upara ja besI rahe evI na hatI; enA kendramAM dharatInuM jIvana raheluM hatuM. A sAdhanAna mArga emaNe hRdaya ane buddhinAM netrathI ja zeAdhyo hato, kAraNa ke zArIrika AMkho te emaNe oLa varSanI nAnI uMmare ja gumAvI dIdhI hatI. emanA jIvanakramanuM adhyayana karatAM, kyAreka kyAreka tA ema lAge che ke kadAca emanAM zArIrika netrA eTalAM mATe cAlyAM gayAM hatAM ke, jIvana ane jagatanA e samagra prakAzane teo e cakSuonI rAhAyathI pAmI zake ema na hatA; enuM darzana tA emaNe bughdhi ane hradayanA adazya netrA dvArA ja karyuM hatuM. zArIrika netravihInatAne peAtAnI koI moTI khAmI mAnIne teo bIjA koInI sahAnubhUtinI apekSA nahAtA rAkhatA. A prasaMge mane eka ghaTanAnuM smaraNa thaI Ave che. paMDitajInuM sArvajanika dhAraNe bahumAna karavAnA samAroha, sane 1957 mAM muMbaImAM UjavAyA hatA te vakhatanA uparASTrapati Do. rAdhAkRSNana e samArohanA pramukha hatA; teo pote paNa moTA darzanavettA hatA. emaNe khaMDitajInA sanmAna aMgenA peAtAnA bhASaNamAM, saMskRtanA eka zlokanA ullekha karyo hato. e zlokamAM netrahIna vyakitanI vicakSaNatAnI vizeSa prazaMsAnA bhAva hatA. te pachI paMDitajIe Do. rAdhAkRSNananA kathananA javAba ApatAM, emaNe karela zlAkanA pUro pATha rajU karIne, pUchyuM hatuM ke A abhinaMdana mArI netrahinatAnuM thaI rahyuM che ke mArI zAne palabdhinuM? paMDitajInI vAta sAMbhaLIne Do. rAdhAkRSNana niruttara thaI gayA hatA . paMDitajI AjIvana zodhaka hatA. badhA samayamAM ane badhA prasaMgAmAM emanI jIvana - daSTi khullI rahetI hatI. emanI jijJAsAnA to koI cheDo ja na hato. teo dareka vyakita pAsethI dareka viSayanI jANakArI meLavavA Atura rahetA hatA. ramUja upajAve evI eka vAta mane yAda Ave che. sane 1934mAM jyAre huM kAzI hiMdu vizvavidyAlayamAM bI. e. no abhyAsa karavA gayA tyAre teone 1-6 -78 sauthI pahelAM maLavAnuM sadbhAgya mane maLyuM hatuM. huM bo. e.nA eka sAmAnya vidyArthI hato ane mAre bhaNavAnA viSayomAM ItihAsa ke darzana vagere jevA, evA koI viSaya na hato ke jemAM paMDitajIne rasa paDe; paraMtu paMDitajIe peAtAnA vicAronI tIvratA ane krAMtikArI daSTibiMduthI, mane potAnI eTalI najIka kheMcI lIdheA ke jethI vAra vAra emanI pAse besavAnI ane emanI sAthe vAto karavAnI mane IcchA thayA karatI. emanI vAto sAMbhaLIne mane ema lAgatuM hatuM ke, zAstro ane dharmagraMtheAnI carcAvicAraNAmAM UtaryA vagara ja mane jIvana - zeAdhananI STi maLI gaI, eka divasa sAMje emanI pAsethI pAchA AvatI vakhate meM emane ema kahyuM hatuM ke, bIje divase huM pharIvAra AvIza paNa bIje divase huM mArA sahAdhyAyI mitrAnA AgrahathI, emanI sAthe sinemA jovA cAlyA gayA ane paMDitajInI pAse na jaI zakyo. te pachInA divase jyAre huM emanI pAse gayo tyAre AgalA divase huM kema naAvI zakayA enuM kAraNa meM kahyuM teA teo, meM je sinemA joyo hato, enI ja vAta vistArathI pUchavA lAgyA. phakata kathAnI ja vAta nahIM paNa abhinetA ane abhinetrIonAM nAma suddhAM pUchyAM ane chevaTe pUchyuM ke philmamAM mane zuM sAruM lAgyuM zuM kharAba lAgyuM ane te zA kAraNe? mane ema lAgyuM ke, teo mArI pAsethI je kAMI sAMbhaLavA maLe teTalAthI ya, philmasaMbaMdhI paNa mAhitI meLavavA IcchatA hatA, teo mAnatA hatA ke jIvananI paripUrNa daSTithI, dareka viSayane jANavAnI jarUra che; ane jyAMthI, jenI pAsethI jeTaluM jJAna maLe, te meLavI levuM joIe. A vAtano anubhava meM paMDitajI sAthenA 44 varSanA nikaTanA saMbaMdha daramyAna, keTalIya vAra ane keTalAya prasaMgAe karyo che. dareka vakhate huM emanI pAsethI, pahelAMnI pekSAe mArI zraddhAmAM vadhAro karIne ja pAcho Avyo chuM. jaina tattvajJAnano abhyAsa karanArA aneka vidyArthIo emanI pAse hatA; mAruM sthAna emAM na hatuM. meM kyAreya koI paNa jaina graMthanuM zAstrIya adhyayana nathI karyuM; paraMtu paMDitajI sAthenA 44 varSanA nikaTanA saMbaMdhane lIdhe, mane je kaI zIkhavA ane samajavA maLyuM, tethI mane ghaNuM badhuM maLyuM che. jIvana daSTine keLavavAmAM huM je kaMI karI zakyA, e paMDitajInuM ja sarjana che. mArA mATe teo mahAna daSTA hatA. na mAlUma, teo keTalA badhA - hajAro lokone mATe daSTA banyA hatA! svayaM pote je joI zakatA na hatA, enuM darzana emaNe bIjAone karAvyuM hatuM! dareka vAtAnA mULa sudhI pahoMcyA pachI ja teo peAtAnA nirNaya ApatA hatA. emanA aneka patrA mArI pAse che, je vAMcIne mane samajAya che ke emanI dRSTi keTalI sarvAMgINa ane keTalI UMDI hatI. sane 1943 thI lagabhaga traNa varSa sudhI huM klakattAnI presiDensI jelamAM hatA. tyAM sadbhAgye, rAjadrArI kedIone bahArathI copaDIo magAvavAnI chUTa hatI. AthI ghaNAM moTAM moTAM pustako jemane bahAra rahIne vAMcavAnI, samayanA abhAvane lIdhe mane taka nahAtI maLI, emane vAMcavAnI anukULatA maLI. tyAM Do. rAdhAkRSNane lakhela "InDiyana philAseAphI' nA be bhAga vAMcavAno avasara maLyo. jaina dharmanA 'saMthArA vrata' ne mATe Do. rAdhAkRSNane 'Atma ghAta' zabdano prayoga karyo che. e sthAne e zabda mane khoTo lAgyo, ane e aMge me paMDitajIne patra lakhIne pUchAvyuM. emaNe rAdhAkRSNanA pustakamAMnA A muddA sAthe saMbaMdha dharAvatA lakhANanuM ja nahIM paNa bIjA prAsaMgika pustakonuM paNa adhyayana karIne mArA upara eka lAMbA patra lakhyo, jethI mArI jijJAsA zAMta thaI. e Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIsvana tA. 1-5-78 21 patramAnuM A eka vAkya huM kayAreya bhUlI zakuM ema nathI: "vAMcavAnA AnaMda mATe tame rAdhAkRSNanane bhale vAMce, paNa darzananI dUcane sAcI rIte samajavA mATe surendra dAsaguptAne - vAMcazo paMDitajIe dharma ane darzananuM maMthana to karyuM ja hatuM, paNa sAthe sAthe sAmAjika jIvananuM paNa khUba maMthana karyuM hatuM. dharmagraMthanI sAcI samajane AdhAre, ane kyAMka kayAMka emane khoTA mAnIne paNa, emaNe jIvanane svastha ane sAce mArga batAvyo hate. koI paNa bAbatamAM teo na to durAgrahI hatA ke na to anudAra. teo parivartananA aphara niyamanA pUrNarUpe pakSakAra hatA. tethIja eka satyadaNa rUpe emanI ATalI badhI nAmAnA hatI. Aje paMDitajI nathI paNa paMDitajInuM sAhitya te amara che ane amara raheze. hA, potAnI jIvanayAtrAnA saMbaMdhamAM emaNe dhANuM thoDuM lakhyuM che. emanA nikaTanA loke, jemane huM paNa eka chuM, emaNe emane potAnI jIvana - kathA pUrI karavA keTalI ye vAra kahyuM, paNa teo eno InakAra ja karatA rahyA. A saMbaMdhamAM emaNe kaheluM eka vAkaya jANe emanA jIvananA mULa bidane ja samajAve che: 'aparigraha jIvanazuddhi vagere bAbatamAM huM mArI potAnI bhAvanA ane samajaNa anusAra vartana nathI karI zake, tethI jIvana - kathA lakhavAmAM saMkoca ja thAya che. lakhavuM hoya to ya emAM koI atyukita A ADaMbara jevuM na hovuM joIe. jANe ke sAmAnya jIvanakrama svAbhAvika rIte cAlato hoya evuM ja e hovuM joIe." teo jJAnamAM mahAna hatA, jIvanamAM mahAna hatA. (hidI uparathI anuvAdita) bhaMvaramalajI siMghI mahAna dArzanika paMDita sukhalAlajI pratibhA prakRtipradatta hoya che. parizrama ene epa Ape che ane manuSya kaMIne kaMI banI jAya che. keTalIya asaMbhavita lAgatI vAta saMbhavita banI jAya che. je vAtanI koI kalpanA paNa na karI zake te pratyakSa thaI jAya che. evI ja eka ghaTanA che mahAna dArzanika paM. sukhalAlajInI pratibhAnA vikAsanI. lagabhaga 50 varSa pUrve meM paMDita sukhalAlajInI pratikramaNanI asahitanI prakAzita pustikA joI hatI ane te pachI emaNe karela karmagraMthonuM hindI vivecana vAMcavAmAM AvyuM tyAre mane e vAtanuM Azcarya thayuM ke, eka netrahIna vyakita ATalA moTA paMDita kevI rIte banyA? prAkRta, saMskRta bhASA ane hindIne ATale sAro abhyAsa, jenI mAtRbhASA gujarAtI hatI emaNe kevI rIte karyo? vaLI ATaluM sAruM ane gaMbhIra vivecana kevI rIte karyuM ?" A viSayane ATaluM talasparzI vivecana lakhavuM koI sAdhAraNa zakitanuM kAma nathI. zarUAtamAM vepArI zikSaNa ane anubhava arthe mAre kalakattA javAnuM thayuM tyAre jANavA maLyuM ke-prajJAcakSu 5. sukhalAlajI saMpattizALI zeTha bahAdurasiMhajI sighIne tyAM padhAryA che, vaLI teo emanA nivAsasthAne keTalIka mahilAo vagerene abhyAsa paNa karAve che. vicAryuM cAlo jaIne emane maLIe ane emanI sAthe vAtacIta karI emanI dArzanika tarIkenI zakitane tAga laIe. te pramANe huM sighIjIne tyAM jaI pahoMrayo. e samaye teo aMdaranA khaMDamAM koIne abhyAsa karAvatA hatA. teo thoDIvAra pachI bahAra AvyA. meM emanI sAthe vAtacIta karI tyAre mane emanA agAdha jJAnanI kaMIka jhAMkhI thaI. je vAta emane jevI lAgatI tevI tene teo spaSTa rUpamAM potAnA vicAramAM pragaTa karatA hatA. AthI mArA keTalAka praznonuM samAdhAna thayuM. emanAM pratyakSa darzana karavAne tathA carcA karavAne A sarvaprathama avasara. A pachI emane aMge ahIM-tahIMthI Avazyaka mAhitI prApta karI, pariNAme mAruM kutuhala zAMta thayuM.. 16 varSanI uMmare emanI netrajyoti zItaLAne kAraNe lupta thaI gaI, paNa emaNe potAnI vRddhi pAmatI vighArucine kAraNe banArasa ane mithilA jaI bhAratIya darzanone gaMbhIratAthI abhyAsa karyo. sAmAnyata: ApaNA caMcala ne bAhya padArtho jovAmAM lAgyAM rahe che, paNa emanAM netrA, netrajayotinA abhAvamAM, antarmukha banI gayAM. niraMtara citama drArA teo emAM vadhu ne vadhu UMDA UtaratA gayA. vAMcavAnuM parAzrita hatuM; koI bolIne ke vAMcIne saMbhaLAve tyAre zakya banatuM, paraMtu AvI rIte teo je kAMI sAMbhaLatA enA para manana karavA mATe te teo svataMtra hatA; vaLI emanI smaraNazakita teja hatI ane pratibhA te hatI ja eTale darzanazAstranA viSayamAM emanI pahoMca eTalI UMDI ane UMcI thaI gaI ke je bIjA mATe zakya ja na hatuM. gAMdhIjI, jinavijyajI, dharmAnanda kauzAmbI, paMDita becaradAsajI sAthe rahevAthI emanAmAM keTalIka adabhUta vAto paNa vikAsa pAmI. emanA jIvananI dizA eka navI dhArA pratye unmukha thaI. pariNAme emanuM jIvana khUba saMyamI, saraLa ane potAnI ja DhabanuM banI gayuM. gujarAta vidyApITha tema ja pArzvanAtha vighAzramamAM emaNe adhyApananuM kArya karyuM hatuM. A vidhAzrama te emanI preraNAthI ja sthApita thayo hato, je pachIthI khUba prasiddhi pAmyo. amadAvAdamAM mane emane maLavAne betraNa vakhata moko maLyo hato. koI koI sthAne emanAM bhASaNa sAMbhaLavAnI paNa taka maLI hatI paNa emane mArA para jhAjho prabhAva to emanA lekhe ane graMthoe ja pADayo che. aneka uccastaranI patrikAmAM emanI lekha vAMcyA hatA, tema ja emanA je koI graMthe prakAzita thatA hatA te avAranavAra magAvIne vAMcato rahyo hate. emAMthI emanA vizALa ane gaMbhIra jJAna - citanane tema ja upalabdhine vizeSa paricaya maLato rahyo. AcArya haribhadrasUri ane upAdhyAya yazovijyajI pratye emanI vizeSa bhakita jovA maLe che. tulanAtmaka adhyayana para emaNe vizeSa bhAra mUkyo che. samasta bhAratIya darzane aMgenuM emanuM adhyayana ane citana ghaNI navI preraNA Ape che. emanA nikaTanA saMparkamAM AvIne anya keTalIka vyakitao sArA vidvAna banI che. 5. dalasukhabhAI mAlavaNiyA paNa emanA viziSTa zimAMthI eka che paNa paMDitajIe je pramANamAM dIrdhAyu meLavyuM che tenA pramANamAM emanuM ziSyamaMDaLa nAnuM che. teo svataMtra prakRtinA hovAne kAraNe, jeTaluM lakhAvI zake eTaluM lakhAvI zakyA nahIM. saMbhava che ke emanI pAsethI Irichata kAma levAnuM ane enI sAthe lekhananI vyavasthA sAMbhaLavAnuM zakya banyuM nahIM hoya, nahIM te vItelAM varSomAM emanA anubhavathI paripakava thayelA jJAnanI prasAdI je rUpamAM athavA je pramANamAM maLavAnI apekSA hatI te maLavA pAmI nathI, te paNa teo je kAMI ApI gayA che te khuba mahattvanuM che. - emanA lekhAdine saMgraha be moTA bhAgamAM prakAzita thaI gayo che paNa janasAdhAraNane upayogI saIdevasi athavA paMca pratikramaNanuM arthasahitanuM pustaka tathA karmagraMthanA cAra bhAga lagabhaga aprApya che. ene prakAzita karavA joIe. keTalAka viziSTa graMthone pAThayakramamAM prayatnapUrvaka sthAna apAvavuM joIe. prakAzita sAmagrIne jaladIthI prakAzamAM lAvavI joIe. emanA nAmathI koI evI saMsthA ke vyAkhyAnamALA zarU karavI joIe, jenAthI jJAnanA kSetramAM adhikAdhika vikAsa thato rahe. (hiMdI uparathI anuvAdita) agaracaMda nAhaTA zraddhAMjali AdaraNIya pUjya paM. sukhalAlajI saMghavInA nidhananA samAcArathI hArdika du:kha thayuM. paMDitajIvita jagatanA jAjavalyamAna nakSatra hatA. teo prajJAcakSu hovA chatAM sarasvatIputra hatA. emanA jevA asAdhAraNa pratibhAsaMpanna vidvAna atyaMta durlabha che. citana, manana ane nididhyAsana vaDe emaNe emanI prajJA adbhuta vikAsa karyo hato. jainadarzana ane saMskRtinA kSetramAM emanI kItipatAkA sadA pharakatI raheze. paMDitajI bhAratIya darzanazAstra ane saMskRtinA prakAMDa vidvAna hatA. emanA sthAnanI pUrti najIkanA bhaviSyamAM thavI atyaMta kaThina che. bhAratIya vidyAnA eka asAdhAraNa vidvAna ane dArzanikanA dehAvasAnathI ame badhA du:khI chIe. emanA dvArA karavAmAM Avela maulika lekhana, zodha, saMpAdana vagere kArya cirasmaraNIya raheze tathA ApaNA lokonuM mArgadarzana karatuM raheze. . aMtamAM pUjya paMDita saMghavIjInA caraNomAM mArI zraddhAMjali apita karatAM AzA vyakata karuM chuM ke divaMgatanA AtmAe cakkasa sadgati prApta karI haze. (hindI uparathI anuvAdita) udayacaMdra jaina, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prabuddha jIvana vidyAvibhUti mahaSi paMDita zrI sukhalAlajI sAthenA gheADA prasaMge sAkSAta vidyAsvarUpa parama pUjya paMDitajI sAthenA atimaryAdita saMparkathI temanA saMbaMdhamAM ahIM ati svalpa mAhitI ApI zakyo chuM. (1) sana 1935mAM, pUjyapAda mahArAjajI pAse, parama pUjya paMDitajI, temanA sahAyaka paTTaziSya zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnI sAthe pATaNa (uttara gujarAta) mAM AvelA te vakhate mane pahelI vAra temanAM darzana ane alpa-svalpa paricaya paNa thayA. te samaye, suprasiddha sUrivarya zrImad hemacaMdrAcAryakRta pramANamImAMsA graMthanI vAcanA taiyAra karavA mATe pATaNanA bhaMDAronI prAcInatama prationA pATho jovA mATe pU. paMDitajI AvyA hatA. A divaseAmAM huM pU. mahArAjajI pAse sAhityasaMzAdhanAdi kArya zikhavAnuM ane mArI AvaData pramANe te kAryamAM sahAyaka thavAnuM kArya karatA hatA. tA. 1578 pU. paMDitajInA utArA, zrI hemacaMdrabhAI mohanalAla jhaverIne tyAM hatA. teo pU. mahArAjajInI pAse upAAyamAM jAya, te sivAyanA samayamAM huM temanA utAre pU. paMDitajI sUcave te pATho tADapatrIya pratimAM jovA mATe basato, koI koI vAra pU. gurujI paNa tyAM AvatA. eka divasa paMDitajIe, mane bApeAre jamIne AvavA sUcavyuM. huM samayasara hAjara thayA. paMDitajIe jaNAvyuM ke - tAre vIsa miniTa sudhI kyAMya javuM heAya te jaI Ava, Aje eka roTalI vadhAre khAdhI che eTale vIsa miniTa sudhI ArAma karIne svastha, thavAze. mAre to kyAMya javuM na hatuM, tethI meM jaNAvyuM ke huM ahIM beTho chuM. ema kahIne tyAM rahelA sAhityamAMthI kAMIka vAMcavA beTho. barAbara vIsa miniTa thaI eTale paMDitajI svayaM beThA thayA ane mane kahe ke - cAlA zarU karIe. A prasaMgathI 'pU. paMDitajI khUba ja mitAhArI che' e hakIkata me' jANI. pachInAM varSomAM te pU. paMDitajIne pratyeka bAbatAmAM khUba ja saMyamI anubhavyA che. (2) upara jaNAvelA prasaMganA divaseAmAM eka divasa pU. paMDitajIe mane jaNAvyuM ke eka kuzaLa nAvIne hajAmata karavA mATe laI Ava. huM tarata ja babAbhAI nAmanA eka kuzaLa nAvIne laI Avyo. hajAmata thaI gayA pachI paMDitajIe jaNAvyuM ke prAcIna samayamAM vaidyone daradInA zarIranA koI bhAgane kApavAnI jarUrata lAgatI. tyAre te kAma kuzaLa nAvI dvArA karAvAtuM. evA prakAranI A babAbhAInI kuzaLatA che. A prasaMgathI nAnAmAM nAnI bAbatanuM paNa mahattva AMkavAnuM pU. paMDitajI vicAre che, e hakIkata meM jANelI . prathama paricaya paNa pATaNamAM ja (3) mane pU. munijInA (1) ahIM ' paMDitajI ' eTale parama pUjya paM. zrI sukhalAlajI: 'mahArAjajI' eTale pUjyapAda gamaprabhAkara - zrutazIlavAridhi muni bhagavaMta, zrI puNyavijyajI mahArAja sAheba sAne gurujI 'eTale pUjyapAda muni bhagavaMta zrI. caturavijyajI (munizrI puNyavijyajInA gurujI) - ema samajavuM. (2) parama pUjya kaDitajI moTe bhAge sAmenI vyakitane 'tame' kahIne ja saMbadhatA hatA. mArA mATe paNa evuM ja hovA chatAM me', mane ISTa 'tuM' nA prayoga karyo che. (3) ahIM 'munijI 'eTale 'parAtatttAcArya munizrI jinavijyajI' ema samajavuM. pU. mahArAjajInI pAse thayelA. pU. munijInA saMzAdhanAdi kAryamAM paNa pU. mahArAjajInI anumatithI huM sahAyaka thato. AthI pU. munijInA kArya mATe mAre amadAvAda - muMbaI vagere sthAnomAM javAnuM thatuM. amadAvAdamAM pU. munijIne maLavA Avyo hAu te pU. paMDitajIne vaMdana karavA prAya: jatA, emAM ya koI vAra ta pU. mahArAjajIe kaIMka kArya paNa sUcavyuM hoya. huM jyAre jyAre pU. paMDitajInI pAse jato tyAre temanuM nivAsasthAna (pahelAM 'saritaku'ja' ane pachI 'anekAntavihAra' vidyAsAdhaka varganA eka nAnA RSikuLa jevuM lAgyuM che. temanI pAse zIkhatAM bhAI - bahenonI AkRti, vyavahAra ane abhyAsamAM lInapaNAthI AkhuM vAtAvaraNa pavitra ane vidyAmaya lAgatuM. . mulAkAte AvanAra vividha varganI vyakitae pU. paMDitajIthI khUba ja prabhAvita thaIne jatI, eTaluM ja nahIM potAnA jIvananA koI paNa pAsAmAM navI preraNA laIne ja jatI. temanI samakSa jijJAsAthI koI paNa vAta jaNAvIe to thoDIka ja kSaNAmAM temanI pAsethI te bAbatamAM talasparzI vicAraNA - preraNA maLe ja. arthAta temanI sarva viSayasparzI prajJAno anubhava thAya ja. eka vAra pUjyapAda mahArAjajI AgaLa lekhana LAnA viSeyamAM peAtAnuM ciMtana pU. paMDitajI darzAveluM, A bAbatamAM paMDitajIe paMdaramuddAnuM sUcana kareluM, juo 'bhAratIya jaina znAraNa saMskRti ane lekhana kaLA' graMthanuM aMtima (136 muM) pRSTha. tenA phala svarUpe mahArAjajIe lakheleA 'bhAratIya jaina kAmaNu saMskRti ane lekhanakaLA ' nAmanA graMtha sabhara thayo. A hakIkata pUjyapAda maharAjajIe prastuta graMthanA prAk kzananA pAMcamA pRSThamAM jaNAvelI che. mArA (4) eka vakhata pU. paMDitajIne maLavA gayo tyAre pitA zrI bAbubhAI popaTalAla dave mArI sAthe hatA. prAsaMgika vAtacIta daramyAna paMDitajIe sAthenI vyakitano paricaya pUchyo. meM jaNAvyuM ke pATaNa sudharAI kacerInA voTara varksa vibhAganuM kArya saMbhALe che, te uparAMta teo (eTale zrI davejI) dhaMdhAdArI rIte nahIM paNa AtmIya rasathI janmakuMDalInA phaLAdeza sArI rIte kahI zake che." kSaNanA ya vilaMba vinA pU. paMDijIe kahyuM ke 'kuMDaLI phaLAdezanA saMbaMdhamAM prAya: sArA ane kharAba samayanuM (sukha - du:khanuM) kathana thatuM hoya che. have pUchanAra mANasa, AgAmI samayamAM peAtAnuM sAruM thavAnuM sAMbhaLe te te prasanna thavAnA ja, paNa jo koIne ema kahevAmAM Ave ke 'grahagdatanA kAraNe temane be varSa pachI musIbata Avaze' to A bAbatamAM vicAravAnuM e che ke musIbata to be varSa pachI AvavAnI haze to Avaze; chatAM sAMbhaLanAra mANasa A sAMbhaLIne (eTale be varSa pahelAMthI ja) eka prakAranI mAnasika vyathA bhAgavaze ja. AthI je zAstra azubha thavAnI AgAhI karIne aTake ane azubhanA sacoTa pratikAra na sUcavena kare, te zAstra mANasa jAtanI sevA karI kahevAya ke, kusevA? " mane smaraNa che tyAM sudhI zrI davejIe azubhanuM saMpUrNa ane sacoTa pramANa ApyuM na hatuM. upasaMhAramAM pU. paMDitajIne jaNAveluM ke - A te eka vicAraNIya sUcana che. (5) huM pATaNathI amadAvAda jAuM ane pU. paMDitajIne maLyuM tyAre teo mArA kArya, yogakSema vagerenA saMbaMdhamAM te| sadAne mATe pUchatA ja ane kaMIka sUcana paNa karatA, A uparAMta pATaNanI vartamAna hakIkato paNa pUchatA. AvA ja eka vArtAlApamAM 'pATaNamAM adhArI mahArAjanuM eka sthAna che ane tenA mukhya mahArAjazrI peAtAnA ziSyaparivAranI sAthe tyAM rahe che ema meM jaNAveluM, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-78 - prabuddha jIvana bhagavaMta zrI jaMbUvijayajI mahArAja che. teone, varSo pahelAM pU. paMDitajIne maLavAnuM thayuM. A paricaya pachI pU. paMDitajIe pUjayapAda mahArAjajIne tarata ja patra lakhIne pU. munizrI jaMbUvijayajInI vidyopAsanAnI prazaMsA karI. mahArAjajIe paNa tarata ja muni zrI jaMbUvijayajIne patra lakhIne uttarottara jJAnagoSThI bAMdhI, je AjIvana banI rahI. pU. paMDitajIne saMpUrNa paricaya ApavAnI mArI kakSA nathI. te to vikhyAta vidura zrI dalasukhabhAI mAlavaNayA ane mArA mitra zrI ratilAla bhAIcaMdabhAI desAI jevA vidvAne ja ApI zake. ahIM te pU. paMDitajI pratyenA mArA bahumAnathI prerAIne tathA temanA saMbaMdhamAM mane je haLavo anubhava thayo te, eka adanA anurAgI, anucaranI aMjali rUpe ahIM rajU karI tathA prakAranI kRtajJatAnI lAgaNI anubhavIne huM e divaMgata mahAmanISI mahadhinA caraNAravidamAM vaMdanA karuM chuM. paMDita amRtalAla mohanalAla bhejaka pU. paMDita sukhalAlajIne aMjali tyAre paMDitajIne mane sUcavyuM ke, "koI vAra temanI pAse javAnuM thAya che ane zakaya hoya te ja, nIcenI vigata jANIne mane jaNAvaje, utAvaLa nathI. (a) ApanA siddhAMta - graMtho kyA che? ane te the saMgraha koI sthaLe che ke kema? (A) dhArmika abhyAsanI zI vyavasthA che? dhArmika abhyAsanI sAthe vyAvahArika abhyAsa karAvAya che? ane keI ucca zikSaNa lIdhelI vyakita ApanA mArgamAM tyAgI bane che? (I) mukhya deva tarIke konI upAsanA - ArcanA thAya che? (G) tyAgI vargamAMthI koI bhraSTa thAya che, te pachI bhraSTa thanAra vyakita zuM kare che? tathA evA bhraSTa sAdhuone koI varga che?" A saMbaMdhamAM noMdhanIya hakIkata maLavAne asaMbhava jaNAyAthI meM ukata khAkhI avadhUta mahArAjazrIne kazuM ja pUchyuM na hatuM , (6) pU. paMDitajI mAnasika viSayamAM sahaja bhAve khUba ja nirAmaya ane ati svastha hatA ja, eTaluM ja nahIM, potAnI najIkanI ke dUranI saMbaMdhI ke paricita koI paNa vyakita, temanI samakSa potAnI manovyathA jaNAve te paMDitajI te bAbatamAM haLavAza keLavavA mATe dizAsUcana paNa acUka karatA. huM kyapuramAM pU. munijInA kAryamAM madada karavA thoDo vakhata rahyo hato. te samayamAM tyAMnA mukhya pradhAna sahita pradhAna maMDaLa badalAyeluM hatuM. rAjasthAna purAtattva maMdira (hAlamAM tenuM nAma ane sthaLa anukrame "rAjasthAna prApya vidyA pratiSThAna' ane 'jodhapura che) nI jyapuramAM sthApanA, tyAMnA prathama mukhya pradhAna zrI hIrAlAlajI zAstrInA AgrahathI pU. munijInA mArgadarzana ane saMcAlanathI thayelI. sarakAra badalAyA pachI purAtattva maMdirane nirdhArita vikAsa karavAmAM munijIne vAraMvAra aneka vimAsaNa AvatI. munijI pU. paMDitajIne AdaraNIya murabbI temane vaDIlarUpe mAnatA eTale temaNe temanI manovyathA ane vimAsaNo pU. paMDitajIne patra dvArA jaNAvI. paMDitajIe pratyuttaramAM A matalabanuM jaNAveluM - jo sarakArane temAM utsAha ane rasa na hoya te te kAma tame vinA vilaMbe choDI do ane ApaNI pAse vidyAnAM ghaNAM kAma che temAM lAgI jAo, paNa mAnasika bhAraNane phagAvI do nahIM to te lAMbA gALe svAsthane hAnikAraka thaze. ' 7. eka vakhate pATaNamAM eka naTakhaTa jaina munie jaina tathA jaina samAja upara paNa potAnI vAkapaTutAthI vyAkhyAna dvArA jabaro prabhAva jamAvela. paNa aMdarathI te muni, muni na hatA. tyAMnA vasavATa - cAturmAsa daramyAna ja te muninA akSamya AcaraNe, jaina AgevAna gRhasthoe jANyAM jayAM ane temane, veza utArIne gRhasthanAM kapaDAM paherAvI ravAnA karyA. A prasaMga pachI thoDA ja divasamAM pU. paMDitajIne maLavAnuM thayuM. haMmezanA kama mujaba temaNe mane pATaNanI mAhitI pUchI. vAtacItamAM meM sahajabhAve uparanA prasaMga paNa paMDitajIne jaNAvyuM. tarata ja paMDitajIe kahyuM ke AmAM vadhAre doSita koNa che? ane sAthe ne sAthe ja temaNe temano nirNaya jaNAvyuM ke, samAja ja vadhAre doSita che. adhikAranI tulanA karyA vinA AdaranA atirekathI ja prAya: AvuM banatuM hoya che, - 8, jaina samAjamAM keTalAka vargane evI bhrAMti ja rahI che ke, paMDitajI sAdhunA virodhI che paNa meM AvuM koI paNa divasa anubhavyuM nathI. balake, meM te vidyA, sAdhutA, sadAcAra evuM saccaritra uparane temane atyanta anurAga evaM pakSapAta anubhavyo che. Aje vartamAnamAM samagra jaina samAjanA muni samudAyamAM mUrdhanya vidvAna kahI zakIe tevA eka mAtra parama pUjya muni bAlyathI dhionI vAta ApaNe sau sAMbhaLatA AvyA chIe. meM mArI kalpanAmAM trarSanI je mudrA aMkita karI hatI te mArI 19 varSanI vaye, 1922mAM, gujarAta vidyApIThanA purAtattva maMdiramAM pU. paMDita sukhalAlajInI kAntadaSTimAM mUrta thatI joIne dhanyatA anubhavI te satata mArI eka moTI saMpatti rahI che. e vakhatanI vidyApITha gAMdhIjInI pratibhAnI eka bhavya maMgaLa pratIka jevI hatI. tyAM hatA saMskRtanA mahApaMDita sukhalAlajI, to hatA pAlInA evA ja mahApaMDita dharmAnaMda kosAkhI, te sAthe hatA mAgadhInA samartha paMDita becaradAsajI ane mahAna ItihAsavida munijinavijyajI. pazcima ane pUrvanA sAMskRtika navanIta AsvAdI vidyAjagatane jemaNe lahANa karI hatI evA nAcArya kRpalAnI, AcArya gIdavANI, kizoralAlabhAI, rAmanArAyaNabhAI, rasikabhAI jevA AjIvana sArasvatothI vidyApITha ApaNuM eka parama sArasvata tIrtha banyuM hatuM ane temAM paNa prajJAcakSu paMDitajInI mudrA temanAM carmacakSunA abhAvane kAraNe AgavI tarI AvatI hatI. AjIvana sarasvatInI upAsanA kevA tapathI thaI zake, tenuM eka prANavAna udAharaNa temaNe amArI samA temanA jIvanathI khaDuM karyuM hatuM. sArasvata pitAnI koTaDImAM rahIne ja vidyopAsanA kare ne jagatano pravAha enI rIte vaho jAya e sUtra paMDitajIne mAnya na hatuM. asahakAranA pracaMDa pravAhamAM te halakA phUlanI jema aneka vamaLAne vaTAvatA taryA. prajAjIvananA aneka jhaMjhAvAtamAM lokone temaNe hUMpha ApI. sArasvata ane karmavIrane viraloga AjIvana sAdhI ApaNA A yuganA ja nahIM, paNa badhA kALanA paonI AgalI haroLamAM emaNe mAnArha sthAna laI lIdhuM che. jema kAIsTanA ziSyo temanA aMtakALe temane sAcavI zakyA nahIM, tevuM gAMdhIjInI bAbatamAM banatuM ApaNe je anubhavyuM, temAM gAMdhIjInA sAthIomAMnA virala apavAdamAM paMDitajInuM sthAna jIvananI aMtima paLa sudhI rahyuM. AvA maMtradaSTAnI khoTa te kayAMthI ja purAya? paraMtu potAnA akSaradehe e acaraja che ane AnaMdadhanajInI jema emanI sArasvata vaikharI gAtI haze- "aba hama amara bhaye na mareMge!" ApaNI emane bhAvabharI vaMdanA! -jhINAbhAI desAI 'sneharazima" (AkAzavANI amadAvAdanAM upakamathI) 4. A prasaMge mArI sAthe zrI lakSmaNabhAI bhojaka hatA, temaNe mane A hakIkatanuM smaraNa karAvyuM tethI ahIM lakhI zake che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana tA. 1-5-'78 * kuzaladaSTA RSine prabhAva : ne gujarAtI maLyuM. A grahanA akhara, te udharANa para pUjya paMDita sukhalAlajI sAthe mAro prathama meLApa 1952mAM abhidhamakaza enuM mULa che ane kharekhara, te uddharaNa mane zrI ratilAla dIpacaMda desAI dvArA thayuM. tyArathI mAMDI chevaTa sudhI abhidhamakazamAMthI maLyuM. A graMthanA saMpAdana pachI nyAyamaMjarI" temanA maMgala sAnnidhyamAM rahevAnuM saubhAgya mane maLyuM. 1952 thI ne gujarAtI anuvAda huM karuM chuM e emaNe jANyuM tyAre temane 1958 sudhI amadAvAdanA mahAvIra jaina vidyAlayamAM huM hate. pAlaDI ane rAritakuMja vaccenuM aMtara cAlIne jaI zakAya eTaluM. khUba AnaMda thaze. ' paMDitajI saritakuMjamAM rahetA. savAra - sAMja paMDitajI pAse jate. eka vAra mane kahe che ke tame tamArAM graMthe ane saMpAdananA rajAnA divase te bapore paNa. teo mArI AgaLa vividha prakA- judA judA saMzodhanapatramAM AvelAM avalokane ekaThAM karI rAkhyAM 2nuM sAhitya vaMcAvatA, sAMbhaLatA ane potAnAM maMtavya paNa jaNAvatA. vartamAnapatro ane mAsikothI mAMDI tattvajJAna, samAja che, mAre sAMbhaLI javAM che, mane ApI jajo. huM ApI . vighA, ItihAsa, dharmanA praziSTa graMtha sudhI tene vyApa. AnAthI kharekhara, te badhAM avakane sAMbhaLI gayelA. temanI prasannatAthI mane khuba lAbha thaze. paMDitajIne maLavA AvanArAo paNa vividha huM dhanya thaI gaye .. prakAranA temanI sAthenI paMDitajInI vAto sAMbhaLavAnI mane ghaNI chelle, gayA varSe mArA bauddhadharmadarzana' pusataknI hastaprata 'taka maLI. e vAtemAMthI paNa huM ghaNuM zIkhyo. paMDitajInI nirNAyaka vize zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAe temane sAro abhiprAya zakita adabhuta hatI. ghaDIbharamAM potAne nirNaya jaNAvI temaNe dalAyamAna sthitimAMthI mane keTalIya vAra mukata karyo che. mArI jema Apyo haze eTale, tabiyata sAtha na detI hovA chatAM ya, mane temanI pAse AvanArA ghaNAMne temaNe saMzayamukata karyA che. temaNe kaheluM ke tame tamAruM bauddhadharmadarzana' uparanuM lakhANa mane 1952mAM emanI sAthe rahI zrI IndullAbena hI. jhaverI vAMcI saMbhaLAve; paraMtu te te meM saradAra paTela yunivarsiTIne chApavA 'sAMkhya ane jene pariNAmavAdane tulanAtmaka abhyAsa' e viSaya upara melAvI dIdheluM eTale meM temane jaNAveluM ke paMDitasAheba, AvatA pI. eca. DI. nI upAdhi mATe mahAnibaMdha taiyAra karatAM hatAM, paMDitajI varSe pustaka chapAI jaze eTale huM jarUrI vAMcI saMbhaLAvIza. have temane smRtine AdhAre je je graMtha ane tadagata sthAne jevA jaNAvatA enAthI, te te muddAnI carcAethI, lakhANanI jhINavaTabharI Aje pustaka lagabhaga' chapAI gayuM che paNa tene sAMbhaLI kharI tapAsaNIthI mane Azcarya thatuM. viSayanI upasthiti, aitihAsika parakha karanAra e sUmekSikAsaMpanna paMDitajI nathI rahyA ! pariNAme dRSTi, vizleSaNanI sUkSmatA, anyamatA sAthe tulanA, tAraNa kADha- lekhaka je dhanyatA anubhava vAMche che te dhanyatAnA anubhavathI vAnI niSpakSa zakita vagere paMDitajInA virala guNAne lIdhe mane paNa temanA mArgadarzana nIce saMzodhana karavAnI IcchA jAgI; paraMtu e huM vaMcita banI gayo chuM. divasa AvavAne haju vAra hatI. mArA vikAsamAM paMDitajIne ananya phALo che. tenuM game teTaluM ' ema. e. thayA pachI amadAvAda choDI jAmanagara DI. ke. vI. gaNita mAMDuM te paNa kharA AMke pahoMcavuM zakya nathI. paMDitajIe kolejamAM 1958 mAM saMskRtanA adhyApaka tarIke javAnuM thayuM. paraMtu vAtsalyanA vAri siMcI mArAmAM rahelA saMzodhaka - saMpAdakane jIvana tyAM huM saMzodhanakArya paNa karato rahuM evI paMDitajInI salAha. che. mArA lakhANamAM je kaMI sattva che te temanuM che. mArA jAmanagaramAM rahI saMzodhanakArya thaI zakaze nahi ema lAgatAM sarakArI jevA to aneka saMzodhakone temaNe taiyAra karyA che. ane chevaTa sudhI kolejanI nokarI choDI amadAvAda AvI chAtra tarIke lA. da. bhA. saM. temanI mamatAbharI mAvajata karI che. A mATe gujarAta ja nahi vidyAmaMdiramAM 1960mAM joDAyA. paMDitajI prasanna thayA. mane paNa AnaMda samagra bhArata paMDitajInuM sadAya RNI raheze. thayo. pachI temanA mArgadarzana nIce 'Akalanka's Criticism of Dharmakirti's Philosophy -- A Study' 221 Do. nagIna je. zAha viSaya upara pI. eca. DI. nI upAdhi mATe saMzodhana kArya zarU karyuM. paMDitajI jevA gurunI preraNAro ane doravaNIe mArA kAryane dIpAvyuM. pachI te temanI pratyakSa - apratyakSa preraNAe ja mane kAryarata rAkhyo. paMDita sukhalAlajI ghATakoparamAM temanA mitra haragovanadAsa je kaMI lakhe te temane lakSamAM rAkhIne ja lakhuM. te parIkSake che rAmajIne tyAM rahetA te vakhatamAM eka vidyArthI saMskRta zIkhavA mATe ane temanI parIkSAmAM keTalAM saphaLa thavAze e gaja hamezAM rahyo che. temanI sAthe rahete, ekAda jaNanI rAhabarInI tA paMDitajIne jarUra jyAre jyAre maLe tyAre teo avazya pUche ke zuM lakhe che, zuM paDatI ja tethI evA jijJAsu ane sevAbhAvIne tene pasaMda karIne saMzAdhana kare che, kevuM kAma cAle che. pachI sUcana kare ane prasannatA- sAthe rAkhatA, A vidyArthI bI. e. ne abhyAsa karato hate. pUrvaka protsAhana Ape. emanAM vacane vAtsalyapUrNa ja anubhavAya. 'sAMkhya - ga" ane nyAya - vaizeSika' e be mArA graMthe. paMDitajIe saMsakRta zIkhavatAM zIkhavatAM e ja vighArthI pAsethI prakAzita thAya tyAre temaNe temanA amuka aMze vaMcAvI sAMbhaLI aMgrejI zIkhavAnuM zarU karyuM. e krama vyavasthita cAlyo. saMteSa vyakata karyo. temaNe mane kaheluM ke, 'nyAya - vaizeSika'nuM Izvara pelA vidyArthIe bI. e. pAsa karIne kAyadAne abhyAsa vizenuM prakaraNa huM vAMcI gaye, ghaNuM sAruM lakhAyuM che, paraMtu Izvara karavA LL.B. ne kaeNrsa zarU karyo. e gALAmAM be varasane samaya vize badhI ja paraMparAone dhyAnamAM rAkhI eka svataMtra pustaka vItI gaye.. lakhe to eka mahattvanuM kAma thaze. Ama AgaLa vadhavA mATe paMDitajIe aMgrejI abhyAsa karatAM karatAM sAruM aMgrejI sUcane paNa teo karatA ja rahetA. temaNe jyAre jANyuM ke "nyAya pArka karI lIdhuM. eka divase e vidyArthIne kAyadAnA pustakamAM nyAyane laiMpika nA prakAzaka graMthanirmANa borDa, pAdaTIpAmAM ropelA saMskRta samajavAnI guMca paDI, tyAre tenA ja graMthanA AdhAre aMgrejI nyAya sthAne - TippAnAM pAnAMnA pArizramikanI doDha hajAra rUpiyAnI pustakamAMthI nahIM samajatA peregrApha paMDitajIe tene samajAvavA rakama kApI lIdhI che, tyAre temane mArA karatAM ya vadhu du:kha thayuM mAMDayA. ane kahyuM ke emane zI khabara ke AmAM keTale zrama paDe che be varasanA gALAmAM prAImarIthI mAMDIne Law Books kAyaane keTale samaya jAya che, addhara AdhAra vinA lakhavAmAM jeTale dAnA graMthe samajAvavA jeTalI zakita meLavIne game te mANasa zrAma ane samaya joIe tenA karatAM emAM te dasa gaNI zrama , herata pAme te dAkhale paMDitajIe besADayo hate. ane samaya joIe. lAMbI padayAtrA - huM 'nyAyamaMjarIgrathibhaMga'nuM saMpAdana karI rahyo hato. te huM, ghATakoparamAM ja raheto eTale paMDitajIne sahavAsa jeTa daramyAna eka vAra huM temanI sAthe vAta karate hato. te mane vadha keLavAya teTale prayatna karo. eka vakhate amAre jahu uparanA graMtha vize pUchatA hatA. te vakhate meM temane kaheluM ke ' janakInivAsamAM jIvaNalAlabhAIne tyAM jamavA javAnuM hatuM. paMDitasAheba, A graMthamAM ('Amauo ') e uddharaNa ke ame vahelI savAre ghATakoparathI banne jaNA cAlatA thayA Ave che, paNa tenuM mULa jaDatuM nathI. temaNe mane tarata ja kahyuM che ane be kalAke ATha mAIlano paMtha kApIne jUhu pahoMcI gayA hatA. paMDitajI sAthenAM keTalAMka saMsmaraNe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-'38. ' prabuddha jIvana 25 paMDitajIne cAlavAna mahAvaro paNa sAruM hatuM. sAMjanA ame paMDitajI: eka sAcA gaThaSi pAchA cAlatA ja ghATakopara pahoMcyA hatA. AvuM emanuM keLavAyeluM zramajIvana hatuM. [1957nA jUna mahinAmAM muMbaImAM De. sarvapallI rAdhAcalatI vakhate ame eka ja prazna brahmacarya viSene zarU karele kRSNananA adhyakSapade paMDita sukhalAlajInA sanmAna yojavAmAM hatuM. A prasaMge zrI merArajIbhAI desAI, te juhu pahoMcatA sudhI ghaNI ja sarasa rIte paMDitajIe samajAvyo kAkAsAheba kAlelakara ane rDo. rAdhAkRSNane karelA pravacane tema ja hatuM. A samaya ghaNuM karIne sane 1935nI AsapAsane hate. paMDitajIe ApelA enA uttarane mahattvane aMze ahIM utAravAmAM amAro paricaya 45 varSano kharo. AvyuM che. ] navuM jANavAnI ajaba jijJAsA amRtamaya jIvana muMbaIthI kAmanA bejAnI thakAvaTathI eka divase meM ama A sanmAna samAraMbhane meM aMtarathI AvakAryo che kAraNa dAvAda jaIne saritakaM jamAM pAMca divasa gALavAno vicAra karyo. ke A prasaMge ApaNe mAtra eka vidvAnanuM sanmAna karatA nathI sAmAna sAthe huM Utaryo ane rUmamAM dAkhala thatAM ja paMDitajIne meM paNa jemane ApaNe sAcA arthamAM 'Si' kahI zakIe evI vyakitanuM sanmAna karIe chIe. vastuta: mApaNe temanuM sanmAna avAja karyo. vaLatAM mane nAma laIne temaNe AvakAra Apyo. Ama nahi paNa temaNe ApaNane je jJAnalAbha Apyo tenuM RNa adA avAjane oLakhavAnI temanI gebI zakita hatI. karIe chIe . paMDita sukhalAlajI je 16 varSanI uMmare baLiyAnA ' meM kahyuM : "huM to thoDA divasa rahevA Avyo chuM. ApanA rogamAM sapaDAyA na hatA ane emanI AMkhanuM balidAna levAyuM satsaMgamAM." temane ghaDI bhara saMkoca thayo. eTalI badhI navarAza huM na hota to teo Aje je "pi' banyA che tene badale kadAcita sArA vyApArI banyA hota. paNa IzvaranI IcchA judI hatI. 16 zI rIte meLavI zako? ane emanI sAthe ja pAMca divasa sudhI rahuM varSanI uMmare baLiyAmAM AMkhonuM balidAna levAyuM. vyApAranI dizA te theDI, sAdI ane masAlA vagaranI raMdhAtI AITame jamavAmAM baMdha thaI paNa emanA puruSArthane navI dizA sAMpaDI. paMDita sukhamane phAvaze ke kema? lAlajI to kAzI pahoMcyA. ane koI paNa sAdhananI madada vagara, banne vAtane khulAso meM karI dIdhuM ane evI anukULa mAtra sAMbhaLIne temaNe vidyA meLavI ... tAthI rahevAnI Teva mATe rAjIpa batAvyo. paMDita sukhalAlajIe karelI anekavidha sevAone ahIM savAre to paMDitajInA kAryakramamAM mArI jarUra paDatI na hatI. vigatavAra ullekha karavAnI mane jarUra nathI lAgatI. bApunA kahe vAthI teo gujarAta vidyApIThamAM joDAyA hatA. varSo sudhI aneka bapore ArAma pachI kaMIka lakhAvavAnI mArI vinaMtIne temaNe svI vidyArthIone emaNe taiyAra karyA hatAM. Do. rAdhAkRSNana jyAre kAra karIne mane thoDuM kAma ApatA. e vakhatamAM muni puNya vijayajI banArasa hindu yunivarsiTInA mukhya sthAne hatA tyAre paMDitajI paNa tyAM ja hatA eTale cAra vAgatAM ja teo padhAratA. ekAda klAka tyAM jaina darzananuM adhyApana karAvatA hatA. tyAMthI nivRtta thaI thoDo temane vArtAlApa sAMbhaLavAne lahAvo maLatA. sAMjanA vALuM pachI, samaya muMbaI khAte bhAratIya vidyA bhavanamAM kAma karyuM ane tyAra thoDuM pharavA jaIne AvyA pachI, huM keTalAka prazna karIne carcA dvArA bAda amadAvAda khAte gujarAta vidyAsabhA hastaka cAlatA zI paMDitajIne lAbha lete. paMDitajIno dasa vAgatAM sUvAne TAIma hate. bhoLAbhAI jesaMgabhAI vidyAbhavana sAthe teo saMkaLAyelA hatA. nava vAgyAne sumAre paMDitajI mane keTalAka prazno paradeza Ama temanA taraphathI jJAna pradAnane pravAha varSothI cAlI rahyo che. saMbaMdhe pUchatA - te carcAmAM ITAlI, jApAna, mekisako vagere deze 16 varSe AMkhe khAvA chatAM temanuM jIvana amRtamaya banyuM, viSenA anubhavo kahetA. dasa vAgI jAya te be paMDitajI kahe, 'calA kaTu nahi. bIjAnA jIvanane paNa teo amRtamaya banAvI rahyA che. vone, aDadho kalAka vadhAre." eka divasa rAtre javALAmukhI, sAIkalona ane dharatI kaMpanI merArajIbhAI desAI vAta karatAM agiyArane sumAra thavA Avyo : meM kahyuM : "paMDitajI ApanA sUvAnA TAImathI ekAda kalAka moDuM thavA gAMdhIyuganA darzanazAstrI AvyuM che. have baMdha karIe." paMDitajI kahe che: "tamAre kAle te javuM che-A vAtamAM bhAratIya tattvajJAnane abhyAsa karatAM jaNAya che ke gauDamane rasa che. vaLI tamArI eka klAknI vAtamAMthI je maLI zake pAdAcArya adratanA te AcArya hatA ja paraMtu eka samanvaya AcArya te huM bIjA pAse pacAsa pustako vaMcAvuM to ya mane na maLe. te e paNa hatA. - badhAM darzane samanvita karI ekatA sthApita karavAnuM divase ame e carcAne bAra vAgyA sudhI calAvI. kAma gauDapAdAcAryanuM hatuM. Aja kArya Adhunika kALamAM paMDita - paMDitajInI jANavAnI tAlAvelI koI ajaba, prakAranI hatI. sukhalAlajIe karyuM che. teo jaina darzananA te eka ajoDa AcArya paMDitajInuM mane baLa che ja paNa sAthe anya darzana upara paNa tene eTaluM ja svAmitva presTreTanuM oparezana phrAvIne muMbaImAM ja InkamaTekSa dharAve che. vaLI jaina darzana vizene koI abhiniveza temane kadi ophisanI pAchaLa temanA mitra dIpacaMdabhAIne ghera ghaNA divasa spardho nathI eTaluM ja nahi Aje temanAM lakhANo ane vyAkhyAna rahelA. huM lagabhaga roja jate, e vizenA mArA anubhavanI vAto dvArA sarva darzanenuM eka suMdara preraka samanvita citra jovA maLe che. meM kahI ke : " oparezana pachI je pezAbanI hAjatane rokavAnI Teva na paDI hoya te dardIne pezAbanI jagyAe, kothaLI bAMdhIne pharavuM paDe, kAraNa ke zveLAe pezAba chaTakI jAya ane moTI uMmaranA duniyAnI Aja evI dazA beThI che ke jo ApaNe samanvaya mANasane evI Teva pADavI muzkela thaI paDe che. vIseka divasa pachI sAdhI zakayA te ja jIvI zakIzuM. rAjakIya, dArzanika, sAMskRtika - thoDAM sAdhano laIne paMDitajI amadAvAda gayA. paNa tyAra pachInA A badhA samanvayanI kUcI darzanazAstramAM che ane e kAma pa. paMdara divasamAM temaNe pezAbane kaMTrola karI lIdhAnI khabara mane sukhalAlajIe uttamamAM urAma karyuM che- hindI ane gujarAtI mAraphata patrathI jaNAvI hatI. A vikaTa kArya che ane ghaNuM manobaLa ane te kevaLa lakhIne nahi paNa jIvana dvArA jIvIne A sevA te kAMI nAnI sUnI nathI. tejasvitA ane premathI badhAne ekatra keLavyuM hoya te ja vyakti A kArya pAra karI zake. ANavAno bhAre samanvaya temaNe karela che. - tyAra pachI paryuSaNamAM muMbaI AvavuM baMdha karyuM ane rAma meM paMDitajIne 'gAMdhIyuganA darzanazAstrI tarIke varNavyA che. dAvAdamAM sthira thayA. paMDitajI vize kahevA jevuM ghaNuM ja che, je eka jIvaMta ensAIkalopIDiyA rUpa hatA. mahAna mANasa hovA chatAM temaNe gAMdhI yugamAM janma lIdho che eTalA mATe nahi paNa gAMdhI daSTine jIvanamAM pUrepUrI apanAvI che eTalA mATe temane huM 'gAMdhI maLIe tyAre gharanA sabhyonA khabara pUchavAnuM paNa teo bhUlatA nahIM. yuganA darzanazAstrI tarIke saMbodhuM chuM. durlabhajI ke. khetANI kAkAsAheba kAlelakara Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana tA. 1-5-'38 eka kharA saMnyAsI mAnavatAnI dRSTine vikAsa paMDitajIne jotAM mane pele kaThopaniSadane maMtra "AvRtta cakSura vidyopAsanA ane tenA sAdhaka prayatnane pariNAme atyAre amRta micchana" yAda Ave che. jenAM bAhya cakSu baMdha thayAM che ane mArI je vicAra ane saMskAranI bhUmikA che tene spaSTa karavA huM amRtvane Icche che e maMtranI AgaLanuM pAda che; pratyagAtmAnuM thoDIka thoDIka jarUrI bAbatane nirdeza karavA IcchuM chuM, jethI e ja maikSata' jeno artha ema thAya che ke evA puruSe pratyak AtmAne. dizAmAM have pachI kAma karavA IcchanArane kAMIka mArgadarzana maLI zake cetanA puruSane - joyA che. A maMtrane bhAva AjanA ApaNA (1) mArI abhyAsayAtrAnAM mukhya be pAsAM che; eka zAstraAdarapAtra paM. sukhalAlajImAM mane mUrtimaMta thate bhAse che. parizIlana ane bIjuM dharmaciMtana. zAstraparizIlana zarU thayuM te te, mahApuruSonA caritronuM manana-cintana karavAthI ApaNA pApane taddana sAMkaDI phirakAdRSTithI ane evI ja sAMkaDI bhUmikA upara dhIre, kSaya thAya che. ahIM A ApaNI sAme evA ja eka mahApuruSa dhIre e yAtrA janmaprApta saMpradAyane vaTAvI bhAratIya paraMparAnA zikSAguru che. temaNe vidyAnI upAsanAnuM AkhuM jIvana arpaNa karyuM bIjA mukhya mukhya saMpradAyo bhaNI vaLI. A rIte mukhya mukhya che te kAraNe, satyanI ekadhArI niSThA ane ArAdhanAnA kAraNe, bhAratIya saMpradAyanA yathAzakita parizIlanamAMthI mane je satya eTaluM ja nahi paNa, je aMgaviThaLatAnA teo kaMI varSathI bhega jaNAyuM te rame che ke judA judA zAstra saMpradAyo aMte satyanI ja upAsanA banyA che te aMgavikaLatA upara paNa temaNe prabhutva prasthApita karyuM mATe pravRtta thAya che, tethI temanAmAM je raaMtara - bheda- virodha jevuM che te kAraNe, te kharekhara mahAna che. Ama kudarate phekelA paDakArane dekhAya che te saMpradAya - pravakanI bhUmikA bhedane lIdhe tema ja sAmane karave. ane tene parAbhava karavo e sAmAnya mANasa mATe aitihAsika paristhitinA tAratamyane lIdhe. eka ja saMpradAyanA kaMI sahelAM kAma nathI. jayAre eka IdriyanI kSati thAya che tyAre avAMtara phirakAmAM paNa evuM aMtara kahyAM nAnuMsUnuM che? tethI ApaNAmAM rahelI bIjI zakitao khIlI UThe che. jemanAmAM 2. e bheda ane virodhone e bhedo ane virodhane yathAvata samajI laI, tenAM kAraNo dhyAnamAM gharanI ati hoya che temanAmAM ghaNI vakhata sAdhAraNa bauddhika : rAkhI. chevaTe e badhAmAM je vyApaka satra ke satya hoya te tAravI tema ja AdhyAtmika zakitao jAgRta thAya che ane phAlephule che. kADhavuM ane bheda ke virodha mUlaka buddhine evA vyApaka satyanA paMDitajI AjIvana brahamacArI che. teo jJAnapaganI sAdhanA karI bhAnathI saMskAravI tema ja udAra ane sahiSNu banAvavI. A ja rahyA che. koI vyakita kharekhara saMnyAsI che ke nathI teno nirNaya mArA mate zAstrIya samanvayane kharo artha che. e sivAya mAnavatAnI tenA veza uparathI nahi paNa tenA mananI guNavattA uparathI thaI zake daSTinA vikAsane bIjo zAstrIya mArga mane dekhAya nathI. che. je mANasa AsakatathI para che tenuM ghara e ja eka ekama (2) dharma e bahu nAjuka vastu che. vAta vAtamAM dharmane nAme banI jAya che. paMDita sukhalAlajI jevI vyakitae jemaNe svArpaNa paNa mANasa jAta aLAI jAya che ane ghaNI vAra athaDAmaNImAM yukata jJAnaniSThA parAyaNa jIvana jIvI batAvyuM che temane ja sAcA AvI moTA moTA anartho paNa karI bese che. jyAM lagI mANasanI saMnyAsI tarIke lekhavA joIe. paMDita A rIte eka kharA daSTi mAtra dharmanA sthaLane bAhya phlevara yA khokhAmAM ja rUMdhAyelI hoya che, tyAM lagI evI anartha paraMparA aTakI na zake. dharmanuM saMnyAsI che. svarUpa samudra jevuM agAdha ane AkAza jevuM anaMta che. jema jema - mAnavIno anubhava vaividhyathI bhareluM che. emAM apAra samRddhi enA UMDANamAM UtarIne ane urdhvagAmI banIe tema tema daSTi bAhya che ane samaviSaya tattvothI te saMkalita che. satyanI aneka bAju kalevaranA ekAMgI mehathI chUTI thAya che. jyAM ekavAra dharmanA tAttvika o hoya che, jemAMnI koI eka bAjunuM darzana ApaNA mATe zakya ane AMtarika svarUpanuM darzana thAya tyAM ene dharmane eka paMtha bane che paNa te ApaNA maryAdita darzanane satyanA samagra darzana akaLAvata ke ramAkarSata nathI. e badhA dharmapaMthane mAnavatAnA tarIke lekhavuM na ghaTe. pratyeka vicAra cA khyAla pAchaLa satya prAptinA vikAsakramanI sUcaka avasthA tarIke lekhI mAnava - ItihAsamAM . mAnavIprayatna rahelo hoya che. ApaNe ApaNI tAttvika vicAra- enuM sthAna te gAThave che ane dharmanI UMDI samajaNamAMthI prApta saraNIne "darzana' zabdathI oLakhIe chIe. darzana eTale eka prakA- , thayela samabhAva dvArA e paMthone vikasAvavA ke vadhAre udAra banAvavA 2nuM daSTibiMdu. jo ApaNe satyanA A svarUpane svIkArazuM te vicAre che ane prayatna paNa kare che. A ja mAre mana dhArmika samaApaNe anyanA vicAro vize sahiSNu thaIzuM eTaluM ja nahi paNa nvayanuM mukhya hArda che. AvA samanvaya vinA asAMpradAyika rASTra anyanA daSTi biMduonI daSkioNanI - yogya kadara karavAnI tema ja vizvanuM nirmANa saMbhavita nathI. ApaNAmAM vRtti ane zakita pedA thaze ane ApaNAmAM kada ahaMkAra ke AtmIya vicAronuM ghamaMDa pedA nahi thAya. jaina darzanamAM Do. rAdhAkRSNane ahiMsA, enekAnta, samyak cAritra Adi prarUpavAmAM aAvelA anekAntanA siddhAnuM A hArda che. Izvara anaMta che ane tene pAra pAmavo azakya che- A tattva jo ApaNe jaina paraMparAmAM prasiddha evI paribhASA laI tenA arthanI svIkArazuM to ApaNe kadi jhaghaDazuM nahi .. jaina dharmano pAyAno tathA tene AdhAre vaiyaktika temaja sAmudAyika jIvana kema jIvavuM siddhAnta ahiMsA teno paNa ApaNe vicAra karIne. 2ahiMsA enI mAmika samajaNa adUbhUta kauzala ane chaTAthI mApI che. A bAbata janmajAta jaina tarIke mAre kAMIka kahevuM joIe. huM vicArane jaina dharmamAM sarvabhUta mAtra sudhI vistAravAmAM Ave che. ema mAnuM chuM ke Do. rAdhAkRSNana jana siddhAtonuM vyApaka daSTae vivaraNa karI jainone temanI javAbadArInuM bhAna thAya evI mane koI zaka nathI ke jo ApaNe lokone sAcI doravaNI ahiMsaka cImakI ApI che ... e ja rIte Do. rAdhAkRSNane anekAnta ApIzuM te ApaNA dezanA rUparaMgamAM bhAre parivartana sAdhI zakIzuM. daSTinI vyApakatA darzAvI anekAntavAdamAM mAnanAra jainene ema gAMdhIjI je manamAM vicAratA hatA te kahetA hatA ane je kahetA sUcavyuM che ke khare anekAntavAdI phikA parasta hoI na zake. te Itara phrikA ane dharmapaMthane UtaratA lekhavAmAM ke avagaNavAmAM hatA te mujaba AcaratA hatA. huM AjanI kaDhaMgI sthitine cAritryanI pitAnA paMthanI mahattA ke pUrNatA mAnI na zake. UlaTuM te te Itara kaTokTI tarIke oLakhAvuM che. phirakA ane dharmapaMthane potAnA phirakA pratyenA Adara jeTalA AdarathI - ApaNe Aje evA eka AtmAnuM abhivAdana karI rahyA ja nihALe ane sAthe varte. ' chIe ke jemaNe gAMdhIjInA zikhavelA satyAgraha ane ahiMsAnA " tArkika ane zabdasparzI anekAntavAda mAtra paramata - khaMDanamAM rasa laI zake kharo paNa jIvanasparzI anemanta daSTie judI vastu che. AdarzonA satata sAnnidhyamAM jIvana vyatIta karyuM che. evI daSTi dareka saMpradAyavALA mATe Avazyaka che. : Do. rarvapallI rAdhAkRSNana - paMDita sukhalAlajI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-5-78 prabuddha jIvana 27 24 paMDita sukhalAlajInI samanvaya daSTi - paMDitajI vaDhavANa kempa pAse AvelA lImalI gAmanA vizA ane temAM rasa letA nathI. paMDitajIe gujarAta vidyApIThamAM kAma zrImALI jJAtinA vaNika khAnadAna ane moTA saMdhavI kuTuMbanA karela che ane rASTrIya bAbatamAM paNa pote sAruM lA aApe che. te eka sajajana che. temane soLa varSanI vaye mAtA nIkaLavAthI kama- ane potAnuM zAna je rIte mAnava jAtane vadhAre upayogI ane bhAgye temaNe AMkhe gumAvI ane vikrama saMvata 1960 eTale phaLadAyI nivaDe tevI daSTi pAte rAkhe che ane nIti ane dharmane sane 1905 nI sAlamAM teo zrImada yazovijyajI jaina banArasa manuSya potAnA jIvanamAM kramaza: utAravAnI jarUriyAta upara ane pAThazALA ke je te vakhate vijayadharmasUrijInI preraNAthI ane dekha- asaMgata jIvana nahIM jIvatAM susaMgata jIvana jIvatA upara rekhathI zarU thayelI hatI temAM teo bhaNavA mATe gayA hatA ane paMDitajI bhAra mUke che. tyAM khUba khaMtathI ane avirata parizramathI suMdara jJAna saMpAdana - bApujI gAMdhIjInI chApa dhaNAnA jIvanamAM ochI-varI paDelI karyuM ane traNa varSa bAda, saMvata 1963 mAM eTale sane 1908nI jovAmAM Ave che. paMDitajInA jIvanamAM bApujInA jIvananI suMdara sAlanA arasAmAM te pAThazALA choDI gayA. chApa paDelI mane lAge che. sane 1933 mAM banArasa yunivarsiTImAM prophesara ane te (sva.) choTAlAla trikamalAla parIkha , jagyAe tathA bIjI jagyAe temaNe Aja sudhI bhaNavAnuM tema ja vijayadharmasUrI jaina sAhitya suvarNacaMdraka paMDita sukhalAlajIne bhaNAvavAno avirata temane vyavasAya jArI rAkhe che ane pote arpaNa karavA mATe yojAyelA samAraMbhamAM karelA pravacanamAMthI badhA darzananuM yogya jJAna meLavyuM che ane eka sabaLa citaka - prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI tarIke madhyastha bhAve rahI satya jANavA tathA samajavA temanAthI banatuM karI rahyA che ane tulanAtmaka dRSTithI paNa darzanane khUba UMDe gujarAta vidyApIThanA purAtattva maMdiramAM paMDita sukhalAlajIpote abhyAsa karela che. paMDitajInA lakhANa sacoTa ane cesAI- paMDita becaradAsajI, dharmAnaMda kosaMbI ane munizrI jinapUrNa saraLa ane suMdara, samaja ane jJAna ApanArAM mane vAMcatAM vijayajIe aneka hastalikhita te ja chapAyelAM pustako vacce thoDA mAlama paDayAM che. abhyAsa vRttivALA vidyArthIone laIne je kAma karyuM che te paNa paMDitajInI vizeSatA ane lAkSaNikatA je mane sUjhe che. hajAronI saMkhyAvALI mahAzALAo karatAM paNa bahu mahattvanuM hatuM. te banArasa yunivarsiTImAM prAdhyApaka tarIke kAma karatA te kAMI kahevAnuM mane mana thAya che te nIce pramANe che: (1) paMDitajImAM -tpanna daSTi che ane te paNa saMkucita nahIM hatA tyAre eka vakhata mAre tyAM javAnuM thayuM hatuM, e vakhate saheje paNa khUba vizALa che. jIvanamAM satya jANavAnI daSTi prApta thavI emane maLavAnuM mana thaI AvyuM. ghaNI kaThina che jayAre tevI daSTi paMDitajIne prApta thayela che, eTaluM ja e agAu ame kadI ekabIjAne pratyakSa maLyA na hatA. paNa, nahIM paNa te daSTi khUba vyutpanna ane tenI sAthe vizALa paNa che. mAruM nAma sAMbhaLyuM eTale turata mAM prajJAcakSu paMDitajIe kahyuM - "he babalabhAI! tamane to huM barAbara oLakhuM chuM. tamAruM "mAruM (2) vaLIpaMDitajInI dRSTi svataMtra che ane sAthe zAstronA gAmaDu" pustaka huM dhyAnathI sAMbhaLI gayo chuM. bahu suMdara hetu tathA tenA rahasyone mULa UMDANamAMthI samajavA prayatnazIla anubhave che." ema kahIne premathI mArA hAtha sAthe hAtha meLavIne che ane kevaLa eka darzana ke pakSa pratye bhaLI janArI nathI ane teo hAlamAM e gAmamAM zI sthiti che? enI pUchaparacha karavA lAgyA. judA judA darzananA judA judA abhiprAyone sApekSa bhAve teo meTA tattvajJa ane vividha dharma tathA tattvajJAnanA abhyAsI vicArI tenI suMdara tulanA karI zake che ane tema karavAmAM madhyastha te hatA ja, paNa garIbo mATenI emanA aMtaramAM karuNAnI saravANI bhAva rAkhI zake che. TUMkANamAM temanI tulanAtmaka daSTi paNa madhyastha 'vahetI hatI e emanI vANI ane vartana dvArA pragaTa thatI hatI. bhAvavALI che te emanI khAsa vizeSatA che. emanAmAM cAra ane vicAranI ekatA hatI. emanuM jIvana keTaluM (3) ane AvI suMdara daSTi ane zakita uparAMta temanI samanvaya sAdu ! keTaluM saMvedanazIla ! keTaluM jJAnasaMpanna ! " ane chatAM keTalAM karavAnI zakita e te temanI khAsa vizeSatA che. sAmAnya rIte jotAM nirAbhimAnI! emanA javAthI gujarAte ja nahi paNa bhArate eka khaMDanAtmaka ane maMDanAtmaka zakita keTalAkamAM jovAmAM aAve che. paNa samanvaya. zakita virala devAmAM Ave che ane te daSTi jIvanane virala vivekI vibhUti gumAvI che. emanA vicAro ane sAhitya amara raheze. emane hajAro praNAma. pitAne tema ja bIjAne upakArI ane lAbhadAyI nIvaDe che. AvI - babalabhAI mahetA suMdara daSTi ane zakita paMDitajImAM jovAmAM Ave che ane tenI pratIti ApaNane emanA lakhANo vAMcatAM thAya che. * prabuddha jIvana'ne have pachIne jaina samAjamAM jaina paMDitonI saMkhyA ghaNI ja ochI. che aMka 1lI jUnanA roja pragaTa thaze ane temAM paNa paMDitajI sukhalAlajI jevA vidvAna to javalle ja A vakhate sva. paMDina sukhalAlajInA smRti aMkamAM vadhAre najare paDe che. temAM paNa vaLI AMkhane abhAva chatAM tema ja pAnA ApyAM hoI aMka 1-2 sAthe pragaTa karela che. have pachIne tabiyata bahu nAjuka ane nahIM anukuLa hovA chatAM avirata parizrama karI temaNe to uttama jJAna meLavyuM che te eka vizeSatA che. aMka 3, 1lI junanA roja pragaTa thaze tenI noMdha levA vinaMti. vyavasthApaka eTaluM ja nahIM paNa temanI vRddha uMmara hovA chatAM adyApi sudhI avizrAmapaNe pote je bhaNavA-bhaNAvavA vagerenuM kAma karI rahyA che te temanA jIvanI ghaNI bhAre vizeSatA che. TUMkANamAM te jJAnanA paMDitathI sukhalAlajInA patre kharekharA pipAsu hoI jJAnanA sAcA upAsaka che. jJAnanA evA paMDita sukhalAlajIe emanA lAMbA AyuSya daramyAna upAsakane jeTale dhanyavAda ApIe eTale ochA che, aneka vyakitaone vividha viSayo upara patra lakhyA hatA. jeNe jJAnanI upAsanA karI che te ja jJAnI che ane jJAnI A patra temanA pustako ane lekha jeTalo ja mUlyavAna eTale satyazodhana karavuM te, AthI jJAtimAM svataMtra vicArazakti vAra che. A patranuM saMpAdana tathA prakAzana karavAnI ane vizALa daSTi hoya che. kAraNa ke tenuM jIvanadhyeya satya zodhavAnuM javAbadArI meM lIdhI che. gujarAta ane bhAratanA bIja hoya che. zrImad yazovijyajInuM jIvana AnA pratIka samAna hatuM. bhAgamAM evA asaMkhya bhAI - bahene haze jemane paMDitajIe temanI je mauliktA ane vizALatA hatI te ja temanI jJAnanI patra lakhyA haze. A patro nIcenA saranAme mane banatI ArAdhanA hatI. A suvarNacaMdraka paNa eka yA bIjI rIte te vastune tvarAe kRpA karIne mokalavAmAM Ave to e dizAmAM AgaLa nirdeza kare che. paMDitajImAM paNa je svataMtra ane vizALa daSTi rahelI che te suvarNacaMdrakanI pAchaLa rahelI bhAvanAnI barobara che. vadhI zakAya. mULa patre pAchA joItA hoya temane nakala karIne pAchA mokalavAnI vyavasthA karavAmAM AvI che. patro paMDitajInA jIvanamAM rASTrIyatAnI suMdara chApa dekhAya che. te eka temanA jIvananI bhAre vilakSaNatA che. sAmAnya rIte paMDito nIcenA saranAme mekalavA vinaMtI che. je je darzananA hoya che te te darzananA abhyAsI rahe che ane vADIlAla DagalI, paricaya TrasTa, mahAtmA gAMdhI memejema vyApAramAM paDelA loko sAmAnya rIte rASTrIyatAnI bahu kadara riyala bilDIMga, netAjI subhASa roDa, muMbaI - 480002. karatA nathI tema paMDite paNa rASTrIyatAnI bahu darakAra karatA nathI . Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prabuddha jIvane tA. 1-5-78 * pitAmahAya vinamrA zraddhAMjaliH prAyaH tribhyaH mAsebhyaH prAk mama pitarau amadAvAdanagarAt Agatya kUrdane ca avarodha: na krtvyH|' akathayatAM, "paMDitasukhalAlamahAzayAH zayyAdhInAH santi / teSAM yadA paMDitamahAzayAnAM samIpe vayaM jagmima tadA teSAM gaNadvayaM prakRtiH asvasthA vrtte| kintu teSAM mAnasikyavasthA svasthA asti / asmAkaM dRSTigocaraM abhavat / paMDitamahAzayA: sarvadA sthirA: upAsmRti: tu tIvA asti / asmin samaye tu paMDitamahAzayaH yuSmAMka vizan aparaM ca te sarvadA mRduzAMtasvareNa eva abhASanta / (mama ca mama bhrAtuH) smaraNaM kRtaM ca kathitaM yat punaH Agamane dvI paMDitamahAzayAH mohamayInagaryAM paryuSaNavyAkhyAnamAlAyAM pramukhaapi apatyo gRhItvA eva Agantavyam / cirAt mayA tau na dRssttii| sthAne eva virAjamAnAH abhavan / ataH asmAkaM gahe pUnaH pUnaH teSAM idAnIM tu adhikavayA: saMjAtAH bhaveyuH / sarvaiH atra AgantavyaM va vArtA bhavati / mama gahe zrI paramAnaMdakApaDiyAmahodayA: zrI gaurIbhojanaM api anna eva kartavyam / " prasAda jhAlAmahAzayA: mAlavaNiyAmahAzayAH ityAdayaH AjagmuH paMDitamahAzayAnAM vArtA zrutvaiva teSAM rekhAkRtiH mama dRSTeH samakSa tadA kadA kadA paMDitamahAzayAnAM vattAntasya carcA akurvan / tai AgatAH / svaH tu ruraNaH AsIt ca aparasya avalambanaM gRhItvA / likhitAnAM pustakAnAM pAThanaM tu asmAkaM gRhe bhUyo:bhUyaH bhavati / eva svakIyaM kArya kurvanti tathApi asmabhyaM bhojanAya AmaMtraNaM dadati / teSAM vaiduSasya cAritrasya ca prabhAvaH asmAkaM manasi samyakRtayA teSAM asmAkaM kRte kIdRzaM vAtsalyam / sthirI bhUtaH / prajJAcakSubhiH paMDita: yat vidyAyAM puruSArthaH kRta: sa: paMDitamahAzayAn ahaM mama pitAmahatulyaM eva jAnAmi / RSi- asmAkaM kRte preraNAdAyakaH asti| tulyapitAmahasya prAptiH iti asmAkaM ahobhAgyam / mama mAtA ahaM gAMdhImahAtmanaH darzanaM na cakAra / kadAcit evaM bhavati yat kathayati yat yadA ahaM pANmAsikI saMjAtA tadA teSAM samIpaM AzIrvAdAya mama janma katipayavarSAta prAk abhaviSyat tadA teSAM darzanaM api agacchat / paMDitamahAzaya : mAM utsaMge gRhItvA mama mastake hastaM ahaM akariSyam / mayA gAMdhImahAtmanaH darzanaM na kRtaM kintu teSAM nyasya AzI: pradattAH / tasmin samaye ahaM teSAM mukhaM prati ekadRSTyA pratinidhirUpasthitAnAM vyavatInAM saMmelanaM bhavati tadA asaMtoSaH eva avAlokayam / dUrIbhavati / tAdRzeSu vyaktiSu jainadharmasya mUrtasvarUpakalpAnAM pUjyatat pazcAt paMDitamahAzayA: amadAvAdanagare 'saritakuMje' nyabasan paMDitamahAzayAnAM samIpaM ahaM yadA agacchaM tadA gAMdhIjImahAtmanAM tadA mama pitarau AvAM gRhItvA paMDitamahAzayAnAM samIpe AnayatAm / svarUpadarzanasya kalpanA pratyakSA abhavat / AvAM tu zizU Asva / ataH teSAM gRhe itastataH dhAvamAnau zabdaM etAdRzAnAM prajJAcakSupaMDitamahAzayAnAM nidhanena bhAratadezena aticakruva / mama mAtrA zabdaM kartuM ca dhAvituM niSiddhau kintu paMDita- zraddhAspadaH jainadharma - darzanIyavyakteH adarzanaM jAtaM ca pitAmahena.. mahAzayaH sA niSiddhA ca kathitam, 'kimarthaM bAlakAn vArayata? saha mama darzanAtyantAbhAvaH saMjAtaH iti pratibhAti / dhAvantu nAma zabdaM api kurvantu nAma / asmAkaM vArtAlApe aMtarAyaH paMDitamahAzayAnAM caraNayoH koTizaH praNAmAH / na AyAti / bAlakAnAM naisargikasvabhAvena tayoH sotsAhaM khelane - . zai0nA ramaUT TITTA vikhyAta zratadhara jaina paraMparAnA ja nahIM, balka samagra bhAratIya darzananA prakAMDa jaina paraMparAnA aneka vidrAne paNa paMDitajInI sevAmAM paMDita, paMDita-pravara sukhalAlajI Aje A jagatamAM nathI; rane rahIne emanA vizAlajJAnarAzithI prabhAvita thatA rahyA hatA sAMbhaLIne, mana vedanAthI bharAI gayuM. paMDitajIne viyoga e ane pitAnI jijJAsAnuM samAdhAna prApta karIne lAbhAnvita paNa. prakArane viyoga che ke je have kadApi paNa rAMgamAM parivartita thaI banatA rahyA hatA. digaMbara paraMparAnI mahAna vidvAna nyAyAcArya. zake tema nathI. paMDitajInA abhAvanI saMpUrti koI paNa prakAre zrI mahendrakumArajI, paMDita kailAsacaMdrajI zAstrI tathA nyAyAcArya saMbhavita nathI. teo A yuganA mahAna jJAna - tapasvI, mahAna paMDita darabArIlAlajI koThiyA vagere digaMbara paraMparAmAM vidrAne e pratibhAdhara tathA vikhyAta zatadhara hatA, emanA jJAnamaya jIvananI sAhityika kSetramAM paMDitajInI nalanAtmaka paddhatine apanAvI. e tulanA koI paNa sAthe karI zakAya ema nathI. paMDitajI emanA yuganA paddhati anusAra aneka graMthonuM saMzodhana karyuM che. keTalAka vidvAnerane mahAna jyotirmaya Aleka - staMbha hatA. pitAnI koI zodha karyA vinA bhASAmAM kaMIka pheraphAra karIne paMDiemaNe potAnA jIvanamAM je pramANe jJAna - sAdhanA karI hatI, tajInA vicAro emanA ema apanAvIne potAnuM pAMDiya paNa 'te prakAre anya koIe karI hoya te mArI jANamAM nathI. vArA pradarzita karyuM che. paMDitajInI zedha daSTi eTalI vyApaka tema ja vizaLa hasI nagarImAM varSo sudhI rahIne emaNe bhAratIya darzanazAstranuM; hatI ke emAM sAMpradAyavAdanI gaMdha sarakhI jovA maLatI nathI. paMDita bhAratIya nyAyazAstranuM tathA bhAratIya dharmo ane saMskRti tema ja pravara sukhalAlajI e sAhityanA je koI kSetrane sparza karyo emAM itihAsanuM je gaMbhIra adhyayana, citana tema ja manana karyuM hatuM, potAnA saMkalpa ane sAhasa : vaDe niraMtara AgaLa vadhatA saphaLatA tenAthI paMDitajI bhAratanI samagra vidyAonuM jIvatuM - jAgatuM kalpa prApta karI enA sAkSIrUpa che emane saMpUrNa kRtittvanA pratIka rUpa taruM. banI gayA hatA, jenI zItala chAyAmAM besIne hAro jJAna 'darzana ane ciMtana' graMtha je traNa bhAgamAM prakAzita thayo che. * pipAsuoe potAnI tRSA mAtra chipAvI eTaluM ja nahIM paNa teo . A graMthane paMDitajInA vicArone pratinidhirUpa graMtha kahI zakAya. pUrNa paNe paritRpta ane saMtuSTha paNa banyA hatA. paMDitajI mAtra - paMDitajInA aMtevAsI ziSyAmAM badhAthI tejasvI tathA prakhara vidvAna jaina paraMparAmAM ja vizruta na hatA, paNa. bauddha paraMparA ane che paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA. teone emanA vidyAgurunI vaidikaparaMparAmAM paNa emanI gaNanA eka mahattvanA vidvAna pratikRti kahI zakAya. emaNe paNa emanA gurunI zodhapUrNa tathA tarIke thatI hatI. bhAratanA rASTrapati mahApaMDita rAdhAkRSNana paNa tulanAtmaka paddhatithI aneka mahattvapUrNa graMthonuM saphaLa saMpAdana karyuM paMDitajIne Adara ane sanmAnanI daSTithI jotA hatA ane bhAratIya che. paMDitajInI vivekadaSTi mAlavaNiyAjImAM sAkAra thayelI che. * darzananAM vivAdAspada sthAna para paMDitajInA abhiprAyane, samAdara paMDitajI kevaLa zAstronA ja paMDita hatA ema nahIM, paNa teo tA. bauddha paraMparAnA mahAna paMDita, rAhala sAMkayAyana mahAna karmayogI paNa hatA. rASTrIya cetanAnI jAgRti veLAe paMDitajI paNa bauddha dharmanA viSama sthAne aMge paMDitajI pAse avAra navAra matra kalamakAra ja rahyA na hatA, paraMtu cakradhara paNa banI gayA hatA. AvI vicAra-vinimaya karatA hatA. vartamAna yuganA hindu saMskRtanA gAMdhIjInA svataMtratAnA AdolanamAM paNa emaNe potAne pUrNa phALo mULatattvanA mahAna vyAkhyAkAra hai. vAsudevazaraNa agravAla paMDi Apyo hato. aMtamAM teo zAna ane karmane samanvayakAra hatA. tajInA vicAro ane emanI mULabhUta tattva daSTithI atyaMta prabhA bAladIkSAnA prabaLavirodhI hovAthI samAjasudhAraka paNa hatA. vita hatA. A che paMDitajInI jJAnagarimA ane emanA vyakita -zrI vijayamuni zAstrI tvanI mahAna mahimAM. (hiMdI uparathI anuvAdita). pAka: zI muMbaI jena yuvaka saMgha, badala khane paHzaka : kI thImanalAla je. zAha, prAzana sthaLa : 385 saradAra vI. pI. roDa, muMbaI 40 004 Te. ne 5000 pradAna : dhI sTeTasa pIpaka prema meTa, muMbaI 4000, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hegd. No. MH. By South St Licence No.: 37 T - buddha jIvana prabuddha jainanuM navasaMkraza pharSe 41 : aMka: 13 muMbaI, 1lI navembara 1978, budhavAra muMbaI jena yuvaka saMghanuM pAkSika mukhapatrA vArSika lavAjanma rU. 10, paradeza mATe zilDiMga : 30 chuTaka nakala rU. 2 taMtrI : cImanalAla cakubhAI zAha --paMDita sukhalAlajI zrI muchAI na yuvaka saMlanuM mukhapa prabuddha jina" mAMthI "prabuddha jIvanamAM parivartana pAmyuM e vicAra juvAnInI nizAnI che. zraddha thayela jaina zabdanA asalI gAyanuM A rIte prAkaTaya karavuM e saMghanA yauvanakALanI eka nizAnI che. suvarNa jayaMtI mahotsava 2vizeSAMka che ? saMdhanI bIjI mahattavanI prazasti te paryuSaNa parva vyAsthAnamALA. eka jUnI dhAmiMpha prathAne navuM rUpa ApI emAM sarvadharmasamajAvyuM ane sarva dharma samanvaya sudhI javuM e kArya nAnuM sUnuM nathI. paMDita sukhalAlajInI puSya preraNA ane paramAnaMdabhAInI *ttA pasaMda phirajanI kuneha ja patinI saphaLatAnuM mukhya kAraNa che. - kAkA sAheba kAlelakara E kanvInara issuu Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvananI zAnadAra rIte ujavAyela rajata jayaMti prasaMge ka | bakA jIvana para | jayaMtI pravacana karatAM zrI paramAnaMdabhAI , paryuSaNa vyAkhyAnamALAne AMtararASTrIya viziSTha vakatA' ' r. rAThI ja che te madhara TeresA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka taMtrI sthAnethI pacAsa zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane pacAsa varSa pUrAM thayAM e AnaMda ane gauravanI vAta che. koI paNa saMsthA pitAnA astitvanA pacAsa varSa pUrA kare ane sAthe satata pragati karatI rahe ane gatizIla rahe te hakIkta saMsthAnI jarUriyAta ane upayogitA bane puravAra kare che. sAthe janasamudAyanI cAhanA meLavatI rahe tyAre saMsthAnI pravRtti lokakalyANa arthe che ema samajavuM. AvI saMsthAnA kAryakartAonI javAbadArI vadhe che. pacAsa varSa pahelAM jainayuvaka saMghanI sthApanA thaI tyAre tenuM kAryakSetra zvetAmbara mUrtipUjaka jaina samAja pUratuM maryAdita hatuM. te samAjanA keTalAka viziSTa prazno, khAsa karI bALadIkSAne anulakSI tenI zarUAta thaI. e samaya hate jayAre dareka samAja pitAnA prazna ukelavAmAM paDayo hato. Aje paNa hajI keTaleka darajaje evuM che ane te jarUranuM che. paNa yuvaka saMghanI daSTi zarUAtathI jaina samAjanI ekatAne anulakSIne rahI che eTaluM ja nahi paNa rASTrIya rahI che. eTale teNe sadA vyApaka daSTithI vicAryuM che. pariNAme 10 varSa pachI samasta jaina samAjane AvarI lIdho ane tyAra bAda jainetara samAjane potAnAmAM samAvyA. jaina zabda vAcaka na rahetA guNavAcaka banyo. paramAnaMdabhAInI daSTi samAja sudhArakanI hatI. satyaniSThA ane jijJAsAne kAraNe ane kaika nivRttine lIdhe, temaNe vicArako ane rASTrIya vyakitao sAthe vyApaka saMbaMdha bAMdhyA hatA jeno lAbha jaina yuvaka saMghane maLa. lagabhaga 1936thI, huM jaina yuvaka saMdha sAthe saMkaLAyelo hato paNa paramAnaMdabhAInA eka madadanIza tarIke kAryabhAra mukhyatve temanA zIre hatuM. temanA avasAna pachI, acAnaka A bojo mArA upara AvI paDayo je yathAzakita vahyo che. mArI prakRti ane pravRttine kAraNe paramAnaMdabhAI jeTalA aMgata saMbaMdhe huM jALavI zakyo nathI paNa jaina yuvaka saMghanI pravRttio sArI peThe viksI che ane vikAsane hajI ghaNo avakAza che. temAM mArA sAthIone bhAvabharyo sahakAra kAraNabhUta che. jaina yuvaka saMghe zarUAtathI sakriya sAmAjika sevAnI mahattvAkAMkSAo sevI nathI. lAkhanA phaMDa ekaThA karI, garIbInivAraNa athavA tabIbI rAhata athavA tenA jevA anya sevA kAryo hAtha dharavAnI IchA phrI nathI. A badhAM kAryo ghaNAM upayogI che. aneka saMsthAo evA kAryo kare che. jaina yuvaka saMghanuM kArya viziSTa prakAranuM rahyAM che. vicArapracAra, vicAraparivartana ane vicArapreraka pravRttio tenuM mukhya lakSya rahyuM che. mANasanA jIvanamAM vicArabaLa sauthI moTuM baLa che. aNu bomba karatAM paNa vadhAre sphoTaka che, samAja parivartana ane jIvanazuddhino pAyo che. Wars are born in the hearts of man. Hoy Revolutions are born in the hearts of men, vicArajAgRti ane vicAraparivartana na thAya tyAM sudhI jIvanazuddhi athavA samAja parivartana thata nathI. svAmI vivekAnaMde eka sthaLe kahyuM che ke himAlayanI guphAmAM besI koI sada vicAra karaze te paNa tenA meja AkhA jagatamAM phelAze ane lokonA jIvanane asara karaze. reDiyo ane TelivijhananA bhautika mAM hajAro mAIla dUrathI Ave che to sarvicAranA mojAM aMtara sudhI pahoMce temAM Azcarya pAmavA jevuM nathI. evuM ja durvicAronuM che. mANasanuM pradhAna lakSaNa aMtara-nirIkSaNanI zakita ane buddhi che. mANasa vicAravAnuM prANI che. sadvicAronI asara kyAM, kayAre ane kevI rIte thaze te ApaNe pUruM jANatA nathI. vANI ane vartana, vicArane anusare che. mANasanuM jIvana moTe bhAge pravAhapatita, rUDhigata, praNAlikAbaddha hoya che. cIlAcAlu jIvana pramANamAM upAdhi rahita che. temAM jaDatA hoya che paNa moTA bhAganA mANasane tene khyAla hai nathI. jIvana parivartazIla che. samaya eTale ja gati. paNa parivartananuM sAhasa ane jokhama kheDavA bahu ochA taiyAra hoya che. svataMtra vicArazakita IzvaranI mahAna bakSIsa che. bIjanA vicArothI doravAI javuM sahelo che. nirakSIra viveka karavo agharo che. svataMtra vicAra karavo kaSTadAyaka che. satyanI zodha kayAM kheMcI jaze te ApaNe jANatA nathI. paNa tene vaLagI rahevAnI zakita ane hiMmata bahu thoDI vyakitaomAM hoya che. sekreTIse kahyuM An unexamined life is not worth living potAnA bacAvamAM sokreTIse pravacana zuM te 2500 varSathI lAkhe karoDo mANasone preraNAdAyI rahyuM che ane thIrakALa raheze. evI ja rIte dareka mahApuruSanA vicAronuM. garIbAImAM DubelA mAkarse, briTiza myujhiyamanI lAyabrerImAM besI je vicAro duniyAne ApyA teNe moTI krAMti sarjI. koI vakhata beTA vicArone pavana jorathI vAya tyAre vinAzaka thAya che. hiTalaranuM evuM banyuM. TolsToye vasati gaNatarInuM kArya karyuM ane je bhayaMkara dazya joyuM tethI tenuM jIvanaparivartana thayuM. ane te dareka vyakitae potAnA nirNayo karavAnA rahe che. paNa tema karavAmAM sahAyabhUta thavuM e mahAna kArya che. muMbai jaina yuvaka saMghe evI kAMIka abhilASA sevI che. mukata vicAranI havA phelAvavI, mANasane vicAra karatA karavA, sArAsAra viveka buddhi jAgrata karavI, enA jevI moTI sevA bIjI koI nathI. AvA kAryamAM ghaNI sAvacetI rAkhavI paDe e dekhItI vAta che. koI svArtha na hoya, pUrvagraho na hoya, te kheTe mArge javAne saMbhava bahu ochA che. bhUla thAya toya turata khabara paDe ane sudhArI levAnI vRtti rahe. prabuddha jIvana ane muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI yojAtI vyAkhyAnamALAo AvA koI dhyeyane anulakSI cAle che. paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM jIvanalakSI viSayonuM prAdhAnya hoya che. vasaMta vyAkhyAnamALAmAM rASTrIya viSayo ane vidyAsa sAhitya ane saMrakatine lakSIne thAya che. A jJAnayajJamAM saune sahakAra AvakArya che, prArthita che. mArI maryAdAo huM jANuM chuM. zArIrika vayanI ane prakRtinI. sAthIone sahAra ane prema ananya che. tethI yatkiMcita kArya thai zake che. ghaNe avakAza che paNa mAtra vistAra karatAM, je karavuM te vyavasthita karavuM e vadhAre sAra' che. ane A kAmane ghaNo AnaMda che. ane temAM mArI vadhumAM vadhu zakita reDAya tema, karavAnI bhAvanA che. 28-10-1978 -cImanalAla cakubhAI veLA (gAna) jAya che veLA, jaya che veLA, jAya che veLA chUTI, paLanI pAchaLa paLanI sAMkaLa, eka ne kaDI tUTI jAya... rAta ne divasa ekabIjAnI pAchaLa kare doDa, leza cUke nA taya kadI che ma La tA je DA joDa; ekamekane talasATe A kayAMya na te guTI jAya.... jAya che veLA, AvatI kadI paNa na pAchI eka, AjanAlanI Aja mANI lo mana bharIne heMka ! paLanI bhItara zAzvatInI rakhe maLe jaDIbuTTI ! -jAya... jAya che veLA, jaya che veLA, jAya che veLA chUTI, mokaLe melyo kALa - khAne, AvaDe te lyo lUMTI! -Aya. gItA parIkha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava vizeSAMka prabuddha cetanAnAM dvAra A jagatamAM be mukhya avasthAo che. prasRpta ane prabuddha cetanAnuM leAlaka A be avasthAo vacce pharyA kare che. prasupta avasthAnA aneka staro che. temAM sthULa, jaDa padArtho pragADhapaNe prabhupta che. tyAre vanaspati, jIvANuo, prANIo vageremAM cetanAnI ochI - vadhu jAgRti jovAmaLe che. manuSya eka prANI che. tenAmAM cetanAnI jAgRti bIjAo karatAM vadhu pramANamAM che, paNa e prabuddha nathI. e to manuSyanI jAgRti jayAre pUrNakaLAe pahoMce tyAre prabuddhatva Ave, sAmAnyapaNe mANasAnA meATo bhAga prasupta avasthAmAM jIvana gALatA hAya che. A prasupti cittanI che ane peAtAnA ke jagatanA koI spaSTa khyAla vinAnI che. ghaNA mANasA tameguNInI gADha susUpti avasthAmAM ja jIvana vitAvI detAM hoya che. mUDha paMraparAgata ane mehavaza jIvanamAMthI te jAgatA ke saLavaLatA suddhAM nathI. ethI jarA AgaLa ghaNAkharA rajoguNanAM svapnAmAM rAcatA heAya che. mahattvAkAMkSA, IrSA ane lAbhanA cakramAM te mananA baLadane ghumAvyA kare che. sattvaguNanA udaya thatAM mANasanI AMkho ughaDavA mAMDe che ane te prabuddha avasthAnI sImAmAM paga mUkatA thaI jAya che. mANase tameguNane ghera aMdhakAra ane rajoguNanA raMgaberaMgI svapnAmAMthI bahAra AvavuM hAya tA zuM karavuM joIe ? prakRtinA rAjayamAMthI saMskRtinA pradezamAM teNe janma levA joIe. potAnI prAkRtika vRttio para kAbU meLavI teNe manuSyatvanuM gaurava meLavavuM joIe ane A gaurava tene jIvana-mUlyAnI jALavaNI karavA prere che. pAtAnA prANathI caeN vizeSa A UMcA mUlyo lAge ane tene mATe mANasa sahana karavA taiyAra thAya tyAre te prabuddhanA pagathiyAM caDatA thaI jAya che. prakRtinA rAjayamAM je prasUti thAya che tenI sAthe prakrupti ane abAdha joDAyelA che. te zuddha AnaMdanA rAjayamAM janma nathI, paNa rudana sAthe rahelA AnaMdamAM praveza che. janma vakhate bALaka raDe che. zvAsa levA mATe tenuM raDavuM jarUrI che ane bALaka raDe che, tethI zvAsa laI zake che. A rudana ane zvAsanI kriyA pachI judA judA stare tenA jIvanamAM cAlyA ja kare che. sthULa rudana vadhAre jhINA ne chAnA rudanamAM palaTAya che eTaluM ja. sAmAnya rIte mANasanuM jIvana eTale eka lAMbu rudana. je gayuM tene mATe ane je haju nathI maLyuM tene mATe A udana mANasanA zvAsa sAthe vaNAI gayuM hAya che. jayAM sudhI te prabuddha nathI banatA tyAM sudhI A rudana judA judA prakAre cAlyA kare che. manuSyanA jIvananI sahuthI moTI karuNatA e che ke tene prabhupta avasthAmAMthI jAgRta karavAnA prayatna nathI thatA. paNa eka prasuptimAMthI bIjI prakruptimAM, eka svapnamAMthI bIjA svapnamAM tene laI javAnAM prayatno thAya che. mAtAnA hAlaraDAMthI mAMDI ucca zikSaNanA minArA sudhI A 'peADhI jA bALa'nI paraMparA cAle che. koI vepArI peDhI jamAvI UMghe che, koI sattAnI khurasI para besI jhoMkA khAya che. to ghaNA meTro bhAga peTiyuM bharIne peDhI jAya che, jene bhAge sukhanI chAMyaDI nathI maLI tene mATe te jIvana du:svapnanI paraMparA banI jAya che. ane tene navA navA sukhanAM svapna batAvanArAM judA judA 'jAgRta'maLI jAya che. -je vaLI peAtAnI koI mAnyatAnI UdhamAM ALeTatA hAya che. jayAM sudhI bALakanuM pAraNuM jhulAvatI mAtA ke tene sAMskRtinA kSetramAM dorI janAra AcArya jAgRtinuM gAna nahIM gAya tyAM sudhI mANasa sUtA rahevAno che. ApaNe tyAM AvI jAgRtinuM hAlaraDu gAnAra eka mAtA thaI gaI. tenuM nAma madAlasA. potAnA putra alarkane mATe teNe je hAlaraDu' gAyuM che te ghera ghera gavAvuM joIe te ja prabuddha cetanAne prApta karavA mATe mANasa pagalAM bharatA thaI jAya, madAlasA alarkane saMbodhI kahe che : 'zuddhosi, buddhoDasa, niraMjanesa' -nuM zuddha sanAtana caitanya che, jAgRta he!vuM e e te! tArA svabhAva che, tane koI malinatA sparzI zake tema nathI. madAlasAe pArakhuM hIMceALatAM gAyuM che ; zuddhosi 2e tAta na teti nAma, kRta hi te kahna AdhuIva, pAMcAtmaka hiMmada na teDasti 365 hAM, kiSi karyo hato : ?' tA. 1-11-'78 'bALuDA, tuM te| zuddha AtmA che. tAru koI nAma nathI. A kalpita nAma te tane hamaNAM ja maLyuM che. A pAMca mahAbhUtonuM baneluM zarIra na tAruM che, na tuM tena che, to pachI rahe che zA mATe ?' mANasa jayAre janma le che tyAre nAma ane rUpamAM, kuLa ane jAtimAM, deza ane dharmamAM janma le che. paNa A badhI bahAranI vastuo che ane ApaNA kulAcAra, zikSaNa, deza-dharma tene A maryAdAmAM bAMdhI rAkhavA mathe che. kumaLA che!Dane kAMTAnI vADa tA . jaoNIe paNa e vADamAMthI gaja na kADhe ne emAM ja karamAI jAya e jIvananA vikAsanI nizAnI nathI. mANasa tyAre kadAca bahArathI moTA lAgatA haze paNa aMdarathI enA mULiyAM khavAI gayA haze. prasRpti avasthAmAM mANasa vadhu ne vadhu meLavavA mathe che, meTA banavA mAge che. paNa prabuddha avasthA bhaNI te pagalAM mAMDe tyAre te ochA ne ochA thatA jAya che ne pachI tene kazuM ja mAgavAnuM rahetuM nathI. te zUnya thaI svayaMpUrNa banI rahe che, A avasthA mANasa jayAre potAnA netrA pAtA bhaNI vALe tyAre ja Ave. upaniSada AvA mANasane 'AvRttacakSu' jenI AMkhA aMdara vaLelI che evA kahe che. eka bhAre vicitra vastu che ke je sthULa netrAmAMthI bahAra jue che. te kharI rIte UMghe che. te peAtAnI AsapAsa je bhAga sAmagrI ekaThI kare che te svapnAnI bAjI samAna che. narasiMha kahe che tema : UMghamAM aTapaTA bhAga bhAse A jagatanI vidAya letAM te vyarthatAne bAcakAM bharate vidAya le che. paNa je peAtAnAM netrA bhItara vALe che, tene aMte evuM kAMIka bheTe che, je dhUmrachAyA nathI, prakAzanA puMja che. narasiMhe ja kahyuM che : jAgIne jouM to jagata dIse nahIM." A paNa jANItuM - mAnInuM jagata te! AlApa thaI gayuM. paNa tenI jagyAe bIju kAMI dIse che, kharu ? narasiMha kahe che : 'akhila brAhmAMDamAM eka tuM zrIhari, jUjave rUpe anaMta bhAse' kevuM bhavya darzana che? prabuddha netrA sAme jIvana A rUpe, eka ja tattvanI anaMta ramaNA banI prakAzI UThe che. prabuddha cetanAne pAmavA mATe bIjA koInAM bAraNAM khakhaDAvavAnI jarUra nathI. A eka peAtAnI jAtanuM ja urvIkaraNa che ane te mAtra bauddhika vikAsathI nathI thatuM e mATe mANo samagra bhAve UMce aDavuM joIe. bhagavAnanA ke parama tattvanA astitva pahelAM mANasane potAnA aMta:karaNano paricaya thAya che. ApaNe 'aMtaranA sAda' evA zabda vAparIe chIe paNa e sAda sAMbhaLavA mATe tatpara keTalA jaNa rahe che ? jayAM sudhI vicAramAM visaMvAda ane AcAramAM apramANikatA che tyAM sudhI aMtara jAgatuM nathI ane prabuddha jevA zabda jIvatA thatA nathI. aMtaranI jAgRti mAtra AnaMda ja nathI ApatI javAbadArIne bAjo paNa mANasanA khabhA para nAkhe che. jayAre ekAda vyakita AvA bAjo svecchAthI upADavA taiyAra thAya che tyAre tenI sAthe cetanA samAjamAM paNa navI pAMgare che. eTale te prabuddhatva DhAMkelA dIvA nathI, zikhara paranI mazAla che. jayAM prabuddhatvanI prAptitA dUra rahI paNa tenI jhaMkhanA ye nathI rahetI tyAM prajAne sarvanAza thAya che ane jayAM AvA prabuddha muThThIbhara mAnavIo hoya che tyAM te dezane maravA detA nathI. bhagavAna buddhane mATe be vizeSaNa ekIsAthe vAparavAmAM Ave che. eka che : "sammA saMbuddha" samyaka saMbuddha, tenI sAthe ja buddhane kahevAmAM Ave che : "mahAkAruNika'parama karNAvAna. samucita prajJA ane ahetukakarNA sAthe ja jAya che. Ave prabuddha ane karuNAnaMta manuSya kevI rIte varte tenuM darzana eka zlokamAM sAMge pAMga maLI rahe che. maitrI sarveSu sarveSu, pramAdo guNazAliyu, mAdhyasthyama avinIte, sarva prANI sahe maitrI, uddhata sAtha tATasthya, karuNA sarvarahi].' guNI saMge pramAditA, karuNA saghaLA prati' makaranda dave Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78, prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka ka sAhitya saMskAra setu : mAnavane jayArathI bhASAnuM mAdhyama prApta thayuM tyArathI te tenA dvArA pitAnA bhAva, vicAra, ka95nAo vagere vyakata karavA lAgyo. bhASAe potAnI apAra zakita vaDe mAnavavyavahArane saraLa ane sulabha banAvI dIdho, pariNAme mAnava pAse samaya ane zakitane eTale bacAva thato rahyo ke jethI ene upayoga e ja bhASAnA mAdhyamane rapaNe laDAvavAmAM paNa te karavA lAgyo. A rIte bhASAe pote paNa mAnavacittAnAM rasUma ane gahana spadanene jhIlavAnI kSamatA dhAraNa karI ane pitAnA svarUpamAM paNa ramaNIyatAnI avanavI dizAo khullI karI. zabda mAtra sAMketika mAdhyama na rahyo, paraMtu aneka arthacchAyAothI sabhara banavA lAgyA, mAnavanI vAcA jema jema khIlatI gaI tema tema sAhityanuM sarjana thatuM gayuM ane temAM mAnava jIvananuM gahanatama pratibiMba paDavA lAgyuM. sAhitya e evuM mAdhyama che ke jenA dvArA mANasa viSanuM vamana karI zake che ane amRtanuM pAna paNa karI zake che. sAhityakAra jayAre pUrvagraha ane abhiniveza vaDe pitAnI sAhityakRtinuM sarjana kare che tyAre te koI eka pakSane ayogya rIte utsAhita kare che, anya pakSane anyAya kare che ane kayAreka ene dveSano AkAya levAnI pharaja pADe che. koIkvAra sAhityakAra potAnA pratispardhIne pAtra banAvI kavitA, vArtA ke nATakanI racanA kare che ane temAM te pAtrane halaku cItaravAne, tenA upara kaTAkSayukata prahAra karavA prayatna kare che. lekhake bhale temAM kalpita ja nAma ApyuM hoya, paraMtu suzA vAcaka te pAtrane tarata oLakhI jaya che ane te pAtranA nirUpaNa pAchaLa rahelA lekhakanA draSane paNa pArakhI jAya che. AvI kRtio kyAreka tatkALa pUratI kadAca lokapriya thAya che, paraMtu samaya jatAM tenuM mUlya ghaTI jAya che, kAraNa ke tenAM sarjananA mULamAM AnaMda nahIM paNa drapa raheluM hoya che. jema vyakitagata dhoraNe Ama bane che tema keTalIkvAra keTalAka lekhakanI kRtiomAM koI eka jJAti, samAja ke dharma pratyene draSa ke pakSapAta pragaTa thAya che. dharma ane dharma vacce, rASTra ane rASTra vacce jayAre gharSaNa UbhuM thAya che tyAre pracArAtmaka sAhitya DhagalAbaMdha pragaTa thAya che. yuddhanA samayamAM kyAreka enuM sAhitya paisA ApIne paNa lakhAvAya che ane paisAne khAtara evA sAhityanuM sarjana karanArA paNa ghaNA sAcA khoTA sarjake nIkaLI paDe che, paraMtu AvA prakAranuM sAhitya kalAnI daSTie UtaratuM ane samayanI daSTie alpajIvI hoya che. sAhityanI uttama kRtionuM lakSaNa e che ke te mAnava mAnava vaccenA bhedane gALI nAkhe che. zAMtinA divasamAM to e sahaja che ke vibhinna deza ane prajAnA sAhityanuM rasapAna mANasa karI zake che, paNa saMgharSanA samayamAM paNa uttama sAhityakRtio zAMtinA dUtanI jema eka pradezamAMthI bIjA pradezamAM, eka prajAmAMthI bIjI prajAmAM koIpaNa rukAvaTa vagara gati karI zake che. bhArate jayAre aMgrejo sAme svataMtratA mATe AMdolana upADayuM tyAre paNa bhAratIya jano zekasapiyara, milTana ke barnADa zo jevA lekhakone premathI vAMcI zakatA. bIju vizvayuddha cAlatuM hatuM tyAre paNa briTananA sAhityarasika prajAjane jarmanInA gaTa ane ITalInA dAjo vagerenI kRtio koI paNa prakAranI pUrvagraha vagara vAMcIne AnaMda anubhavI zakatA hatA. bhArata ane pAkistAna vacce jyAre yuddha cAlatuM hatuM tyAre bhAratIyajana pAkistAnanI gajhale mANI zakatA hatA. pAkistAna ane baMgalAdeza vacce jayAre yuddha thayuM tyAre pAkistAnIo baMgALI gIte, ravIndra nAthanAM gIta sAMbhaLIne AnaMda anubhavI zakatA hatA. AvA aneka prasaMgo darzAve che ke zuddha nirbheLa sAhityanI gatine koI sarahade rekI zakatI nathI. uttama sarjanakRtimAM evI zakita paDelI che ke te potAnA bhAvukane zodhIne enA hRdaya sudhI pahoMcI jAya che. koI eka lekhaka, potAnA samayamAM potAnI sAhityakRtio vaDe mahatta prApta kare che tyAre tenA keTalAka samakAlIna lekhako * tenI IrSyA karavA lAge che ane juthabaMdhI ke vADAbaMdhI racI, lekhaka tarIkenuM tenuM mUlya ochuM AMkavAne sabhAna ane dveSapUrvaka prayatna kare che. duniyAnA ghaNA dezomAM ghaNA lekhakone A rIte potAnA samakAlIna lekhakone hAthe sahana karavuM paDayuM hoya evA - banAvo banyA che. keTalIka vakhata te lekhakanI potAnI hayAtI sudhI tenI uttama sAhityakRtinI kadara karavAmAM na AvI hoya, kadara thavA devAmAM na AvI hoya evuM paNa bane che. paraMtu satya lAMbA, samaya sudhI gupta rAkhI zakAtuM nathI. samaya jatAM satya pragaTa thAya che ane e lekhakanI uttama kRtinI kadara thavA lAge che. saMskRtamAM bhavabhUti kavie kahyuM che : "T4oga niravadhi vipurA juthvI" kahevAya che ke bhavabhUtinAM nATakonI tenA pradezamAM, tenA samakAlIna sAhityarasikoe jANyuM jAgye jayAre jayAre kadara na karI tyAre bhavabhUtie AzAvAda vacana uccAryA ke "A pRthvI te vizALa che ane samaya to avadhirahita che. mArI kRtionI kadara mArA pradezanI prajA atyAre karatI nathI, paraMtu huM to evA samAnadharmAnI rAha jovA IcchuM chuM ke je mArI kRtio vAMcIne rasa anubhavaze, evA samAna dhamI mane mArA pradezamAM nahi te bIjA koI pradezamAM paNa maLaze kAraNa ke pRthvI te atyaMta vizALa che. evA samAnadhamAM mane Aje nahi to varSo pachI paNa maLaze kAraNa ke samaya niravadhi che sthaLa ane samayanAM parimANamAM e eka paNa samAnadharmA mane je maLaze te te mATe huM rAha joIza ane mane e maLaze ja evI pUrNa AzAmAM huM kRtakRtyatA anubhavuM chuM." samagra mAnavajAtane vicAra karIe tyAre ApaNane ekatAmAM anekatA ane anekatAmAM ekatAnuM darzana thaze. vaya, jAti, svabhAva, paheraveza, bhASA, raheNIkaraNI rItarivAja, zikSaNa rAjaya paddhati, dharma, AzA-AkAMkSA, vepAra-udyoga, bhaugolika paristhiti vagerenI daSTie mAnava mAnava vacce apAra vaividhya che. IzvaranI A sRSTimAM be manuSyonA samAna caherA ke samAna AMgaLAnI chApa paNa jovA maLatAM nathI. eka ja kuTuMbanA cAra ke pAMca sabhyo vacce paNa prakRti, ruci ane TenI bAbatamAM paNa keTaluM badhuM sAmyavaiSamya jovA maLe che ane chatAM te kuTuMbanA badhA sabhyo ekabIjA pratye prema, AdarathI tathA saMpathI rahI zake che, Ama eka ja kuTuMbamAM vividhatAmAM ekatAnuM darzana ApaNane thAya che. kuTuMba e nAnAmAM nAnuM ekama che ke jemAM A ekatAnuM darzana ApaNe karI zakIe chIe. aneka kuTuMbo maLIne eka jJAti ke samAja thAya che. jema kuTuMbanI kakSAe tema jJAti ke samAjanI kakSAe paNa ApaNane ghaNuM vaividhya jovA maLavAnuM. kyAreka temAM saMgharSo paNa thatA hoya che. chatAM temAM ApaNane ekatAnuM darzana thaI zake che. jevI rIte kuTuMba, jJAti ke samAjanI kakSAe, tevI rIte rAjaya, rASTra, upakhaMDa, khaMDa ane samagra vizvanI daSTie ApaNe anekatAmAM ekatAnuM darzana karI zakIe. koI paNa kuTuMba upara kudarata sajita ke mAnavasarjita Apatti AvI paDe che tyAre kuTuMbanA sabhya aMdara aMdaranA paraspara matabhedo, vicArabheda, pUrvagraho, vagerene bhUlIne eka banI jAya che. e prasaMge temanAmAM rahelAM lAgaNI, prema, sahiSNutA, udAratA, parakalyANa vagerenA bhAvo jAgRta thAya che ane prabaLa bane che. jema kuTuMbanA stare tema =Ati samAja, rAjaya ke rASTranA stare kudarata sajita ke mAnavasarjita bAhya Apatti AvI paDe che tyAre prema ane karuNA, dAna ane dayAnA bhAve te samagra ekamane sadhana banAvI de che. bhArata upara 1962mAM jayAre cIne AkramaNa karyuM tyAre bhAratanI samagra prajA mAMhomAMhenA matabhedane bhUlIne eka banI gaI hatI. rAma ApattinA samayamAM mAnava je eka banI zakato hoya te te darzAve che ke tenAmAM eka banavAnI lAyakAta ane tAkata baMne rahelAM to che ja. paraMtu zAMtinA samaye pramAdane kAraNe te pitAnI sAhajika yogyatA ane zakitane bhUlI jAya che. zAMtinA samayamAM paNa mAnava-mAnava vacce prema ane baMdhutvanI bhAvanA sadA jAgRta rahe te kavio ane tatvaciMtake pRthvI paranA sukhamaya jIvananI je kalpanA kare che te sAkAra bane. mAnava mAnava vacce bAhya daSTie bheda jarUra che, paraMtu e bhedane be aMtima cheDAethI jo jovAmAM Ave che te ghaNo moTo lAge che. vastuta: jagatamAM jema vaividhya che tema sAtatya Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava paNa che. mANasa je sthaLe rahe che tenI AsapAsanA pacIsa pacAsa ke se| mAIlanA vistAramAM rahenArA leAko vacce tene koI bhedabhAva dekhAtA nathI, keTalIka vakhata to sImA uparanA AvelA paraspara bhinna be rAjyonA gAmaDAMonI prajA vacce koI bheda jaNAto nathI, kyAreka teo vacce paraspara avarajavara, levaDadevaDa, vepAra, snehasaMparka vagere paNa hoya che. kyAreka to phakta yuddhanA samaye ja tene bhAna thAya che ke teo be paraspara bhinna rASTronA vatanI che. Ama eka dezamAMthI bIjA dezamAM ane bIjA dezamAMthI trIjA dezamAM ApaNe jhINavaTapUrvakanuM avalAkana karatAM cAlyA jaIe te prajA prajA vacce bhASA, paheraveza, raheNIkaraNI, khArAka, rItarivAja vagerenuM keTaluM, badhuM sAmya ane sAtatya jovA maLe che ! IMglenDa ke DrAMsanA kinArethI koI pravAsI pagapALA nIkaLe ane eka pachI eka rASTramAM pasAra thatA thatA dareka sthaLe thaMDA thaDA divasa rahete rahetA cIna, jApAna ke koriyAnA deza sudhI pahoMce te tene A sAtatyano anubhava thaze. Ama bAhya dRSTie eka bAju briTana ane phrAMsa ane bIjI bAju keriyA ane jApAnanA loko vacce eTaluM badhuM vaiSamya dekhAya che ke e vaiSamya pelA pravAsInI najaramAM nahIM Ave, kAraNa ke teNe sAtatyano anubhava karyo che. sAtatyanuM ene darzana thayuM che. jagatane eka banAvanAra tattvAmAM prema e sauthI meTu tattva che. jayAM prema hoya che tyAM vaiSamya zamI jAya che. badhAMnI sAthe ekatAnA anubhava thAya che. badhAmAM peAtAnuM ja pratibiMba dekhAya che, balke pAtAnuM ja darzana thAya che. sAhityakAra -kavio, navalakathAkAra, nATakakAro vagere jo A vizvapremanA tattvane pArakhI zake, peAtAnAmAM UtArI zake ane sarjanakRti dvArA abhivyakta karI zake to mAnava mAnava vaccenI ekatA sAdhavAmAM teo ghaNA mUllavAna phALA ApI zake, koI paNa sarjaka peAtAnI sarjanakRtinuM nirmANa kare che tyAre te peAtAnI pratibhA vaDe, anubhava ane kalpanAnuM eka suMdara sAMyAjana taiyAra kare che. sarjaka e paNa eka mAnava che. rAtadivasa tene saMsAramAM vividha anubhavA thayA kare che. pAtAnA kuTuMbanA sabhyo sAthenA vyavahArathI mAMDIne, nokarI ke dhaMdhAne kAraNe sAmAjika prasaMgAne kAraNe, pravAsa ke tIrthayAtrAne kAraNe ene anekavidha anubhavA thatA hoya che. tenA citta upara anekavidha saMskAro paDatA hoya che. sarjaka yAre sarjana karavA bese che tyAre te bhale AzrAya klpanAnA le, paraMtu tene anubhava temAM pravezyA vagara rahI zakatA nathI. sarjakanuM jIvana jeTaluM anubhavasamRddha ane sarjakanI kalpanA jeTalI sateja teTale aMze tenI sarjanakRti vizALa ane vaividhyabharyA lakavALI banavAnI. pAtAnA anubhavAnuM kalpanA vaDe jayAre te potAnA cittamAM punarsajana kare che tyAre temAM eka evI prakriyA thAya che ke te anubhava! mAtra sarjanA potAnA ja na rahetAM saunA banI jAya che. AthI jaM koI eka sarjake lakhelI kavitA, vArtA ke navalakathA bIjA vAcako sudhI koi paNa aMtarAya vagara pahoMcI zake che. sAcI sarjanakRtinI ksoTI e che ke koI paNa adhikArI vAcaka tenI sAthe ekarUpa thaI zake che jagatamAM prema, karuNA, dAna, dayA, udAratA ane udAratA, samabhAva ane sahiSNutA vagere zubha bhAvA ane krodha, IrSA, ahaMkAra, ghRNA, krUratA, 2AsahiSNutA, svArtha, lAlasA, bha vagere azubha bhAvA sArvabhauma che, sarvatra anubhavAya che. pariNAme eka dezanI prajAnA sAhityane bIjA dezanI prajA sahaja rIte AsvAdI zake che. kalAkAra jayAre kalAkRtinuM sarjana kare che tyAre tenA cittAmAM sAdhArANIkaraNanA eka evA vyApAra cAle che ke jene lIdhe klAkRtinI apIla sArvabhauma Universal banI rahe che. AthI ja uttama sAhityakRtionA AsvAda karatI vakhate vAcakane te pradezanuM temAM paDeluM pratibiMba aMtarAyarUpa banatuM nathI. mULa kRtinuM jeTaluM saundarya che te anusvAdamAM UtaratuM nathI e sAcuM, to paNa bhASAnI muzkelIne kAraNe koI uttama sAhitya kRtie bIjA pradezamAM gati karI na hoya evuM banyuM nathI. jayAM sAhityakRti che tyAM pAtApaNAnA bhAva thAya che. uttama sAhityakRtio sthaLa ane kALanA parimANane bhedIne bahAra nIkaLI jAya che. rAmAyaNa ane mahAbhArata jevAM prAcInatama mahAkAvyo, kAlidAsa ane zekasapiyaranAM nATako vagere mahAna sarjakonI kRtio AkhI duniyAmAM pahoMcI vaLI che. - vizeSAMka tA. 1-11-78 yuropa, eziyA, AphrikA, osTreliyA ane amerikA e pAMca khaMDomAM bhASA, sAhitya, saMskAra, vastI vagerenI dRSTie yuropa ane eziyAnuM mahattva ghaNu meTuM che. AphrikA amerikA ane osTreliyA e traNa khaMDo mahAsAgaramAM svataMtra khaMDo che. jyAre yuropa ane eziyA vacce evA koI mahAsAgara nathI. A be khaMDo e vastuta: eka mahAkhaMDanuM ja yureziyAnuM vibhAjana che. eziyAnI sarahada kayAM pUrI thAya che ane yuropanI sarahada kyAMthI zarU thAya che te nakkI karavuM saheluM nathI. duniyAmAM sauthI vadhu bAlAtI bhASA, duniyAnAM sauthI vadhu rASTro A mahAkhaMDamAM AvelAM che. A mahAkhaMDanI prAcInatAM paNa eTalI ja che. A mahAkhaMDamAM ja bhArata, grIsa, Ijipta, mesepeATemiyA, rAma vagerenI prAcIna saMskRtio vikAsa pAmI che. duniyAnI sauthI vadhu vasati A mahAkhaMDamAM che. Ama chatAM A mahAkhaMDamAM be paraspara bhinna pravAho jovA maLe che. gaI sadInA keTalAMka vicArakone ema lAgatuM hatuM ke yuropa ane eziyA vacce kyAre kadI sumeLa thaI na zake kAraNa ke baMnenI saMskRti ane saMskAra alaga alaga che. kavi kIpliMge kahyuM che: "East is east and west is west; The twine shall never meet." paraMtu kavinA ekzanane vartamAna pravAho jhaDapathI khoTuM pADI rahyA che. pazcimanI saMskRti bhautika sukha-sagavaDomAM rAcanArI janmajanmAMtaramAM na mAnanArI che. eziyAnI saMskRti janmajanmAMtaramAM mAnanAra ane bhautika sukha sagavaDo karatAM AMtarikaAdhyAtmika zAMtinI khoja mATe mathAmaNa karanArI che. paraMtu vartamAna samayamAM jeTa vimAnonI avarajavarane kAraNe, prajA-prajA vacce saMparka ane saMmizraNa jhaDapathI vadhI rahyAM che. rASTra ke saMskRtinA bhedo jhaDapathI, bhUMsAI rahyAM che. ekbIjAnA saMskAra pratye samabhAva janmyo che ane ekabIjAne AdarapUrvaka samajavAno prayatna paNa thavA lAgyA che. eziyA ane yuropane ekabIjAnI vadhu najIka lAvanAra ane ekbIjAne samajavAmAM madadarUpa thanAra sauthI mahattvanuM jo koI mAdhyama hoya to te sAhitya che, klA che. vartamAna sAhityakAra pAse navI dizAo khUlI che. anubhavanAM navAM parimANe UbhAM thayAM che. ene uttama viniyoga karIne e evA sAhityanuM nirmANa karI zake che ke je yuropa ane eziyAnA saMskAra vacce amerikA, osTreliyA ane AphrikAnA saMskAra vacce khaMDakhaMDanA saMskAra vacce setu samAna banI rahe, bhUtakALanA sAhitya, enI keTalIka maryAdAo sAthe A kArya pAra pADayu che. bhaviSya A paDakAra vadhu utsAha ane vadhu tAkAtathI jhIlI levAnA raheze ! DaoN. ramaNalAla cI. zaha dRSTi paramArtha jyAM sudhI bane tyAM sudhI jJAnI puruSanA vacanane laukika AzayamAM na utAravAM, athavA alaukika daSTie vicAravA yogya che, ane jayAM sudhI bane tyAM sudhI laukika praznetaramAM paNa vizeSa upakAra vinA paDavuM na ghaTe. tevA prasaMgAthI keTalIka vAra paramArthadaSTi kSobha pamADavA jevuM pariNAma Ave che. mANasA varasAda Ave tyAre pANI TAMkAmAM bharI rAkhe che, tema mumukSu jIvA ATalA ATalA upadeza sAMbhaLIne jarA ya grahaNa karatAM nathI, te eka Azcarya che. tene upakAra kevI rIte thAya? * zrImad rAjacaMdra to huM duHkhI thAuM ! iglAnDanA mahAna sAhityakAra ane dharmAcArya je. reMjhI TeIlaranI tamAma mAyA mUDI lUMTAI gaI, chatAM temanA caherA paranA hAsya ane AnaMda vilAyA nahotA . e joIne chaka thatAM ghaNAM loko emane pUchatAM: 'tamAruM sarvasva lUMTAI gayuM hovA chatAM tamane 2ja kema thatA nathI?" je. rejhI TeIlara hasIne kahetA: 'mArA aMge aMganI zakita ane phrUti haju sAbUta che. havA, pANI ane vANInI baMdhI mane koIe karI nathI. mAro mAnavajAta pratyeno prema hajI akhUTa che. tame jene sarvasva lUMTAI gayuM ema kahe che te te kevaLa mArA paranA bAjo lUMTAyo che. mArA AnaMda ane premane khajAno mArA hRdayamAM ja bharyo che. e jo lUMTAya te huM du:khI thAuM. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana: suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka - - jainajIvana prabuddha kayAre banaze? - bha. mahAvIranA kALe jaina dharma pragatizIla hatA, te maLanI thAya che ke koI sAdhuphoTA paDAve nahIM chatAM svayaM AcAryanA phoTA dhArmika mAnyatAone virodha karavAmAM te agresara hato. tenuM te ane bIjA sAdhuonA phoTA pracAramAM che ja te pachI vAraMvAra phoTA teja 2500 varSamAM vadhu ugra banavuM joIe tene badale haNAnuM na paDAvavA evo je Agraha thAya che te binajarUrI che. eka hadAna Aje maMda banyuM che. koI paNa na vicAra pacAvavAnI samaye mUrtipUjAne virodha karyo tenI je kAraNo hatA te phoTomAM upatAkAta tenAmAM rahI hoya ema lAgatuM nathI. pracArane nAme Aje sthita thatA na hoya te virodha karavAnuM kazuM kAraNa nathI. paNa rUDhinuM temAM mAtra potAnA zrAvakone roja vyAkhyAna ApavuM - ethI vizeSa anusaraNa mAtra karavA khAtara e virodha thAya che jene have kazo artha kAMI nathI. videzamAMthI madhara theresA jevI khrIstI sAdhvI AvI nathI. sthAnakavAsI samAjanA AcArya A bAbata svayaM vicAre ane ahIM loko5kAra karI deza-videzamAM nAmanA kADhe tyAre cAra hajArathI paNa virodhathI dUra rahe e ISTa ja nahIM paNa samayane anukULa che. anyathA vadhAre saMkhyA dharAvato sAdhvI aMdha evI eka paNa sAdhvI AgaLa karI temanA AdezanuM koI pAlana na kare evI ja paristhiti che ane zakate nathI jenuM nAma A bhAratamAM paNa vikhyAta hoya, pracAranA ane raheze. sevAnA je sAdhana che tene upayoga karavAnuM valaNa A samAjamAM hamaNAM vAMcavAmAM AvyuM : "prabhu (zvabha) dIkSita thayA ne kevaLa kayAre Avaze te samajAtuM nathI. jaina samAja vizenI deza-videzanA jJAna pragaTa thayuM tyAra bAda je mekSamArga sthapAye ne tene upadeza vidvAnI dhAraNA ke e samAja te kIDI-maMkaDInA rakSaNamAM rasa Akhe temAM zilpa, kaLAo vigere AcaravAne nahIM paraMtu te sarvane dharAve che, manuSya - sevAmAM nahIM- e kayAre badalAze? e to badalAya heya tarIke upadeza, te sarvane cheDavAne ja upadeza Apyo che je navI dizAmAM pravRtti zarU thAya. prajAne garIbImAM saDavA do te ane te sarvane saMsAra vRddhinuM ja kAraNa kahyuM che. (saMdeza" tA) e dIkSA tarapha vaLaze. AvI mAnyatA dharAvanArA hajI paNa samAjamAM 5-5-78) A upadeza AcArya rAmacaMdrasiMhane che. AcAryazrI jo pratiSThita hoya te tenI pragati saMbhave ja nahIM. vyavahAra ane nizcaya dharmane mAnatAM jaNAtA nathI. anyathA sarvane hamaNA ja jaNAvavAmAM AvyuM ke upAdhyAya zrI amara munie choDavAne ja upadeza bhagavAna kSabhano hato ema ekAMte kahetA sthA, saMdhamAMthI rAjInAmuM ApyuM tenuM kAraNa teo pragatizIla vicA- pUrve vicAra karata. vaLI te sarve saMsAra vRddhinuM ja kAraNa che ema 2nA hoI samAjamAM guMgaLAmaNa anubhave che e che. sthA. zramaNa paNa kahetA nahIM, jo vastusthiti Ama ja che to pachI maMdiranuM saMghanI ekatA mATe temaNe je prayAsa karyo hato te teo ja karI zilpa ane sthApatya ane 5sUtranI citrakSA paNa saMsArazake tema hatuM chatAM paNa Aje temane e ja zramaNa saMghamAMthI rAjI- vRddhinuM ja kAraNa AcAryane mata gaNAya. AvI vAta sthAnakavAsI nAmuM ApavuM paDe e batAve che ke samAja pIchehaThamAM mAne che. saMpradAyanA AcAryane moDhe kadAca zebhe paNa AcAryazrI te. kAMI paNa navuM vicAravA ke karavAnI tAkAta gumAvI beTho che. vAhanane maMdironI pragatimAM mAne che, temAM bhAga ane rasa paNa le che te upayoga sakAraNa temaNe karyo temAM samAjamAM je hohA macI te ja zuM teo saMsAravRddhi ja karI rahyA che ke mAtra paMDite ja AMdhunika batAve che ke A samAjamAM vicAranI tAkAta ja rahI nathI. lakIrane maLane anurUpa jaina dharmanI vyAkhyA kare che temane utArI pADavA phakIra che ane tema kahevarAvavAmAM badhI ja tAkAta kharacAI jAya mATe jaina dharmanI AvI vyAkhyAmAM rasa laI rahyA che te vicAravA e dhATa thaI gayuM che, evI paristhitimAM rAjagira ke vIzayatva jevuM che. bADananI vizvabhAratI ane hamaNA ja jenuM udghATana thayuM te eka jamAne e hatuM ke muMbaI jaina yuvaka saMgha sakriya mahAvIra smRtimAM baMdhAyela suratanI hospiTala kAMIka AzAnA kiraNa hate. bALadIkSA ke evA samAjane hAnikartA prasaMge tene virodha ApI jAya che paNa AvI pravRttine vikAsa vadhAravAmAM Ave te ja e saMdhanA sabhyA karatA. Aje bALadIkSA ke evA prasaMge virodhano samAjanuM rUpAMtara thAya anyathA nahIM. koI uccAra paNa karatuM nathI. e virodhamAMthI bodhapATha laI terApaMthI dhArmika ArAdhanAmAM keTalA upavAso thayA tenI vistRta noMdha saMpradAye pAramArthika saMsthA kAyama karI, sthAnakvAsI saMpradAye zamaNI Ave che paraMtu mAnavahita ke rAhatanA kAryo keTalA thayA tenI koI vidyApITha UbhI karI paNa derAvAsI saMpradAyamAM mukata medAna maLI noMdha nathI. A badhuM vAMcI bha. mahAvIra vize bu ke je AkSepa karyo rahyuM che ane bALadIkSAo pUrvavata apAya che ane Aje koI che te sAva nirmaLa te nahIM hoya tema jaNAya che. bhagavAna mahAvIranI virodha karanAra rahyuM nathI, te zuM ema samajavuM ke bALadIkAmAM kazuM tapazcaryAmAM dhyAnanuM mahattava upavAsa karatA paNa vadhAre hatuM paraMtu virodha jevuM che nahIM. mATe muMbaI jaina yuvaka saMghe e pravRtti baMdha samAje temanA upavAsa vize ja vadhAre anukaraNa karyuM. pariNAme Aje . karI che? ke pachI saMgha pAse e prakAranA sabhyo nathI jeo AvI tapazcaryAne nAme upavAsanI ja vAta mukhya lekhAya che. A truTi tarapha virodha pravRtti calAve. game tema ho paNa AvI pravRtti baMdha paDI che AcArya tulasInuM dhyAna gayuM che ane samAjamAM upavAsa nahIM paNa e hakIkata che ane muMbaI jaina yuvaka saMghanA pacAsa varSanI ujadhyAna vize vadhAre pracAra thAya tevA prayatna temaNe 2Adaryo che, AthI vaNI TAMNe A vAtane vicAra thAya e jarUrI che. 'prabuddha jena' varSo vItatA jaze tema bha. mahAvIrane apAtuM klaMka krame dhovAI jaze mAMthI prabuddha jIvana' thayuM paNa saMghamAMthI te mAtra yuvaka saMghanathI e vizvAsa bese che. zrAvako mATe upavAsanuM eTaluM ja mahattva thaye te "jaina yuvaka saMgha' che ja te jaina samAjanA prazna e nathI jeTaluM sArthonuM mATe hoya. paNa gADI uMdhe pATe caDI gaI che. TALI zake nahIM. sAdhuonI raNInI nakla zrAvako karavA lAgI gayA che ane tethI jaina samAja potAnA maMtavya vize eTaluM AnuM mana dharAve temanA potAnA je vizeSa kartavya che tenI upekSA dekhAya che. che e sAcuM paNa AjanI mAnyatAthI viruddha hoya te te vAMcavA ke sthAnakavAsI ane daherAvAsImAM hajI paNa e carcAne viSaya sAMbhaLavA taiyAra nathI, A prakAranI samAjane je keLavaNI maLI che che ke lAuDaspIkarane upayoga karavo ke nahIM. hajAreka mANase sAMbhaLavA tene kAraNe jene saMzodhanane mArga avara ddha thaI gayuM che, hamaNA Ave te mATe zAnadAra zamiyANA UbhAM karavAmAM Ave to temane eka dilhInI vidyArthinIe ph, d, mATenA pitAnA mahAnibaMdhamAM game che. paNa lAuDaspIkarane virodha che. hajAro mANasa AdarabhAve mAMsa prakaraNane yathArtha rIte rajU karyuM te tenA virodhamAM vaMToLa sAMbhaLavA Ave ane nirAza thaIne jAya e hisA temaNe karI tene Ubhe thayo. te tyAre ja zame jyAre ema samajAyuM haze ke A bAbavicAra AvatuM nathI paNa te jemAM hiMsA thAya che ke nahIM e ja tamAM cALIne cIkaNuM karavAmAM phAyado nathI. eka jamAne evo haju jyAM nizcita nathI evA lAuDa spIkarane upayoga to na ja hatuM ke jyAre cheda sUtronA mudraNane virodha thate paNa thAya AvuM gAMDapaNa kyAM sudhI A samAjamAM raheze? AvI hiMsAne Aje videzamAM chedasUtrone abhyAsa bahene karavA lAgI che ja je Dara hoya te moTA zamiyANA UbhAM karI, ADaMbara karI bhASaNo tene rokI zake tema nathI. jaina dharmanA maMtavyo lokalyANakArI karavAne meha zA mATe tajavAmAM AvatuM nathI e mArI samajanI hoya paraMtu tevA saMzodhanamAM satya bahAra Ave temAM virodhane zuM bahAra che. kAraNa hoI zake? ApaNane pitAne ja ApaNA siddhAntomAM pUrI sthAnakavAsI ane terApaMthI bane mUrtipUjAmAM mAnatA nathI. zraddhA na hoya te ja manamAM gabharATa thAya paNa pUrI AsthA hoya paNa manuSya prakRti ja kaMIka evI che ke tene AlaMbana te joIe te virodha karavA paNa rahe kayAMthI ? eka tarapha mAnavuM ke amArA dharmamAM ja, pariNAme terApaMthamAM AcAryanA phoTA AcAryanI sabhA samakSa te badhuM sAra ja che pachI saMzodhanathI Dara zA mATe? paNa vecAya tene koI vAMdho letuM nathI. A temanuM samAdhAna samayane paM. zrI becaradAsajIe be mAsa pUrve potAnI saMpUrNa javAbaanusaratuM ane vyAjabI che. paNa sthAnakavAsImAM vAraMvAra TharAve dArI ane bha. mahAvIra ane gaNadhara zrI gautamanI pUrI bhakitathI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka lekha lakhyo paNa te 89 varSanI uMmare temane te mATe mAphI mAgavI paDI te mAgata nahIM paNa pathArIvaza hoI mAre temane salAha ApavI paDI ke 'kajiyAnuM moM kALuM, mAnI A vAtane patAvI do, svastha hAta te laDI levAta.' eka sajajane temane kesa karavAnI dhamakI ApI hatI. bhagavAna mahAvIranA nirvANa utsava vakhate je virodhano vaMToLa UThayA hatA te vicArapUta na hatA e to virodhIo hAIkorTamAM gayA ane hAryA to paNa temane samajAyuM nahIM hoya eTale chevaTe zrI vRSabhadAsa mahAvIra jayaMtInI sabhAmAM amadAvAdamAM mAravAmAM AvyA tyAre ja temane saMtoSa thayo haze. pAlitANAmAM esa. TI.nA sTenDa upara bha. RSabhadevanuM kalApUrNa myurala mUkvAmAM AvyuM che ane have teno virodha cAlI rahyo che. A samAja eka tarapha kahe che ke 'sarva jIva karUM zAsanaharI' ane bIjI tarapha AvA kalApUrNa AkarSaka kAryanA virodha kare che AvuM durbhAgya to anyatra jovA maLe ja nahIM. samAjamAM cAlI rahelI AvI duSyapravRttinA keTalAM udAharaNa ApavA? tAtparya e ja che ke 25 lAkhanI vasati dharAvatA A samAja paise Take kAMIka sukhI che ane te kyAM kema vAparavA tenI sUjha ke samaja temAM eTalI che eTale AvA haMgAmAmAM rasa le che ane paisA veDaphe, tene ja sanmArge sadupayoga kyAre vicAravAmAM Avaze te kahevuM kaThaNa che. samAjanA netAsAdhue che ane temane mAtra potAnI pratiSThA yenakena prakAreNa thAya temAM rasa che. badhA AvA nathI paNa jeo pragatizIla vizvAsa dharAve che temanA sAva ja bahiSkAra thAya che. A pravRtti navI nathI ane Aje paNa cAlI rahI che. temAMthI jyAM sudhI samAja mukta nahIM thAya ane pragatizIla vicAro AgaLa himmata dharI nahIM Ave tyAM sudhI samAja potAnA rUDha mArge ja javAnA che. muMbaI jaina yuvaka saMgha peAtAnA 50 varSanI ujavaNImAM kevA mArgadarzaka bane che te jovAnuM che. -dalasukha mAlavaNiyA 'samayaraga'mAM saMbhaLAyA trikANu dhabakAra ane koI pUche ke gujarAtI sAhityanI mahattvanI ghaTanAo kaI kaI- to keTalIka ghaTanAonI smRtionI vacce huM eka ghaTanAne savizeSa mahattva ApyuM ane e ghaTanA te 1947 mAM - svAtaMtryaprAptinA varSamAM - umAzaMkara jozIe potAne taMtrIpade 'saMskRti' zarU karyuM te. 'saMskRti ' zIrSaka ja sUcave che ke kevaLa sAhitya kendramAM nathI. eTale 'saMskRti' nuM pragaTa thavuM te ApaNA prajAjIvananI mahattvanI ghaTanA che. umAzaMkare 'samayara ga'nI eka noMdhamAM lakhyuM che. temAM jAgRta prajAjane - taMtrIe zuM karavuM joIe teno aNasAro che. "aMgrejImAM gheADAMka utkRSTa sAmayikA hovAM joIze, paNa hiMdI jIvana sAthe sAcA saMparka sAdhavAnA badhA bAja tA dezanI bhASAnA sAmiyakAe ja upADavAnA raheze ane emanAM dheAraNa jeTalAM utkRSTa haze te uparathI ja ApaNA jIvananI utkRSTatAnA sAcA AMka kADhI zakAze." (pR. 17). Ama to cImanalAla liTararI TrasTa pragaTa karelA umAzaMkara jozIne 'samayara ga'graMtha 482 thI ye vadhu pAnAMnA che. emAM ciMtaka-vicAraka umAzaMkara vyakitanI jhalaka pAne pAne pragaTa che. sarjakanI saMvedanazIlatAne sparza paNa anubhavI zakAya che. ahIM huM AkhA 'samayaraMga' vize nahIM paNa 'samayaraMga'nA pahelAM trIsa panA eTale ke umAzaMkare jayAre 'saMskRti' pragaTa karavAne prArabha karyA tyAranI 1974 nI je pasaMda karelI noMdha che ene AdhAre keTalIka vAta karIza. kaho ke 'samayaraMga' nuM TreIlara che, pustakanuM saMpUrNa darzana nahIM, paNa jhAMkhI che. tA. 1-11-'78 umAzaMkara gAMdhIyugI paNa vaLI koI ekanI kaMThI bAMdhIne kuMThita thAya evA nahIM. ApaNA rAmAyaNa, mahAbhArata ke veda, upaniSada' ke TAgora, eliyaTa, ri, govardhanarAma ke rasela - A badhAMne aMtaranI AMkhathI ukelyA pachI peAtAnA vicArabiMdu para sthira thayelI emanI cetanA che. e AgrahI che, paNa anUnI nathI, svatvavAdI che, paNa ahama premI nathI. emanA Azaya paristhitine pAmIne satyane zeAdhavAno che ane eTale ja e kevaLa gujarAtI nathI. mAnavatAnAM mUlyonA mitra che. teo gAMdhIjInI noAkhalInI yAtrAne dharmayAtrA' tarIke oLakhAve che ane pachI sarjaka - ciMtakane sUjhe evuM eka vAkya umere che: ' ... emAM vIratA hAya tema te eka mahAvIra'nI che.' (pR. 1) 'samayaraMga' eka rIte kahIe te| umAzaMkaranI maneyAtrA paNa che ane eka jAgRta vyakita tarIke keTalAka AtmaparikSaNano ahevAla che. tatkAlina banAvA vize lakhe che, paNa emAM Aveza nathI. svasthatA che. kayAMka AkarApaNu che, paNa e daMbha na saMkhAya tyAre lAla thayelI AMkhanuM. umAzaMkarane keTalI badhI vastuo vize kahevAnuM hAya che. pAritoSika hAya, prAdezika pustakAlaya hoya? AMtara - eziyAI pUriSada hAya ke; navAM sAmayika hoya, navAM sAmayikone te te paMkhIonA zaeNAra' tarIke oLakhAve che. 1947 nI noMdhano moTo bhAga rAjakAraNanI vAtAe rokayo che. aMgrejo dekhItI rIte gayA, paNa kharekhara gayA ke nahIM, e praznane teo rahI rahIne cheDe che, cha McheDe che. bhale ApaNA rAjakAraNanI carcA kare paNa emanI najara AMtararASTrIya rAjakAraNa sudhI pahoMcatI hoya che. emaNe pote ja kahyuM che , rAjakAraNa e prANavAyu samAna che. jAgRta nAgarika rAjakAraNathI aspRrza rahI zakato nathI paNa huM rAjakAraNa karatAM jAhera banAvA ( public affairs ) mAM vadhu rasa lauM chuM ema kahevAnuM huM vadhu pasaMda karu." (svAtaMtrya prAptinAM be parva pU. 8) umAzaMkara ochA zabdomAM eTaluM badhuM kahI zake che ke ApaNe emanI lAghavanI kalA para mugdha thaI zakIe. dA.ta. gAMdhIjInA vyApane umAzaMkara sivAya pAMca vAkayamAM koNa AMbI zake? "gAMdhIjIe hiMdanA jAhera jIvanamAM paga mUkyo pachI eka eka mAracA uparaahiMsAthI mAMDIne joDaNIkoza sudhInA mAracA upara - vAvaTA ropI daIne koI ne koI apUrva sevakane tyAM UbhA karI dIdhA. prajAnA sarjaka tarIke emanI zakita evI gaMjAvara hatI ke AvI pachAta ane paDelI janatAmAMthI paNa vIra pragaTAvIne Thera Thera emaNe khaDA karI dIdhA." (pR. 11) gAMdhIjInAM caraNamAM palAMThI vALIne beThelI umAzaMkaranI kalama gavarnaranA pagAronA moTA AMkaDA joIne bhaDakI na UThe ta! zuM thAya? svataMtra thayelI ApaNI garIba prajAne AvA uDAu vaibhavo poSAya nahIM. uMmAzaMkara A vAtane A rIte vyakata kare che. 'bIjI sapTembare dilhImAM hastagata karavA netAo biralAnA gharamAMthI kaMku lagAvaDAvIne nIkaLyA. e ja zukana ThIka na hatA ... mANasa lAkanetA thayA eTale eNe pharajiyAta phakIrI jIvana gALavuM ja joIe ema kahevAno Azaya nathI... ApaNA netA varga jo prajAnI sAthe samakakSAnuM jIvana jIve to prajA upara jAduI asara vagara rahe nahi." (pR. 22-23) zyA anyAya zikSaNanI vAta Ave che tyAre paNa zikSaka vargane thAya te emanAthI sahana thatuM nathI, te yathArtha ja che. zikSana pagAranI bUmarANa na macAve evA upadeza apAya tyAre zikSako vatI kahe cheke 'pAMtrIsamAM rasAI nahIM maLe, bahena mAstara maLaze !' ema zeThANIne bhAvi rasoIAo kahe che te samayamAM, yuddhanA uchALAnA gALAmAM, je zikSakanA dhaMdhAne vaLagI rahyA, temanA AkhI koI tyAga nathI ema na mAnavuM e paNa khoTuM che." A vAtane chevaTe je stara para laI jAya che e tA maulika arthAghaTananA mAlika umAzaMkara ja karI zake che." sAMdIpanI haze te mathurAnA kevaLaNI khAtAmAM nahIM hoya, kRSNa ja cAlyA cAlyA tenI pAse jaze. (pR. 13) yuganI eka vaTavRkSa tarIke kalpanA karIe to enI DALIe umAzaMkaranI klama khisakolInI gatie ghUmI vaLI che. I paNa vRkSanI DALI pAtAnA bAhu vaDe AkhA AkAzane jhIlavAnA prayatna karatI hoya evuM lAge. umAzaMkaranA 'samayaraMga' samayanI sAthe sAthe paNa che ane samayanI pAra paNa gayo che. nAma bhale 'samayara'ga' hAya, emAM trikALanAM dhabakArA saMbhaLAya che. sureza 'dalAla Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka sAmAjika vRddhezuzrUSAnI Gerontology ane Geriatrics e zabdo koI jUnA aMgrejI zabdakozamAM javalle ja maLaze, kema ke e viSaya pazcimanA dezamAM paNa pramANamAM navA che. bhAratIya bhASAmAM Gerontology neparyAya 'vayeovijJAna' ane Geriatrics ne paryAya 'vRddha zuSA' evA ApI zakAya. jhaDapI sAmAjika parivartanAne kAraNe mAtra ApaNA dezamAM ja nahi, jagatanA sarva vikAsazIla dezamAM ene abhyAsa ane sAmAjika kSetre ene prayoga agatyanA banato jAya che. manuSya jyAre barbara athavA ardha - barbara avasthAmAM hatA ane zikArInuM jIvana jIvatA hatA tyAre vRddhonI jhAjhI darakAra karavAmAM AvatI nahAtI, kemake vRddhanuM jIvana enAM saMtAnone paNa bhArarUpa hatuM. keTalAka barbara samAjomAM to vRddhonA mAnapUrvaka athavA dayapUrvaka nikAla karI devAnI rUDhi paNa hatI. khetInA vikAsa sAthe grAmajIvanane vikAsa thayA tema paristhiti badalAtI gaI. khetIpradhAna grAmajIvanamAM AbAlavRddhanA upayoga che; vRddhono anubhava ane mArgadarzana emAM agatyanAM banyAM. samAja vRddho pratye sAmAnyata: mAnanI najare jovA lAgyo. jagatanA badhA dharmoe paNa vaDIle--vizeSata: mAtApitA ane guruene mAna ApavAnuM zIkhavyuM. saMyukata kuTuMba saMsthAmAM e saMsthAnI bIjI aneka maryAdAo chatAM vRddhone eka dare sanmAna ane salAmatI sAMpaDayAM . pazcimamAM audyogika krAntimAMthI udbhavelAM udyogIkaraNa ane zaherIkaraNane pariNAme niSpanna thayelAM Arthika tathA sAmAjika parivartanAne kAraNe vRddhonI sthitimAM evA kaIka viSama pheraphAra thayo, jenI haLavI tulanA barbara athavA ardha - barbara samAjomAM vRddhonI sthiti sAthe karI zakAya. e sthitinA zakya te IlAja ane upacAra karavA mATe 'vayovijJAna' ane 'vRddha zuzruSA nAme oLakhAtI cikitsA--vijJAnanI zAkhAonA udaya thayo ane vRddhonI samasyA e sAmAjika samasyA paNa hAI emanI sthiti sahya ane nirvAhya banAvavA mATe rAjya paNa banatA prayatno karavA mAMDayuM . je Arthika - sAmAjika baLoe pazcimamAM parivartana ANyuM te baLeA bhAratamAM pravartamAna thatAM enAM sarvathA nahi te paNa keTalIka rIte samAna pariNAmo ahIM paNa AvavAM zarU thayAM. saMyukata kuTuMba mRtaprAya thayuM. pazcimamAM che e prakAranI vRddhonI samasyAo ApaNA dezamAM paNa upasthita thavA mAMDI. spaSTa lAge che ke e samasyAo uttarottara gaMbhIra banavAnI che. vRddhonI samasyAone vaijJAnika abhyAsa karavAnA upakrama ApaNA dezamAM baoNmbe haoNspiTalanA meDikala risarca senTara taraphathI thayA che, e AnaMdanI vAta che. e senTaranA niyAmaka DaeNA. jyazaMkara DI. pAThake Our Elders ('ApaNA vRddhajanA')e nAmanuM saMzodhana pradhAna pustaka A viSayane anulakSIne tAjetaramAM taiyAra karyuM che. DaoN. pAThaka zarIrakriyA vijJAna Physiology nA anubhavI prAdhyApaka ane vaDodarA meDikala kaoNlejanA nivRta DIna che. bhAratamAM vavijJAna ane vRddha zuzruSA kSetre temanA A graMtha dvArA eka nUtana ane agrayAyI adhyayana rajU thAya che. enAM pariNAme ane tAraNA tajajJo ane tabIbI vijJAnanA abhyAsIe mATe jeTalAM upayogI che eTalAM ja upayogI sAmAnya janatA mATe paNa hoI, eka pRthgjana tarIke eno paricaya ApavAno ahIM prayAsa karyo che. sane 1921 mAM bhAratavAsInI sarerAza AyumaryAdA 26 varSa karatAM paNa ochI hatI. te pAMca dAyakA pachI 1971 mAM vadhIne 52 varSanI thaI che. 1921 mAM dezanI doDha TakA vastInI vaya 60 varSa uparanI hatI. 1971 mAM dezanI cha TakA vasatI 60 varSa karatAM moTI hatI. Aje bhAratamAM sADA traNa karoDa vRddho che. vIsamI sadIne aMte emanI saMkhyA sAta karoDa lagabhaga hovAno saMbhava che, emanI sukhAkArI, Arogya ane nirvAhanA aneka prazno temaNe peAte, kuTuMba ane rAjye zakya teTalA pramANamAM hala karavAnA samazyA raheze. (vRddhattva barasA vinA) 'jarAjIrNatA vinAnuM vAkaya' A mahAkavi kAlidAsanI ukita, thADAMka judA sandarbhamAM sArthaka karavAnA prayatna to sarve e karavA joIze. jo ke jagatanA sauthI samRddha dezAmAM rAjya taraphathI aneka prakAranA lAbha ane Azraya meLavanAra vRddhonI sthitinuM avalAkana karatAM jaNAya che ke kuTuMbanA ane saMtatinA snehathI prApta thatA AdhAra ane baLanI tulanA bIjA kazA sAthe thaI zake nahi. bhArata jevA deza jyAM audyogika krAntinAM pariNAmI parivartano hajI mAMDa prArabhAyAM che. te saMbhava cheke rAjyAAya ane kuTuMbAAyanI ISTa samatulA jALavI zake. ema bane to sAruM. deza A prakAranuM adhyayana saMpUrNa (Exhaustive) nahi paNa udAharaNAtmaka (Illustrative) hoya. vaLI te amuka kALa pUratuM sImita hoya. 1973 thI 1976 sudhInA samayagALAmAM ucca madhyama varganAM muMbaIvAsI 353 puruSo ane 96 strIonI mulAkAta laI, eka praznAvali dvArA temanA uttaro meLavI emAMthI ahIM tAraNA kADhavAmAM AvyAM che. A 449 zrI puru / sATha varSa karatAM moTI uMmaranAM ane ekaMdare taMdarasta tathA potAnI kALajI laI zake evAM hatAM. nAkarImAMthI loko 58 ke 60 varSe nivRta thAya che; jeo jAhera nokarI karatA nathI paNa khAnagI nokarImAM che athavA potAnA dhaMdhA ke vyavasAyamAM--teo moDA nivRtta thAya che athavA nivRtta thatA nathI. parantu zarIra nirbaLa thAya tema teone paNa potAnA kAryano vega dhIro karavA paDe che. anukUlananI vividha samasyAo te pachI UbhI thAya che. sakriya kAmagIrImAMthI manuSya phAraMga thAya e pachI tenI taMdurastI ke ene abhAva, vayane kAraNe AvatI zArIrika kSINatA ke maMdatA, vyAdhio, mAnasika sthiti, 'mUDa', Arthika salAmatInA prazna, ekalatAnI lAgaNI ane samaya pasAra karavAnI muzkelI, kauTuMbika cintA, peDhIgata aMtara vagere prazna judI rIte upasthita thatA hoya che. prastuta adhyayanamAM vRddhonI zArIrika sthiti, vaya ane ArogyanI sthiti anusAra temane maLavuM joituM poSaNa ane khArAka, rudhirAbhisaraNa, zvAsataMtra, pAcana ane utsarga taMtra ane jJAnataMtunI aniyamitatA, jAtIya samasyAo, UMgha, svanAM, zarIramAM thatA pheraphAra ane hADakAMnA rogA vagere viSe sarvekSaNane AdhAre prakAza pADavAmAM Avyo che. vRddhAvasthAmAM manuSya jIvanasariNI kevI rAkhavI joIe ane vRddhonI dekhabhALanI vyavasthA kevI hovI joIe e jaNAvI yuddhazuzrUSAnA vijJAnanI kAryamaryAdA paNa AMkavAmAM AvI che. bALapaNa ke yuvAvasthAmAM ja koI managamatI pravRtti ke zAkha keLavI zakAya to sAruM, je pAchalI vaye kAma Ave. How to Retire and Start Living e nAmanuM aMgrejI pustaka keTalAMka varSa pahelAM meM vAMcyuM hatuM enuM ahIM smaraNa thAya che. yuropa ane amerikAmAM meDikala kolejomAM vayeAvijJAna ane vRddha zuzruSAne alaga ane svataMtra abhyAsanA darajjo prApta thayo che. paNa bhAratamAM enA abhyAsane hajI kevaLa anaupacArika AraMbha thayA hoI e mATe A granthamAM nIcenA tAlIma- kAryakramonI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. (1) meDikala kolejomAM snAtaka kkSAe vayeAvijJAna ane vRddhazurUSAnA abhyAsakramane sthAna ApavuM tathA snAtaka kakSAnI chellI parIkSA pachInI InTarnazipanI tAlImamAM paNa eno samAveza karavo. (2) anusnAtaka DiplAmA athavA DIgrInA abhyAsamAM paNa A viSayanI jogavAI rAkhavI. (3) janarala prekTIzanA mATe A viSe Apa - varSAM calAvavA. (4) sAmAnya janatAneA A bAbatamAM rasa ane jANakArI vadhe evA kAryakramAnuM Ayojana karavuM. (5) tabIbA, arthazAstrI, sAmAjika kAryakaro ane bIjAonA sahakArathI vRjanAne Arogya, AnaMda vineda, bacata rokANa vageremAM upayogI thAya evAM mArgadarzana kendronI sthApanA karavI. A sUcanA kevaLa udAharaNarUpa che ane prastuta saMzodhananAM tAraNamAMthI udbhavelAM che. paNa A sarvekSaNa pAzcAtya jIvana saraNIthI TIkkIka prabhAvita thayelA muMbaI mahAnagaranA upalA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 madhyama varganI pratinidhi rUpa vRddha janasaMkhyAnuM che. AvAM aneka jIvaMta dharma sarvekSaNo vaidyakIya, Arthika, samAjazAstrIya ema vividha daSTie tema ja vividha zAstra - vijJAnanA AMtara saMbaMdhone lakSamAM rAkhIne samanvita daSTie mAtra muMbaImAM ja nahi, paNa dezanA judA judA vistAromAM - jaina dharma jIvaMta dharma che, pravRtti, vikAsa, cetanA enAM -mahAnagaromAM, nAnA zaheromAM, kasbAomAM grAma pradezomAM, Adi- lakSaNa che. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha ene pratyakSa dAkhala che. vAsI vistAramAM, Arthika sAmAjika daSTie samAjanA judA judA to A cetanamayatAnuM rahasya zuM che? tharomAM audyogika vistAromAM, nAnA moTA vepArIomAM, nIcalA madhyama vargamAM, samRddha ane garIba kheDUtomAM tathA niSkicana utkrAMtine mULa siddhAMta che ke je jIva badalAtA saMyogone kheta majuromAM, vividha dharmonA anuyAyI - samUhomAM - ema zakya anukULa thatuM rahe e bace ane vikase; je sthira rahe tene nAza hoya tyAM thavA joIe. bAe hospiTalanA maeNDikala risarca senTare thAya. vaLI anukULa thavuM eTale pitAnuM tattva sAcavIne svarUpane pravRti A kSetre zubhAraMbha karyo che. te ene Avazyaka ane ucita badalava, tattva eka, ne AvirbhAva judA. mULa eka ne DALa judAM. saMzodhana - vistAra paNa e saMsthA karI zake. AvAM keTaloka namUnA te dharmanI bAbatamAM paNa jema samAjamAM navAM mUlya utpanna thAya rUpa sarvekSaNo thayA pachI, parivartana pAmatA Adhunika bhAratamAM vRddha tema enuM vivecana karIne sAcAM apanAvavA ane potAnAM karavAM e jananI samasyA yathAyogya pariprekSyamAM samajavAmAM vizeSa anukaLatA thavAno saMbhava che. vovijJAna ane vRddhazuzruSA, evAM sarve vikAsane sAco rasto che. kANA vaDe, A dezanI sthitine anurUpa vadhAre nakkara bhUmikA upara samAjamAM hamaNAM hamaNAM navAM mUlyo ThIka pramANamAM bahAra AvI mukAze tathA arthazAstra ane samAjazAstra paNa emAM potAnuM pradAna gayAM che. emAM kyAM kharekhara mUlyo ja che e nakkI karavA karI zakaze. paranuM Adhunika bhAratamAM kalyANa rAjayanI sAmAjika viveka ne taqdaSTinI khUba jarUra che. paNa eka vAta te nivivAda agrimatAmAM vRddhajanone sthAna maLaze kharuM? che, eka mUlya ApaNA samAjamAM navuM ane sAcuM ja che. te sAmAbhegIlAla ja. sAMDesarA jika sabhAnatA, Arthika asamAnatA mATe jAgRti, sArI garaja ane zraddhA che. hoya tyAM madada ane sevA karavAno Agraha. e javAbadArI ApaNane navA jozathI samajAI che ane e anusAra Thera Thera navI pravRtio - ' nAnI hatI tyAre ghaNIvAra evuM banatuM ke kayAMkathI ekAda thaI che, navuM naitika valaNa apanAvavAmAM AvyuM che. morapIMcha maLI jAya te enA raMga ane enI suMvALapa dhArI dhArIne zrI saMbaI jaina yuvaka saMghanI aneka uttama pravattio hatI joyA karatI. pachI e pIMcha koIka pustakamAM mUkI dauM. be pAnAMnI emAM have 'premaLa jyoti' jevI jAgRtinI, sevAnI, pIDitAnA vacce pIMchAne ane kArane saMvAda thato haze e to emane ja. sIdhA saMparkanI saMsthA umerAI che te A sabhAnatA batAve khabara. che. yuvAnone atyAre samAja sevA karavAnI dhagaza lAgI che. Asahave ghaNIvAra evuM bane che ke kAvyanuM koI pustaka hAthamAM pAsanuM du:kha jue che, joIne kaMIka karavA mAge che, karIne sAco AvyuM hoya pachI Amatema pAnAM pheravuM, koIka kAvya para najara TheravuM. jIva lAge te ThIka, samaja paDe te AnaMda ane jo ekAda paMkti saMtoSa anubhave che, ne AvI sevAnI pravRtimAM emane dharmane Teko morapIMcha jevI maLI jAya te ene manamAM khUba jatanapUrvaka jALavIne maLe ane dharmane Adeza maLe tyAre enA dhArmika saMskAre daDha e paMkitane sahAre Akhe divasa kADhI nAkhyuM. A badhuM mananI thAya ane dharma emanA dilamAM sAro vikAsa pAme. pAchaLa thayA kare. AkhA divasanA kAmamAM hAtha rokAyelA hoya, magaja varSo pahelAM sva. paramAnaMdabhAIe lakhelo eka prasaMga saMDovAyuM hoya ane kAryarata mananI pAchaLa je peluM pakaDAya nahIM evuM mana beThuM che te hAthamAM AvelI paMkitane, mA jema sayAthI vAMcyAnuM yAda che. eka yuvAna nirjana rastAmAMthI pasAra thato hato. Unane gUMthyA kare ema gUMthyA karuM. rastAmAM eka sAva garIba mANasa maravA paDayo hato. yuvAnane ene UMcakIne IspitAlamAM laI javAnuM mana thayuM. paNa eLe te na - silviyA plAthanI eka lAMbI kavitAmAMthI eka nAnakaDI paMkita maLI gaI. plAthanI kavitAmAM nArIhRdayanuM saMvedana che. nAnI phAvI zakyo. emAM rastAmAM eka sAdhu pasAra thayo, ene e yuvAne uMmare eNe ja potAnI jiMdagIne aMta ANyo. A to plAthanuM ane madada karavAnI vinaMti karI. sAdhu lAcArI vyakta karIne jato. nAma AvyuM eTale thoDIka enA vizenI vAta. bAkI mAre te vAta rahyo ane yuvAna dharma choDIne nAstika banya. karavI che- AMkhane maLI gayelI eka paMktinI. A paMkita sAthe sva. paramAnaMdabhAIe sAce javAba Apyo ke sAdhue madada jIva ghaNe haLI gayo che. sAva sAdI che e paMkita; "When I karavI joItI hatI. ane na kare to ya yuvAne dharma che. joItA walk out I am a great event" kAvyanA saMdarbhamAM enuM nahotA. sAdhune sevAmAM madada karavAnI nA pADI tyAre yuvAnanI juduM sthAne hoya, paNa huM Akho divasa A paMkitane sapArInI jema cagaLyA karuM chuM. mane enA aneka arthe dekhAyA dharmazraddhA DagI gaI. have jo sAdhu madada kare te dharmazraddhA daDha thAya. kare che. A eka ja paMkitamAM be vAra I (AI) che, te ahama nA eTale ke dharmane nAme e yuvAnanA dilamAM rahelI sevA-bhAvanAne darpaNarUpe nathI. moTe bhAge ApaNe ApaNane kayAMka pUrIne ja bahAra Teko maLe to enA dharmasaMskAro daDha bane. nIkaLatA hoIe chIe. koIka ja vAra, ekAda kSaNa ApaNe pUrNapaNe bahAra nIkaLIe chIe. bAkI to ApaNe ApaNI aMdara e ja kAma zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha karI rahyo che ane TUMTiyuM vALIne paDelA hoIe chIe. ApaNe ApaNI graMthiomAMthI tethI emAM dharmasamarthana che, dharmavikAsa che. ne e uttama rIte ane mukata thaIe chIe tyAre ja ApaNe great event banIe uttama arthamAM che. samAjamAM navI jAgRti che. garIbIne prazna chIe. A ApaNA utsavanI - occhavanI vAta che. rAga, dveSa che. sevAnI jhuMbeza che. e sevA dharmane nAme karavAmAM dharmanI UMDI bhaya, zaMkA - kuzaMkA - A badhAmAMthI ApaNe Walk out. ryo che samaja, sAcuM sevana, jIvaMta cetanA che. kharo? bAhya kAMti te pachI, AMtarika krAnti ApaNe keTalI karI? A paMkita vAMcI tyAre mane evo anubhava thayo ke huM jANe varSothI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane pacAsa varSamAM ghaNe vikAsa eka aMdhArA oraDAmAM chuM ane siviyAe AvIne eka mINa thayo che. e vikAsa phakata saMkhyAmAM nathI paNa navI jAtanI pravRtibattI saLagAvI. AsapAsa thoDuM tenuM vartuLa dorAyuM. paMkitamAMthI mAM thayo che. saMghanI jJAnanI pravRtio uttama che. prabuddha jIvana nave navo artha maLyA kare te na janma maLatuM hoya evuM lAge. vyAkhyAnamALA., abhyAsa vartuLa e zAnayoganI sAthe have AvI paMkitaone AdhAre cAlavAne TevAyelI mArI kalama . karmayoganI pravRtio joDAI che e sAce sumeLa che. saMghane jyAre emAMthI paNa Walkout karaze tyAre ja je aMtima maunane e vivekamaya, cetanamaya, dharmaprerita, jIvanasaMmukha vikAsa joIne mahotsava haze, te paNa great event thaze, enI mane zraddhA che. - - jayA mahetA -phAdhara vAlesa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to, 1-11-9 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava- vizeSAMka - - - - - - - - AIjhAka bAzevika siMgara - 1972 mAM huM amerikA hato te vakhate "InTelekayuala DAIjesTa'nA me, 1972 nA aMkamAM herolDa phalenDare AIjhAka bAzevika siga- ranI mulAkAta laIne tenI sAthe je prakArI karI hatI te pragaTa thaI hatI. e prArImAM mane sarjananA keTalAka pAyAnA aneka vizleSaNa thayuM lAgyuM. eTale tenuM bhASAMtara karIne meM e praznottarI bhAI umAzaMkara joSIne moklI. umAzaMkarabhAIe rane bhASAMtara 'saMskRti' jUna 197ranA aMkamAM prakaTa karyuM. dasa paMdara divasa pahelAM thi para sAMbhaLyuM ke siMgarane A varSanuM sAhitya mATenuM nobela prAIjha maLyuM che tyAre mane phalenDara sAthenI tenI pelI mulAkAta ekAeka yAda AvI. lainDare pUchelA praznanA siMgare je uttara ApyA che tenA parathI tenI vyakita ane khAsa karIne lekhaka tarIkenI keTalIka lAkSaNikatAo tarI Ave che. temAM vAcakone rasa paDaze ema dhArIne e lAkSaNikatAo ahIM rajU karuM chuM. herolDa phalenDara pote paNa eka navalakathAkAra che. te kahe che te pramANe AIjhAka bAlezika rigara (janma 1904) AjanA sauthI vizeSa lokapriya ane siddhahasta lekhakomAMnA eka che. emanI navalakathAo ane TUMkI vArtAono saMgraha jagatanI 17 bhASAomAM anuvAdita thayAM che. riAgara nyU yorka zaheramAM janI Dhabe baMdhAyelA eka vizALa makAnamAM rahe che. e makAnanA pAMcepAMca vizALa ane puSkaLa havAujAsavALA khaMDamAM pustako ubharAya che; paNa TI. vI. seTa kayAMya dekhAto nathI. siMgarane bAMdho madhyama che. temanI bhUrI AMkhomAM tophAna kAyama camakayAM ja karatuM hoya che. e alaukikamAM mAne che. emanI daSTie alaukika e vastuta: laukikano ja eka bhAga che. e kahe che te pramANe : "laukika ane alaukika, evA be prakAranA leka hoya che ema huM mAnato nathI. ApaNe jene oLakhatAM nathI hotAM tene ApaNe alaukika kahIe chIe eTaluM ja. TelipathI, kaleravaoNyansa ke primonizansa kevI rIte kAma karI rahyAM hoya che tenI ApaNane khabara nathI hotI eTale ApaNe te badhAMne alaukika kahIe chIe." siMgaranI navalakathAomAM nirdoSa ne TIkhaLI amAnuSI to (IMPS) nuM Alekhana ghaNI vAra thatuM hoya che. e to zAM che ne kaI rIte kAma karI rahyAM che te, siMgara pote kahe che te pramANe te jANatA nathI. eTaluM ja nahi paNa "Impa' ane 'smAITa' ke "3vila' ane 'mana' vacce zuM bheda che te jANavAnI temane paravA paNa nathI. e kharekhara mAne che ke A jagatamAM evAM sarve - ( Entities ) hoya che, jene ApaNane aNasAro ke nathI hoto ane chatAM e sonuM astitva che ja ane teo ApaNA lekhana para ja nahi, samagra jIvana para asara karatAM hoya che. e alaukika sarvenuM astitva rAgaranI navalakathAomAM paNa varatAnuM hoya che. phalenDare sigaranI A mulAkAta lIdhI te vakhate sigara 'enimIjha, e lava sTorI' nAmanI navalakathA lakhI rahyA hatA. te navalakathA siMgara kahe che te pramANe, Ama te vAstavalakSI kRti che. paNa temAM paNa koIne alokika tattvanuM astitva varatAya tevuM che. e navalakathA yuropamAM bIjA vizvayuddhane pariNAme jabaradasta vAvaMToLa Ubho thayo tyAre amerikA AvelA nirvArisane lagatI che. eno nAyaka che harmana broDara, yuddhakALa daramiyAna eka polIsa kheDUta strIe tene bacAvyo che. yuddha pUruM thayuM tyAra bAda, te enI patnI ane saMtAne marI gayAM che ema mAnIne e kevaLa kRtazabuddhithI pelI polIza strI sAthe lagna kare che, tyAra bAda jarmanImAM e eka bIjI strInA paricayamAM Ave che ne tenA premamAM paDe che. enA jIvanane 'e geTALo jANe adhuro hoya tema tenI pahelI mRtnI citI AvI caDe che, jIvatI jAgatI. Ama, nAyaka trikoNanI varace sapaDAya che. e trikoNamAM eka khUNe che pelI sAlasa nArI, jenI sAthe lagna viccheda karatAM tene jIva cAlatuM nathI. kAraNa ke, e nArIe tene jIvatadAna ApyuM che. bIje khUNe che tenI pelI strImitra, jene te kharekhara zAhe che; ne trIje khUNe che tenI pahelI patnI, jene te marI gayelI mAnato hato, paNa jeNe raziyAmAM varSo sudhI pArAvAra yAtanAo sahana karI che ke je e samagra kALa daramiyAna tene vaphAdAra rahI che, ne tenI pAse pAchI AvI che. e strI - nAyakanI AgalI patnI, je pAchI AvI che te - kahyAM je karatI hoya che ke mArAM marI gayelAM saMtAno mArI pAse Ave che mArI sAthe vAta kare che. sigara kahe che ke, mRta saMtAne mAtA pAse AvatAM hoya ne tenI sAthe vAta karatAM hoya te avazya banI zake: "kharuM kahuM te meM enA vize mArA manamAM koI prakAranI gAMTha vALI lIdhI nathI." siMgaranuM navakathAo ane TUMkI vArtAo, bannenuM lekhana sAthosAthe cAlatuM hoya che. navalakathA lakhatAM lakhatAM ene jyAre TUMkI vArtA sUjhe tyAre te navalakathA para kAma karavuM aTakAvI de che ne vArtA lakhe che; ne vArtA lakhI rahyA bAda pAchI navalakathA tarapha vaLI jAya che. - siMgara potAnI navalakathAo nathI savAre vahelA UThIne lakhatA ke nathI rAtre moDe sudhI jAgIne lakhatA. divasane vakhate, be reliphona kolanI vacamAM je samaya maLe te daramiyAna te potAnuM lekhanakArya kare che. TeliphonanI dakhalagIrIthI e akaLAI jatA nathI. ulaTuM e to tene AvakAre che. e kahe che te pramANe : "loko mane bolAve che e vicAra mane game che. mane lokonA rAMparkamAM rahevuM game che; kAraNa ke mAnava vyakitanA avAjane ekeeka laheko, ekeeka zabda kaMI ne kaMI abhivyakata karatA hoya che. darekamAMthI ApaNane zIkhavAnuM maLatuM hoya che." siMgara potAnI badhI vArtAo ane navalakathAo pahelAM potAnI mAtRbhASA miDizamAM lakhe che ne tyAra bAda pote ja tene aMgrejI anuvAda kare che. anuvAda karatI veLA te vAcanA ke musaddAmAM pheraphAra karatA nathI, paNa prakaraNa, vAkayo, zabdo vagere Akhe vakhata pherava pherava karyA kare che. pustakanI hastaprata prakAzakane ropI devAnI mudata thaI jAya tyAM sudhI tenuM anuvAdane maThAravAnuM kAma cAlyA ja karatuM hoya che. siMgara maLa pilAMDanA. paNa e pilAMDamAM rahyA che tenA karatAM vadhAre ramerikAmAM rahyA che. eTale e amerikA vize vadhAre ne vadhAre lakhe te svAbhAvika che. tema chatAM te, amerikAmAM janmyA hoya tevA loko vize kadI lakhatA nathI. paNa amerikAmAM AvIne vasyA hoya tevA vasAhatIo vize ja lakhe che. kAraNa ke e vadhAremAM vadhAre oLakhatA hoya te AvA vasAhatIone ja oLakhe che. sigara "dhI nyU yaoNrkara', ple boya', 'eskavAyarI ane komenTarI' mAM lagabhaga niyamita lakhe che. emaNe (1972 mAM A mulAkAta levAI tyAM sudhImAM) emanI 67 varSanI uMmaramAM dasa ja pustako prakaTa karyA hatAM. teo 1935 mAM polAMDa choDIne amerikA AvyA tyAre emanA jIvanamAM sAta varSanA eka evo gALo Avyo hatuM, je daramiyAna e kazuM lakhI zakayA nahatA. lakhavAno prayatna e prasaMgepAta karatA hatA kharA, paNa emanI sirakSiA ja jANe ke cAlI gaI hatI ne pote jANe sAva ekalA paDI gayA hoya ema temane lAgatuM hatuM. e varSomAM emane ema lAgatuM hatuM ke pote pharIthI kadI lakhI ja nahi zake. paNa emanA ja zabdomAM kahIe to, 'sadbhAgye, alaukika to e kaMI juduM ja dhAryuM hatuM." sigaranuM lekhana cAlatuM hoya tyAre kevuMka lakhAya che te jANavA mATe e koIne kadI pUchato nathI. emanAM patnI elsA vizi vAMcI zakatAM nathI ane kRtino anuvAda thaI rahyo hoya tyAre paNa sigara ene kazuM batAvatA hotA nathI. e ebhAnI ke bIjA koInI salAha mAgatA nathI ane eDiTaro (vartamAnapatra ke sAmAyikanA taMtrI ke saMpAdaka nahi, paNa prakAzaka taraphathI pustakanI hastaprata vAMcI jaIne temAM sudhArA-vadhArA ke kApakUpa sUcavanAra dhaMdhAdArI vyakitao) ane anuvAdakonI salAhamAM paNa rasa emane ekAda vAkya pUrata ke ekAda zabda pUrato ja hoya che; vastusaMvidhAna ke pAtranA vikAsa mATenI salAhamAM nahi ja. siMgaranI badhI navalakathAo bhUtakALamAM banI gayelI ghaTanAo vize lakhAyelI che. paNa emanI "enimIjha, e lava sTorI" * pramA* A zIrSakamAM 'enimijha' pachI alpavirAma mUkavuM ke rekhA, enI avaDhava siMgaranA manamAM ghaNo samaya cAlelI. rekhA tarapha emanuM valaNa paNa thayeluM. aMte rekhAne badale alpavirAma mUkavAnuM nakkI thayuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI NamAM samakAlIna che. e emanI ekamAtra amerikana navalakathA che. A navalakathAnI ghaTanAe 1957 thI zarU thatA dAyakAmAM bane che. siMgara kahe che ke "huM jo A nirvAsitAnI vacce vasyo na Uta ne temanI rAmakahANI meM sAMbhaLI na hota ! meM e lakhI na hAta. vAvaMToLamAMthI huM jAte pasAra nathI thayuM. paNa nirvAsito sAthe koI paNa mANasa jeTaluM niTamAM nikaTa rahI zake teTaluM huM yunAITeDa sTeTsamAM rahyo chuM. 12 A navalakathA nyU yorkamAM lakhAI che ane enuM ghaTanAsthaLa nyU yorka che eTale enA saMjogo judA che, prasaMgo judA che, vAtAvaraNa juduM che. eTale ziMgaranI bIjI navalakathAo karatAM A navalakathAnA AkAra judo che. enI bhASA judA prakAranI che. emAM saMvAdo vadhAre che, ne vAtacIta puSkaLa thAya che. siMgaranA zabdomAM kahIe tA : "A loko, nirvAsitA, je rIte vAtacIta kare che temAM te phariyAda karyA vinA rahevAnA nahi - emane phariyAda karavA jevuM kaMI na hoya to paNa. kAraNa ke e lAkone jIvanane utArI pADavAnI, emanI pAtAnI jAtane utArI pADavAnI ane vAta vadhArI vadhArIne kahevAnI Teva paDI gaI hoya che. A taddana judI ja paristhiti thaI." A navalakathAnAM badhAM pAtrA vAstavika jIvanamAMthI uThAvavAmAM AvyAM che. siMgara pAse hamezAM koI namUnA - koI sAcesAcI vyakita - hAya ja che. paNa te keTalIka vAra eka pAtramAM aneka judI judI vyakitaone bhegI kare che.ne pAtrAne evAM badalAvI nAkhe che ke emAMnI koI paNa vyakita potAne oLakhI kADhI zake nahi. navalakathAno nAyaka, alabatta, siMgara pote che. paNa nAyakane siMgare pAtAne ghATe ghaDayo nathI, siMgara jo nAyakanI jagyAe hAya, nAyaka je paristhitimAM mukAyo che te paristhitimAM jo pote mukAyA hAya to pAte jevA hoya tevA A navalakathAnA nAyaka harmana breDara che. siMga navalakathA lakhavI zarU kare che tyAre kthAvastu temanI pAse taiyAra hAya che paNa e jema jema lakhatA jAya che tema tema temAM pheraphAra karyo ja jatA hoya che. e ema mAne che ke navalakathAkAranI svataMtratA pahelA prakaraNa pUratI ja che: "tame eka vAra paheluM prakaraNa lakhI lIdhuM ke tamArI svataMtratA pUrI thaI!.tyAra bAda tame tamArA mananA mAlika rahetA ja nathI." siMgara mAne che ke lekhakanuM kartavya, lekhakanuM mizana, vArtA kahevI ane te sArI rIte kahevI te che. vArtA aMgenI samajUtI ke khulAsA ApavAnuM kAma teNe vAcako, vivecaka ane prAdhyApako para cheADI devuM joIe. arvAcIna sAhityanI karuNatA, tenI daSTie e che ke te TIkATippaNa ApavAmAM ghaNuM vadhAre paDatuM rAce che. arvAcIna sAhitya vArtA kahevAne badale kRtine samajAvavAne mathe che. sigara kahe che te pramANe: "A sadImAM mane AvuM kazuM nathI sAMpaDayuM je mane pharI pharIne vAMcavAnuM mana thAya. bahu bahu te huM tene eka vAra vAMcI lauM chuM ne pachI ene pAra Ave che, kAyamane mATe." keTalAka prakAzakone ema lAge che ke navalakathAonA jamAnA pUrA thayA che. siMgara enI sAthe saMmata thatA nathI. amane ema lAge che ke bahu ja kharAba vArtA - navalakathA ane bahu ja sArI vArtA--navalakathA, e be TakavAnAM. kAraNa ke duniyAmAM evA grAmyarasavRtivALA loko pUratA pramANamAM rahevAnA jemane bahu ja kharAba vArtA navalakathA vAMcyA vinA cena paDavAnuM ja nahi; ne vAcakonI evI laghumati paNa rahevAnI ja jemane bahu, ja sArI vArtA navalakathA joItI haze. eTale madhyama kakSAnI vArtAo ane navalakathAo kadAca adazya thaI jAya te paNa bahu ja kharAba ane bahu ja rAArI e be keATinI vArtAo ane navalakathA mATe mAga rahevAnI ja, potAnI navalakathAonI khapata para AnI kAMI asara thaze ke nahi te saMbaMdhamAM te pAte ja kahe che: "huM enI ciMtA kadI karatA nathI ne AnAM Arthika pariNAmeAnI vAta karuM to huM ema kahuM ke tenI paNa ciMtA karatA nathI. kAraNa ke, 30 varSa pahelAM jyAre huM aThavADiye pAMca DolaranI eka ja oraDImAM rahetA tyAre mahetsava - vizeSAMka tA. 1-11-'78 huM jevI rIte rahetA tevI rIte rahevAne huM haMmezAM taiyAra ja chuM. Aje mane aThavADiye pAMca ja DolaranA bhADAmAM AraDI maLe ke nahi tenI mane khabara nathI paNa koI paNa prakAranA ezaArAmanuM mane vaLagaNa nathI. huM bItAM nathI." 22-10-1978 - ma.sukhalAla jhaverI prema zakita mANasane badhuM ja mApI jovAno abharakho hoya che. sadIothI eka Adata e vikasAvato rahyo che. e Adata che mApavAnI Adata, jIvanamAM kazuMka mApyA vagaranuM, mApI na zakAya tevuM ane mApavAthI para hoI zake che evuM samajavAmAM ApaNane thoDIka taklIpha thAya. che. gurutvAkarSaNa mApavA mATe mANase kAMTAnI ane kATalAMnI zeAdha karI. Ama e kerInuM, anAjanuM; potAnI jAtanuM ane sonAnA, TukaDAnuM pRthvI taraphanuM AkarSaNa eTale ke vajana mApatA thayo. A rIte pahelI vAra mIThI kerI karatAM vajanadAra kerInA, mIThA tarabUca karatAM vajanadAra tarabUcanA ane mIThA 55ma karatAM moTA 55manA mAbhA vadhI gayo. trAjavuM be mANasanI takarAra vakhate nyAyAdhIza banavAnI bhUmikA bhajavavA mAMDayuM. vakhata jatAM trAjavuM nyAyanuM pratIka banI gayuM. yAda rahe ke trAjavuM gurutvAkarSaNanA nyUTananA niyama karatAMya jUnuM che ! mApananI vikAsayAtrA AgaLane AgaLa vadhatI rahI che. have vAvAjhoDAnI jhaDapa mApI zakAya che, avAjane DesibalamAM mApI zakAya che. lohInuM dabANa mApI zakAya che, vidyutapravAha ane vidyutano jaththA mApI zakAya che, garamI mApI zakAya che. avAja tathA prakAzanI jhaDapa mApI zakAya che, pRthvI ane sUrya vaccenuM aMtara paNa mApI zakAya che ane mANasanI buddhi paNa mApI zakAya che.mANasa jamInane hekTaramAM mApe che ane dUdhane lITaramAM mApe che. varSAvartuLo dvArA e vRkSanI uMmara mApe che ane khaDakanuM pRthakaraNa karIne e pRthvInI uMmara mApe che. nadImAMthI keTaluM pANI dariyAmAM vahI gayuM te mApI zakAya che ane amuka tAro keTalA prakAza varSa che te mApI zakAya che. dAkatara koIkanI AMkhanA paNa 'naMbara' kADhI Ape che. manovijJAnathI te mANasanA vyakitatvane mApavA mATenAM sAdhano banAve che. mApananI pakaDamAMthI kazuM ja bacyuM nathI. kompyuTara A mApananI utkrAMtinuM ja pharajaMda che. have premane mApavA mATenA ja ekama zeAdhavAnA bAkI che. have aneka jAtanI baeNko zarU thai che. atyAra sudhI paisA mATenI beMko hatI, have blaDabeMka che, cakSubeMka che, anAjabaeNka che. bhaviSyamAM hRdayaoNka, magajaoNka, kAnaoNka zarU nahi thAya ? thoDA vakhata para tvacAjaeNka zarU thayAnA samAcAra hatA. eka evI baeNMka zarU karavI joIe jemAM mANasa peAtAnI lAguNIo jamA karAvI zake, lAgaNIonI phiksDa DIpojhiTa para 'cakravRddhi vyAja maLatuM rahe evuM na bane! koI pratye dveSa thAya ke tarata ja beMkamAM jaIne thoDIka lAgaNI upADI lAvavAnI, vaLI thoDI bacata thAya ke tarata lAgaNI jamA karAvI AvavAnI. AvuM blaeNkabelensa sau vadhAratAM ja rahe, AvI kamANIne AvakaverAmAMthI mukita paNa ApI zakAya. jANItA phreMca vicAraka . cAdina kahe che ke eka divasa pavana, mAjA ane gurutvAkarSaNane nAthyA pachI mANasa premanI zakita jotaraze ane pharIthI agninI zodha karaze. mApI na zakAya tevI mApavAmAM majA nahIM tevI ane baeNkamAM mUkI na zakAya tevI eka cIja che: prema. prema e hArsapAvaramAM mApI na zakAya tevI eka paramakita che. DaoN guNavaMta zAha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-'78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI maheAtsava-vizeSAMka evaDI naitikatAnuM dharma, nIti, Adarza vagere mANasa mATe che, mANasa emanA mATe nathI. mAnavatA ja gumAI jAya teA A badhAnuM mUlya koDInuM yu na rahe ane mAnavatA niraMtara vikAsa tathA gatizIlatAmAM che. mANasa jevA pedA thAya tevA ja maraNa pAme tyAre ApaNe kahIe chIe ke tenuM jIvana nirarthaka nIvaDayuM, pazunA jIvana aMge ApaNe ema nathI kahetA, mANasa ane pazunA jIvana vacce eja phera che. mANasa pAse buddhi che, je pazune nathI maLI ane mANase e buddhinA baLe ja A AkhIya sRSTinuM sarjana karyuM che. astitva TakAvI rAkhavA pUratuM ja A badhuM nathI thayuM. peTa bharavAnuM ane potAnI rakSAnuM kAma te jAnavara paNa karI zake che, paNa NasanA jAvananuM dhyeya mAtra eTalA pUratuM sImita nathI. enuM jIvanalakSya othI ghaNuM gahana ane vyApaka che, satata vikAsa e ja enI sAcI vyAkhyA che. vikAsa ane tethI ya vadhu vikAsa mATe ja enA rAkhe! jIvanasaMgharSa che ane e lakSya bhaNI ja enI zAka jIvanayAtrA cAle che. A yAtrAnA koI cheDo ja nathI. paNa, e yAtrAnuM nAma ja vana che. A yAtrAnA laya jyAM aTakayo ke jAvananA aMta. sA yAtrA anaMta ane nAdi che ane e ja manuSyanA jIvananuM dhyeya che. eTalA mATe te kahevAyuM che 'tamasA mA jyotirgamaya, asatomA satnamaya, nRtyormA amRtagamaya (ApaNe sadA aMdhakAramAMthI prakAza bhaNI, asat mAMthI sata bhaNI ane mRtyuthI azrutatattva bhaNI gati karIe). e yAtrAnA patha para mANase peAtAnA vicAra ane anubhavanA saMyogathI ghaNA niyameA ghaDayA, aneka paraMparAo sthApI, jene AdhAre jIvananA vikAsane krama satata pragatizIla rahe paNa mAnava jIvananA ItihAsamAM vAraMvAra evuM jovA maLyuM che, ke AvA vidhi-niSedhA tenA viAsakramamAM UlaTA avarodhaka banI rahyA che. evuM jayAre jayAre banyuM che tyAre mANasanuM jIvana kaMTALAjanaka banyuM che, ene evI anubhUti thaI che ke enI yAtrA avaLA mArge jaI rahI che- satyathI asatya ane jIvanathI mRtyu bhaNI jaI rahI che. Ama thAya tyAre mANase evuM paNa anubhavyuM che ke jIvananA saMgharSamAM vadhu samRddha vadhu zaktizALI loko yAtrAne UlaTI karavA mATe javAbadAra che. jeo mAtra svArthane daSTi rAmakSa rAkhIne cAle che. teo evAM dhAraNa banAvI de cheeka peAtAne eTale ke sattA ane saMpattivALA mATe ane bIjuM majora ane hAtha nIcenA loko mATe. varNavAdanA mULamAM A je kahANI rahelI che. mANasa TALA ane samUhAmAM rahyo, jAtie ane samAjamAM bhaLyA, dharma ane saMpradAyo dvArA vibhAjita thayo eTale vargo banyA. A badhAnA mULamAM ekanuM bIjA dvArA thatuM zoSaNa ane svArthathI racAtA khela che. jIvanane juThANA ane pharebathI mukata rAkhavA anAcAra ane atyAcArathI bacAvavA je niyamene AgaLa karAyA e ja niyamA vAraMvAra pALa ja sAbita thayA. dharma ane nItinA mAlika banIne keTalAko besI gayA, bIjAo mAtra enA pAlaka banI rahyA. A sthitinuM AropaNa mAtra bahArathI nathI thayuM, AMtarika jaDatA sAthe ya enA saMbaMdha che. sAmAnya mANasa A niyameAnA niyAmaka nahIM, enA gulAma-kedI banI gayo. svArthIjanonI khaTapaTothI ja nahIM, mAnasika jaDatA ane kUpamaMDUkanI sthitimAMthI mukata thavA vaicArika krAMtio thatI rahI che-kadAca thatI raheze. ApaNe Aje evI ja vaicArika krAMtine Are AvI UbhA chIe. ApaNe e rojanA anubhava che ke ApaNe bolIe chIe eka ane karIe chIe bIjuM. ApaNA AkhAya jIvana para eka TrUitva (bevaDAM dhAraNa) chavAyeluM che. ImAnadArI ane nItinI vAta karatAM ApaNe thAkatAM nathI, paNa vAstavikatA e che ke ApaNe ApaNI jAta pratye paNa sAcesAca ImAnadAra nathI, jIvananA satyanA ApaNe ekavAra nahIM, seMkaDo vAra anubhava ane sAkSAtkAra karI cUkyA chIe. paNa e AkhI dATa asatyanA mArge ja rahI. jIvanane satyanA prakAza ane mArga cIMdhavA ghaDelI kahevAtI nka mAnyatAo Aje be viparIta aMtimeA para AvI UbhI che. jaI rahI che. je meTAM che. saMpatti ke sattAdhArI che, zaktizALI che temanA varga, peAtAna svArtha sAdhavA naitika mAnyatAo ane mUlyone artha sagavaDiyA banAvI de che. bIjI bAju sAdhAraNa ane kamajora varganA loko 13 sa keTa para e ja mAnyatAo zoSaNa TakAvI rAkhavA lAdI devAI che. mAnasika gulAmI sauthI moTI ane bUrI gulAmI che ane ethIya vadhu kharAba che ene sahAro ApI rahelI dhArmika gulAmI, A rIte banelI ane cAlatI bevaDI naitikatAnI sthitimAM ApaNA madhyama varga sauthI vadhu pIDita che. svataMtratA ane samAnatAnA,badhA dAvA ane nArA chatAM madhyama ane sAdhAraNa varganA loko Aje paNa e ja kahevAtI naitika mAnyatAonA nAgapAsamAM baMdhAyelA che, je khoTI ane pokaLa sAbita thaI cUkI che. aMdara je sAruM lAge che tene bahAramAM asatyanAM pralAbhanA ane bhaya pragaTa thavA nathI detA. ApaNuM bhItara ApaNA bAhya sAthe meLa nathI rAkhatuM e ja ApaNI sauthI moTI samasyA che. mAnasika ane vaicArika jaDatAnA tALAM lAgelAM kabATa, bahAranA cotarapha prakAza phelAvatA satyane potAnI bhItara pahoMcavA ja nathI detA. vijJAnanI abhUtapUrva saMzodhana yAtrAe jagata ane jIvananAM ghaNA navA tathyone prakAzita karyA che, bIjI bAju seMkaDo, balke, hajAro varSothI pracalita mAnyatAo ane rUDhirAne bhAM bhegA karI dIdhAM che. chatAM samAjano bahu meTA aMza je paNa e satyanA khullA dile svIkAra nathI karato. e ja sthitine joine aNuvijJAnanA AviSkartA (saMzodhaka) AInsTAIne kaheluM, "aNuyugano mANasa mAtra bAhyAcAramAM ja yuganA che, manathI te prerita ciMtana ane vicAranA svIkAra nathI karato." A keTalI me TI AtmavaMcanA che !"tamase mA jayotira gamaya"nA AdarzanuM saMvardhana karanArA samAja sAme UbhelI jyotino asvIkAra karIne aMdhArAmAM UbhA rahevAnuM pasaMda kare che. eTaluM ja nahIM, aMdhArAne ja ya mAne che, gaMdhakAramAM ja peAtAne surakSita samaje che. eTalA mATe e aMdhakAranuM visarjana karavA nathI mAgatA ane je rUDhio tathA mAnyatAone kAraNe A aMdhakAra kAma rahyo che tenuM khaMDana karavA nathI mAgato. prakAzanI samasyAonA javAbo aMdhakAra pAsethI Icche che, aNuyuganA praznanuM samAdhAna manuyuganI saMhitAomAM zodhe che. enuM jJAna, vijJAnano svIkAra nathI karI zakatuM ke sahI nathI zakatuM. vijJAnathI maLelI sAdhanasagavaDonA e lAbha uThAve che, uThAvavA mAge che, paNa vijJAnanA prakAzamAM peAtAne rAkhI ke joI nathI zakato. ArAma ane bhAgavilAsanI kaI vastu karyAM che, karyAM bane che enA para ja enuM dhyAna satata rahe che. e vastuone e vadhu UMcA bhAve, rIchUpIthI kharIdavA mAge che. nAnI zodhamAM rahenArA vepArIo paNa AvI vastuo banAvavAnI ane vecavAnI tajavIjamAM rahe che, evuM karavAmAM pazcimanA anukaraNanuM mULa vacce nathI AvatuM paNa jyAM jIvananA daSTikoNano prazna che tyAM mANasa jUnIpurANI praNAlikAenA ja rAgraha seve che. vepArI ja zA mATe, meM evA vijJAnIe paNa joyA che, jeo prayogazALA ane vijJAnanA saMcAlita kArakhAnAemAM ja vijJAnanI zakitane oLakhe che ane svIkAre che. aMgata jIvanamAM AgrahapUrvaka jUnApurANA rItarivAjo para lokone cAlavA de che eTaluM ja nahIM paNa ema thavA devAmAM ja gaurava mAne che. ema lAge che ke mANasa khAya che. vijJAnayuganuM, paNa jIve che gAbarayugamAM. paNa Ama ne Ama kAyama mATe cAlI zake nahIM eTale enI hAlata dhAbInA kUtarA jevI na ahIMne na tyAMnA-jevI banI rahI che. e vacce jhUlI rahyo che. vijJAnanA asImita kSetramAM e aMdaranI paraMparAothI jaDAyelA che.mukita ane baMdhananA saMgharSa enI bhItara cAlI rahyo che. A bAbatamAM saMkrAMtikALanI vAta kare te pachI e ja vAta karye jAya che. ApaNA vicAra, ciMtana ane jIvananA daSTikoNamAM parivartananI gati atyaMta maMda che, alabatta, eTalI badhI dhImI nahIM jeTalI bAhyAcAra ane praNAlimAM che. pRthvI, jaLa, vAyu, AkAza ane agni-sRSTinAM mULa paMcahAtattvA che, enA saMdarbhamAM emanI AMtara-parAvalimbata kriyA pratikriyA ane pariNAmane dhyAnamAM laIne vijJAne sRSTi ane jIvananAM je satyA tadRna uMghADAM karIne ApaNI sAme mUkI dIdhAM che. ethI judI rIte paNa ApaNe ApaNA jIvananAM kriyA-kalApa| nathI banAvI zakatA, paNa manathI ApaNe Aje ya e navInatAnA InakAra karatA rahyA chIe. e Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka tA. 1-11-78 jotAM ema lAge che ke jene Aja sudhI ApaNe nIti ane dharma sarvatra, badhI bAbate, viSayamAM ane badhI bAjuethI mukitanA gaNAvyA emAM nItinuM nAmanizAna nathI eTaluM ja nahIM, paNa maMtrane mahimA gavAyo che. je samAja 'bAMdha' rakhAyuM hatuM, samAjanI daSTie enetika ane pratibaMdhita gaNAyelI bAbata baMdha hatA te have UghaDI rahyo che. mukita ane baMdhanane A saMdharSa Avazyaka ane karavAyogya jaNAI che. jaDatA ane pragatinI samAja AkhAne dareka vyakitane eka tANa, ghuTana (zvAsa ghUMTAvA) vacce jhUlato Ajane madhyama varga A yugamAM jIvavA chatAM ya ane saMtrata avasthAne anubhava karAvI rahyo che. emAMthI A yugane nathI rahyo. jarmanInA mahAna kavi geTenI eka vAta nIkaLavAnuM kArya agharuM nathI. muzkela hoya te mAtra eTaluM ja, ke yAda apAve che, "yuga keTale mahAna ane mATe che, mANasa keTalo mANasa "mukita'nuM jokhama levA nathI mAgate. vAmaNa ane saMkucita che." ! e te ItihAsa-jUnI vAta che ke gulAma banAvAyela A sthiti tyAM sudhI raheze, jayAM sudhI ApaNe vicAra mANA gulAma ja rahevA mAge che kAraNa ke ene svAtaMtryanA jokhama ane vartanamAM saMpUrNata: eka nahIM thaIe eTale ke jIvanamAM uThAvavA nathI. gulAmane temAMthI mukata karAvavA bina-gulAma nIti ane daSTi dareka sthaLe ane samaye ekasarakhI na hoI eTale ke AjhAda lekae ja saMgharSa ane krAMti karavA paDayAM che. zake. vijJAne sauthI moTuM kAma mukitanAM pracAranuM karyuM che. mukitanI atyAre te vaicArika gulAmIne prazna che jene dUra karavA mANase ApaNI zodha haju cAlu che. mukitanA mArge cAlatAM keTalIka pitAnI jAta sAthe laDavuM paDe. dargo ane dvIpa (avarodho) maLaze, jayAM haju ya aMdhakAra yuganuM bhAratIya samAjamAM dharma, saMpradAya jati vagerenI je vADAbaMdhI pravartana che ane dharma tathA nItinA kahevAtA rAko petAne che te hajAro varSothI cAlatI AvI che ane te svIkAravA svArtha sAdhavA tyAM beThA che. vaicArika krAMti dvArA A aMdhakAra- naitika kartavya manAtuM hatuM tene kAraNe ApaNI rASTrIyatAne keTaluM , nagarane khatama karavAnI dizAmAM heja ghaNuM karavAnuM bAkI che. nukasAna pahoMcyuM che ApaNI sAmAjikatA keTalI saMkucita ane barnArDa zee kahyuM che: "vicAromAMnI jaDatAne dUra karavAnuM kArya pAMgaLI rahI che e ApaNe badhA jANIe chIe. ghaNuM kaparuM che. mazInane kATa lAgatAM ke mazIne jUnAM thatAM vijJAne ApelA vicAranI vikAsamAtrAmAM e sAbita thaI mANasa tarata tene badale che paNa jUnA vicArone che:DIne navA cUkayuM che ke bhedabhAva taddana nirAdhAra che, chatAM jAtibheda kAyamI vicAre apanAvavAnuM ane jIvanamAM AcAramAM mUkavAnuM kArya che. sAMpradAyikatA majuda che ane dharma evI keTalIya bAbatamAM saraLa nathI." sAdhIza banI rahyo che jenI sAthe tene nAnasUtakane ya roja evuM jovA maLaze, ke naitika AdarzanI zikhAmaNa saMbaMdha nathI. manuSya sAmAjika, Arthika ane rAjakIya kSetramAM ApanArA ane enA pAlana mATe saMtAno para ane pAbaMdIo A ja bhedabhAvamAM jakaDAIne cAle che - cAlavA Icche che. lAdanArA mAtApitA potAnA bALako samakSa bele che eka ane pote jIve che bIja. emanI vaNImAM te saMgatinI saMskRti che. jAti ane saMpradAyanI kedamAM keTalAya pariNIta yuvakapaNa kAryomAM visaMgati ane viSamatAnI vikRti rahelI che. A yuvatIonAM jIvana sabaDI rahyAM che. keTalAya gya yuvaka-yuvatIo samAja ane khAsa karIne madhyama varganA leke vadhu pramANamAM A jAti, saMpradAya ane prAMtanA bhedabhAvane kAraNe prApyathI vaMcita visaMgati ane viSamatA vacce bhAMgI paDelA, veravikhera banIne rahI jAya che. A karuNa kahANI lakhI-vaNalakhI badhe vAMcI-suNI jIve che. zakaya che. lekhako A sthitinuM vizleSaNa te kare che, sIdhI rIte athavA kaTAkSApUrvaka A vAtane virodha paNa kare che, je ApaNI - huM chokarIonI be kolejomAM maMtrI chuM. eka kalakattAnI nItinA bevaDA dhoraNa para prahAra kare che, paNa, emanA pitAnA bIjI jayapuranI e baMne sthaLe ekeka hajAra che.karIo bhaNe che. jIvanamAM jyAre evo avasara Ave che, sAmAjika kArya karavAnuM A chokarIne navA ane junA vacce thatA saMgharSanA caherA , hoya che. lagna, sagAI ke bIjo koI prasaMga ukelavA Ave che jevI che, emAM bevaDA dhAraNa dharAvatI nItine AkhA ItihAsa tyAre teo pote jene kheTA ane yogya gaNAvyA che te ja joI-vAMcI zakAya che. kevA ane keTalA prakAranA saMgharSomAMthI A niyamone anusare che. dezI-videzI navalakathAo vAMcatAM jemAM chArIo pasAra thaI rahI che. enI kalpanA karavI agharI nathI. jUnA saDelA-gaNelA rUDhiniyAmAM kaMTALIne tenI sAme saMgharSa mAtApitA ane gharanA anya vaDIle pAsethI je kaMI joI, karatA pAtronuM citraNa vAMcavAmAM Ave, navA naitika mUlyonI sAMbhaLI ke zIkhI rahI che emAM kayAMya koi tAlameLa nathI. ghara AvazyakatA ane upalabdhinI vAta bhArapUrvaka rajU thAya tyAre bhUtakALa che, koleja vartamAna kALa. gharathI koleja sudhIne mArga te game che. Ama ja thaze ema ApaNe mAnIe chIe. AjakAla vItelA ane vItI rahelA jIvanathI navIna cetanA ane navAM ApaNe evI philma joIe chIe jemAM junA navAne saMgharSa mUlya bhaNIne pravAsa che. jIvana tUTI rahyuM che paNa e khaMDitatAne svIkAra nathI karAte. cAre bAju naitikatAnA nAme je kaMI thoDAghaNA dekhADAya hAya, pApa ane dharmanI jUnI vivekahIna mAnyatAo para joradAra ane mAMgapUrNa AkramaNa karAya che, mukata belAI-saMbhaLAI rahyuM che e nIti kayAMya hAjara nathI. jIvananuM pustaka ughADuM rAkhI devAya che. AvI philmamAM, zlIla je kaMI parivartana thayuM che te mAtra bahAranuM che. bhItaramAM ane azlIlanA prazna ghaDAyelI ane baMdhAyelI mAnyatAonA ene apanAvatAM ApaNe DarIe ke katarAIe chIe. samAjavAdI lliAne kaDaDabhUsa thatA joIne vAhavAha karanArA ane AvI philma samAjavyavasthAnA nArA lagAvatI vakhate ApaNe bhItarathI te vAraMvAra jonArA loko paNa ghara, samAja ane pArasparika saMbaMdhomAM sAmaMtazAhInA ja kedI banI rahyA chIe. evA keTalA loko che e vAtane lAvatAM karAya che, satyane satya kahevAno InakAra jemaNe aMgata jIvanamAM ApasanA vyavahAramAM samAjavAdI nIti apanAvI che. udyoga-dhaMdhAnA vaijJAnika vikAsathI je vaijJAnika eka bAju atItano meha chUTavAne emane bhaya che, bIjI daSTi utpanna thaI che eNe ja naphAkhorI para sAmAjika pratibaMdhanI bAju vartamAnanA satyane mAnavAnI hiMmata nathI thatI moTA bhAganA aAvazyakatA paNa sarjI che. Aja sudhI ApaNe Arthika kSetramAM loko bahArathI janI nItinAM vAghA DhIne phare che, paNa bhItarathI jene nIti mAnIne cAlatA rahyA te Aje nIti badhAM ema ja kahe che, karavA mAge che, je niSiddha ane pratibaMgaNAya che. jAtIyatA-lagna vagere kissAomAM purANo ane dhita gaNAvAyuM che-gaNAvAya che. nItizAstro khakhalAM sAbita thayAM che. je mAnyatAone AdhAre sinemAmAM pyArano sAgara vahe che, jene jovAnI IcchA rahe che, e niyame ghaDAyA haze e khoTI sAbita thaI che. caMdranI bhUmi joyA vinA rahevAnuM nathI. paNa ghare, pADozamAM samAjamAM koI para pahoMcIne pAchA Avele mANarA cAMdA - arajanI dharmakriyAo chokaro che karI pyAra kare che lagnanI IcchA vyakata kare to anItine para hasavAne ja. jene eNe joyuM che, sparza karyo che. ene aMge nAme AMgaLI cIMdhAya che, paraMtu A ja nItinA kahevAtA rakSaka purANI kapoLakalpita kathAo ane e kathAo para AdhArita - vezyAvananI majabUrIo sAme meM baMdha rAkhIne beThAM che. naitika athavA dhArmika mAnyatAo nirarthaka banI rahe che. enuM strI-purumAM vadhI rahelI samAnatAthI yauvana saMbaMdha aMge paNa pAlana karavAnI vAte narI AtmavaMcanA che, enI pAchaLa Agraha sAmAjikatA ane naitikatAnI vyAkhyA badalAI che. garbhanirodhanAM mUDhatA (aMdhazraddhA) che. sAdhanenA pracAra e yauna saMbaMdhonI bAbatamAM strI ane puruSane A sadImAM ApaNane jeTale prakAza sAMpaDyo che eTale samAnatA ane mukitanA adhikAro ApyA che. parivAra niyojananA A pUrvenI koI sadIomAM kayAreya sAMpaDaye nathI. emAM vizvavyApI pracArathI parivAra, saMtati, strI-puruSa saMbhoga aMgenI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka tA. 1-11-78 aneka vivazatA, jene dharma, Izvara ane prakRtine nAme mAnavAmAM ke pALavavAmAM AvatI hatI, Aje enuM koI mahattva nathI rahyuM. kahevAtI nItinI pAbaMdhIo ane pratibaMdhA have nathI cAlatA. jene je lAge te karavA te svataMtra che paNa mANase bAhyAcAranI jema bhItaranI kamajorImAMthI mukita meLavavI joIe jethI te vibhAjita ane bevaDA vyakitatvanA rogI na banI rahe. vicAramAM hAya. te ja AcAramAM rahe ane te mAnavatAne svastha ane cetanamaya vikAsa emAM ja rahelA che. durbhAgyavaza haju sudhI ApaNe e kahevAtI nItinA nAgapAzamAM baMdhAyelAM chIe, je jIvanane rUdhe che ane ruMdhI na zakatAM bhraSTa banAve che. A khoTI naitikatAne ApaNe jIravI nathI zakatA chatAM enA dekhAva karIe chIe. e ApaNI kahevAtI dhArmikatA che, naitikatA ane zIlatva che je satya che ene aMdhArAmAM ane je asatya che te, ujAzamAM rAkhIne manuSya pavitra ane naitika banI bese che, rahevA mAge che. A badhI naitika (hakIkatamAM anaitika) mAnyatAonI jALamAMthI nIkaLIne jIvananI spaSTa, svaccha ane svastha bhUmikA prApta karavA eka moTI sAmAjika krAMtinI jarUra che. madhyama varganA yuvAno Aje eka prakAranI vibhAjita ane bevaDI naitikatAthI bIjA badhAM karatAM vadhu pIDita ane parezAna che e sAcuM che. teo krAMti bhaNI jaI rahyA che paNa gokaLa gAyanI maMda gatie. emane eTaluM ja kahevuM che ke dareka bAbatamAM taka maLatAM ja vicArone AcAramAM mUke. e mATe jayAM jeTalA saMgharSa karavA paDe e mATe taiyAra rahe. krAMtinI saphaLatAno mULamaMtra e ja che. -bhaMvaramala sidhI parigraha viramaNu 'parigraha' zabda 'pari' upasarga sAthe 'graha'dhAtu dvArA banela che. 'pari' eTale cAre bAjuethI, 'graha' eTale grahaNa karavuM. potAnA rakSaNa mATe peAtAnI pratiSThA mATe, potAnA yaza, lAbha mATe ema potA mATe cAre bAjuthI je grahaNa karAya tene tamAma zAstrakAroe 'parigraha"no artha svIkArela che. samagra saMsAranA TakAva parigraha' upara ja che. azAMtine janaka paNa parigraha ja che. je vyakita aparigrahI che athavA binaparigrahI che te koIne paNa bhayajanaka nathI, pIDAjanaka nathI. 'parigraha'nA viruddha zabda 'saMtoSa' che. leAkamAM kahevata che ke "saMtoSI nara sadA sukhI." saMtoSI thavuM ke binaparigrahI thavuM saheluM nathI. saMtoSI thavA mATe mananI pravRttio, vANInI pravRttio tathA zarIranI pravRttio upara vadhAre ne vadhAre kApa mUkavA jarUrI che, ema karyA sivAya koI paNa vyakita aparigrahI alpaparigrahI ke saMtoSI thaI zakatI nathI. 'mUrchA' e AMtaraparigrahanuM nAma che. AMtaraparigrahamAMthI ja bAhyaparigraha janme che. sarva prakAre to aparigrahI te ja thaI zake je zarIradhArI nathI. je je zarIradhArI che tene ja parigraha karavAnI jarUra paDe che. ApaNe tyAM sarva dharmoe 'ahiMsA'ne parama dharmarUpe gaNAvela che. A ahiMsAne sAdhavA mATe paNa aparigrahavRtti ja keLavavI paDe che. jeTale aMze aparigrahanA bhAva keLavAya teTale aMze jagatamAM sukhane ane zAMtino anubhava thAya che ane jeTale aMze parigrahano tyAga na keLavAya teTale aMze du:kha vadhatuM jAya che. A mATe eka prasiddha laukika udAraharaNa A pramANe ApI zakAya. eka bAvA hatA, tenI pAse kazA ja bAhya parigraha na hatA. mAtra te eka kaupInabhara rahetA. kaupIna eTale laMgATI, bAvA je jhUMpaDImAM rahetA te jhUMpaDImAM uMdarono upadrava vizeSa raheto. bAvA potAnI laMgoTIne dhAIne pAsenA jhADa upara sUkavI detA ane bIjI laMgoTI paherI leto, paNa jyAM jhUMpaDI hatI tyAM u Mdarone bhAre upadrava hatA eTale udaro AvIne bAvAnI laMgoTI tANI jatA ane potAnA daramAM jaIne kAtarI khAtA. bAvAe vicAryuM ke rAja rAja laMgATI karyAMthI lAvavI ane A udarono upadrava jayAM sudhI raheze tyAM sudhI mArI lAMgATI salAmata nahIM rahe. bhIkSA mATe gAmamAM kAMI 'nAgA' te! na ja javAya, mATe laMgATIne sAcavavAnI vyavasthA karavI jarUrI che. uMdaro eTalA badhA che ke temane haTAvI paNa zI rIte zakAya ? A rIte to mArA dhyAna, upAsanA vagere anuSThAnA nividane zI rIte cAlI zake ? Ama bAvA vicArato hato tyAM koI gAmaDiyA tenA bhakata tene 15 page lAgavA Avyo. AvatAM ja teNe kahyuM ke, "bAvAjI pAya lAgyuM." peAtAnA bhakatanA zabda teA bAvAjIe sAMbhaLyA paNa tenuM dhyAna peAtAnI laMgoTInA rakSaNanA vicAramAM eTaluM badhuM DubyuM hatuM ke bAvAjIne bhakatane AzIrvAda ApavAnuM tarata sUjhayuM nahIM. bhakate joyuM ke Aje bAvAjI bhAre vyagra banI gayA che ane huM roja roja temanA darzane AvuM chuM tyAre te teo tarata ja mane 'sukhIrahe'nA AzIrvAda Ape che paNa Aja to teo koI vizeSa ciMtAmAM evA DUbI gayA che ke kadAca, mArA namaskArasUcaka zabdo paNa temaNe nahIM sAMbhaLyA hoya, Ama vicArIne pelA gAmaDiyA bhakate vizeSa avAja karIne bAvAjIne pharIvAra saMbhaLAvyuM ke "bAvAjI pAya lAgyuM" potAnA bhaktanA vizeSa baLapUrvaka bAlAyelA zabda bAvAjIne kAne barAbara paDayA ane temaNe UMcuM joIne peAtAnA bhakatane 'sukhI raheA' ne AzIrvAda to Apyo paNa jANe bAvAjI bhAre kaMTALAthI bolatA hoya tema pelA bhakatane lAgyuM eTale jarA vadhAre najIka jaIne bAvAjIne bhakate pUchyuM ke 'kema bAvAjI ! Aje zI ciMtAmAM tame paDI gayA che ? pachI sAvadhAna thaIne bAvAjI bAlyA ke 'bhAI ! ye merI laMgoTIkI baDI ciMtA hotI hai" rAja rAja uMdara use le jAkara kATa dete hai, Isase meM sAcatA huka kI laMgoTIke rakSaNa ke liye kyA kiyA jAya jIsase rojaroja naI laMgoTI nahIM lAnI paDe ? gAmaDiyA tarata bAhyo ke "bAvAjI ! ciMtA mata kijIye usakA upAya Isa prakAra kijIye, eka billIko pAla lijIye aura idhara ApakI jhUMpaDIne rassIse billIko bAMdha kara rakhIye aura phira Apa sukhazAMtise rahIe. billI hone se eka bhI uMdara nahIM. A sakatA aura ApakI laMgoTI sadA surakSita rahegI." potAnA gAmaDiyA bhakatanI vAta sAMbhaLIne bAvajIne upAya maLI gayA paNa pALela billI kAMi bhUkhI jIvI zake nahI ? ane bAMdhela hovAthI te potAnuM bhakSya meLavI zake nahIM. eTale vaLI bAvAjIe e mATe theDA vyagra thai gayA, paNa A vakhate te temane tarata ja upAya sUjhI gayo ke eka gAya pALIe te roja potAne ane A billIne ya cAkhyuM dUdha maLI jAya, Ama vicArIne bAvAjI je gAmamAM rAja bhIkSAe jatA tyAMnA ThAkorane nivAse jaIne A billIne pALavAnI tathA tene mATe dUdhanA baMdobasta karavAnI vAta ThAkArane karI eTale ThAko2e to ghaNA bhakitabhAvathI bAvAjIne peAtAnI pAsenI gAyAmAMthI zodhIne eka dUjhaNI gAya tarata ja ApI dIdhI ane bAvAjInA kharA bhAvapUrvakano zubha AzIrvAda meLavI lIdho, paNa potAne maLelI gAyathI potAnuM dUdhanuM kAma te sarI jaze ane billInI paNa rakSA thaze. e rIte potAnI laMgoTInI salAmatIthI bAvAjI khuza to thayA paNa vaLI tene ciMtA thaI ke ThAkore Apela A gAya zuM khAze ? jaMgalamAM kAMI bAre mAsa lIluM ghAsa maLavAno saMbhava nathI, eTale vaLI bAvAjI ghAsanI ciMtAmAM paDayA. pharI pAchA gAmanA ThAkora pAse jaIne bAvAjIe potAnI mUMjhavaNa ThAkorane kahI saMbhaLAvI eTale jhaTa daIne ThAkora potAnA tAbAnI jamInamAMthI eka vIghA kUvAvALI jamIna kADhI ApI ane sAthe baLadanI joDI tathA haLa kheMpALI, dAMtaraDu vagere khetara kheDavAnI sAmagrI paNa ApI eTale bAvAjanA cittamAM zAMti thaI ane bAvAja have peAtAnI badhI dhyAnanI - ciMtananI- manananI tathA lokopakAranI pravRtti cheADIne khetI karavA lAgyA ane potAnI lAMgATInI salAmatIthI nizcita rahevA lAgyA. evAmAM ekavAra e bAvAjInA gurUbhAI je bIjA paDakhenA ja jaMgalamAM rahetA hatA te bAvAjIne maLavA AvI caDayA ane teNe joyuM ke bAvAjI khetaramAM haLa hAMkI rahyA che. A joine tene ema lAgyuM ke zuM huM bhUlA paDIne bIje ThekANe AvI caDayo chuM? mAro gurUbhAI to masta hato ane dhyAnI hatA tathA satata IzvaranA ciMtanamAM ja magna raheto hato tyAre A che te bAvA paNa khetI karatA jaNAya che eTale e sthAnethI pAchA vaLIne cAlavA lAgyo, paNa A bAvAjIe hAMka mArI tene pAchA bolAvavA prayAsa karyo eTale hAMka sAMbhaLIne Avela bAvAjI samajI gayA ke A bAvAjI ja mArA gubhAI che ema te tenI hAMkanA zabdathI temane oLakhyA ane pAchA vaLIne potAnA gurUbhAI ane vartamAnamAM kheDUta banelA A bAvAjI pAse pahoMcyo ane vaMdana-namana karIne kuzaLa samAcAra pUchI tenI pAse beTho. teNe pUchyuM ke bhAI! A badhA zo prapaMca che? tuMto mArA karatAM vadhAre masta ane dhyAnI hato ane sadA Izvara prArthanAmAM ja masta rahetA hatA. have A badhI upAdhi zenI vadhI gaI? A sAMbhaLIne Avela atithirUpa bAvAjIne pelA kheDUta bAvAe kahyuM ke A laMgoTInI salAmatI mATe A Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prabuddha jIvana : suvarNa jyaMtI mahotsava-vizeSAMka badhI upAdhi vadhAravI paDI che paNa tArU kema cAle che? e to kahe, A sAMbhaLIne Avela atithi bAvAjI bolyA ke bhAI! eka lAMgATInI salAmatI mATe te pAte vairAgyapUrvaka lIdhelA saMnyAsa khAI nAkhyo ane A badhI paLeAjaNamAM pAchA jevA gRhastha hatA tevA banI gayo. A to sAdhanAnA rastA nathI paNa avatArane niSphaLa banAvavAnA rastA che. mArI pAse paNa laMgoTI to che ja paNa tene saMbhALavAnI ciMtA mAre kayAreya karavI paDI nathI ane mArI laMgoTIne kyAreya uMdare kAtarI ja nathI mATe huM A prapaMcamAMthI bahAra Ava ane te lIdhela. saMnyAsavRttine pharI dhAraNa kara ane ATalI badhI phikara laMgATInI karavAnI hotI haze? A thA uparathI joI zakAya che ke jANye-ajANye salAmatIne bahAne ApaNe parigraha kevI rIte vadhato rahe che ane ene lIdhe ahiMsA, satya, acaurya, brahmacaryanAM ApaNA mahAvrato tathA aNuvratA kevI rIte chinnabhinna thaI jAya che tenI sarata paNa rahetI nathI. ApaNe ahiMsAnI, satyanI, adhairyanI brahmacaryanI sarvAMze ke dezathI arthAt alpAMze pAlanA karavI hoya ta parigrahanuM niyamana karyA sivAya zakya ja nathI. parigrahanI pAchaLa hiMsaka vRtti to rahelI ja che. evI hiMsaka vRttithI kema jANe ApaNe TevAI gayA hoI te e hiMsaka vRtti ApaNI jevA ahiMsAdharmIne kaThatI paNa nathI, eTaluM ja nahIM keTalIkavAra to dharmane nAme paNa parigraha cAlato rahe che enI paNa ApaNane jANa thatI nathI. jaina AgameAmAM jaNAvela che ke "cittamAM acitaM vA parigrahya vA kisAmapi" arthAta sajIva ke nirjIva gheADo paNa parigraha karavAthI bhAvakarmo chUTI zakvAtAM nathI. dehadhArI vyakita mATe sarvathA aparigrahI tha zakya nathI. dehadhArI vyakita parigraha upara niyamana to jarUra karI zake che ane e rIte parigrahajanya hisA vagere dUSaNAthI jarUra bacI zake che. dAkhalA tarIke ApaNI sAme traNa prakAranI cIjo upasthita hoya che temAMthI ApaNe ApaNA kArya mATe evI cIja pasaMda karavAnI che je ApaNI tRSNAne bahekAve nahIM, to jemanI vRtti aparigrahaparAyaNa che teo evI vastu pasaMda karaze je drArA ochAmAM ochA parigraha *ryo kahevAya. je loko koyArthI hoya che teo A rIte aparigrahanI vRtti keLavatA hoya che. sukha ke zAMtinI kharI jhAMkhI karavI hoya to "mUrchA vRttinA dhIre dhIre tyAga karavA joIe. Ama deva pADavAthI--abhyAsa karavAthI--citta aparigrahavRttithI TevAI jAya che. je kharA arthamAM aparigrahI hoya che te koInA paNa du:khanuM nimitta thatA nathI. A rIte aparigrahavRtti ahiMsAnI sAdhanAmAM sahAyaka bane che tathA aparigrahIne asatyano AzrAya levAnI jarUra japaDatI nathI. tethI aparigrahavRtti satyanI sAdhanAmAM paNa madadagAra thAya che Ama vicAratAM aparigrahavRtti sukhakara nIvaDe che ane du:khanA nAzamAM prabaLa sahAyaka bane che. aparigraha mATe mUrchAno tyAga ja sabaLa sAdhana che te na bhUlAya. becaradAsa dozI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA suvarNa jayaMtI mahAtsava nimitte vizeSAMka bahAra pADavAnA saMghanI kArya vAhaka samitie nirNaya karyo tyArathI vizeSAMka samitinA sabhyo sarvazrI (1) DaoN. ramaNalAla sI. zAha (2) zrI kAMtilAla DAhyAbhAI korA (3) zrI tryaMbakabhAI mahetA (4) pro. tArAbahena ramaNalAla zAha e satata jahemata UThAvI che. emAM ya zrI tryaMbakabhAInI sUjha ane parizrAma dhyAna kheM ce evA rahyA che. A vizeSAMkamAM prabuddhajIvana'nA dhAraNane anurUpa lekhA ane kAvyo mokalavAmAM enA sarjaka lekhako-kavio A vizeSAMkanA AtmA che. e saunA ane A kAryamAM upayogI thanAra anya mitrAnA ame AbhArI chIe. maMtrIo, zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha tA. 1-11-78 'prabuddha jIvana' nuM mahattva gujarAtanAM samAcAra sAmayikomAM traNa khAsa dhyAna kheMce che. - 'bhUmibhUtra', 'nirIkSaka' ane 'prabuddha jIvana', emAM 'prabuddha jIvana jUnAmAM junuM che. traNenI pratiSThA UMcI che. jo ke traNenA abhisanmAnamAM pharaka che. dezajananA utkarSa ane rASTranI unnati, evuM ka'Ika dhyeya traNenuM samAna che. svastha, udAra, svataMtra vicAranI abhivyakita mATe A traNeya pIThikA thaI zake che. eka rIte, traNe ya patra manISI ane viSNudhAnAM ane saMvedanazIla vAcakonAM patrA che. paraMtu 'prabuddha jIvana' nI eka viziSTatA enA prabhavamAMthI UtarI AvI che ne vikasI che. jaina dharma, jaina saMskAra, jaina raheNIkaraNI ane jaina vidyopAsanA bhaNI tenA carcA viSayAnuM ochevatte aMze valaNa che. paNa 'prabuddha jIvana' nI nItinI viziSTatA e che ke A jhAka tenI maryAdA banatA nathI - eka rIte sarva bhAratIya dharma mArganI A khUbI che. abhiprAya darzanamAM paNa ahiMsaka rahevuM, anyanA satyAMzanA svIkAra karavA, anyanI AsthAnA prativAdamAM Akulana thavuM. viveka jALavavA, samatA rAkhavI, e to jaina ciMtana paraMparAmAM prANa che. e paNa tapa ane sAdhanAnuM aMga che. vaLI sala bhAratIya dharmavicAranI paraMparAmAM samyaka jJAnanI pratiSThA che ane tattva zeAdhananA sarva puruSArtha mATe Adara che. Ane lIdhe 'prabuddha jIvana'nA thoDA ghaNA sAMpradAyika jhoka paNa saune saceta kare che ane AcAra vicAranI sarva praNAlIonuM zodhana karavA prere che. alabatta, satya ane kroyanI niSThAthI karelI ane pUrNa samatAvALI AlAcanA paNa keTalAka atirUDha khyAlAnI cikitsA kare tyAre saMbaMdha vargane AghAta thAya che ane teve vakhate patranA saMcAlakonI dhIrajanI ane satyaniSThAnI kasoTI thAya che. Ano anubhava 'prabuddha jIvana' nA taMtrIone avazya thayA haze. vicAra, zeAdhana ane samanvayasAdhanAnI yAtrAmAM AvI kasoTI anivArya che. paNa Ave pratyeka prasaMge maMtrInuM abhipreta kaLavuM muzkela nathI hotuM ane te sUkSma rIte vAcakanA hRdayamAM sIMcAya ja che. 'prabuddha jIvana' nA harakoI aMka jotAM enA vicAra vimarzanA maMca keTalA vaividhyavALA ane udAra che te parakhAze. e ja rIte enI sAthe saMkaLAyelI vyAkhyAnamALAo paNa e vAtanuM samarthana karaze. A sarva patranI vyApaka sUkSma ane udAra janasevAnA saMkalpanuM nidarzaka che. zrI cImanalAlabhAInA kAryanI khAsa noMdha levI ghaTe. 'prabuddha jIvana' nA pratyeka vAcaka taMtrIne zuM kahevAnuM che te jANavA Atura hoya che. zrI cImanalAla zAha, nikhAlasa, draDha, saujanyazIla, payaeNpika che. teo tattvavicAraka che teTalA ja vyavahAraviMda che. parama satya ke tathya ane kAryAnvita thaI zake evI bhAvanAnA te bheda karI zake che. emanI dRSTi asaMgatione, viparItatAone ativAdane ane daMbhane oLakhI kADhe che; tema ja sAcI vAtane vyavahAramAM mUkavAnA mArga paNa zodhatA Ave che. vaLI calaacala, uccAvacca mUlyonA paNa temanI buddhimAM mApadaMDa hoya che. tethI temanI tAratamyanI sUjhathI ApaNe prabhAvita thaIe chIe. zrI cImanabhAI zAhe patranA taMtrI thatAM pahelAM vividha lAkasevA karI che paNa mane lAge che ke, 'prabuddha jIvana' nA taMtrI tarIke je kArya teo kare che, je vicAro teo prabaLa banAze che zuddha kare che. ane vahetA kare che, te kadAca temanI uttama janasevA haze. emanI saMsAra saMpattimAM vidratA sAthe jaina daSTi, saMyama samAnatAnI samyak daSTi bhaLelI che. tethI temanI vicAraNA dvArA ApaNI bhadrAMchI jIvana daSTinuM paNa zodhana ane saMvardhana thAya che. 'prabuddha jIvana' mATe gujarAta jarUra abhimAna laI zake. surata tA. 22-9-1978 - viSNuprasAda 2. trivedI zrI muMbaI jaina yuvaka maheAtsavanI ujavaNI prasaMge vizeSAMka aMka 13 ane 14 ema paNe bahAra paDe che. eTale tA. 16-11-1978 nA AgAmI Avyo che, jenI noMdha levA vinaMti. saMghanA suvarNa jayaMtI, prabuddha jIvana ' nA be aMkone saMyukta- prabuddhajIvana' nA aMkabaMdha rAkhavAmAM vyavasthApaka, prabuddhajIvana Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 yuyuddha jIvana : suvarNa jayaMtI maheoNtsava - vizeSAMka ane zAMtilAla TI. zeTha : lAhInI sagAi kAryAlaya maMtrI sadha bhUgarbhamAM ke bhUpRSTha para vahetA jaLarAzinA eka niyama che: game tevI nakkara bhUmimAM paNa rastA karavA ! jaLarAzinI AMtarika tAkAtanA A guNadharma che. mAlika saMsthAnA pratibhAsaMpanna, uccakoTinuM vicArabhAthuM dharAvatA, saMskArayukata vicArazIla parivAramAM ane vida jagatanI vacceya paNa peAtAnA vyakitatvane potAnI AgavI zailIthI, maulika zakitathI, anyanuM dhyAna kheMcAya e rIte vikasAvavuM-- vikasAvyuM e zuddha khAdInA vasrodhArI saMghanA kAryAlaya maMtrI zrI zAMtilAla ThAkarazI zeThanA vyakitatvano mULabhUta pAyo che. javAhara jAkITa, ardha kapALane DhAMkatI sTArca vinAnI gAMdhITopInA pozAka joIne dUrathI paNa kahI zako ke AvanAra vyakita zrI zAMtilAla TI. zeTha haze. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha sAthe emane leAhInI sagAI che. eTale khUba ja . sahaja bhAve saMghanuM avibhAjya aMga banyA che. I. sa. 1940 mAM bhagavAna bharose muMbaI AvyA tyAre saMghanA vAcanAlayamAM peAtAnI jijJAsAvRttine saMtApe evA vAMcana mATe AvatA. saMghanA sthApakomAMnA eka zrI maNilAla mAkamacaMda zAhanA saMparkamAM AvyA ane vAcanAlaya mATe jarUrI evA kAradhUnInA kAmamAM za. trIsanA pagAre emane joDayA, tyArathI Aja sudhI ekasUtre baMdhAyA. sva. zrI paramAnaMdabhAI jevA zista ane cekasAInA AgrahI gurujane emanA vyakitatvanuM ghaDatara karyuM. traNa aMgrejI cApaDInA abhyAsanI maryAdAne potAnI kAryakuzaLatA ane sanniSThAne kAraNe atikramI, dhImA paNa makkama vikAsa sAdhatAM gayA. lagabhaga cAra dAyakAnI dIrdhakAlIna kArakirdI daramiyAna aneka padAdhikArIo, kAryavAhaka samitinA sabhyo, dAtAo, zubhecchako, vidRgaNa ane netAonA satata saMparkamAM AvavAnuM sadbhAgya emane sAMpaDayuM ane pariNAme uttarottara pariSkRta thatA gayA. emanA janma : 20 phebruArI, 1920. emanuM vatana : boTAda pAse hAmApara. pitA : ThAkarazI devazI zeTha ane mAtA : jIvIbena. asAdhAraNa sAmAnya saMjogAmAM abhyAsakALa daramiyAna gharanI Arthika javAbadArImAM sahabhAgI thatAM. darajI sIve che te dorAnA daDA, sUtaranI nAnI daDIo, nADAchaDI ane brAuna peparanI thelIo vagere banAvavAnA hastaudyogamAM emanA nAnA hAthanA sAthe kuTuMbane maLato. sUtarane raMga karavA, bahArathI pANI bharI lAvavuM, saMcA calAvavA, raseADAnuM kAma vagere kAma, umara pramANe karatA. jIvanaghaDataranA A tabakkAmAM saMgharSamaya jIvane mahattvapUrNa bhAga bhajavyo. gAmanA goMdare ane khetaranA khALe UcharelAM zI zAMtibhAI cAra bhAI bahenAmAM sauthI nAnA. pitAzrInA akALa avasAnathI zALAkIya abhyAsa para pUrNavirAma mukAyuM. ApaNA mitro paikI ghaNA ochAne khabara haze ke zrI zAMtibhAI satyAgrahI hatA. I. sa. 1939-40mAM pU. mahAtmA gAMdhIjInI rAhabarI heThaLa samagra deza AjhAdInI laData mATe marI phITavAnI tamannA dharAvato hato tyAre rAjakoTamAM satyAgraha thayA. lIMbaDIthI satyAgrahIonI gayelI TukaDImAM 19-20 varSanA zrI zAMtibhAI paNa hatA. saurASTranA agraNI rAjapuruSa zrI DhebarabhAInI rAhabarI heThaLa che. mAsa satyAgrahInuM jIvana jIvyA. theDA samaya bAda, lIMbaDImAM satyAgraha thayA, emAM joDAyA, paNa e niSphaLa nIvaDayo ane lAkoe hIjarata karI tyAre mAtane muThThImAM laIne pharanAra zrI zAMtibhAIe paNa prANa sivAya potAnuM sarvasva gumAvyuM ane jorAvaranagara AvI, amuka samayanA paTethI jamIna rAkhI khetaranA khoLo khUMdyo ane emAMya nukasAnI thatAM muMbaI AvyA. saMparkamAM AvanAra pratyeka vyakita sAthe emanA saMbaMdha prItikara ane Adarayukata rahyo che. virodhI vicArasaraNI dharAvatA mitra ke sabhya sAthe paNa samatA ane vivekapUrNa vyavahAra karatAM zrI zAMtilAla TI. zeTha, nAma pramANe zAMtino ane sahiSNutAne guNa dharAve che. murabbIo sAthe jevA vinayI vyavahAra tevA ja samA vaDiyA ane hAtha nIcenA sTAphanA bhAIo sAthe saumyatApUrNa vyavahAra. svabhAvanI mIThAza ane premAdaranI bhAvanAne kAraNe teona cAhakavarga ghaNo moTo che. bhUla bIjAnI hoya to paNa doSa ane roSa paNa pote vahArI le. koInI phariyAda nahIM ke koInA virodha nahIM. saMghanA teo savetana kAryAlaya maMtrI che paraMtu kAryAlaya aMgenI emanI dRSTi maMdira tarIkenI che ane pote tenA bhAvika pUjArI che. kuzaLatA ane niSThApUrvaka kAryabhArane vahana kare che. enuM 17 zrI zAMtilAla TI. zeTha eka ja udAharaNa basa thaI paDaze. I. sa. 1975 nA paryuSaNa vyAkhyAnamALAnA prathama divase AkhI rAta sudhI paDelA dhodhamAra varasAdanA kAraNe zaheramAM ane upanagaromAM pANI bharAyAM. Trena, basa ane vAhanavyavahAranI koI niyamitatA rahI nahi, badhA ja vyavahAra lagabhaga sthagita hatA. tyAre zrI zAMtibhAI gharethI vahelA savAre nIkaLIne pagapALA, basa ke TreIna - je sAdhana maLe te dvArA pATA para ardho phUTa pANI bharAyelA temAM eka laeNMga cAlIne bhAratIya vidyAbhavanamAM AvI pahoMcyA. A che emanI niSThA ane javAbadArInI tIvra bhAvanA! ghaNI vakhate kAryAlayanuM adhUruM ke vadhArAnuM kAma ghera laI jAya. moDI rAte paNa pUruM kare. keTalIka vAra paroDhiye malADathI nIkaLI savAranA 7-00 kalAke muMbaI pahoMcI jAya, parizrama ane prAmANikatA emanA zvAseAcchavAsa che. 'sAbata tevI asara nA nyAye teo eka acchA lekhaka paNa che. atyaMta kAryabhAra vacce paNa emanA mAMhyalA sAhitya jIva emanI pAse suMdara vicAravALA mananIya lekho kavacita lakhAve che. emanA vicAronI spaSTatA ane prasaMgAnuM hRdayasparzI-- sacoTa saMkalana e emanI viziSTatA che. 'prabuddha jIvana ' ane anya sAmayikomAM avAranavAra emanA lekho pragaTa thAya che. sAmAjika kSetre paNa eka sevAbhAvI kAryakara tarIke emaNe lokapriya sthAna prApta karyuM che. jaina sAzyala grupa - malADanI sthApanAthI Aja sudhI maMtrI tarIke avirata sevA Ape che. jhAlAvADa sthAnakavAsI mitra maMDaLa - malADanA be varSa maMtrI rahyA. koInA paNa du:khamAM, samaya ane vyayano vicAra karyA vinA, sahabhAgI thAya evA e saMvedanazIla che. AvA sevAniSTha ane cAritryavAna kAryAlaya maMtrI saMgha mATe thApaNarUpa che. saMghanA suvarNa jyaMtI mahAtsava prasaMge, emanI 38 varSanI dIrdhakAlIna anukaraNIya sevAne anulakSIne, saMgha taraphathI tA. 17-11-1978 nA roja emanuM sanmAna thAya che ane thelI arpaNa thAya che e yogya ane gauravapUrNa che. emanuM abhivAdana karatAM ame paNa gaurava anubhavIe chIe. gaNapatalAla maganalAla jhaverI kanvInara, suvarNa jayaMtI mahAtsava cImanalAla je. zAha ke. pI. zAha maMtrIo, muMbaI jaina yuvaka saMgha, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 - - - saMgha sAthenI mArI yAtrA zrI muMbaI jaina yuvaka saMghamAM huM kevI rIte joDAye, kevI saMdhanAM paccAsa varSanA ItihAsa ghaDataramAM paramAnaMdabhAI rIte kamiTImAM AvyuM. pachI koSAdhyakSa ane pachI maMtrI kevI sivAya ghaNI badhI vyakitaoe phALo Apyo che. zrI maNibhAI, rIte thayo A badhA upara huM vicAra karuM chuM tyAre chavvIsa-sattAvIsa zrI TI. jI. zAha, zrI dIpacaMdabhAI, zrImatI lIlAvatIbahena, varSanAM eka meTAM atItamAM mAruM mana pahoMcI jAya che ane zrImatI jasumatI bahena, zrI ramaNIkabhAI vagere ghaNAM Aje aneka madhura saMsmaraNo tathA saMvedanA jAge che. chavvIsa-sattAvIsa ApaNI vacce nathI. A badhAya saMghanuM gaurava hatAM-Aje varSo pUrve eka 'subhaga ghaDIe prabuddha jainamAM zrI paramAnaMdabhAIne vidyamAnamAM zrI khImajIbhAI bhUjapuriyA nAjuka tabiyata eka lekha mArA vAMcavAmAM AvyuM ane huM prabhAvita thayo, paNa saMghanI pravRttimAM rasa le che ane zrI ratibhAI koThArI emane meM patra lakhyo. emaNe mane pArasI galInAM nAnakaDo varSo sudhI upapramukha ane saMghanI pAyAnI vyakita. teo jayAre kAryAlayamAM maLavA bolAvyo ane e prathama milanamAM ja emanI emanA saMsmaraNo kahe che tyAre saMdha "yuvaIgha" sAcA arthamAM mamatA mane evI maLI ke huM saMdhamAM sakrIya te joDAyo. e thai jAya che. saMghanA vikAsamAM emano ya amUlya phALo che. vakhate 20425 nA kAryAlayamAM eka khUNAmAM kAryAlaya maMtrI aMtamAM zrI paramAnaMdabhAIe mane anekavAra kaheluM e yAda zrI zAMtilAla TI. zeThanuM Tebala rahetuM. vacce vAcanAlayanAM traNa Ave che: "bhAI cImanalAla, jo tamArA sthAnakavAsI samAjanAM meTA Tebale rahetAM, jAhera vArtAlApa ke sabhAo thatI tyAre A netA zrI cImanalAla cakubhAI yuvaka saMghanA pramukha thAya to te Tebale pholDa karavAmAM AvatAM ane AkhA kAryAlayamAM prekSakagaNa mane khUba AnaMda ane saMtoSa thAya. huM jANuM chuM ke teo ceDAMka 40 thI 50nuM rahetuM. tyAre e sabhAnA ahevAlamAM ame avAranavAra sthiticusta che paraMtu teo jaina samAjanI zobhA che-gaurava che. lakhatA ke 'sabhAgRha khIcakhIca bharAI gayeluM hatuM. A kAryAlayanI emanAM jevA citaka koI nathI..." eka dIvAla upara pustakonAM kabATa hatAM. eka dIvAla jayAM bArIo hatI tyAM sAmayika rahetA. eka dIvAla pAse vartamAnapatronI ane paramAnaMdabhAI je dhAre e na kare te paramAnaMdabhAI gheDI rahetI. pravezadrAra pAse saunI AvanajAvanane satata khyAla nahi, reja savAranA cImanabhAInA ghare jAya. carcAo kare aMjavALI rahetA-ane A sAMkaDI jagyAmAM ja saMdhanAM vikAsanAM bIja ropAyAM. benanI khabara pUche. ane aMte saMghanA pramukha mATe zrI cImanabhAine A jagyAmAM aneka viziSTa vyakitaone paramAnaMdabhAI laI teo hA paDAvI zakyA. AvatA. vArtAlApa, pravacana ane vicAra goSTi thatI. e paramAnaMdabhAIe murabbI cImanalAla cakubhAIne pramukha vakhate zeTha karaturabhAI lAlabhAI ane paramAnaMdabhAI vicAromAM banAvI saMghane thogya sukAnI ApyA-Aje paramAnaMdabhAI ApaNI dena dhruva jevA. zeTha karaturabhAIne yuvaka saMghamAM AvavAnuM vacce nathI, paraMtu saMghanuM sukAna majabUta hAthamAM che. paramAnaMdabhAIe nimaMtraNa ApyuM tyAre zeTha kasturabhAI nimaMtraNa svIkAraze ja nahi evuM kamiTImAM saune lAgatuM. paraMtu dareka kAmamAM navI jagyAmAM prasthAna paramAnaMdabhAIne pUro AtmavizvAsa rahe. teo kadIya nirAza jayAM atyAre saMghanuM kAryAlaya che e vizALa jagyAne adyatana thatA nahi ane emanAM parama puru pArthe teo zeTha kasturabhAIne svarUpa ApavAmAM zrI bAbubhAI jI. zAhane ghaNA mATe sahayoga. kAryAlayamAM lAvavAmAM saphaLa thayA hatA. A emaNe saMghane tana-mana-dhanathI sahakAra Apyo-ane saMghanA kAryAlayamAM - A kAryAlayamAM kArobArInI miTIMga thatI tyAre saMghanA pramukha cAra rUmo tathA eka hala tathA senITezananA moTA blekanI zrI khImajI bhujapuriyA je chaTAthI ane je gaMbhIratAthI miTIMganuM badhI kalpanA zrI bAbubhAInI ja ema kahevAmAM huM jarAya saMcAlana karatA e mane haju je ya yAda che, mAja khImajI- atireka karatA nathI. A uparAMta zrI dAmajIbhAIe paNa khUba bhAI zArIrika rIte asvastha che paraMtu saMghane yAda karatAM emanI sahayoga Ape. emanI sva. putrI rekhAnA hAthe A jagyAmAM AMkha bhInI thaI jAya che e huM emane maLuM chuM tyAre joI zakuM chuM. kuMbha mUkavAmAM Avyo hato ane A kAryAlayanuM udghATana pUjya saMghamAM nAnAM moTAM paryaTana thatAM tyAre eka kaTuMbanA sabhyonI jema kAkAsAhebanA varada haste thayeluM hatuM. ene AnaMda Avato. saMghanAM utsAhI sabhya zrI dAmajIbhAIe ekavAra kacchanuM nimaMtraNa ApyuM. ane ame daza divasane kacchane Aje saMghe paccAsa varSanI maMjhIla pUrI karI che. pravRttione pravAsa goThavyuM. A pravAsa mArA jIvananuM eka mUlyavAna aneka pAMkhe AvI che. sAthI kAryo paNa utsAhI che. mArA saMbhAraNuM che. A pravAsa daramiyAna paramAnaMdabhAIe mane kalama sAthI maMtrI zrI ke. pI. zAhane koI paNa kSetranuM kArya che ane pakaDo karyo ane meM sArA ya pravAsanuM varNana "sakI dharatInA mIThAM pachI joI lyo emanI beITaga-phIlDiMgamAM paNa evA ja majabUta. saMsmaraNa" mathALA heThaLa prabuddhajIvanamAM karyuM. mArI lekhamALAmAM A jayaMtI vakhate je mAtabara rakama bhegI thaI che emAM zrI ke. pI. paramAnaMdabhAIe khUba ja rasa lIdho ane mane lakhavAnI preraNA zAhanA puraSArtha ghaNA meTo rahyo che. A uparAMta upamaLI. Aje je kaMI huM lakhI zakuM chuM e emane AbhArI che. pramukha zrI rasikabhAI jhaverI tathA De. ramaNabhAI tathA 'yaMtI' nA saMghanA paryaTanamAM paramAnaMdabhAIne prakRtiprema jovA maLatA tema ja kanvInara zrI gaNapatabhAI jhaverI, yuvaka pariSadanA kanvInara zrI emanAM sAdA jIvana ane ucca jIvananuM darzana thatuM. zrI amarabhAI jhaverI, tathA kopAdhyakSa zrI praviNabhAI, kamiTInAM saMgha eTale paramAnaMdabhAI ane paramAnaMdabhAI eTale saMdha. badhA ja sabhyo emAM ya savizeSa zrI subodhabhAI, zrI maphatabhAI, Ama saMghanI pAyAnI vyakitaomAM paramAnaMdabhAInuM jIvana samarpaNa zrI karasIbhAI, zrI praviNacaMdra maMgaLadAsa, zrI rAMpakabhAI ajamerA anekhuM che. paramAnaMdabhAImAM nirbhayatA hatI ane saccAi hatI. zrImatI nirUbena ane zrI pannAlAlabhAI A badhAne sahakAra satyane bhege samAdhAna e karatA nahi. vyAkhyAnonI vadhu pasaMdagImAM jayaMtI ujavaNImAM prApta thayuM che e mATe huM emane AbhAra vyAkhyAtAnAM viSayanI jeTalI cokasAI rAkhatA tethI vadhu cokasAI ' mAnuM chuM. teo vyAkhyAtAnAM cAritryanI rAkhatA. teo thoDIka pravRttiomAM Aje maMtrIpade vIsa varSa uparane samaya thayo che. mArA mAnatA paNa e pravRttio saMgItapaNe cAlavI joIe, TakAvI vikAsa mATe saMghane huM NI chuM. mitrone, sAthIone ane joIe ema kahetA. saMdhane zaheranuM saMskAra kendra banAvavAnuM teo sabhyono mane khuba khuba prema maLe che. kAryAlaya maMtrI zrI svapna sevatA ane prabuddha jIvanamAM hamezAM zuddha joDaNIne zAMtilAle TI. zeTha saMghanI zarUAtanI vyakita che. Aje paNa emanAmAM Agraha rAkhatA. eTaluM ja nahi ghaNIvAra zabdakozamAM na hoya cetanAnA phuvArA UDe che. saunI sAthe kevI rIte premathI kAma karavuM evA zabdonuM teo ghaDatara, paNa karatA. enI kaLA huM emanI pAsethI zIkhyo chuM. A uparAMta kAryAlayanAM emanI aTakamAM kApaDiyAmAM jo koI rasva'Dine badale dIda mahetA, rAjubena, vagere sTApha mArI paDakhe haMmeza rahe che eTale mArA 'DI' kare te teo enuM dhyAna doratA. mane ekavAra kahe tame je kAmane ghaNA mATe phALe haLavo banI jAya che. rIte 'sezyala' lakhe che e khoTuM che. sAcuM 'soziyala' che. paramAnaMda - aMtamAM saMghanI rajata jayaMtIthI suvarNa jayaMtI sudhIne huM bhAI maulika ciMtaka hatA. dharmanA ane samAjanA cAlu rItarivAjothI sAkSI rahyo chuM. mArA jIvananI. A AnaMdanI laka che. teo trAsI jatA-ane game teTalA koI mahAna hoya te paNa enI "prabuddha "jIvana"mAM jhATakaNI kADhatA teo acakAtA nahi. ..cImanalAla je. zAha', Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana: suvarNa yaMtI mahotsava-vizeSAMka 58 zro paryuSaNa vyAkhyAnamALA: eka vihaMgAvalokana che ne AvI amRtavANInuM jaine ane jainetare vRddho ane yuvAne, sarakhI rIte rasapAna karatA hoya che. siddhinI sAthe suvAsanuM paNa ghaNuM mahattva che. A vyAkhyAna rUpI vizALa mahAsAgaramAM vihAra karIe te vicAra maukitakone akhUTa khajAne prApta thAya. cheka 1937 mAM yojAyela prathama paryuSaNa vyAkhyAnamALAno kAryakrama nIce pramANe hato. tArIkha viSaya vyAkhyAtA 2-9-1937 prAraMbhika pravacana - paMDita sukhalAlajI savAranA 9 thI 11 AcAra dharma - maganalAla prabhudAsa desAI 3-9-1937 ' sekeTisa - gokuLabhAI dolatarAma bhaTTa savAranA 9 thI 11jIvato anekAno ke heya? - paMDita darabArI lAlajI 4-9-1937 ApaNI sAdhu saMsthA - cImanalAla cakubhAI zAha karmasiddhAMta - motIcaMda giradharalAla kApaDIyA - Indumatibena mahetA - jagadIzacaMdra jaina 5-9-1937 navA yuganI dharmabhAvanA ravivAra 9thI 11 zrImada rAjacaMdra bapore 3 vAge jaina AcAra vicAranI -punardhaTanA ' -paMDita darabArIlAlajI 6-9-1937 jene ane ahiMsA tattva - ramaNikalAla ma. modI savAre 9 thI 11 saMta tukArAma - kedAranAthajI 7-9-1937 bhagavAna pAnAtha 9 thI 11 savAre gItAdharma - mehanalAla da. desAI - kedAranAthajI AjathI lagabhaga 42 varSa pUrve "zrI muMbaI jaina yuvaka saMghe paryuSaNa parva nimitte vyAkhyAnamALA'nI krAtikArI pravRttine eka prayoga rUpe AraMbha karele je tatkAlIna dhArmika ane sAmAjika paraMparAnI eka vilakSaNa ane mahattvapUrNa ghaTanA hatI. jaino mATe paryuSaNa eka upAsanA ane tapasyAnuM mahAparva che. e parvanI ujavaNInA bhAga rUpe AvI jJAna - vistaraNa pravRttino janma eTale eka navayuganuM maMDANa thayuM kahevAya. AvI vaicArika pravRttinuM mUlyAMkana enA bAhya hevAlanA AdhAre ja karI na zakAya. enAM pariNAme to zrotAonAM cittamAM janmatA hoya che. Atma tattvane DhaMDhoLIne jJAnanI navI dizAo ughADavAnuM tathA dhArmika ane sAmAjipha kSetre caitasika jAgRti lAvavAnuM kAma A vyAkhyAnamALAnI zreNIe karyuM e nirvivAda hakIkata che. lagabhaga cAra dAyakAothI pharatI rahelI A vyAkhyAnamALAnA mAMgakAone ekatra rAkhanAra 'sUtra' e jJAna che. 'mera" e ciMtana che. mALAnA maNakA dekhAya che paNa ene AdhAra dekhAtuM nathI. A jJAnasUtra ati mahatvanuM che te ja pramANe vyakitane potAnA viSe tathA potAnI AsapAsanI sRSTi vize vadhu sabhAna ane sajaja kare e daSTie ciMtananI paNa vizeSatA che. - A vyAkhyAna mALA pravRtti tarIke aitihAsika mUlya te che ja; paraMtu enuM pariNata thanuM lakSya te AdhyAtmika ane jIvanaciMtana che. dharma, samAja, rAjakAraNa AdinA saMdarbhamAM mAnavajIvana tathA mAnavavyavahAra ja vadhu mahattvane che, evo abhigama have e A parvanuM puNya che. samAjane sparzatA vyApaka praznonI carcA, mAnavatAmUlaka bhAvanA ane vizALa dRSTikoNa - A muddAo A pravRttinI bhUmikA rUpe rahyAM che. jema samaya - saMdarbha badalAtA rahyo tema viSaya ane vakatAnI pasaMdagInuM stara paNa badalAtuM rahyuM ane vikarAnuM rahyuM. vyakitane jIvanapAtheya maLI rahe, nava prakAzanuM ekAda kiraNa paNa prApta thAya ane potAnA dainika vyavahAramAM AvI vaicArika nUtanatAne e prayojI zake evuM mALakhuM A pravRttio taiyAra karyuM che. - dharma, adhyAtma, rAjakAraNa, arthakAraNa, samAjakAraNa, zikSaNa, mane vijJAna, cikitsA, roganivAraNa, ItihAsa, saMskRti ane sAhitya uparAMta badalAtAM ane vikasatAM paribaLo - A badhAM to vyAkhyAnamALAnI viSayalakSI vividhatA ane sabharatA darzAve che. bhinna bhinna rasa - ruci dharAvatA mAtAjane anya viSaya paratve paNa abhimukha bane ane svIkAratA thAya e AnI phaLazruti che. vyAkhyAnamALAnI bhASAnuM mAdhyama vakatAnI mAtRbhASAne sAnukULa rAkhavAmAM AvatuM hoI vyAkhyAtA potAnI rajUAta ane abhivyakitanI asarakArakatA sAdhI zake che. tadanusAra, gujarAtI uparAMta hindI, marAThI, urdU ane aMgrejI bhASAmAM paNa vyAkhyAne thayAM che ane zrotAoe rivyAM che. abhivyakita ane vAkachaTAnA A prakAranA vaividhya dvArA bhASAkIya aikaya tema ja bhAvAtmaka ekatA saMdhAya che. zrotAgaNamAM sarvadharma pratye samabhAva ane samAdara jAge che tathA dhArmika nirapitA ane sahiSNutAne pipaNa maLe che. vividha dharmanA phAtA sAdhu - sAdhvIjIo dhUraMdhara ciMtaka, philasUpha, anubhavasamuddha rAjakAraNIo, suprasiddha keLavaNIkAre, DokaTaro ane samAjaseva vikhyAta saMgIta ane khyAtanAma vyApArIo paNa A sarvAgINa vyAkhyAnamALAmAM pravacana rUpI prasAda ApI gayA che ane Adara pAmyA che. klakattAthI karNATaka, dilhIthI mahArASTra ane madhya pradezathI AMdhrapradeza ema bhAratanA cAre ya khUNethI zodha karIne adhikArI vakatAone AmaMtraNa apAya che. A vyAkhyAnamALAe pitAne eka viziSTa zrotAvarga paNa Ubho karyo che. prativarSa zrotAo vyAkhyAnamALAnI pratIkSA cAtakanI jema karatA hoya che. ATha divase aviratapaNe vahetI A punita jJAnagaMgAnA nirmaLa jaLamAM koI caMcupAta kare, koI Acamana kare te koI akiMTha rasapAna kare. eka ja maMca upara ATha - ATha divasa sudhI soLa soLa vakatAone judA judA viSayo upara bolatA sAMbhaLavA e ananya lhAve che. prAcIna, madhyakAlIna ane arvAcIna evI bhinna dhArmika paraMparAnI tulanAtmaka vicAraNA, jIvanane sparzatA aneka pAsAMonuM maulika darzana, vicAronuM dahana ane siddhAMtanuM navanIta prabuddha vyAkhyAtAo dvArA pIrasAya 8-8-1937 dharma ane saddharma - dharmanaMda kosaMbI savAranA praznottara - kizoralAla mazarUvALA bapore 2 vAge ApaNo vArase - kAkAsAheba kAlelakara 9-9-1937 ApaNA dharmonuM ApaNe -- kAkAsAheba kAlelakara savAranA 9 thI 11 zuM karIzuM ? bhagavAna kSabhadeva ane - paM. sukhalAlajI temane parivAra Aja sudhImAM A vyAkhyAnamALAnA aMtastalane pAvana karanArAM tathA potAnI dharmavANIne lAbha ApI janArAM pU. sAdhvIjIo tathA pU. sAdhu mahArAjomAMnAM thoDAMka nAma A rahyAM: mahAsatI ujajavaLakumArIjI, sAdhvI zrI priyadarzanAjI, munizrI, jinavijyajI munizrI puNyavijyajI, muni zrI nagarAjajI, munizrI rUpAMdajI munizrI saMtabAlajI. - viduSI mahilA vyAkhyAtAomAMthI keTalAMka nAme nIce mujaba lekhAvI zakAya: haMsAbahena mahetA, lIlAvatI munzI, saralAdevI sArAbhAI, IndumatIbena cImanalAla, sucetA kRpalANI, nirmaLAbena ThakAra, madhara TeresA, madInAbahena akabarabhAI, rukamaNIdevI eranDela, leDI rAmarAva, tArakezvarIsiMhA, phAtamAbena IsmAIla, bhaginI AtmAprANA, Do. upAbena mahetA, DaeN. madhurIbena zAha, De. nIrAbena desAI, pUNamAbena pakavAsA, Do. hoMpadAbena paMDita pheM. tArAbena zAha, have keTalAMka viziSTa pravacanakAronAM nAme avalokIe (prathama vyAkhyAnamALAnAM vyAkhyAtAonAM nAma sivAyanAM ' | sarvazrI dAdA dharmAdhikArI, zaMkararAva deva, bhadanta AnaMdakauzalyAya, zrI suMdarama , azoka mahetA, jasTisa ema. hidAyatullA, svAmI raMganAthAnaMda, rAmanArAyaNa pAThaka zrI jyaprakAza nArAyaNa, zrI morArajI desAI, zrI siddharAjajI DhaDhDhA, zrI ucharaMgarAya Dhebara svAmI akhaMDAnaMda, ampAsAheba paTavardhana, baLavaMtarAya ThAkora, kanaiyAlAla munzI, paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA, gaNeza vAsudeva mAvalaMkara, zrI zAntilAla zAha, jhaveracaMda meghANI, kizanasiMha cAvaDA, rAmaprasAda bakSI, dalasukha mAlavaNiyA, AcArya rajanIza, De. ema. ema. bhamagarA, manubhAI paMcoLI, pU. ravizaMkara rAvaLa, pAIsArathI, re. phAdhara lesara, prA. rAmajozI, De. kalyANamala loDhA, guradayALa, mallikajI, jasTisa jI. ena. vaidya, dasturajI khurazeda Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana: suvarNa dALu, pAMDuraMga zAstrIjI, satyendrakumAra De, prA. sI. ena. vakIla, nirmaLakumAra bAjha, Do. meAtIcaMdra vijyasiMha nAhara, goviMdarAva dezapAMDe, je. ema. viliyamsa, adhyApaka mAdhavAcArya - 20 padmanAbha jaina, prinsipAla dezanavI, phAdhara vAlesa, puruSottama mAvalaMkara, caMdravadana cI. mahetA, sneha - razmi, Izvara peTalIkara, A yazavaMta zukala, A. jayendra trivedI, gulAbadAsa brokara, rAmu paMDita, vijaya marcanTa, DaoN. sureza dalAla, harIndra dave, DaoN. ramaNalAla zAha, nArAyaNa desAI, agaracaMdajI nAhaTA, DaoN. zekharacaMdra jaina, kiraNabhAI, DA. guNavaMta zAha Do. dolatarAya desAI, DaoN. ena. ela. bAraDiyA, prA. yazavaMta trivedI, ATalA badhA varSo daramiyAna aneka samartha vyAkhyAtAoe je bhinna bhinna viSayo para potAnAM pravacano ApyAM temAMnAM keTalAka viyonAM nAma para prakAza nAkhavAno huM prayatna karuM chuM.: jahAMgIra ane jaina, jIvanakaLA, vAlmikI rAmAyaNa, jaina darzana, bhagavad gItA, zrI rAmakRSNa paramahaMsa, navI tAlImanAM mULa tattva, zrI gautama svAmI, mAnava dharmI mahAtmA gAMdhI ane bhagavAna mahAvIra, hAI dharma, dharmane nAme adharma, Izu khrista, dharma, IslAmI daSTie punarracanA ane bALaka, siddhacakra, sAcI sAdhutA, upaniSada, vicAra, uttara rAmacaritra, vizvazAnti, sarvodaya meDama kayurInA zAnayoga, anAsakita yoga, naciketA, paMcamayA yaza, punarjanma, mIrA, zrI kRSNa, bhAratIya kalA vikAsamAM jainAno phALA, abrAhAma liMkana, manano zarIra svAsthya sAthe saMbaMdha, jona epha Arka, kailAsa darzana, sekreTisa, paMcavarSIya yojanA, DaoN. misisa, enIbesTaMTa, zreya - preya viveka, leAkamAnya tilakanuM jIvanakArya, vaidika, bauddha ane jaina dharma mahA bhArata, sAMvatsarika, pratikramaNa, saMta tukArAma, ANu yugamAM dharma, rASTrIya tema ja AMtararASTrIya kSetre ahiMsA, AjanAM aniSTa calacitrA, zrImad rAjacaMdra zAlIbhadra, AjhAda bhAratamAM strI zakitanA hissA, karuNA, saMta zAnezvara, suphIvAda, Izu ane gAMdhI, upaniSadanI kathAo, jaina dharma ane zaiva dharma, zrI araviMdano pUrNa yoga, draupadI, AnaMda dhana, gujarAtanA AdivAsIo, ku. helana kelara, rAma ane kRSNa, eka tulanAtmaka vicAraNA AcArya hari bhadra sUri, aMta TolsaToya, zrI mArTIna lyutara kiMga The Spirit of Indian culture Ram Krishna and the spiritual haritage of humanity. tattvArtha sUtra ane pAMtajala yoga sUtra. AlbarTa svAItjhara, mRtyunI vibhAvanA, thAro ane gAMdhIjI, keLavaNI vizenA vyApaka asaMtASanuM vizleSaNa, upavAsanuM vijJAna, strI - puruSa saMbaMdha, saMta kabIra micchAmi vaDama AjanA rogagrasta mAnavI. jJAnAvatAra zaMkara tena tyatena muMnIyA: zrI khalila jibrAnanuM jIvana darzana, namaskAra mahA maMtra, muvitA AnaMda gItAnA jIvana saMdeza, zruta cakSu, saMlekhanA, bhakata sUradAsa, saMta tulasIdAsa, nihanavavAda, rAmANaya deza videzamAM jaina AhAra-nitanA vaijJAniya bApU - mahAkAvya. bhajano ane leAka kathAo, prematattva, Essential unity of Religions jIvanamAM zrAdhdhAnuM sthAna, yahudIo ane yahudI dharma, alpajIvanamAMthI mahAjIvana tarapha, mAtA AnadamayI, gaNadhAravAda, gIta anokhuM eka gAvuM che, dharma ane sAhItyakAra, lagna saMsthA ane Adhunika nIti, Bhagwan Mahavir in the twentieth century. janma, jarA, mRtyu, maneovaijJAnika daSTie maiM aura merA svarUpa phrAMsIsa, lezyA, sAMjanuM vALuM saiAnI sAthe. karNapriya bhakita saMgIta dvArA vyAkhyAnamALAnA AtAjanone jemaNe rasaplAvita karyAM che evAM saMgItakAronAM nAmo joIe : zrImatI zrIdevI mahetA, zrI rohita mahetA, zrImatI sudhA meATavANI (malahAtrA) mAsTara vasaMta amRta, zrI karasanadAsa mANeka, zrI puruSottamadAsa jAlATA, paMDIta devendra vijaya, zrI pratAkumAra ToliyA, zrI zAntilAla zAha, zrImatI nirupamA zeTha, zrI ajIta zeTha, zrI anupa leATA, A vyAmALAnuM gaurava bharyuM pramukhasthAna ghaNAM varSo sudhI vivarga prajJAcakSu paMDita zrI sukhalAlajIe dIpAveluM. tatpuRRAta lagabhaga dasa varSa paryanta, vidyA vAcaspati zAMta-mUti prAdhyApaka gaurIprasAda jhAlAsAheba tenA sukAnI rahyA, ane have chellA ATheka varSathI vinamra ane suzruta haiM|. ramaNalAla cI. zAha ane eka saphaLa saMcAlaka ane mAtApriya pramukha tarIke A sthAnane zobhAvI rahyA che. vyAkhyAnamALAnA lagabhaga badhA pravacanonI DA. ramaNabhAI dvArA thatI suMdara ane samucita samIkSA tathA sAragarbha 'prabuddha jIvana 'nA aMkAmAM kramaza: prakAzita thatAM rahe che, jevya jayaMtI mahAtsava-vizeSAMka tA. 1-11-'78 vasthA pratyakSapaNe na sAMbhaLI zakanAra jijJAsu vAcakavarga mATe eka AzIrvAda samAna banI che. uttarottara vadhatI jatI zvetA saMkhyAnA samAveza karavA mATe anukULatA mujaba, vyAkhyAnamALA mATenA sthaLA badalavAnuM anivArya baneluM. tadanusAra, A 'jJAna gaMgotrI 'nA vaheNeAe, aneka sthaLAne - tathA sabhAkhaMDIne, eka pachI eka pAvana karyAM che. dA. ta. mahAvIra jaina vidyAlaya, hIrA bAga, AnaMda bhavana, blaeNvesTakI lAja, bhAMgavADI thiyeTara, rokSI thiyeTara, biralA krIDA kendra, bhAratIya vidyA bhavana. cAlIsathI vadhu vasaMtane mahArAvI gayelI A vyAkhyAnamALAnA Adya saMsthApakomAMnA zrAddheya zrI maNilAla mAkamacaMda zAha tathA zrI paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA mukhya hatA. te samaye emaNe ropeluM saMskAra parvanuM AbIja Aje eka virATa vRkSa rUpe vistaraze enI kalpanA emane paNa kadAca nahIM hoya. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha saMcAlita A vyAkhyAnamALAnI zAkhA prazAkhAe Aje muMbaInAM upanagaromAM jevAM ke mATuMgA; vilepArle, mulunDa, malADa vageremAM phelAIne sthira thaI che tema ja amadAvAda ane dezanA anya zaheromAM paNa enAM pagaraNa majabUta thayAM che --A eka asAdhAraNa siddhi che. mAnyavara zrI paramANaMdabhAI to A pravuninA prANadAtA hatA. krAntikArI vicArasaraNI ane satata jAgRtine teo varelA hatA. emanI dIrdha draSTi ajoDa hatI. haMmezAM kaMIka navuM karI batAvavAnI tatparatA emanAM dilamAM vaselI hatI. enuM udAharaNa che. sana 1959 nI paryuSaNa vyAkhyAnamALA. te varSe emaNe AThe ATha divasanA vyAkhyAtA tarIke sALa jeTalI viduSI mahilAone zeAdhI lAvIne pUrI vyAkhyAna mALAne dIpAvI dIdhI hatI. jaina samAjanA A " mArTina lyUthara " ne A prasaMge huM smaraNAMjali arpI chuM ne praNamuM chuM. ATha-nava divasa sudhI cAlu rahetA A jJAnasatramAM klAko sudhI zAMta ane ekAgra citte besI rahIne, vividha viSayo paranA vyAkhyAno zrAvaNa karanAra jijJAsu zrotAjanonI kSamatA, zista ane dhairyane hRdayapUrvaka biradAvatAM huM prasannatA anubhavuM chuM. Ave zistabaddha zrotAvarga javalle ja jovA maLe che. sana 1937mAM AraMbhAyela sarva thama vyAkhyAnamALAnA vakatAAnI nAmAvila jotAM murabbI zrI cImanalAla cakubhAI zAhanuM nAma dRSTigocara thAya che. jyAre chellI eTale ke 1978 nI vyAkhyAnamALAmAM paNa emanuM nAma tarI Ave che. A keve subhaga saMyoga che? AkhAM jaina samAja kharekhara sadbhAgI che ke vyAkhyAnamALAnA Adya vakatAomAMnA eka mahAnubhAva, 42 varSo pachI paNa Aje 77 varSanI vaye peAtAnAM vizALa ciMtana, jJAna, anubhava ane saMsakArathI samRddha evA pravacanonAM pIyuSa AtAjanone niraMtara pIvaDAvI rahyAM che. ane koAtAo temanI vANI sAMbhaLIne dhanyatA anubhave che. tatkAlIna paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe protsAhaka pratibhAva darzAvatA nIce mujabanA saMdezA pU. kAkA kAlelakara sAhebe pAThavelA je vyAkhyAnamALAnI lagabhaga zarUAta pachInA varSanA prabuddha jainanA aMkamAM prasiddha thayA hatA. "uttarottara jainetarotAonI saMkhyA vadhatI ja jAya che. A rIte paryuSaNa vyAkhyAna mALA eka sAMpradAyika meLA maTIne dhIme dhIme eka sArvajanika saMskAra parvanuM svarUpa pakaDatI jAya che ane A vakhate koNa koNa vyAkhyAtAo AvavAnA che ane kyA kayA viSayo upara beAlavAnA che. te viSenuM kutUhala AmaprajAmAM paNa draSTigocara thatuM jAya che." AjathI 40 varSo pUrve eka prakhara vidrAna dvArA uccArAyelA zabdo AjanA saMdarbhamAM paNa keTalA vAstavika lAge che? prastuta lekhamAM lagabhaga cAra dAyakAthI pravataeNlI vyAkhyAnamALA viSe aneka pAsAMone AvarI levAno mAro namra prayAsa che. vyAkhyAtAo ane viSayonI atre apAyela yAdI saMpUrNa nathI. vaLI keTalAMka nAmonA ullekha karavAnuM rahI gayuM hoya athavA bIjI tie rahevA pAmI hoya te! huM vAcakono AmAM prArthI chuM. aMte, cAlIsathI paNa vadhu varSo pUrve eka "prayoga " rUpe AraMbhAyelI zrI muMbai jaina yuvaka saMgha dvArA saMcAlita paryuSaNa vyAkhyAnamALAe Aje eka " pUrNa yoga" nuM rUpa dhAraNa karyuM che. tenI pratiSThA ane AkarSaNa uttarottara vikAsa pAmI rahyAM che. enI zAna - saurabha Aje hajArA hRdayone suvAsita karI rahI che. prajA mAnasanI cetanAnuM A ghotaka che; A enI phaLazrasUti che. gaNapatalAla meM, jhaverI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 * prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka 5 ? zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha : ardha-zatAbdInA Are pAMca dAyakA pahelAMne samaya anukrame tA. 27-1928 ane tA. 4-7-1929nA roja bane saMsthAonI maLelI sAmAnya sabhAmAM bane saMsthAonA ekIkaraNane AjathI pAMca dAyakA pahelAM bhAratabhUmi para ahiMsaka satyA AvakAradAyaka nirNaya karyo, ane maMtrIo tarIke DaoN. nagInadAsa grahanA prayogavIra vizvavaMdanIya pU. mahAtmA gAMdhInA rASTralakSI je. zAha, zrI odhavajI dhanajI zAha, zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA, kartavyanA ane AjhAdInA pagaraNa mAMDavAnI dizA huja khulatI ane zrI ratilAla cImanalAla koThArIe sukAna saMbhALyuM. hatI. samagra rASTramAM cetanAno saMcAra pahelAMnI smazAna zAMti hatI. jAgRtinuM nAmanizAna na hatuM. - jaina samAjanI paristhiti te amAvAsyAnI madhya rAtrinA mukhya uddezo ghora aMdhakAra jevI hatI. jayAre dharmane nAme dhatiMga cAlatAM hatAM A saMsthAnI sthApanA vakhate mukhya ude che A pramANe rAkhaane bhAratIya samAja rUDha rAkSasI baLonA paMjAmAM sapaDAI, dharmanA nAme pIDAI rahyo hato tyAre AjathI ra500 varSa pahelAM eka vAmAM AvyA hatA: kSatriya yuvake potAnI bharajuvAnImAM jIvana sAdhanAne mArga svI (a) mukhyatve karIne jenenI dhArmika, Arthika ane sAmAkarI, krAMtinA mojAM uchALelA ane bhAratIya samagra samAjane haca- jika unnatinA upAyo rASTrahita sAcavIne javA ane amalamAM macAvI nAkhanAra kSatriya yuvakanA vArasadAro ane ene anugAmI mUkavA. gaNAto samagra jaina samAja eno vAraso sAcavI zakyo na hato; vArasAmAM maLelAM navIna vicAranA ane navIna AcAranA pravAhane (A) rASTrIya pravRttiomAM bane teTalI sahAya ApavI ane evA kilaSTa karI mUkayA hatA ke e baMdhiyAra valaNa prANaghAtaka nIvaDe jaina samAjamAM rASTrIya bhAvanA khIle tevAM pagalAM levAM. che tema jANavA- samajavA chatAM ya temAM yugAnusArI parivartana vAnuM vicArI zakatA nahi ane AvI paristhitimAM samagra jaina Atmanivedana: samAja niprANa ane nisteja baneluM hoya emAM navAI zI? A saMghamAM joDAnAra sabhya nIcenA nivedanane svIkRti ApavI gama gADha- ghanaghora aMdhakAramAM ane amAvAsyAnI madhya- paDatI:rAtrImAM paNa TamaTamatI, tArA pathapradarzaka nIvaDe che ane vaTemArgane e ja uSA tarapha cokkasa dhayeya tarapha dorI janAra preraka baLa banI (1) vicArasvAtaMtryamAM huM saMpUrNa rIte mAnuM chuM ane teTalA rahe che ane eTale ja zrI manasukhalAla jhaverIe kahyuM che: ja kAraNasara koI paNa vyakitane "saMgha bahAranI zikSA karavAmAM Ave tenI huM viruddha chuM. bIjanI baMkimAthI ye pUrNimAnA prasAdane jaina samAjanI Adhunika paristhiti jotAM ApaNA madhyathI nirakhuM te ye vAMchu, eka amAsane! dravyane upayoga mukhyatve karIne samAjanI Arthika ane AvI paristhitimAM yuvaka ane tenA saMgaThThanoe saMgharSa dvArA keLavaNI viSayaka unnatimAM ja thavo joIe ema huM TamaTamatA tArAnA AchA ujAsamAM sUjhe evA mArge saMgharSa dvArA mAnuM chuM. sthiticusta paraMparAgata jIvanamAM parivartana lAvavAno namra prayAsa (3) jainenA sarva phirakAonA kayamAM huM mAnuM chuM ane te karyo. caukaya vadhe tevI pravRttione Teko Apava, e huM mAro zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI sthApanA dharma samajuM chuM. A arasAmAM sAdhuzAhInI jaDa valaNa, bALadIyA, jUnavANI (4) samAjamAM rahelAM aneka hAnikAraka rivAjo ane mAnyasAmAjika rItarivAjo ane rASTrahita virodhI kamI mAnasa sAme tAo ane dharmanA nAme cAlate dabha e sarvane da2 saMgaThita banIne kArya karavAnA AzayathI temaja je na samAjamAM karavA mArI pharaja samajuM chuM. ucca keLavaNInA pracArane virodha karatA sthiticusta sAdhu-zrAvaka samudAyamAM parivartana lAvavAnA hetuthI I. sa. 1928nA AkharamAM (5) sAdhu vezamAM pharatA cAritrabhraSTa sAdhu sAdhvIne sAdhuane I. sa. 1929nA zarUAtanA gALAmAM be samAna lakSI muMbaI sAdhvI tarIke huM svIkArato nathI. jena yuvaka saMgha athavA jena yutha lIganI sthApanA karavAmAM AvI (6) Atmazuddhi, satyaniSThA ane sevAbhAvane huM mArA jIvanahatI. prathama saMgaThana tA. 25-11-1928nA roja zrI hIrAlAla maMtra tarIke svIkAruM chuM. rAmacaMda malabArI zrI amRtalAla vADIlAla zAha, zrI ratilAla cImanalAla koThArI, zrI dalapatabhAI bhUkhaNadAsa bhaNazALI, A badhI vigata ApavAno Azaya e che ke chellAM 50 zrI cImanalAla mehanalAla zAha, zrI kautilAla bhaNazALI ane varSanA gALAmAM samagra samAjamAM tema ja saMsthAnA baMdhAraNamAM, racazrI mohanalAla dIparAMda ceksInA prayatnothI sthApanA thaI hatI nAmAM tema ja kArya pravRttimAM AmUla parivartana AvyuM che. Ama ane taiyAra thayelA baMdhAraNa anusAra upapramukha tarIke zrI paramAnaMda chatAM paNa rASTrahita sAthe meLa meLavIne zakaya teTalI jene samAjanI kuMvarajI kApaDiyA, (pramukhanI jogavAI baMdhAraNamAM na hatI.) maMtrI sevA karavI, rASTrIya pravRttine bane teTalo vega Apava, vicAratarIke zrI ratilAla cImanalAla koThArI, ane cImanalAla mehanalAla svAtaMtrayanA ugra pakSakAra rahevuM, jene samAjanA aikyanuM satata zAha tema ja kopAdhyakSA tarIke zrI hirAlAla rAmarAMda malabArIe poSaNa ane samarthana karavuM, dAnanI dizA badalavA tarapha samAjanuM AgevAnI lIdhI hatI. vAraMvAra dhyAna kheMcatAM rahevuM, sAmAjika tema ja dharmanA nAme cAlatA e ja rIte tA. 30-4-1929nA paripatrathI zrI kalabhAI daMbhe ane pAkhaMDa sAme baMDakharI calAvavI ane janatAnI zakya bhUdaradAsa vakIla, zrI uttamarAMda dolataracaMda barADiyA, zrI sI. ena. teTalI sevA karavI A muMbaI jaina yuvaka saMghanI pravRttiono zAha, zrI cImanalAla motIlAla parIkha ane Do. nagInadAsa je. mULa sUra rahyo che. zAhe jaina yuvakonI tA. 3-5-1929nA roja eka sabhA belAvI saMghanI pravRttionA preraka khyAlo : zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI sthApanA karI, jemAM De. nagInadAsa A saMghanA vikAsane ane uttara banelI ghaTanAone je. zAha, zrI odhavajI dhanajI zAha ane zrI paramAnaMda kuMvarajI yathA svarUpe samajavA mATe Aja sudhInI tenI ujajavaLa kArakirdIne kApaDiyAe maMtrIo tarIke sukAna saMbhALyuM.. traNa vibhAgamAM vaheMcavI joIe. A banne saMsthAnA sthApakamAM, baMdhAraNa ghaDavAmAM ane anya (1) saMghanI sthApanAthI tA. 10-9-1938 sudhIne eka rIte AgevAnIbharyo bhAga bhajavavAmAM A uparAMta zrI maNilAla dAyakAne samaya. mohanalAla pAdarAkra, zrI vallabhadAsa pha_lacaMda mahetA, zrI vIracaMda (2) baMdhAraNamAM thayelAM keTalAMka maulika parivartanathI saMgha mAtra kevaLabhAI zAha, zrI rAMda lAla sArAbhAI meMdI, vagere mukhya hatA. zvetAmbara mUrtipUjaka samAjane badale samagra jaina samAjanuM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prabuddha jIvana : suvarNa jyaMtI mahotsava-vizeSAMka pratinidhitva karatA thayA tyArathI I. sa. 1953 rajata mahaoNtsava - sudhIno samaya, (3) i. sa. 1953 thI saMgha jaina vicArasaraNI paratve Adara dharAvanArA jainetaro mATe khullA mUkavAmAM Avyo tyArathI Aja sudhIno samaya. prathama dAyakAnI pravRttio : prathama dAyakAmAM mukhya pravRttie A pramANe hatI . (1) yAgya dIkSA ane temAM paNa bALadIkSAnI pravRtti sAme jehAda. (2) sAdhuonA daMbhA, zithilatAo ane ApakhudIne khullI pADavI. (3) jaina zvetAmbara konpharansane zakaya teTalA sahakAra ane pragatizIla vicAronA tenA dvArA svIkAra. (4) yugavIra AcArya zrI vijya vallabhasUrizvarajI mahArAjanI preraNAthI sthapAyela zrI mahavIra jaina vidyAlayane sahakAra, uparokata bhUmikAne kendra sthAne rAkhI thayelI pravRttiomAM saMgha taraphathI avAranavAra vividha sthaLoe sabhA bharavAmAM AvatI, jAhera vyAkhyAnonuM Ayojana thatuM, ayogya dIkSA ApatI hoya tyAM satyAgrahanuM maMDANa, patrikAonuM prakAzana ane vaheMcaNI jUnavANI vicAranA AcArya sAme jehAda, sAmAjika phissAe jema ke eka patnInI hayAtImAM bIjI patnI kAI kare to tenI sAme jehAda ane jarUra paDaye dUra dUra sudhI - Abu sudhI - saMghanA sabhyone doDAvavA, sarakArI adAlatAmAM sA karavA ane duSTa mAnavIonA hAthamAM sapaDAyelI bahenone bacAvavAnI pravRttio hAtha dharavAmAM AvI hatI. samaye samaye jaina yuvaka saMmelana tema ja pariSado bharavAmAM AvatI ane rASTrIya hIlacAlamAM sakriyapaNe bhAga levAmAM AvatA ane AjhAdInA AMdolananuM zakya teTaluM samarthana karavAmAM AvatuM. khAdI - hUMDIonuM vecANa ane jelavAsI banatA rASTra-premI vyakitao mATe abhinaMdana sabhAnuM Ayojana thatuM. AvI aneka, udyama-pravRttionI vigate vAMcatA ApaNA rUMvADA khaDA thaI jAya che. A rIte samAjane jAgRta karavAnI pravRttio hAtha dharavAmAM AvatI hatI. krAMtinI lekhamALA ane mukhapatra : prAraMbhanA kALamAM jaina jAgRti mATe jema jAhera sabhAo bharavAmAM AvatI tema bIjI bAju patrikAnA prakAzana dvArA ane dainika patrAmAM - khAsa karIne "sAMja vartamAna " mAM - lekho pragaTa karIne saMghanuM kAma jorazeArathI calAvavAmAM AvatuM. emAM paNa 'sAMja vartamAna 'mAM zrI cImanalAla saMghavIe 'krAMti' nAM upanAmathI lakhela lekhamALAo rUDhicusta jainomAM bhAre khaLabhaLATa pedA karyo hato. muMbaI jaina yuvaka saMgha patri, taruNa jaina ane pUrvakAlIna prabuddha jIvana saMghanA udbhava sAthe ja sAmayika pravRtti moTA bhAge joDAyelI rahI che. saMghanA uddeza ja jaina samAjamAM vaicArika krAnti pedA karavAnA hoI, A mATe sAptAhika yA pAkSika patra sivAya cAle ja nahiM, e khyAlathI prerAine saMghanI sthApanAnA lagabhaga eka varSa bAda zrI jamanAdAsa amaracaMda gAMdhInA taMtrIpade tA.31-8-1929 nA rAja 'muMbaI jaina yuvaka saMgha patrikA' nAme sAptAhika zarU karavAmAM AvyuM, je tA. 11-8-1931 sudhI niyamita pragaTa thayuM. tyAra bAda aDhI varSanA gALA bAda 'prabuddha jaina' e nAmathI vaLI pAchuM sAptAhika zarU karavAmAM AvyuM, jenA taMtrI tarIke zrI ratilAla cImanalAla koThArI hatA, tyAre be varSanA niyamita prakAzana bAda "amara araviMda " nI vArtA sAme sarakArI taraphathI vAMdho levAmAM Avyo ane jAmInagIrInA rUA. 6000nI sarakAre mAgaNI karI. satyAgrahanA e divasamAM ane dezabhakitanA e juvALamAM A rakama bharavAnuM yogya na lAgatAM "prabuddha jaina "nuM prakAzana tA. 9-9-1933 thI baMdha karavAmAM AvyuM. A be varSanA gALA daramiyAna zrI umedacaMda dolatacaMda boDiyA, zrI harilAla zivalAla zAha, zrI caMdrAnta sutariyA, zrI kezavalAla maMgaLadAsa zAha ane zrI ratilAla cImanalAla koThArIe taMtrI agara sahataMtrI tarIke sevA arpI hatI. vaLI traNa mAsa' bAda ''pravRttie tA. 1-1-1934 thI 'taruNa jaina'nAM tA. 1-11-'78 nAmathI pAkSika mukhapatra rUpe navA avatAra dhAraNa karyo. rAjakIya kAraNAsara, alabatta, A pravRtti jaina yutha siDIkeTa taraphthI paNa vastuta: muMbaI jaina yuvaka saMghanI doravaNI nIce pragaTa thatuM hatuM, te je tA. 1-9-1934 sudhI cAlyuM. tyAra bAda tA. 19-5-1935 'taruNa jaina' nA saMpAdana - prakAzananI javAbadArI zrI muMbaI jaina yuvaka saMghe svIkArI ane tA. 1-8-1937 nA roja enI samApti thaI. 'taruNa jaina'nA saMpAdanamAM zrI caMdrakAnta sutariyA, zrI maNilAla mekamacaMda zAha ane zrI tArAcaMda koThArIe sevA ApI hatI. A badhI patrikAoe saMghanA hetu pAra pADavAmAM karoDarajajunI garaja sArI che. jaina yuvaka pariSada ane jaina yuvaka mahAmaMDaLa I. sa. 1929 thI 1938 nA gALA daramiyAna muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI tA. 30, 31 Disembara, 1931mAM muMbaI khAte zrI maNilAla kAThArInA pramukhasthAne traNeya phirakAonA jaina yuvakonI eka pariSada bharavAmAM AvI hatI. svAgata pramukha tarIke zrI vIracaMda pAnAcaMda zAha hatA. tA. 2, 3 ane 4, me, 1934mAM suranivAsI DaeN. amIcaMda chaganalAla zAhanA pramukhasthAne prathama zvetAmbara mUrtipUjaka jaina yuvaka pariSada muMbaImAM bharavAmAM AvI hatI. A prasaMge svAgata pramukha zrI kalabhAI bhudaradAsa vakIla hatA ane maMtrIe tarIke zrI maNilAla meAmacaMda zAha, zrI amIcaMda khemacaMda zAha, zrI manasukhalAla lAlana ane zrI ratilAla cImanalAla koThArI hatA. A pariSadamAM, devadravyanA sAmAjika upayoga, vidhavA vivAhane anumeAdana, ayogya dIkSAnA sArvatrika virodha, jainAnI ekatAnuM samarthana ane strI - puruSanI samAnatAnA TharAve! pasAra karavAmAM AvyA hatA. tA. 26-6-1934nA roja amadAvAda khAte zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAnA pramukhasthAne bIjI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina yuvaka pariSada bharavAmAM AvI hatI. e pariSadanA pramukhasthAnethI apAyelA bhASaNathI amadAvAdamAM saMghanAyakomAM bhAre kSeAbha pedA thayA hatA. tA. 9-8-1936 nA roja amadAvAdanA saMghanI tAhAnI sabhAe zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAno bahiSkAra jAhera karyo pariNAme jaina samAjamAM eka tumula AMdolana UbhuM thayuM. sAmAjika saMkSobha ane gharSaNanA e divaseA hatA. A prasaMge amadAvAdanA jaina yuvakoe tyAMnA saMghanA TharAvanA asvIkAra karyo, ane tA. 6-6-1936 nA roja amadAvAdamAM lagabhaga 2000 bhAI bahenonuM sneha saMmelana zrI paramAnaMda kApaDiyAnA mAnamAM yojavAmAM AvyuM ane zrI (hAlanA vaDA pradhAna ) zrI morArajIbhAI desAInA pramukhasthAne eka abhinaMdana sabhA yojavAmAM AvI. A samagra prakaraNamAM zrI muMbaI jaina yuvaka saMghe muMbaI tema ja amadAvAdamAM sakriya bhAga bhajavyo hatA. I. sa. 1932 thI 1934nA gALAmAM zrI muMbaI jaina khuvaka saMghanA uddeza anusAra gujarAta ane saurASTramAM 40 uparAMta dhruvaka saMdhA UbhA thayA hatA ane muMbaI jaina yuvaka saMghanA TharAvono amala karavAtA hatA. A badhA yuvaka saMghanuM saMgaThana karavAnA hetuthI muMbaI jaina yuvaka saMghanI preraNAne pariNAme I. sa. 1934 nA sapTembara mAsamAM vaDodarAnA yuvaka saMgha taraphathI zrI maNilAla bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhasthAne vaDodarAmAM eka saMmelana bharavAmAM AvyuM hatuM ane be divasanA vicAra vimarzane aMte 'zrI jaina yuvaka mahAmaMDaLa" nI sthApanA karavAmAM AvI hatI. A mahAmaMDaLamAM 30 yuvaka saMghanA pratinidhioe bhAga lIdhA hatA. AvuM ja bIju saMmelana suratamAM bharavAmAM AvyuM hatuM. I. sa. 1937mAM jaina yuvaka mahAmaMDaLanuM visarjana karavAmAM AvyuM. vaDodarAno bAladIkSA virodhI kharaDo : A varSo daramiyAna e vakhatanA vaDodarA rAjye tA. 16-51933 nA roja pasAra karela 'sanyAsa dIkSA niyAmaka nibaMdha 'bAla dIkSAnI aTakAyata karatA kAyado - muMbaI jaina yuvaka saMghe varSothI upADelI bAladIkSA sAmenI bhAre laDatanuM saphaLa pariNAma gaNAvI zakAya. atre e noMdhavuM aprastuta nahi gaNAya ke sAmAnyata: e vakhatanI UgatI prajAnuM mAnasa bAladIkSA virodhI hatuM. paNa ane saMgaThita svarUpamAM jehAda svarUpa A saMsthAe ApyuM hatuM. enA A ajoDa puruSArthane nAkAmiyAba karavA mATe sthiticusta Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka 23 samAjanA agraNIoe ghaNA prayatna karyA hatA-paraMtu evI samajavaTane kaze artha nathI evuM AvA vargane samajAI gayuM hatuM. paryuSaNa vyAkhyAnamALA : AjanI ati lokapriya paryuSaNa vyAkhyAnamALAnI sau prathama zarUAta I. sa. 1932 mAM paM. sukhalAlajInI preraNA ane doravaNI heThaLa thaI. prathama paryuSaNa vyAkhyAnamALA sI. pI. Tenka para AvelAM hirAbAgamAM yojavAmAM AvI hatI. paraMtu niyamita rIte A vyAkhyAna mALA I. sa. 1936 thI Aja sudhI yojavAmAM Ave che ane je ekadhArI vikasanI cAlI rahI che. A vyAkhyAnamALAnuM vihaMgAvalokana karate suvarNa jayaMtI mahotsavanA kanvInara zrI gaNapatabhAI jhaverIne lekha anyatra Apyo che eTale e aMge ane punarAvartana karatA nathI. dazAbdI mahotsava : - saMghanA dasamA varSa daramiyAna saMghe dazAbdI mahotsava muMbaI sarakAranA e samayanA nANAsaciva zrI aNA bAbAjI laTTa nA pramukhasthAne ujavyo hato. A samAraMbhanuM uddaghATana zrI amRta paTavardhana karyuM hatuM ane te divase sAMje saMghanA agraNI sabhya zrI kakalabhAI bhudaradAsa vakIle sAMta'kucha khAte potAnA baMgalAmAM udyAna saMmelana thayuM hatuM ane rAtrinA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA sabhAgRhamAM zrI jhaveracaMda meghANInA lekagItane kAryakrama karavAmAM AvyA hatA. rajata mahotsava sudhInI kAryavAhIne dritIya tabakko : rASTra bhAvanAnA uddIpana sAthe ane samAjanA saLagatA prazna aMge keLavAyelAM lekamAnasanuM valaNa rASTranI AjhAdInA prazna kendrita thayuM hatuM. gALAmAM pracArAtmaka ke AMdolanAtmaka pravRttine badale saMskArAtmaka pravRttinI mAga vadhI hatI. vaLI, jaina samAjanA ekAda phirakAne vaLagIne tenA amuka prazna pUratI calAvavAmAM AvatI caLavaLa, rASTranA vizALa phalakanI sAme ane rASTranI AjhAdInA praznonI sAme maryAdAmAM pUrAI rahevA jevI lAgatI hatI. eTale saMghamAM jaina samAjanA badhA phirakA mATe taka ApavA mATe baMdhAraNane navo opa ApavuM jarUrI hato. daramiyAnamAM kAThiyAvADa jaina yuvaka pariSadanA mukhapatra tarIke pragaTa thatAM parivartana ' mAsikamAM 'jaina yuvaka pravRtti vize mArI daSTi' e zIrSaka heThaLa zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAnI lekhamALA pragaTa thaI. A lekhamALAmAM rajU karelI vicArasaraNIne anurUpa baMdhAraNa tA. 17-4-1938 nA roja maLela sAmAnya sabhAmAM pasAra karavAmAM AvyuM. sImAcihanarUpa A baMdhAraNamAM nIce mujaba uze nakkI karavAmAM AvyA. (1) samAjanI pragatine rdhatA aneka dhArmika tema ja sAmAjika vahema tathA kaDhione jaina samAjamAMthI ucheda karo ane dharma ane samAjanA nAme cAlatA pAkhaM khullAM pADavA. (2) AjanA pragatizIla vicAro ane bhAvanAonI draSTie ApaNI kALajUnI samAja vyavasthA parivartana mAge che tene lagatI samajaNa ane sAhityane samAjamAM vyApaka phelAvo karo. (3) samAja unnatti tema ja janasevAnI pravRttio hAtha dharavI. (4) ApaNe deza svAdhIna, svAvalaMbI ane samartha bane e theya pUrvaka dezabharamAM cAlI rahelI rAjakIya tema ja sAmAjika pravRttione zakaya sahakAra Apavo. upara jaNAvelA vicArone kendrasthAne rAkhI yuvaka saMghanI nIti ane kAryapaddhatimAM sabhyo dvArA zistapAlanane khAsa Agraha rAkhavAmAM Avyo. jainenI ekatA ane kurUDhienA ucchedanA vicAre mAnya hoya teo ja A saMghanA sabhya thaI zake evuM niya- mana karavAmAM AvyuM. pariNAme keTalAya agraNI sabhyone saMghe gumAvyA ane bhaviSyamAM A udezanI viruddhanA vartanamAM bhAga levA saMbaMdhe zistabhaMga lekhI, saMghanA sabhyonA vicAra, vANI ane vartanamAM ekarUpatA lAvavAne saniSTha prayAsa karyo. evA vakhate paNa drazane je mukhyatve najara samakSa rAkhIne sabhyone gumAvavAnuM pasaMda karavAmAM AvyuM. vaLI samagra jaina samAja mATe sabhyapada khulluM mUkavAmAM AvyuM tenA pariNAme paNa thoDA sabhyo gumAvyA, paNa anya phirakAomAMthI. navA sabhyo thayA. mAtra zvetAmbara mUrti pUjaka jaina samAja pUranuM yuvaka saMghanuM kArya maryAdita na rAkhatAM samagra jaina samAjanA vizALa phalaka para saMghanI pravRttio karoTIe caDI. atre e noMdhavuM rasaprada thaze ke be samAMtara yuvaka saMdha paikI tA. 3--1929 nA roja sthapAyela muMbaI jaina yuvaka saMghanA baMdhAraNa anusAra, 16 varSathI uparanA koI paNa jainane sabhyapadano adhikAra hato. eTale ke saMghanA udarvAkarANanA bIja prAra bhamAM ja paDelAM hatAM. saMyegavazAta A maryAdA eka dAyakA sudhI rahI e alaga vAta che. prabuddha jainanuM navasaMskaraNa : prabuddha , jIvana rUpe: saMghanI navaracanA bAda saMdhanA mukhapatra sivAya saMghanA vicArone pracAra na ja thaI zake e pAyAnI vAtane dhyAnamAM laIne saMghanI kAryavAhaka samitie saMghanA mukhapatra tarIke tA. 1-5-1939 thI 'prabuddha jaina" (pAkSika ) pragaTa karavAne nirNaya karyo tyArathI 'bhArata choDe.' nI 1942 nI krAMtinA savinaya satyAgraha daramiyAnanA cAra mAsa sivAya A patra ekadhAruM prakAzita thAya che. tenA taMtrI tarIke amuka kAraNosara zrI mANekalAla mekamacaMda zAhanuM nAma mukavAmAM AvyuM ane vacalA gALAmAM tA. 15-1-1949 thI tA. 1-5-1950 sudhI zrI jaTubhAI mahetAe ane tA. 15-51950thI tA. 15-4-1951 sudhI zrI dhIrajalAla dhanajIbhAI zAhe 'prabuddha jaina' nA saMpAdana karyanI javAbadArI svIkArI hatI. vacagALAnA be varSa sivAya zarUAtathI potAnA dehAMta sudhI zrI paramAnaMdabhAIe saMpAdananI javAbadArI adA karI hatI ane tA. 1--1951 thI te taMtrI tarIke paNa emanuM ja nAma mUkavAmAM AvyuM hatuM. paramAnaMdabhAInA dehavilaya bAda saMghanA pramukha, tattvaciMtaka zrI cImanalAla cakubhAI zAha taMtrI tarIkenI javAbadArI vahana kare che. patramAM rajU thatI lekhanasAmagrImAM mAnava jIvanane sparzatA aneka navA ane gUDha viSayonI talasparzI chaNAvaTa, rAjakAraNanA vaheNa, jaina samAjanA praznAnI ucca stare vicAraNA, pracAra lakSI, 5trane badale satyalakSI daSTithI lakhAtA lekhone sthAna ApavAmAM Ave che. A mukhapatrane kAkAsAheba kAlelakara, kizorIlAla mazarUvALA, mu. kedAranAthajI, 5. sukhalAlajI, svAmI AnaMda, prA. DaeN. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, 5. becaradAsa dozI Adi samAja hitaciMtaka vidvAnI lekhinIne prasAda maLyo che. " "prabuddha jaina" nA dhoraNa ane emAM pragaTa thatI sAmagrIne lAbha jainetara samAjane 'prabuddha jai na " nA nAma ' dAyika tattvathI maLa nahIM, eTale tA. 1-5-1913 thI "prabuddha jaMna" - navasaMskaraNa karavAmAM AvyuM ane 'prabuddha jaina " nA badale "prabuddha jIvana' nAma rAkhavAmAM AvyuM ane hAla paNa e ja nAme enuM prakAzana thAya che. kaTokaTInA samaya daramiyAna paNa 'prabuddha jIvana' enI svataMtra vicAranI abhivyakitane saMpUrNa paNe vaphAdAra rahyuM che ane ene yaza vartamAna naMtrI ane ApaNA saMghanA nAyaka zrI cImanalAla cakubhAI zAhane ghaTe che. zrI maNilAla mekamacaMda zAha sArvajanika vAMcanAlaya - pustakAlaya: A samaya daramiyAna mahattvanI navI pravRtti hAtha dharavAmAM AvI ane te sArvajanika vAcanAlaya ane pustakAlaya zarU karavAno tA. 10-3-1940 nA roja nirNaya levAmAM AvyuM. A vAcanAlaya ane pustakAlayanuM udghATana muMbaI IlAkAnA mAjI vaDA pradhAna zrI bALA sAheba kheranA varada haste tA. 17-8-1940 nA roja thayuM. saMghanA AtmA rUpa zrI maNilAla mekamacaMda zAhe saMghanI tema ja jaina samAjanI varSo sudhI karelI anekavidha amUlya sevAAnuM sanmAna tA. 2-4-1944 nA roja mAnyavara zrI vaikuMThabhAI ela. mahetAnA pramukhasthAne karavAmAM AvyuM. A prasaMge zrI maNibhAInA mitro-prazaMsakomAMthI rUA. 13,833/- nI ekaThI thayelI rakamanI temane thelI samarpavAmAM AvI, temAM zrI maNibhAIe rUA. 10,167/- umeryA ane rUA. 24001/- nI rakama saMghanA vAMcanAlaya ane pustakAlayanA nibhAva mATe samarpaNa karI. AvI udAtta ane asAdhAraNa udArAne lakSamAM rAkhIne A - vAMcanAlaya - pustakAlayA sAthe temanuM nAma joDavAne TharAva tA. 29-1-1944) nA roja maLela kAryavAhaka samitine sarvAnumate pasAra karyo ane tyArathI vAMcanAlaya - pustakAlaya sAthe zrI maNilAla makamacaMda zAhanuM nAma joDavAmAM AvyuM, tema ja temane saMdhanA AjIvana Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka 24 maMtrI banAvavAmAM AvyA. A rIte maLela rakama rU. 24,001/- nuM TrasTa DIDa karIne ane tene lagatuM baMdhAraNa ghaDIne vAcanAlaya - pustakAlayane saMghanI eka svataMtra sArvajanika saMsthAnuM ravarUpa ApavAmAM AvyuM. A vAcanAlaya vibhAgano hamezAM AzareM 150 thI 200 bhAIo lAbha le che ane pustakAlayamAM hAla 1250 sabhyo che. pustakAlayamAM gujarAtI, hiMdI, marAThI tathA aMgrejI ema cAre ya bhASAnA kula 106 sAmayika patrA Ave che, jemAM dainika 6, sAptAhika 30, pAkSika 16, mAsika 45, ane vArSika 9 sAmayikAnA samAveza thAya che. pustakAlayamAM Aje 11,000thI vizeSa pustako che, jemAM jaina dharmanAM badhI bhASAnAM ane Itara viSayAnA mukhyatve gujarAtI bhASAnA pustakono samAveza thAya che. raeNzana rAhata pravRtti: saMgha taraphthI I. sa. 1943 nA oNoNkaTobara mAsamAM sakhata moMghavArInA samayamAM jaina kuTuMbone madadarUpa thavAnA hetuthI raeNzana rAhatanI eka yojanA hAtha dharavAmAM AvI hatI. A yojanA dvArA rAhata yogya kuTuMbone rezana bilAmAM 50 thI 75 % nI rAhata ApavAmAM AvI hatI. 115 jaina kuTuMbone mAsika rUA. 900/sudhInI rAhata A rIte apAtAM, kula rUA. 21,300/- nI rAhata ApavAmAM AvI. 1944nA gAdInA dhaDAkA bAda A rAhatanI mAga ochI thatI gaI ane pariNAme 1946 nA DisembaramAM A pravRtti baMdha karavAmAM AvI. A pravRttimAM raeNzana--rAhatanI dukAna calAvatI saMsthAo (1) zrI ghoghArI vIsA zrImALI jaina jJAti, muMbaI (2) yuvaka sTorsa, muMbaI ( 2 ) zuddha svadezI sTaoNrsa, prArthanA samAja, (4) grAmoghoga gAMdhI sevA senA, nAnAceAka, (5) zrI mATuMgA gujarAtI sevA maMDaLa, mAtruMgA ane (6) zrI ghATakopara sArthajanika sevA samAja, ghATakoparanA sahayoga sAMpaDayA hatA, jenI noMdha letAM AnaMda thAya che. hastaudyoga pravRtti : raeNzana rAhata yojanAne pUraka evI eka sArvajanika hasta udyoga rAhata yojanA muMbaInI mukhya strI saMsthA bhaginI samAjanA sahakArathI, saMgha taraphathI A arasAmAM zarU karavAmAM AvI. A yojanAnusAra, rAhatano lAbha levA IcchanAra vyaktie sUtara kAMtIne khAdI bhaMDArane Ape ane khAdI bhaMDAra taraphathI maLatI kaMtAmaNanI rakama jeTalI ja rakama saMgha Ape evI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. A yojanAnA lAbha lenAra bahu ochI vyakitao nIkaLatAM A yojanA thoDA samaya bAda baMdha karavAmAM AvI hatI. rekhAbena dAmajI vaidakIya rAhata pravRtti : raeNzana rAhatanI yojanA baMdha karI e ja arasAmAM saMghe jaina samAja pUratI maryAdita evI vaidakIya rAhatanI pravRtti zarU karI hatI jyAre zrI maNilAla mekamacaMda zAhe rU. 24,001/- saMghane samaryA tyAre temaNe narsiMga esosiyezananA DIplAmA levA IcchatI jaina bahenane madada karavA mATe saMghane rU. 1,000/- nI rakama ApI, satata jAherAta chatAM be varSa sudhI AvI madadanI jarUriyAtavALI eka paNa jaina bahena AgaLa na AvI. pariNAme A rakama zrI maNibhAInI saMmatithI jainA mATenI vaidakIya rAhata mATe kharcavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. A rAhata kArya Aja paryaMta ekadhAr cAle che ane koI paNa jainane saMgha taraphathI davA yA ijekazano apAvavAmAM Ave che. makAna phaMDamAM zrI dAmajIbhAIe rUA. 5,000/meLavI ApyA ane rUA. 10,000 ApavA vacana ApyuM tene anulakSIne tA. 6-9-1969nA roja maLela vyavasthApaka samitie A rAhata kendrane rekhAbena dAmajIbhAI vaidakIya rAhata kendra e pramANe nAma ApavAno TharAva karyo, DaoN. meghANInuM smAraka : jemanI dardabharI, mAnavatApreraka vArtAothI 'prabuddha jaina' loka priya banyuM hatuM ane saMghanI navaracanA bAda jemaNe varSo sudhI saMghanuM maMtrI tarIke sukAna saMbhALyuM hatuM tevA DaoN. gulAla dharamacaMda meghANInuM avasAna tA. 10-1-1947 nA roja komI saMgharSanA bhAga banatA thayuM. temanA smAraka mATe sabhyo taraphathI rUA. 2,300/maLatAM, saMghe rUA. 200/- umerIne rUA. 2,500/- nI rakama sastuM sAhitya tA. 1-11-'78 mudraNAlayane mAnavatA sparzI vArtAonA prakAzana mATe ochAmAM ochA pAMca daLadAra pustakonA prakAzana mATe soMpavAvAmAM AvI. tadAnusAra sastuM sAhitya mudraNAlaye (1) mANasAInI vA ane( 2 ) ucca jIvananI maMgaLa vAtA - ema be pustakonuM prakAzana karyuM che. dhArmika sAmAjika kAyadAonuM samarthana : dhArmika tathA jAhera sakhAvanuM niyamana karavA saMbaMdha I. sa. 1948 mAM jaina - jainetara samAjanA AgevAnonI jubAna nIo, muMbaI sarakAra niyukata TenDulakara samitie lIdhI hatI. jaina maMdiramAM ekaThA thatAM devadravyano prazna A samiti samakSa upasthita thayo hato. devadravyanA upayoga maMdiranA nirmANa ane nibhAva sivAya anya hetu mATe kadApi thaI ja na zake evI jainAnI paraMparAgata mAnyatA che. A dravyanAM sAmAjika upayogano saMghane prAraMbhathI ja Agraha rahyo che. tyAre sarakAra niyukata TenDulakara samiti samakSa zrI paramAnaMdabhAIe saMghanA maMtavyane spaSTa svarUpe vyakata karyuM hatuM. sAmAjika kAyadAo jevA ke pablika cerITebala TrasTa ekaTa, mAnioMdha dhArA, dripatnI pratibaMdhaka dhAro, harijana maMdira praveza dhArA, samAja bahiSkAra pratibaMdhaka dhAro, lagnaviccheda dhAro "AvA aneka hAtha dharAyela sAmAjika kharaDAonuM saMghe samarthana karyuM hatuM, sAmAjika - dhArmika kAyadAonA samarthanathI sthiticusta samudAyane sakhata roSa saMghe vahArI lIdhA hatA. sva. maNibhAInuM smAraka : saMghanA utkarSanI satata ciMtA sevatA saMghanA AjIvana maMtrI zrI maNilAla mekamacaMda zAhanA tA. 26-7-1952nA roja nIpajela avasAnathI saMghane paDelI khoTa vaNapUrAyelI raheze. saMghane emanA tana, mana ane dhanathI haMmeza suyoga sAMpaDayo hatA. temanI dhagaza, sevA ane saMghane satata unnatinA paMthe laI javAnI bhAvanA ananya hatI. saMghamAM aneka kAryakartAo AvyA ane gayA; paraMtu temaNe saMghanI je ciMtA sevI che te ajoDa hatI ane samayanA takAdA sAme teo aDIkhama UbhA rahyA hatA ane aDhaLaka arthapUravaNIthI saMghanI pravRttione jIvaMta rAkhI hatI. tA. 31-7-1952nA roja zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA sabhAgRhamAM sara maNilAla bAlAbhAI nANAvaTInA pramukharasthAne emane zraddhAMjali arpavA maLelI zAkasabhAmAM 'maNibhAI smRti phaMDa samiti'nI nimaNUka karavAmAM AvI ane zrI tArAcaMda lakSmIcaMda koThArI ane zrI dhIrajalAla dhanajIbhAI zAhane maMtrI tarIke javAbadArI soMpavAmAM AvI. A smRti phaMDamAM rU|. 25,000)nA dhanarAzi saMcaya karavAno nirNaya karavAmAM Avyo. tadnusAra A 2kama jUna, 1954 sudhImAM ekatra thatAM zrI saMyukta jaina vidyArthIgRhane arpaNa karavAmAM AvI che. temanA eka tailacitrane anavAraNavidhi saMghanA kAryAlayamAM tA. 1-3-1952nA roja zrI kAkAsAheba kAlelakaranA varadahaste karavAmAM AvyA hatA. pustaka prakAzana : I. sa. 1944mAM zrI maNilAla mAkamacaMda zAhe saMghane apela rUA. 2,4001 nI rakama uparAMta zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyAnA lekhonA saMgraha pragaTa karavA tema ja Do. vRjalAla dharamacaMda meghANInI vArtAone saMgraha prakaTa karavA mATe rUpiyA eka eka hajAra saMghane ApyA hatA. A rakamamAMthI saMghe I. sa. 1945mAM 'ALAM haiyAM' nAmanA vArtA saMgrahanuM prakAzana karyuM hatuM, je suratamAM ja khapa jatAM sastu sAhitya mudraNAlaye enI bIjI AvRtti pragaTa karI hatI, jyAre zrI paramAnaMdabhAInA lekhAnA saMgraha 'satyama 'zivama suMdarama'nuM prakAzana karavAmAM AvyuM hatuM, jenuM saMpAdana zrI yazavaMta dozIe karyuM hatuM ane kAkAsAheba kAlelakara ane paM. sukhalAlajIe pravezako lakhI ApIne prastuta lekha saMgrahane vadhAre samRddha banAvela che. saMghanA rajata mahotsava: saMghanI sthApanAnA aDhI dAyakAnI ujavaNInA zubha prasaMga saMghanA itihAsamAM yAdagAra banI raheze. saMghanA rajata mahAtsava Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa yaMtI mahotsava - vizeSAMka 25 ghaNA samayathI cAlatI hatI. A aMge sau prathama vicAra tA. 23-9-1918 nA roja kAryavAhaka samiti samakSa mUkavAmAM Avyo hato, ane tenI javAbadArI rDo. ramaNalAla cImanalAla zAha tathA zrImatI tArAbena ramaNalAla zAhane soMpavAmAM AvI hatI. taddanusAra tA. 9-3-1959 thI tA. 15-3-1959 ema sAta divasa mATe blevAkI lejamAM vasaMta vyAkhyAnamALA yojavAmAM AvI hatI, jenI vigata A pramANe che :| viSaya vyAkhyAtA purAtattva ane jaina Agama Adine abhyAsa Da. umAkAnta pI. zAha sarvodaya vicAraNA prA. upAbena mahetA saMskAra ane svataMtratA zrI kanaiyAlAla mA. munazI lekazAhI zrI gaganavihArI mahetA ApaNI keLavaNI prA. gaurIzaMkara jhAlA grAma AyojananA pAyA zrI navalabhAI zAha duniyAnI puna: racanA zI kAkAsAheba kAlelakara saMjogavazAta A pravRtti pachInA varSamAM cAlu na rahI zakI. paraMtu eka dAyakA bAda tA. 6-2-1969 nA roja saMghanA e vakhatanA kAryavAhaka samitinA sabhya (ane hAla maMtrI) zrI ke. pI. zAhe vasaMta Rtu daramiyAna rASTrIya ekIkaraNa upara vyAkhyAnamALA yojavA aMge patra dvArA prastAva mUkyo. tadAnusAra e varSa mahA tmA gAMdhIjInI janma zatAbdInuM varSa hAIne be vyAkhyAne gAMdhIjI vize ane be vyAkhyAne rASTrIya ekIkaraNa viSe - ema cAra vyAkhyAnI vasaMta vyAkhyAnamALA yojavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. taddanusAra vasaMta vyAkhyAnamALAnuM Ayojana thayuM hatuM, tyArathI prati varSa niyamitapaNe A vyAkhyAnamALA saMdhanA nAyaka zrI cImanalAla cakubhAI zAhanA pramukhasthAne yojAya che. samAraMbhanuM samagra Ayojana karavA mATe eka vagadAra rajata mahotsava samiti nImavAmAM AvI hatI, jenA pramukha tarIke zrI khImajI mAMDaNa bhujapuriyA, upa pramukha tarIke zrI lIlAvatIbena devIdAsa, maMtrI tarIke zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA ane zrI TI. jI. zAha ane kapAdhyakSa tarIke zrI cImanalAla pI. zAhanI varaNI karavAmAM AvI. uparAMta samAjanA 26 agaNIone samitinA sabhya tarIke javAbadArI seMpavAmAM AvI. A rajata mahotsava samitie zanivAra, tA. 9-10-1954 thI zanivAra tA. 16-10-1954 sudhIno paMcaraMgI kAryakrama saphaLatApUrvaka pAra pADayo hato. vigatavAra kAryakrama A pramANe hato : zanivAra, tA. 9-10-1954 : sAMjanA 6-30 kalAke bhAratIya vidyAbhavanamAM zrI maNilAla makamacaMda zAha sArvajanika vAcanAlaya -pustakAlayanA lAbhArthe lITala beleTa phUpanA "rAmAyaNa" (kaThapUtaLI nRtya nATikA)ne sAMskRtika kAryakrama. mahotsava pramukha : zrI kAkAsAheba kAlelakara. atithi vize : 5. sukhalAlajI, 5. becaradAsajI.. udaghATaka : zrI nArAyaNa desAI ravivAra, tA. 10-1-1954 : savAre 9-00 kalAke rajata mahotsava saMmelana bhAratIya vidyA bhavanamAM. sAMje 6-00 kalAke prANasukhalAla maphatalAla svImiMga bAthamAM sabhya tathA zubhecchakonuM sahabhajana. semavAra, tA. 11-10-1954: sAMje 6-30 kalAke sabhyo mATe manoraMjana kAryakrama. maMgaLavAra, tA. 12-10-1954 : rAtre 8-00 thI 11-00 naukA vihAra. zanivAra, tA. 16-10-1954 : saMghanA pramukha zrI khImajI mAMDaNa bhujapuriyA taraphathI nyu ArAma resToranTamAM rajata mahotsavanA kAryakramane saphaLatApUrvaka pAra pADavAmAM madadarUpa thayelA bhAI bahenanuM sneha saMmelana. A prasaMge "prabuddha jIvana'ne 64 pRSThane tA. 1-11-1954 nA roja rajata mahotsava vizeSAMka bahAra pADavAmAM Avyo hato. jemAM saMghano vistRta paricaya, rajata mahotsavanA uparokata kAryakramanI saMpUrNa vigate, saMmelananA pramukha zrI kAkAsAheba kAlelakara, udghATaka zrI nArAyaNa desAI, paM. sukhalAlajI, paM. becaradAsajI, paM. dalasukha mAlavaNiyA, majUra khAtAnA pradhAna zrI zAMtilAla zAha vagerenA pravacane ane vidrajanAnA lekhe pragaTa karavAmAM AvyA hatA. trIjo tabakko : rajata mahotsavanI Aja sudhI: trIjo tabakko saMghanA vikAsane ane svAvalaMbanane tabakko lekhI zakAya. A samaya daramiyAna niyamitapaNe vasaMta ckhyAnamALAne I. sa. 1969 thI prAraMbha thayo ane sAhityanA hotre I. sa. 1976 thI vidyA satranA prAraMbhathI navI bhAta pADI. jijJAsuonI jijJAsA saMtoSavA I. sa. 1977 thI abhyAsa vartunanI zarUAta karI, te e ja varSathI premaLa jyotinI pravRtti dvArA pIDitone mAnasika zAMti ane huMpha tema ja Arogya viSayaka temanI jarUriyAto mATe madadanuM kArya niyamita zarU karyuM. A badhAnI sAthe Arthika dRSTie svAvalaMbI thavA AjIvana sabhyanI yojanA karI ane e paNa saphaLatApUrvaka pAra paDI. Ama A samagra gALo navI pravRttio hAtha dharavAno ane svAvalAMbanane gALo gaNI zakAya. jaina - jeneto sarvane sabhyapadane adhikAra : tA. 31-7-1954 nA roja maLela saMghanI sAmAnya sabhAe saMghanA kAryotrane vistRta banAvyuM ane saMdhanA sabhyapadane adhikAra jaina vicArasaraNI pratye Adara dharAvatA jaina - jainetara koI paNa vyakitane ApavAmAM Avyo. adyApi paryata sabhya thanAra jana hoya e Avazyaka hatuM. A rIte saMghanA baMdhAraNamAM rahela sAMpradAyika tattvane dUra karavAmAM AvyuM ane vizALa janatA mATe dvAra khullA mUkatA jaina samAja karatAM satya ane ahiMsA jenA pAyAmAM che evI jena vicArasaraNI upara saMghe vadhAre bhAra ApI mUkayo che. vasaMta vyAkhyAnamALA : A paryuSaNa parva daramiyAna je rIte vyAkhyAna mALA yojAya che. e rIte vasaMta RtumAM vyAkhyAnamALA yojAya evI vicAraNA 'prabuddha jIvana'ne rajata jayaMtI samAroha: I. sa. 1964mAM saMghanA mukhapatra 'prabuddha jIvana (pahelI 'prabuddha jaina') nA prakAzanane 25 varSa pUrAM thayAM. e prasaMge 'prabuddha jIvana'ne rajata jayaMtI mahotsava ujavavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM ane e varSanI paryuSaNa vyAkhyAnamALA daramiyAna ane navembara, 1964mAM thayela ujavaNI daramiyAna prabuddha jIvana" ne svAvalAMbI banAvavA rUA. 25COO} ne nidhi saMcaya karavAno nirNaya karavAmAM Avyo hato ane samAjamAMthI jene utsAhapUraka pratyuttara maLyA hatA. rajata jayaMtI mahotsavane samagra kAryakrama nIce pramANe hato : divasa ane samaya kAryakramanI vigata nA. 14-11-1964 zanivAra, sAMjanA bhAratIya vidyA bhavana patrakAratva aMge 5-30 kalAke. jAhera saMvAda pramukha : zrI gaganavihArI la. mahetA tA. 15-11-1964 ravivAra, savAranA 9-00ka. bhAratIya vidyA bhavana "prabuddha jIvana" rajata jayaMtI samAroha pramukha: zrI kAkAsAheba kAlelakara atithivizeSa: paM. sukhalAlajI tA.15-11-1964 ravivAra, sAMjanA 6-00ka, tArAbAI haeNla saMgIta tema ja nRtyano kAryakrama tA. 16-11-1964 : prANasukhalAla somavAra, sAMjanA 6-15 ka. maphatalAla sneha saMmelana ' svImIMga pUla, kApheTeriyA pramukha: zrI bhavAnajI arajaNa khImajI prabuddha jIvana' 25 varSa pUrA kare tyAre yojAyela rajata jamatI mahetsavamAM patrakAratva aMge parisaMvAda yojAyo hato. temAM (1) : patrakAratva: vyavasAya ke dharma? (2) jAhera khabaranuM prakAzana Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 - - ane naitikatA (3) yenakena prakAraNe gupta khabara meLavIne pragaTa karavAnI nItinI yogyatA (4) koI paNa jAhera saMsthA yA vyakitanI badaboImAM rAcatuM patrakAratva (Yellow Journalism) (5) puraskAra badala lakhAtAM lakhANo ane lakhANo badala apAta puraskAra (6) kevaLa dhaMdhAdArI patrakAratva (Ownership Journalism) (7) patrakAratva : pakSalakSI ke lokalakSI? (8) dainika patrone lagatuM patrakAratva ane sAmayika patrone lagatuM patrakAratva (9) lekazAhInA saMdarbhamAM patrakAratvanuM kartavya ane phALe vagere viSayane najara samakSA rAkhavAmAM AvyA hatA. abhyAsa vartuLa: tA. 14-3-1957 nA roja maLela kAryavAhaka samitinI sabhAmAM saMghanI pravRttio vistAravA aMge ane e pravRtti ethI AnaMdavibhora banela aMtarAtmA bolI UThe ke AnuM nAma yuvaka saMgha' - e daSTie (1) pharatI haspiTala, (2) abhyAsa vartuLa ane (3) bekArI nivAraNa vagere aMge kAryavAhI hAtha dharavA vicAra vinimaya thayo hato. e paikI sAmAnya jananI jijJAsAvRttine saMtoSe e mATe vividha viSayanA niSNAtane emanA kSetra vize mAhitI ane chevaTanI pragatithI jijJAsurasikone mAhitagAra karavA sAthe praznottarI jevA kAryakrama prati mAsa ane pAchaLathI dara be mAse hAtha dharavAnI bhAvanA, alabatta, I. sa. 1957 mAM to pAra na paDI. paraMtu tA. 11-3-1975 nA roja saMghanA nAyaka zrI cImanalAla cakubhAI zAhanA 75 mA janmadivasathI A pravRtti niyamita zarU thaI che ane tenA saMcAlaka tarIke zrI subodhabhAI javAbadArI saMbhALe che. saMghanA vikAsazIla tabakkAmAM A rIte A pravRttine umere thaze. vidyAsatra : saMgha dvArA cAlatI paryuSaNa ane vasaMta vyAkhyAnamALA uparAMta dara varSe Disembara - jAnyuArImAM sAhitya, zikSaNa vinA vyAkhyAne, parisaMvAda vagere mATe vidyAsatranI pravRtti zarU karavA mATe zrI ramela maMgaLajI mahetAe rUA. 20,000 nI rakama, A pravRtti sAthe emanA pitAzrI sva. maMgaLajI jhaveracaMda mahetAnuM nAma joDavAnI bhAvanA sAthe I. sa. 1976 mAM ApI. tyArathI A pravRtti niyamitapaNe hAtha dharAya che ane tenA pramukha sthAne Do. ramaNalAla cImanalAla zAha birAje che, eTaluM ja nahi paraMtu A pravRtti pAra pADavAnI saMpUrNa javAbadArI teozrI vahana kare che. I. sa. 1976-77nuM varlDa mahAkavizrI nAnAlAlanI janma zatAbdInuM varSa heI, kavi nAnAlAlanuM na'Taya kalA tatva' e eka ja viSaya upara traNa divasanA vyAkhyAna zrI caMdravadana cI. mahetAe InDiyana maracanTasa cembaranA hailamAM ApyA hatA. tyArathI A pravRttiA niyamita cAlu che. cAlu varSe tA. 7, 8 ane 9 Disembara, 1978 nA roja prA. zrI manasukhalAla jhaverInA vyAkhyAna (1) sAhitya zA mATe ? (2) bIjI kaLAo ane vADamaya ane (3) rasAsvAdanA keTalAka ' prazna - ema traNa viSayo para yojavAmAM Avyo che. vAMcanAlaya-pustakAlayanA lAbhArthe sAMskRtika kAryakrama zrI maNilAla makamacaMda zAha sArvajanika vAcanAlaya pustakAlayane vikasAvavAnI ati AvazyakatA hatI. jijJAsuone jadAja dA vipaze ke vibhAgavAra chellAmAM chellA prakAzana vasAvI zakAya e mATe ceriTI zo dvArA mAtabara rakamane nidhisaMcaya karavAne tA. 22-10-1973nA roja maLela kAryavAhaka samitie nirNaya karyo. A aMge nimAyelI upasamitinA sabhya tarIke zrI zAMtilAla devajI naMdu (kanvInara), zrI ratilAla cImanalAla ke ThArI, zrI cImanalAla je. zAha, zrI subodhabhAI ema. zAha, zrI amara jarIvAlA ane zrI jayaMtilAla phattecaMda zAha hatA. tadAnusAra, tA. 3-3-1974nA roja AI.ena.TI.nuM sarjana "saMtu raMgIlI"nA nATakane zo savAranA 9-30 kalAke bhulAbhAI desAI eDiToriyamamAM rAkhavAmAM Avyo hato. A prasaMge maLela bheTa ane soveniyaramAM maLela jAherakhabara dvArA rU. eka lAkhano nidhisaMcaya thayo hato. dAtAone A take 'ame AbhAra mAnIe chIe. ' ' premaLa jyoti , saMgha dvArA "premaLa jyoti"nI navI pravRttinI zarUAta tA. 21-10-1976nA roja dhanaterazanA zubhadine karavAmAM AvI. A pravRttinA kanvInara tarIke zrImatI nira bena zAha pravRttinI zarUAtathI AjasudhI javAbadArI sarasa rIte saMbhALe che. prAraMbha 14-15 bahenethI karIne hAla 50 baheno A pravRtti sAthe saMkaLAyela che. jana kilanikathI A pravRttinI zarUAta karavAmAM AvI ane bIjI aneka saMsthAonI mulAkAta levAmAM Ave che, ane zakita pramANe jarUriyAtamAM madadarUpa thAya che. A pravRttine vega ApavA zrImatI vidyAbena taraphathI temanA pati sva. mahAsukhabhAI zAhanuM nAma A pravRtti sAthe joDavuM evI samajaNathI rUA. 20,000nuM dAna saMghane maLyuM che, jene saMghe saharSa svIkAra karyo che. ' zrI dIpacaMda tribhovanadAsa zAha TrasTa saMghanA eka vakhatanA maMtrI ane agraNI zrI dIpacaMda tribhovanadAsa zAhanA suputrI zrI tArAbena ramaNalAla zAha ane ane Do. ramaNalAla zAha taraphathI emanA pU. pitAzrInI smRtimAM jaina dharmanA pustakonA prakAzana mATe rU. 30,000nuM dAna ApavAmAM AvyuM, jene saMghanI kAryavAhaka samitinI tA. 12-4-1976nA reje maLela sabhAe sAbhAra svIkAra karyo. A pravRtti aMge sAmAnya janatA pAsethI dAna maLela che ene ame AvakArIe chIe. A pejanAnusAra solApuranI kaeNlejanA AcArya Do. bhagavAnadAsa tivArIe hindImAM lakhAyela 'mahAvIravANI pustakane anuvAda zrI tulacaMda haricaMda dozIe karI Ape che, jenuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. ' zrI cI. ca. zAhanA pustaka prakAzana aMge zrI cImanalAla cakubhAI zAhanA lekhenA saMgrahanuM eka pustaka pragaTa karavAno nirNaya karyo tenA saMdarbhamAM zrI TapulAla bhagavAnajI mahetA (phavaita) taraphathI rU. 1,500 ane me. cImanalAla pepara kAM. taraphathI rUA. 1,500 I. sa. 1975-76 daramiyAna bheTa maLyA hatA. A nirNaya anusAra ane maLela bheTa rakamamAMthI zrI cImanabhAInA lekhono saMgraha "avagAhananuM prakAzana karavAmAM AvyuM che, jenuM saMpAdana Dha. ramaNalAla cImanalAla zAha ane zrI yazavaMta dozIe karyuM che. A prakAzana aMge zrI cImanalAla cakabhAI zAha TrasTa taraphathI paNa rUA. 10,000nI lena prakAzanAthe maLI che. makAna phaMDa. dhanajI sTrITamAM saMghanA Avela kAryAlayanI jagyA TUMkI paDatAM vizALa jagyA zodhavAnI jarUra UbhI thaI ane e mATe makAna phaMDanI Tahela nAkhavAmAM AvI. makAna phaMDanI pravRttimAM | bAbubhAI jI. zAha ane dAmajIbhAIe abhUtapUrva utsAha dAkhavavA sAthe rU. 5,001,nI rakama bannee ApI ane makAna phaMDamAM 3. 77,000 maLyA. A rIte Arthika javAbadArI haLavI thatAM, saradAra vallabhabhAI paTela roDa paranA TopIvALA menzanamAM bIjA mALanI jagyA lagabhaga 2,000 corasaphUTa levAmAM AvI, jemAM 3043 no suMdara haila paNa che, ane vartamAna kAryAlaya paNa tyAM ja AveluM che, A rIte vizALa hola sAthe jagyAnI vyavasthA thatAM vAMcanAlaya-pustakAlayane anukuLa vAtAvaraNa UbhuM thayuM ane abhyAsa vartuLanI pravRtti mATe nAno suMdara vyAkhyAna hola paNa maLyo. baMdhAraNamAM pheraphAra ane AjIvana sabhya ApaNA saune e sAmAnya anubhava che ke vApaka lavAjama yathAsamaya mokalI zakAtuM nathI. ene badale AjIvana sabhyanI thojanA amalamAM mUkI hoya te vizeSa anukULatA rahe evo sUra saMghanI zubhecchako ane prabuddha jIvananA vizALa cAhaka vargane hate. A bAbatane lakSamAM rAkhI saMghanA baMdhAraNamAM saMghanA AjIvana sabhya thavAnI jogavAI I. sa. 1973 mAM karavAmAM AvI ane AjIvana sabhyanuM lavAjama rUA. 251 rAkhavAmAM AvyuM. amane jaNAvatA AnaMda thAya che. pAMca varSanA TUMkA gALAmAM saMghanA 1100 AjIvana sabhya thayA che ane A rIte saMdhane kAyamI sabhya maLatAM saMghanI naitika tAkAta vadhI che. AjIvana sabhya thanAra dareka zubhecchakone ame AbhAra mAnIe chIe. ! Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka 27. nirNaya kamiTImAM karavAmAM Avyo ane tenuM lakSyAMka rUA. 2,50,000 nuM rAkhavAmAM AvyuM che. amane jaNAvatA AnaMda thAya che ke ame Apa saunA premALa ane audAryabharyA sahakArathI A lakSyAMka vaTAvI cUkyA chIe. suvarNa svaMtI mahotsavane kAryakrama nIce pramANe rAkhavAmAM Avyo che. ravivAra tA. 12-11-1978 savAranA 9-0 klAke suvarNa yaMti mahotsavanuM udghATana ane parisaMvAda, udhATaka : saMsadasabhya prA. purUSottama mAvaLaMkara. vakatA : zrI yazavaMta zukala. zrI harIndra dave ane Do. sureza dalAla sthaLa: bhAratIya vidyAbhavana. gurUvAra tA. 16-11-1978 sAMjanA 6-30 kalAke devI saMketa' nRtya nATikAne sAMskRtika kAryakrama, sthaLa: biralA mAtuzrI sabhAgAra. zukravAra tA. 17-11-1978 sAMjanA 7-00 kalAke, saMghanA parivAranuM sahabhejana ane saMdhanA kAryAlaya maMtrIzrI zAMtilAla TI. zeThanuM sanmAna ane rUA. 51,080 nI thelI arpaNa, sthaLa: biralA krIDA kendra, copATI. zanivAra - ravivAra anukrame tA. 23-12-1978 ane tA. 24-12-1978 akhIla bhAratIya jaina yuvaka pariSada : pariSadanuM udghATana ane traNa beThaka-yuvakonA prazno aMge vistRta kAryakrama Apa saunI hUMpha ane mamatA, audAryabharyA sahakAra ane ullAsabharyA vAtAvaraNa vacce saMghanA suvarNa yaMtI mahotsavanI ujavaNI thAya che A prasaMge Apa saunuM abhivAdana karatAM ame AnaMda ane gaurava anubhavIe chIe. li0 bhavadIya cImanalAla cakubhAI zAha: pramukha, cImanalAla je. zAha, rasikalAla mohanalAla jhaverI : upapramukha ke. pI. zAha. gaNapatalAla maganalAla jhaverI maMtrIo. kanvInara, suvarNa jayaMtI mahotsava pravINacaMdra ke. zAha-koSAdhyA, sva. zrI paramAnaMda kApaDiyA smArakanidhi saMghanA sthApako paikInA agraNI sabhya ane saMghane varSo sudhI maMtrI, upapramukha ke pramukha tarIke sevA arpanAra ane 'prabuddha jIvana'nI trIsa varSathI paNa vadhu samayanA gALA sudhI taMtrI tarIkenI javAbadArI vahana karanAra zrI paramAnaMdabhAI kApaDiyAnA avasAnathI saMdhane na purAya evI khoTa paDI che. temanI mRti kAyama rahe e hetuthI zrI paramAnaMda kApaDiyA mAraka nidhi saMcita karavAmAM Avyo, jemAM atyAra sudhImAM rU. 1,43,775/jamAM che. A smAraka nidhimAMthI "prabuddha jIvana'ne prati varSa rU. 5000/- maLe che ane zrI paramAnaMda kApaDiyA smAraka nidhinA | TrasTIoe rUA. pa000/- gujarAtI sAhitya pariSadane ApyA che, je cokkasa prakAranA prakAzanane zrI paramAnaMda kApaDiyA pAritoSika rUpe ApavAnI zarate seMpavAmAM AvyA che. gujarAtI sAhitya paripade tene sAbhAra svIkAra karela che. zrI paramAnaMda kApaDiyA sabhAgRha saMghanA navA kAryAlayamAM 30 x 30 nA hailanI sAthe zrI paramAnaMdabhAInuM nAma joDI "zrI paramAnaMda kApaDiyA sabhAgRha" evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM che. alabatta, saMghe A nirNaya emanI hayAti daramiyAna lIdho che. A rIte paNa emanI yAdagIrI saMsthA sAthe kAyamI dhoraNe jaLavAI rahI che. anya pravRttio upara jaNAvelI pravRttio uparAMta saMghe bIjI nAnI moTI ghaNI pravRttio hAtha dharI che. prati varSa abhyAsa vartuLanI pravRtti hAtha dharI e pahelAM judA judA vidvAne muMbaImAM Ave tyAre emanI viTanAno lAbha maLe te hetuthI emanA pravacane goThavavAmAM aAvyA che. muMbaInA vidvAnone paNa parasparanI anukULatA mujaba A dhoraNe saMghane lAbha maLyo che. " saMghanA sabhyonA paryaTananuM Ayojana karavAnI zrI paramAnaMdabhAInI cokkasa daSTi hatI. kudaratI saundaryanuM rasapAna ane naukA vihAranuM Ayojana ane e dvArA saMghanA parivAranA sabhyo ane kuTuMbIjano paraspara nikaTa Ave e hetuthI avAranavAra paryaTane yojAyA che. saMghane zarUAtathI ja jemanA AzIrvAda ane sahakAra maLe. che te vidradava zrI kAkAsAheba kAlelakara ane paMDita De. sukhalAlajInA sanmAnane prasaMga paNa saMdhe yojayo hato. muMbaInI anya saMsthAonI sAthe zrI kAkAsAheba kAlelakara paSThipUti , samAraMbhanuM Ayojana karavAmAM saMghe agragaNya bhAga bhajavyo hate ane 5. sukhalAlajInuM sanmAna paNa saMdha taraphathI muMbaI yunivasiTInA kaoNozana holamAM, e vakhatanA bhAratanA uparASTrapati sarvapallI rDo. rAdhAkRSanananA pramukhasthAne karavAmAM AvyuM hatuM. A prasaMge emane rU. eka lAkhanI thelI arpaNa karavAmAM AvI hatI. saMghanA rajata mahotsava prasaMge paNa paM. sukhalAlajI ane . becaradAsajInuM sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. 'prabuddha jIvana' nA vizeSAMko samayAnusAra bahAra pADavAmAM Ave che. tadanusAra saMdhanA rajata mahotsava prasaMge I. sa. 1954mAM ane I. sa. 1964mAM 'prabuddha jIvana' nI rajata jayaMtI prasaMge vizeSAMka bahAra pADavAmAM AvyA hatA. zrI paramAnaMda kApaDiyAnA avasAna bAda sva. zrI paramAnaMda kApaDiyA smRti aMka ane 5. sukhalAlajInA dehavilaya bAda tA. 1-5-1978nA roja sva. paMDita sukhalAlajI smRti aMka - baMne mahAnubhAvone yogya aMjali ApatA lekhonA samAveza sAthe pragaTa karavAmAM AvyA hatA. saMghanA suvarNa jayaMtI mahotsava nimitte paNa vizeSAMkanuM Ayojana karyuM che ane te Ajaroja bahAra paDe che. saMghane suvarNa jayaMtI mahotsava saMghanI kAryavAhInA 50 varSa pUrAM thatAM hoIne saMghanA suvarNa jayaMtI mahotsavanI ujavaNInuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. ardhA zatAbdInI pUrNAhutinI ujavaNI mAtra AnaMda-pramoda rUpe nahi, paraMtu A prasaMgane nimitta banAvI saMghane Arthika rIte saMgIna pAyA para mUkavAnI bhAvanAthI ane bhaviSyamAM vadhu ne vadhu pravRttio hAtha dharavAnI gaNatarI sAthe suvarNa mahotsava nidhi saMcaya karavAne AmaMtraNa koNa Avaze mAre ghare ? kone AmaMtraNa ApIza mArI A nAnakaDI bAlakImAM AvavA mATe ? A raMga vinAnI bhItapreta jANe UbhA varasothI zokagrasta ! A UMcInIcI pharaza, . grISmanA raudra tApe cIrAI gayelI dharatI ! A haMmeza mATe thaMbhI gayelI havA, A hAlatA dAdara, dAdara para aMdhAruM aMdhArAmAM sUtele badasUrata zvAna. nAke rUmAla daI pasAra thaI jatA loko.. koNa aMdara Avaze? . prabhu kahuM te e aMdara Ave kharo? kahe che : prabhune UMca-nIcane bheda nathI hote. prabhune ghera sArA-narasA, garIba tavaMgara badhA ja sarakhA ! paNa mane vizvAsa nathI besate. prabhunA payagambaro paNa ahIM ImpoTeDa gADIomAM phare te pachI prabhu te kayAMthI paga mUkaze? paNa dhAro ke huM tamane AmaMtraNa ApuM mAre ghare AvavA. te tame Avo kharA ? ke pachI tame paNa kahezo bIja badhAnI jema ja, "ApaNe kayAreka bahAra maLIe te..?" vA vipina parIkha _pa karo. * Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 banavA nA , I je. zvaka saMgha prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka tA. 1-11-78 ---- saMghanI lADIlI evI prakhara vyakitaonAM vyakitatvane lagatAM be zabdacitro zrI muMbaI jaina yuvaka saMghane suvarNa jayantI mahotsava ujavAI rahyo che ane enA anusaMdhAnamAM prabuddha jIvana'ne khAsa aMka pragaTa karavAmAM AvI rahyo che tyAre 'saMgha" nA AtmA jevA ane prabuddha jIvana' nA prANa jevA tenA bhUtapUrva taMtrI sva. paramAnaMda kaMvarajI kApaDiyAnuM zabdacitra temanA avasAna bAda pragaTa thayelA khAsa aMkamAM pragaTa karavAmAM AvyuM hatuM. te TUMkAvIne, temaja hAlanA saMghanA pramukha ane prabuddha jIvana' nA taMtrI tattvaciMtaka zrI cImanalAla cakubhAI zAha aMgenA zabdacitra saMghanA kAryAlayamaMtrI zrI zAtilAla TI. zeThe lakhelA che te A aMkamAM pragaTa karavAnuM ucita lAgavAthI saharSa pragaTa karIe chIe. cImanalAla je. zAha * ke. pI. zAha - maMtrIo, muMbaI jena yuvaka saMgha. sva. paramAnaMda kuMvarajI kApaDyiA vicAro sAmAne jaNAvavA - samajAvavA ane sAme mANasa mATe hoya ke nAne tenI pAse paNa navuM jANavuM ane temAMthI grahaNa jevuM nAma tevA ja guNa. duniyAmAM vasatA mAnavamaherAmaNamAM karavA jevuM hoya te grahaNa karavuM, A temanI kAyamI vRti rahetI. AvA avadhuta AMgaLInA veDhe gaNI zakAya eTalA ja jovA jANavA AjanA saMpratipradhAna yugamAM paNa koInI pAsethI kaMI paNa lAbha maLe. paramAnaMdabhAIne janma dhArmika vRttivALA ane dharmanA sUkSma levAnI bilakula vRti nahi ane koInI sAthe vicArone matabheda jANakAra evA pitAne tyAM thaze. kuTuMba paNa khAnadAna ane ucca bhale hoya paNa vyakita sAthe paNa koI aMzamAM matabhedo saMskArovALuM eTale nAnapaNathI ja ucca saMskAronuM temanAmAM siMcana nahi - A temane moTAmoTAM moTo guNa gaNAya. temane game thayuM. muMbaImAM rahIne temaNe ucca abhyAsa karyo. bI. e., elaela. tyAre ja temanA mukha upara parama AnaMda daSTigocara bI. thayA. temanA samayamAM ATalo abhyAsa karanAranI khUba UMcI thAya - evuM saTika jevuM cekanuM temanuM jIvana hatuM. kiMmata aMkAtI ane AvA ucca zikSaNa bhaNatA temanA sahAdhyAyIo 78 varSanI uMmare paNa yuvAnane mATe anukaraNIya evI temanI vinoda paNa temane lagabhaga evA ja staranA prApta thayelA. eTale vRti, ane A umare paNa haravA pharavAne, kudaratI saundaryanA temanAM jIvanamAM ucca saMskAro A rIte uttarottara reDAto ja gayA darzana ane pravAsane anahada zokha - A rIte teo eka ane koI pUrvajanmanA saMskAranA kAraNe lakSmInA dAsa na banatA vidyArthInuM jIvana jIvI rahyA hatA ane sAcA arthamAM teo eka devI sarasvatInA teo upAsaka banyA. A kAraNe bI.e. ela parivrAjaka jevA hatA. A rIte jotAM jevuM dhanya temanuM jIvana hatuM. ela. bI. nI DIgrI temaNe prApta karI hovA chatAM ene anukULa barAbara evuM je dhanya temanuM mRtyu thayuM. aMtima kSaNe paNa e ja evI berisTarInA hodgamAM temanuM mana sthira na thayuM. temanI vRtti saumya hAsya temanA mukhAraviMda upara aMkita thayeluM jovA maLyuM. aMtima prathamathI ja samAjanI ane dezanI sevA karavA tarapha vaLI eTale vakhate temane joIne ema kahevAnuM mana thayuM ke, "mRtyu ja marI gayuM. gAMdhIjIe AdarelI savinaya kAnUna bhaMganI laDatamAM paNa temaNe saMsArI hovA chatAM jeNe AdithI te aMta sudhI AcAre bhAga lIdho. jaina dharmanI aMdara pracalita vahema sAme ane ane vicAre sAdhu - jIvana gALyuM ane nAnA tema ja moTA - darekanA bALadIkSA tema ja ayogya dIkSA sAme temaNe avAja uThAvyo ane dilamAM pitA vize khUba khUba Adara pragaTAvIne jemaNe cira vidAya evI vicArasaraNIvALA mitrone ekaThA karIne tenI sAme AMdolana lIdhI evA parama AnaMdamAM lIna thayelA paramAnaMdabhAIne mastaka UThAvyuM. e vakhatamAM dharma virUddha vAta karavI e moTo sAmAjika namI paDe che. gune gaNAte hatA. evA kaThaNa kALamAM temaNe AvI khoTI mAnyatAo sAme baLavo pokAryo ane rUDhicusta samAjane to teo zrI cImanalAla cakubhAI zAha AMkhanA kaNAnI mAphaka khUMcavA lAgyA. amadAvAdamAM to temanI moTA solisITara hovA chatAM, dezI Dhebane jemane paheraveza sAme evo jabarajasta virodha Ubho thayo ke temane nyAta bahAra che, sapramANa jemanI UMcAI che, haMmezA hasatuM jenuM vadana che, pAramUkavAmAM AvyA. chatAM temanI mamatAne AMca na AvI ane darzaka jenI buddhi che, AkhA jaina samAjamAM patharAyelI jenI muMbaImAM zrI muMbaI jena yuvaka saMgha nAmanI saMsthAnI sthApanA tejasvitA che. sevA saMsthAo mATe aDhaLaka dhana kema prApta karavuM thayelI temAM teo joDAyA ane zrI maNilAla mokamacaMda zAha jevA enA je kImiyAgara che, adabhuta jemanI vAkachaTA che, cittazIla temane sAthI maLyA eTale temanAmAM vadhAre joza AvyuM ane bALa- jemano tarka che, AdhyAtmikatAmAM jemanuM gADha UMDANa che, taladIkSA ane ayogya dIkSA tema ja moTA ane beTA jamaNavAre sparzI jemanI vANI che, jemanuM darzana adhikArInuM lAge ema chatAM sAme temaNe jabarI jhuMbeza upADI ane A kAmamAM temane ghaNA mRdu jemane svabhAva che. mukata hAsya paNa jemanA svabhAvanuM eka moTA pramANamAM saMniSTha sahakAryakarone Teko prApta thayo. e saunA aMga che ane AkhA sthAnakvAsI samAjanA jeo eka ja netA sahaprayAsathI vaDodarA rAjyamAM bALadikSAne aTakAvavAne lagatI che. aneka buddhijIvIone, dhanapatione, dhArmika AgevAnone kAyado karAvavAmAM teo saphaLa thayA. daramiyAna zrI muMbaI jaina yuvaka tema ja sAmAjika kAryakartAone jee satata doravaNI ApyA kare saMghe pitAnuM eka pAkSika patra prabuddha jaina" zarU karyuM. jene pAcha- che athavA to ema kahI zakAya ke A badhI madhamAkhIone e LathI prabuddha jIvana" nAma ApavAmAM AvyuM. tenuM saMpAdana kAma madhapUDo che. jaina kilanika pacAsa lAkhanuM bhaMDoLavALuM hAripaTala je paramAnaMdabhAIne soMpavAmAM AvyuM ane potAnA vicAro sacoTa jenA dravyathI UbhuM karavAmAM AvyuM che ane jene jenA dvArA ja rIte vyakata karavAnuM temane A bhAre moTuM sAdhana prApta thayuM. temanI saMcAlana cAle che ane Ama chatAM je sArvajanika che ane enA je rAhabarI nIce A saMdha sthira thayo ane temanI tathA saMdhanI prati- sthApakamAMnA eka che ane saMcAlaka che. bhagavAna mahAvIra kalyANa bThAmAM paNa vadhAro thato cAlyo ane chevaTe te evI paristhiti kendra ke je dezanI Apattio, jevI ke duSkALa, ativRSTi, dharatIkaMpa AvI ke lokonI mAnyatA evI thaI gaI ke, "muMbaI jaina yuvaka veLAe lAkha rUpiyAnI Apadragrasta lokone sahAya kare che, tenA saMdha eTale paramAnaMdabhAI" ane "paramAnaMdabhAI eTale muMbaI jeo pramukha che. bhArata jaina mahAmaMDaLa, muMbaI jaina yuvaka saMdha jaina yuvaka saMgha" paramAnaMdabhAInA kAryamAM ane temanA manamAM ane saMyukata jaina vidyArthI gRha jevI jenonI ekatA mATenA prayatna saMghanI unnatine ja vicAra covIse kalAka ramato hoya. potAnI karavAvALI saMsthAo che, e badhInAM je pramukha che, jaina keLavaNI pratiSThAnA bhAge paNa rAMghanI pratiSThA vadhAravAmAM teo tanmaya rahetA. maMDaLa saMcAlita aneka zaikSaNika saMsthAonA paNa jeo agragaNya eTale saMdhanA kAryakaro ane temanI vacce arasaparasa Adara sacavAI netA che. te paNa rUDhicustamAM gaNAya jAya evA bhayanI paravA rahyo. temanA guNo vize vicAra karIe chIe tyAre ya temanI sAdAI, karyA vinA rUDhicusta mAnasane-DhaMDheLI-paMpALI - paMpALIne jeo upara temanI saccAI, temanI satyaniSThA, temane viveka, temanuM saujanya lAvI zakayA che ane jemanA sudhArA sAthe samanvaya jemaNe karAvyo temanI mAnavatA, temanI aparigraha vRti, temane mAnavaprema che, jene tema ja anya darzaneno je sUkSma jANakAra che, nAnatemanI vidavRti - A badhAM sadaguNe najaranI sAme citrapaTa, paNamAM sAva garIbImAM jemane uchera thayo che ane Aje eka darzananI mAphaka taravare che. nAnAmAM nAnA mANasanI kALajI, dhanADhayamAM paNa jemane khapAvI zakAya eTalI jemaNe arthaprApti tenI sAthenuM temanuM vartana - A joIne paNa temanA pratye mAnanI karI che. potAnI ja mAphaka solisITara banela jemane putra tema ja lAgI Upaje. janI ane navI vicArasaMraNI vacce, samanvaya prapautra che. dezanI lekasabhAmAM ema. pI. tarIke paNa jemaNe pAMca sAdha evI haMmezA temanI vRti rahetI. jenI sAthe AMkhanI varSa sevA ApI che. yunAITeDa nezansa pariSadamAM paNa bhAratanA paNa oLakhANa thaI tenI sAthe kAyama saMbaMdha sAcavatA. e rIte pratinidhi maMDaLanA sabhya tarIke jeo jaI AvyA che. selimitratA TakAvI rAkhavAnI temanI pAse AgavI kaLA hatI. pitAnA sITara vizALa e pitAne dhaMdho saMbhALe, aneka sAmAjika tema ja Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka 29 A rAka dhArmika saMsthAone mArgadarzana ApatA rahe, eka vaicArika evA pAkSika patranuM taMtrIpada saMbhALe, presa TrasTa ropha InDiyAnA paNa ceramena tarIke kAma kare, gujarAtI dainika vartamAnapatronA eka moTA jUthanA TrasTanuM pramukhapada saMbhALe, gujarAta inDasTrIyala InvesTamenTa korporezana jevI vizALa saMsthAnuM adhyakSapada saMbhALe ane A badhI ja pravRttiomAM satata kAryarata rahe - eTalI jemanI 76 me varSe paNa zakita jaLavAI rahI che, ATalI badhI sAnukULatAonA eka ja vyakitamAM darzana thAya evI vyakitao samAjamAM AMgaLIne veDhe gaNI zakAya eTalI ja jovA maLe, jaina samAjanA e sadbhAgya che ke tenI vacce 76 mAM varSamAM praveza karatI AvI eka vyakita che ane te che zrI cImanabhAI cakabhAI zAha - temane jaina samAja tema ja Itara samAja sArI rIte pichAne che eTale temanA vize vizeSa kAMI kahevAnuM Avazyaka nathI lAgatuM. AvI sadA kAryarata vyakita samAjanuM kAma karavA vadhAre varSo jIve ane tenI sevAne lAbha samAjane maLyA kare. ema karavA mATe temanI taMdurastI sArI rahe evI ApaNe sau paramAtmAne kharA aMta:karaNapUrvaka prArthanA karIe. zAntilAla TI. zeTha satya premanA jAgaraNanI brAhmI avasthA prati... vadhu sahA dhame - vastumAtrane svabhAva ja dharma che. hareka padArtha - hareka ati tenI satA (reality) nA kendramAM rahIne parivartanazIla che - jaina darzanazAstranuM A meTAmAM moTuM yogadAna che. vadhu mahattvanuM mane A pratipAdana lAge che ke satya zAstromAM vasatuM nathI, e to anubhavamAM vase che. vaLI A darzanamAM ke bhagavad gItAnA trIjA adhyAyamAM karma para bhAra ApavAmAM Avyo che. AtmAnI oLakha AtmajJAna ane Atma- lIlAmayatA manuSyane mukita apAve che; Aje samyakatva che - A jaina darzananuM mahattvanuM arpaNa che. deza'- kALathI para, vastu - svabhAvanI AdhArazIlA para AtmAnI sattA para jaina dharme bhAra mUkIne samAjanA varNo, bhedo ane visarSamatAone cheda uDADa che. zrImad rAjacaMdra satadeva, sata - dharma ane sadguru uparanI AsthA para bhAra mUkyo. mahAvIrasvAmIe kahyuM ke satya ja bhagavAna che. gAMdhIjIe zraddhApUrvaka emanuM jIvana satyanArAyaNane caraNe mUkayuM. Ama sadanI kheja para jaina darzanazAstra (ke koI paNa dharmadarzana) UbhuM che. A 'vastu" nA anaMta (infinite) guNonI samagratAmAM (Wholeness) mAM darzana pAmavAnuM agharuM che. vaLI bhASA to kheDaMgAtI cAle che.- vijesTine paNa A muddA para A zatAbdInI bhASAkIya vicAraNAmAM ane dharma saMbaMdhI mAnyatAo aMgenI vicAraNAmAM bhAra mukIne kahyuM che ke bhASA jIvananA ghaNA moTA khaMDa mauna 'ne prakaTa karI zakatI nathI- zraddhALu ane aMdhazraddhALu mANase kaI bhedarekhAnI dhArmika bhASAne samaje che tenI saMkalatA ane samasyA vize paNa viTajesTina sabhAna hatA -- vaLI bhASA - ramatamAM ApaNe jene vize kahIe chIe te padArtho vAstavamAM to ghaNA judA hoya che e ja medo paNa dhyAnamAM levo paDe che - eTale zabdonI arthaprakATayanI maryAdAne lIdhe khaMDadarzana thAya che; vAda - vivAdo ane jhaghaDA sarjAya che. vaLI jagatane ApaNe AtmasaMvedanaparaka (Subjective draSTie paNa joIe chIe eTale temAM ahamane - Atmaratine lIdhe jIvanadarzana sImita bane che. eTale jainadarzanamAM anekAntavAdanuM ghaNuM mahattva thayuM che. saunI vAtamAM satyAMza che eTale A dareka satya anubhava svIkAravA temAM mane jaina darzananI moTI deNagI lAgI che. lokazAhI samAja ane UMcAmAM UMcI samAjavyavasthAnuM - mahAjane - saMghanuM - mULa A anekAntavAdamAM mane dekhAya che. kavi mAtra mATe paNa anekAtavAdI thavuM anivArya che. kavinuM satya aneka aMtenA kendroe anubhUti karatuM satya hoya che. ravIndranAtha A arthamAM anekAMtavAdI kavi hatA. satya - svIkAra ane vastu - svarUpanuM sAcuM darzana anekAtane lIdhe zakya bane che. anekAntane - padArtha ane asti(being) aMgenI aneka zakyatAne - je svIkAre che te ahiMsAne svIkAre che ema kahevA pAchaLa te vyakita vadhumAM vadhu vicAra - udAratA keLave che e bhAva hovo joIe. A udAratA sAthe gItAe gAyele ane bhagavAna buddha upadezele "maitrIbhAva' AvI lAge che. 'sarva bhUteSu zarfrfja sva bhava:maitra' - sarva prANIo sAthe Amaikaya. padArtha - vyakita - samaSTinuM ekarUpatva. ravIndranAthe eTale zAMti niketanane maMtra rAkhyo hato : == favoK mayati yA nIrama jainadarzananI baMdhutAnI bhAvanAthI laIne vizvamaitrI sudhI AvI pahoMcIe to ravIndranAthanA vizvamAnavavAda sudhI AvI pahoMcIe chIe. emaNe kahyuM hatuM ke jyAre ApaNuM vizva anaMta puruSa sAthe saMvAdI bane che tyAre ApaNe tene satya tarIke pIchAnIe chIe, sauMdarya tarIke anubhavIe chIe. anaMta puruSamAM rahelI saMpUrNa saMvAditAnA AdarzamAM saudarya raheluM che ane vaizvika mananI saMpUrNa sujhamAM satya raheluM che. vaLI emaNe kahyuM che ke jene ApaNe satya kahIe chIe, te vAstavanA Atmagata ane vastugata svarUpe vaccenI bauddhika saMvAditAmAM rahelAM che - A banne vyakitathI para anaMta puruSamAM rahelAM che. mAro dharma to vyakitathI para evA anaMta puruSane eTale ke vaizvika mAnavIya AtmAne mArI potAnI vyakitamAM ekarUpa karavAmAM Ave che. jaina darzanamAM ane ravIndranAthanA darzanamAM eka bhinnatA che. ravIndranAtha upaniSadonI jema paramAtmAmAM mAne che - Us - garimaidya zaMkArAcAryajIe je apauruSeya (impersonal) ane nirAkAra (Absolute) nI vAta kahI hatI tenI jagyAe ravIndranAtha mAnavInA saMdarbhe anaMta puruSanI ArAdhanA kare che; jyAre jainadarzana mAne che ke A loka anAdi anaMta che ane tenA kartA, dhartA ke nirmAtA koI vyakita ke zakita - vizeSa nathI. jayAM paoNla sAtre paNa jainadarzananI jema IzvaranA astitvano (1) sRSTinA sarjaka tarIke (2) svayaM paryApta tattva tarIke ane (3) samagra astitvanA sAkSI tarIke asvIkAra karyo che. ' IzvaramAM mAnavAthI ke na mAnavAthI koI muzkelI nathI. samasyAo te saddana sAcA svarUpane jANavAne" InkAra karavAthI UbhI thAya che. ajJAna, jaDatA, asUyA, pIDana, duritanI - aniSTanI pUjA AdithI manuSya du:kha bhogave che. vaLI naryA bhautikavAdI tattvajJAnane svIkAra karavAthI paNa keTaluMka saMkaTa Ave che. bhautikavAdanI mAnyatA pramANe vacce koI hetu nathI. manudhya to eka kSudra astitva che. nAstikavAdanI dInatAne bhautikavAde nUtana svarUpe svIkArI che. vaLI vijJAne vizvanA kendramAMthI mANasane mukta karyo che, gauravabhaMga karyo che e vAta mAnavIne sudra jaMtu gaNavAmAM kAphakA jevA sarjakone mahattvanI lAgI haze. vIsamI sadInA sAhitya para daSTipAta karatAM nIcenA lakSaNe jaNAya che : AdhyAtmikatAnI kaTokaTI, sAmAjika ukele zodhI, zakavAnI asamarthatA, IzvaranI gerahAjarI, dharmamAM azraddhA, AMtarika zUnyAvakAza, bretAMe kathelI mULane na pAmI zakavAnI nirAzA, artharikatatAne lIdhe prajA sudhI bhAvasaMkramaNa pahoMcADavAnI dahezata, mUlya vinAza : A badhuM vIsamI sadInA sAhityakArone muMjhave che tattvajJa nicenA (nizai: Nietzsche) *Superman" vinA khyAle jarmana phAsIvAdane janma Apyo. vaLI tenA Isu khristavirodhI valaNe AghAtajanaka pariNAma ApyuM. (nityenA A IsuvirodhI valaNanI dra jide jhATakaNI kADhI che ane kahyuM che ke IsUnI Imeja bhAMgIne nitye pitAnuM mahattva vadhAravA mAgato hato. eTale e cAhI karIne Isune samajavA ja mAgato nahoto). eNe kahyuM ke Izvara to marI gayo che. ebsarDa skUlanA bekeTa Izvarane Ex-absentia mAM joyo. pariNAme IzvaranI IcchA mujaba jIvanakrama goThavavAnA devI AdezanuM ane niyativAdanuM AzvAsana vIsamI sadImAM rahyuM nahi. Ane lIdhe vIsamI sadInuM sAhitya tattvata: ekAkIpaNAnuM ane hatAzAnuM sAhitya che. keTalAMka durbhAgyoe paNa manuSyanI pIDAmAM vadhAro karyo che. mAnavajAti ati parigrahane lIdhe vizvabharamAM sarakhI vaheMcaNI karI zakI nathI. Ane lIdhe vargabhedanA saMgharSo tene sahevA paDe che. raMgabhedane lIdhe mAnava-mAnava hRdayo vacce pa phelAya che. rASTragata saMkucitatAne lIdhe yuddhonI bibhIpikAnA lohIlathabatha bhISaNa anubhave vaccethI manuSyajAti pasAra thaI rahI che. A badhAnA mULamAM-mAnava svabhAvanA mULamAM rahele kidhAbhAva che. puNya-pApa, sukha-du:kha vagere dromAMthI hajI mULagata rIte manuSya mukata thayo nathI. vaLI durita (evil) nI: du:kha ane pApanI dviviDa vRttiomAM te sabaDe che. ekAntika dRSTie jovAthI bodalera jevA kavine AkhuM jagata duritanAM puSpa jevuM lAgyuM che. anAbhIkaraNa, eklatA, jaDatA, amAnavIkaraNa, kaMTALo kartA, ghaNA. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prabuddha jIvana : suvarNa yaMtI mahotsava-vizeSAMka tA. 1-11-78 trAsa, avizvAsa, kutsA, vistRNA, nirveda, tucchatA, arUci, vivamiSA, vyAdhigrastatA, kurUpatA vagerenuM darzana badalera jevA samartha kavine jIvanane AnaMdamAM mAMgalyamAM pAmatAM reke che. moTA bhAganI mAnavajAti emane cAbUkathI phaTakAravA jevI lAge che. Most of humanity was created for the whip. yuIthe jevA mahAna kavi nATayakAra, jemaNe 'premIsyusa anabAunDamAM manuSyajAti mATe svargamAMthI agni ane prakAza lAvI ApyAM hatAM. teno paNa temanA uttarAvasthAmAM lakhelA nATaka 'phAusTa'mAM aniSTanI-duritanI gartA sudhI tenA nAyakane pahoMcADe che. vaLI durita paNa suMdara hoI zake evI vibhAvanAne lIdhe amaMgalanI chelI khAI sudhI mANasane dhakelI de che. mUIthe devaLanA dAMTArava sAMbhaLatAM temanA phAusTane setAnanA khoLiyAmAMthI pAchA kheMce che. paNa niyatinuM A kU2 hAsya che. sama - viSama bhAtemAM mAnavI sadabhAgya ane durbhAgya vacce atha- DAto -kUTAte durgamapathe cAlI rahyo che. mAka A durgama pathe ja utkrAMtinuM darzana ja e che ane manuSyajAti A samaviSama bhAta- mAMthI (Patterns) ja eka divasa rAjayanI saMDovaNI vagara Adarza avasthAne pAmaze evI AzA rAkhe che. satyanA vikAsane mArga ati durgama che. mAtAjIe satyanuM eka bhAvacitra UMcA caDhANane durgamapatha darzAvIne daryuM che. zrI araviMde manasa-adhimanasa vijJAnamaya (Supernmental) saccidAnaMda (zuddha AnaMdamaya bhUmikA)nI kakSAonI vAta kahI che. zrI araviMde saccidAnaMdanI bhUmikAmAMthI bhUmAnA pradezamAMthI -kavitA Avaze evI vibhAvanA rajU karI che. zrI araviMdanA kAvyadarzanamAM eka vAta spaSTa che ke bhAvi kavitAmAM mAtra sAMdarya nahi paNa satyanI dIpti haze. manuSya cheka TvedakALanA yazothI devatAone je rahasyamaya prArthanAo karI varadAna mAgatA hatA tevI koI rahasyamaya nahIM paNa pUrNa jJAnamaya koSamAMthI have pachInI kavitA Avaze. manuSyajAtie A brAhmI avasthA lagI pahoMcavAnuM ja che evuM kAta darzana zrI aravide ApyuM che. barTAnDa raselanA Impact of Science of Society' pustakanA hamaNAM ja prakaTa thayelA (prA. rajanI joDI- anUdita) pustakamAMthI baTanDa rasela jevA manISIe prakaTa karelI AkAMkSAavatAruM chuM: ApaNA yuge keTalIka bAbatone svIkAra karavo joIe ane keTalIka bAbatane parihAra karavo joIe. karUNAdratA ane mAnava jAtanA sukhanI IcchA e A yuganI AvazyakatA che. jJAnanI AkaMkSA ane sukhada jamenI avahelanAnI AvazyakatA che. sauthI vizeSa te aDaga zraddhA ane sarjanazIlatAnI AvazyakatA che. yuge pariharavA jevA ane jeNe yugane vinAzane Are lAvI mUkayo che. te kuratA, asUyA, lAbha, svArthI spardhA, vyakitagata salAmatInI atAkheja ane phroIDavAdIo jene 'Atmavilopana kahe che. tevI mRtyu mATenI kAmanA A badhI musIbate dUra karavAnuM sAdhana ghaNuM ja. sAdu ane purANuM che. e eTaluM badhuM sAmAnya che ke tene ullekha karatAM paNa mane kSobha thAya che. mane bhaya che ke mArA zabdothI keTalAka DAhyA vaka daSTAonA hoThanA khUNA maraDAze. huM je sAdhana nirdeza karavA mAguM chuM te prema, khriste varNavela prema athavA karUNAdratA, jo tame Ano anubhava karI zakatA ho to tamAruM jIvana sArtha che. tamArA kAryanuM te preraNAbaLa banaze. AtmizrA ddhAnuM nimitte banaze ane baudhika prAmANikatAnI preraka AvazyakatA banI raheze. jo tame A anubhavI zakatA ho te tame dhArmika che. tame kadAca sukhI na paNa thAo, paraMtu nirUdeza ane nirde tuka jIvana jIvatAM manuSyanI jema tamane gherI hatAzA paNa nahIM spaze, kAraNa ke apAra mAnavayAtanAne ghaTADavA mATe tamArI pAse kaMIka che." maMtra ughogavAdanI bheMsa ane yuragrasta avasthAmAMthI UThavAne ApaNI pAse eka ja mArga che. prema, yaMtra udyogavAdanA hArdane samajavAno samaya pAkI gayo che. eka navI purANa kathA- Myth ('rAmAyaNa', 'mahAbhArata', 'sAvitrI' jevI jaoN!) kadAca manuSyajAtine ugArI leze to e mahAkAvya jeTaluM ja vismayapUrNa ane zAzvatInI mahecchA jevuM haze. huM vIsamI sadInA chellA caraNane zAzvatInA parama satyanA ane parama AnaMdanA zikhara tarapha javAnI manokAmanA karuM chuM. chelle vadhu kaThIna yAtrAno prAraMbha thAya che- "sva'nA lepanI yAtrAne. pahelAnA samayamAM kaMcana ane kAminI mAyAnA prapaMcanA AcchAdana hatAM. A vIsamI sadImAM Atmarati ((libido) ) vadhu prabaLa vRtti tarIke prakTa thayelI che. chApAM - jAherAto TI. vI.-reDIo jevA sAmUhika mAdhyama dvArA sva.- jAherAtano A navo yuga vadhAre durdama che. uMmara thatAM ke virAga bhAva jAgatAM kaMcana- kAminInomeha javAnI- vitarAgI avasthAnI dareka dharmamAM aneka kathAo AkhyAyikAo maLe che paNa je loko AtmaratinA- nAsisanA "sva"-rUpa para mehe che emane pachI satyanA jAgaraNanI avasthA prati javAnuM khUba muzkela thaI jAya che. eTale ja Isu khrista A saMdarbhe pAyAnI vAta karI che. punarjanmanI (Resurrectional) nI) je loko IsunI vANI pharI pharIne vismayapUrvaka, khaMtapUrvaka vAMce che tene AtmAM ' devI prakAzathI jhaLahaLI UThe che. Isue zAzvatI. adhunAmAM (Eternal Now) mAM parama AnaMdane pAmavAnuM kahyuM che. kavi eliyaTa ane tatvajJa kRSNamUrti paNa vAraMvAra A(Eternal Now) nI vAta kare che. dara kSaNe A 'sva'nuM mRtyu na thAya te mANasane punarjanma kayAMthI thAya? pharI vadhu ciratana jIvana mATe navA banavAnuM anivArya che. Isu kahe che: dareka jaNe A zAzvatImAM ja jIvavuM joIe ane te atyAre ja jIvavAnuM che- A 'zAzvatI adhunA' have pachI Avaze evuM mAnavAnuM nathI; e atyAre che ja. dareka bhANe jAgaraNathI jIvavAnuM che. eNe kahyuM che. huM ja mArga chuM, huM ja satya chuM. huM ja punarjanma ane huM je jIvana chuM. ApaNe ApaNI ja jAtamAM mRtyu pAmatAM zIkhavuM joIe jethI pelI zAzvatImAM) (Eternal) punarjanma (Resurrection) pAmI zakIe- A punarjanma ja te prabhunA rAjayamAM praveza kAra che. Isu nikADemasa (Nicodemus) ne nimaMtraNa ApatAM kahe che: Except a man be born again, he cannot see the kingdom of God. chelle Isue je pUrNa prema para- jIvananA amRta para bhAra ApatAM pelI semerIAnI ka vA kAMThe UbhelI strIne kahAM hatuM te TAMkuM chuM. je pANI huM ApuM e je pIze te kadI tRSA vihavaLa thaze nahIM: jaina yuvaka saMghanA suvarNa mahotsava prasaMge satyanA-premanA A jAgaraNanI brAhmI avasthA bhaNI ApaNI yAtrA ho evI abhIpsA -yazavaMta trivedI uddaghATana mATe udghATana samAraMbha roja roja ApaNI bebhAna cetanAnI sAme ujavAya che, paraMtu tenA prati ApaNe jAgrata nathI. nAnA nAnA bhullaka uddaghATana samAraMbhamAM ApaNe sArA vastro ane alaMkAra dhAraNa karIne sajIdhajIne jaIe chIe, e samAraMbhane mANIe chIe ane ghera AvIne badhuM bhUlI jaIe chIe. temAM yAda rAkhavA jevuM hoya paNa zuM? AkhA vizva samakSa roja roja divasanuM udghATana thAya che. divasa Uge tyAra pahelA prabhAtanI zobhA ane tenI raMgaberaMgI suMdara raMgoLIo AkAzamAM purAI jAya che. udghATana pahelAnI AvI mahAna pAyA para taiyArI thAya che. phula khIle che ane potAnI sugaMdha vAtAvaraNamAM vikherI mUke che, paMkhIo gAna prAraMbhe che. ane uDAuDa karI mUke che. jhADa pAna badhA khuzakhuzAla najare paDe che. AnuM vAtAvaraNa AlhAdaka banI jAya che ane temAM sau mahAlatA jaNAya che. paraMtu bebhAna che mAtra manuSya. tenI AnaMdahIna badhira cetanA sAme A ujavaNuM thAya che, paraMtu te bekhabara che, tene saMsparza te mANI zakatA nathI. roja roje je vAta banatI hoya ane binaprayatna upalabdha hoya tenI ApaNAM manathI kazI kIMmata hotI nathI. paraMtu parama kRpALu paramAtmA to ApaNane enAM hajAra hAthee badhI ja sagavaDa suvidhAo, suMdaratA ane AnaMda killolamAM mahAlavAnI taka Apate ja rahe che. ApaNe je na mahAlI zakIe te temAM e zuM kare? pelA kSullaka samAraMbha te maryAdita che ane koIka divase hoya che. mahA bhavya samAraMbha divasanuM udghATana te roja roja saMpanna thAya che ane temAM ApaNe sau sadA nimaMtrita chIe. Ave ja bhavya udaghATana samAraMbha ApaNe bhItaramAM paNa ujavavAnuM che. e udghATana che ApaNI svayaM cetanAnuM. sabhApanaNe barAbara samajIne ApaNe A uddaghATananuM Ayojana karavAnuM che. AvA uddaghATananuM ApaNe svAgata karIe ane tene pUrNa prasannatApUrvaka mANIe. svayaM cetanA te A mATe sadA taiyAra ja belI che, mAtra te prati ApaNe jAgavAnuM che. A uddaghATana ApaNe jAte ja karavuM paDaze. pratyeka jIva AvA udghATanane adhikArI che. tyAM koI netA ke minisTaranI jarUra nathI. svayaM pote ja uddaghATake che. paramAtmA pAse koI pakSapAta nathI. bhAvanA, daDha saMkalpa ane puruSArthathI siddhi hAMsala thavI zakAya che. - pUNimA pakavAsA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahetsava - vizeSAMka jaina dharmanuM mahattva : samatA ane vItarAgatAmAM .... jaina dharma--kAmaNa dharma : jaina dharmanuM bhagavAna mahAvIranA samayanuM eTale ke, AraMbhika nAma che. 'zrAmaNa - dharma' bAlyakALathI huM pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNamAM, sAdhu - sAdhvIonA mukhethI prAcIna 'pakakhI sUtra' sAMbhaLato Avyo chuM. jemAM vAraMvAra 'zrAmaNa dharma" zabda Ave che. A zabda mArA hRdayapaTa para evA aMkita thaI gayo che ke anya AgamAnuM adhyayana karatI vakhate mArA manamAM satata A ja zabda guMjatA rahyo che. 'kalpasUtra'mAM paNa prativarSa bhagAna mahAvIranuM caritra sAMbhaLatA bhagavAna mahAvIranuM A vizeSaNa vAraMvAra sAMbhaLavAmAM AvyuM ke 'samaNA bhagavae mahAvIra'" arthAta 'zramaNa bhagavAna mahAvIra' AmAM emane sarva prathama zramaNa zabdathI saMbodhita karavAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIra koNa hatA? ke bhrAmaNa hatA. bhagavAna zabdanA prayoga 'zrAmaNa' zabda pachI thayA che, arthAta, pahelA teo kAmaNa hatA, bhagavAna pachI banyA. jaina sAdhuo mATe 'kAmaNa' ane sAdhvIo mATe 'kAmaNI' tathA zrAvako ane zrAvikAo mATe anukrame 'kAmaNeApAsaka' ane zramaNApAsikA' zabdonA upayoga AgamAmAM sarvatra thayelA che. AnAthI mArI e dhAraNAne puSTi maLe che ke, tIrthaMkaronA je dharma che enuM prAcIna tathA vAstavika nAma "zramaNa dharma' ja che. manAthI ja kAmaNa have prazna e jAge che ke, 'zrAmaNa'kone kahevAya tathA enA mukhya artha athavA lakSaNa zuM che? 'utarAdhyayana sUtra'nI eka paMkita (25/32) e mAruM pUrNa samAdhAna karyuM - samayAe samaNA hAI arthAta samatAthI ja zramaNa thavAya che. badhAM tIrthaMkaroe A samatAnI ja sAdhana karI ane enI pUrNatA vItarAgatAnI prAptimAM thaI. AnAthI ja tIrthaMkaronuM mukhya vizeSaNa 'vIparAya' arthAta 'vItarAga' maLI rahe che. paraMtu vitarAga sthiti ekAeka yA jhaTapaTa prApta nathI thatI, ene mATe karavI paDatI kramaza: sAdhanAne AraMbha thAya che - samatAthI. eTalA mATe ja nitya karavAnA cha Avazyaka kAmeAmAM sauthI paheluM Avazyaka kArya che - sAmAyika, samabhAvamAM rahIne ja bAkInA pAMca Avazyaka karI zakAya che. paMca cAritrAmAM sauthI pahelA caritranuM nAma che. - sAmAyika caritra. sAdhu - sAdhuvIone jyAre dIkSA ApavAmAM Ave che. tyAre sauthI pahelA temane sAmayika caritranuM vrata ApavAmAM Ave che, keTalAka divasa A vratanI sAdhanA karyAM pachI jemAM pAMca mahAvratAnuM grahaNa karAvAya che. e bIjA cAritranuM vrata ApavAmAM Ave che. pahelAne nAnI dIkSA arthAta prAthamika bhUmikA ane bIjA vrata dIkSAne 'mATI dIkSA' nI saMjJA ApavAmAM Ave che. arthAta mukhyatA sAmAyikane ja ApavAmAM AvI che enA pachI ja vratAnuM sthAna che. sAmAyikanuM mahattva : zvetAMbara zrAvako mATe paNa 9 nuM vrata sAmAyikanuM che. samAjamAM te zrAvaka - zrAvikAone Aje keTalI sAmAyika karI che?" evuM pUchavAmAM Ave che. prAta:kALe UThIne prabhusmaraNa navakAra maMtra bolyA pachI zarIrane ciMtAmukata karIne sauthI paheluM karavA jevuM kArya che sAmAyika arthAta dharmakriyAno prArambha ja samabhAva sAdhanAthI thAya che. sAdhuoe te sAmAyika cAritra AjIvana grahaNa kareluM ja hAya che te chatAM paNa temane baMne pratikramaNa karatAM pahelA tathA divasamAM keTalIya vAra karemI bhaMte sAmAIyaM pAThanuM uccAraNa karavuM paDe che. jethI temane potAnuM karavA yogya kArya karyuM che enuM dhyAna rahe tathA 'huM sAmAyika karuM chuM e pATha karatI vakhate samabhAva ja potAnuM lakSya che e Adarza sAme rahe. mane lAge che ke pAMce mahAvratonA samAveza paNa sAmAyika zabdamAM ja thaI gayo che, kAraNa ke samatAbhAva dhAraNa karanAra viSamatA tarapha jaze ja nahIM; ane pAMce mahAvrata viSamatAthI bacavA mATe te che. jina zAsanane sAra : badhAM jIvAne ApaNA jevA ja samajIne jevA vyavahAra ApaNane na gamatA hoya tevA vyavahAra bIjA sAthe nahIM karavA ane bIjAnuM du:kha ApaNuM du:kha che. evuM anubhavIne prANImAtrane du:kha nahIM ApavuM, hiMsA nahIM karavI enuM ja nAma ahiMsA che, je paheluM vrata che. jina zAsana zuM che e bahu saMkSepamAM batAvatA kahevAmAM AvyuM che ke je Icchasi apaNatA, ja caNa Icchasi apaNate ! meM Iccha parasa viyA, eti yaMga jiNasAsaNa // arthAta je tame tamArA mATe IcchA che. e ja bIjAne mATe paNa IcchA, tathA je tame tamArA mATe nathI IcchatA te bIjA mATe paNa nahi Icche. A ja jinazAsana che - tirthaMkarono upadeza che. jenI hAvAnI pahelI zarata che. 31 dharmanuM sarvasva athavA sAra zuM che e batAvatA 'mahA bhArata'mAM paNa A ja vAta kahevAI che - zuyatAma dharma sarvasva zrutvAauvA dhAryatAma / AtmAna: pratiklAni pareSAma na samAyareta // prANImAtramAM samAnAnubhUti - Atmaupathya - bhAva ja ahiMsA che ane sAmAyika paNa A ja chejo same savva bhUseesu, tasesu thAvara su tasyad sAmAica hAjajA, Ica" kevalI bhAsiya cAritra ja dharma che: samabhAva zuM che ane enA paryAyavAcI zabda kyA kyA che e vizenI be gAthAo avatIrNa karavAmAM Ave che. pahelI gAthAmAM atyaMta mahattvanI vAta karavAmAM AvI che, ke vAstavamAM cAritra ja dharma che, paraMtu e dharma samatA athavA samatva rUpa kahevAmAM AvyA che. samatA zuM che? mAha ane kSobha rahita AtmAnuM nirmaLa pariNAma arthAt rAgadveSa rahita avasthA ja samatA che. enA paryAyavAcI zabdo athavA nAme che - mAdhyastha bhAva, zuddha bhAva, vItarAgatA, cAritradharma ane svabhAva ArAdhanA mULa gAthAo A pramANe che gAthA saMskRta chAyA gAthA cArittAM khalu dhammA, dhammA jo sA sameti NiTyuiM ! mAhakakhAha vihINA, pariNAme appANe huM same cAritraM khaNu dharma ya: sa sama: Iti niyiSTa; mAha kSobhavihIna: pariNAma AtmAnA hisama: // 13 // samadA taha majhAM, suddho bhAvAya vIyarAyAM taha cAritraM dhammA, sahAvaArAhaNA bhaNiyA // saMskRta chAyA - samatA tathA mAdhyasthya, zuddho bhAzva vItarAgatvam // tathA cAritraM dharma; svabhAvArAdhanA bhaNitA // 14 // samabhAva ja sAmAyika : samabhAva ja sAmAjika che. mATI ane seAnAmAM tathA zatru ane mitramAM samabhAva rAkhavA joIe. kahevAyuM che ke - samabhAvA sAmaIyaM, taNa kacaNa - satru mitra visae ti ! 17 mI zatAbdInA mahAna jaina yogI AnandadhanajIe zAnti nAtha bhagavAnanA svatavanamAM bhagavAnanA mukhethI zAMtinA mArga batAvatA kahyuM che ke - mAna apamAna citta sama traNe, samagaNe, kanaka pASANaro vAMdaka nidaka samagaNe, ehavA hoya tuM jANare // zAMti // ne sarva jaga jaMtune sama gaNe, gaNe tRNa maNi bhAva 2! mukita - saMsAra bahu sama gaNe, muNe bhavajala nidhi nAvare ||zAMta 10 / padyamAM samabhAva zemAM zemAM caDiyAtI sthitinuM varNana karatAM zrImad rAjacandrajIe eka ja rAkhavA joIe enI ekathI eka lakhyuM che ke, - zatru - mitra, mAna - apamAna, jIvana maraNa saMsAra' ane mekSamAM paNa samatva rAkhavuM joIe. zatru mitra pratye varte samadarzitA ! mAna amAne varte te ja svabhAva jo jIvita ke maraNe nahIM nUnAdhikatA bhava - mAkSe paNa zuddha varte rAmabhAva jo mAdhyasthabhAva hI sayata : AtmAnubhAvI saMta cidAnaMdajIe paNa eka bhajanamAM AnI sundara rUpamAM vyAkhyA karI che ke AkhuM jagata joI lIdhuM : paraM tu emAM narapakSa arthAta pakSapAta rahita, rAgadreSa rahita koI virala vyakita ja hoya che. A niSpakSatA, mAdhyastha bhAva ja samatva che. samarasI bhAvavALI vyakita kevI hoya che? juo Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "buddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 F avadhu nirapakSa viralA koI, dekhyA jaga sahu joI, avadhU samarasa bhAva bhalA citta jA ke, thAya - uthApa na hoI; avinAzI ke gharI vAto jAne ge nara seIiA a 01TI rAya rakamaeN bheda na jAne, kanaka upala upala sama lekhe; nArI nAgaNI ke nahIM paricaya, te ziva maMdira dekhe a 02 / niMdA - stuti zravaNa suNIne, harSa - zaka navi ANe; te jagameM jogIsara pUrA, nitya caDhate guNa ThANe a03 candra samAna saumyatA jAkI, sAyara jema gabharA; apramatta bhArapare nitya, suragirisama zuci dhIrA 11 a04 paMkaja nAma dharAya paMkacyuM, rahata kamala jima nyArA; 'cidAnanda' IsyA jana uttama, se sAhibakA pyArA a05 mukitane eka mAtra upAya - samatA : upAdhyAya yazovijayajIe 'adhyAtma sAra' nAmanA kevaLa potAnA mahattva pUrNa granthamAM 9 me adhikAra kevaLa samatA para ja lakhI nAkhe che, jemAM 29 zloka che. enA keTalAMka zlokomAM samatAnuM mAhatma batAvatA lakhyuM che, ke 'mukitane ekamAtra upAya samatA che. samatAne choDIne je paNa kaSTakArI kriyAo karavAmAM Ave che te raNabhUmimAM vAvelA bIjanI jema niSphaLa jAya che. anya liga arthAta jaina sAdhakothI bhinna bhejavALA je paNa siddha thayA che, emanI sAdhanAne aMdhAra mAtra samatA ja rahyo che. jJAnanuM phaLa paNa rAmatA ja che. samatA ja vAstavika sukha che. samatA ja mekSa mArganI dIpikA che. bharata cakravartI vageree bAhyarUpe to koI dhArmika kriyA nahotI karI paraMtu samatA arthAta vItarAga bhAva prApta karI lIdhe te temane mA thaI gayA. jo rAmabhAva prApta na thAya te dAna ane tapa karavAthI zuM lAbha?. yama - niyamanA pAlanane paNa zuM phAyado? saMsAra samudrane pAra karavA mATenI eka mAtra naukA ramatA ja che. svarganuM sukha te dUra che ane mukita ethIya dUra che. paraMtu samabhAvanuM sukha te ApaNI sAme ja che. samatA rUpI amRtakuMDamAM snAna karavAthI krodha vagere tApa tathA kAmaviSa naSTa thaI jAya che. sukha zAMti mATe samatA amRtamaya meghanI vRSTi samAna che. mamatAne tyAga thatAM samatA svata: pragaTa thAya che. padArthomAM priyava ane apriyatvanI bhAvanA choDIne potAnA sva- bhAvamAM sthira rahevuM e ja samatA che. ISTa ane aniSTa bane vikalpe kalpita che. A banne vikalpa naSTa thatAM samatA pragaTa thAya che.' have prazna e rahe che, ke (1) samatAne ATaluM badhuM mahattva kema ApavAmAM AvyuM che? ane (2) enI sAdhane kevI rIte thai zake? A praznanA samAdhAna mATe jaina dharmanA UMDANaNa DAkI lagAvavI paDaze. samatva AtmAne svabhAva : pahelA praznano uttara te e che ke samatva AtmAne svabhAva che. viSamatA ane mamatA to "para" - anyanA saMyogathI Ave che jyAre samatA sahaja svabhAva che. jene ApaNe rAga ane dipa kahIe chIe te mamatA ane viSamatA e karmabaMdhanA be mukhya kAraNo che. enAthI meha ane bhAbha pedA thAya che. rAga bhAvanI pakaDa ghaNI ja majabUta che. pa te ene lIdhe ja utpanna thAya che. eTalA mATe ja mehanIya kAryane badhA kathiI hALavAna ane lAMbI sthitinuM mAnyuM che. rAga ane drupa bannene emAM ja samAveza thaI jAya che. eka mehanIya karmane kSaya thatAM ja jJAnAvaraNI, darzanAvaraNI ane attarAya, traNe ghAtaka karma, potAnI meLe ja nAza pAme che. meha rAjAnA be zakitazALI putra che : '' ane 'mAruM', 'huM' ahama bhAva che ane 'mAruM' e mamatAbhAva che. mamatAne nAza tho e ja samatAnuM prAgaTaya che. badhA du:khanuM mULa athavA janaka mama - bhAve che ane tamAma sukhanuM mULa samabhAva che. svabhAvamAM sthira rahevuM, lIna yA magna rahevuM e ja samatA che ane e ja saMvara tathA nirjarA che. A be vagara mekSa prApta thaI zakato ja nathI. navA kamene rokavuM e saMvara che. A sama-bhAvapUrvaka ja thAya che ane tyAre ja ja nA karmonI nirjarA thavA lAge che, ane mekSa tyAre ja maLe che eTale samatAne mahattva ApavuM yogya che. samatAnI sAdhanA : bIjA praznano uttara e che ke samatAnI sAdhanAne abhyAsa vadhAravA mATe ja svAdhyAya ane dhyAnane mahattva ApavAmAM AvyuM che. svAdhyAya dvArA ja tattvanA svarUpane nirNaya karavAmAM Ave che. - sauthI pahelA te "huM koNa chuM' e vize gaMbhIra vicAraNA thavI joIe. A zarIra te huM nathI. zarIra mArI sAme chUTI jAya che, paDI rahe che. AtmA emAM hoya che tyAM sudhI ja e sakriya hoya che, eTale huM AtmA chuM. zarIra ane anya bAhya padArthone saMbaMdha cirasthAyI nathI. AtmA ajara - amara tathA zuddha -- buddha ane mukata che. A prakAranuM bheda- vijJAna ja samyaka - darzana athavA Atma- darzana che. eTalA mATe ja mA mArgamAM paheluM sthAna samyakadarzanane ApavAmAM AvyuM che. enA vagara zAna kazAna ane 1Ina che, cAritra kucAritra che. AvuM jJAna athavA cAritra mAnuM sAdhana nathI thaI zakatuM. samyaka - darzana thatAM ja kAna - samyaka jJAne ane kucAritra samyaka - cAritra banI jAya che. mokSa mArga athavA rasamabhAva sAdhanAnI A ja pahelI sIDI che. kAraNa ke viSamatA ane mamatA, meha ane ajJAnane lIdhe ja thAya che. viSamatA bhedabuddhi che ane samatA abheda buddhi che. bhedathI abheda tarapha AgaLa, vadhavuM e ja ApaNuM lakSya hovuM joIe ! - zAtA - daSTA - bhAva ja samabhAvanI sauthI moTI cAvI che. mAro dharma athavA svabhAva jJAna ane darzana guNa dvArA jevA athavA jANavAne che. paraMtu emAM ISTa - aniTa, priya - apriya, anukuLa pratikULa, sAruM - kharAba A badhI kalpanAo kalipata, Arepita ane mehanIyane kAraNe che. vastunuM jevuM svarUpa che tene tevA ja rUpamAM mAnavuM e ja samyakadarzana che, emAM ISTa - aniSTa bhAva nahIM AvavA de e ja samatA che. samatA AvavAthI mamatA ane viSama bhAva nAza pAme che. ema kahevuM joIe ke mamatA ane viSamatA ghaTatAM ane naSTa thatAM samatA utpanna thAya che. Ave che tene AvavA do, jAya che tene javA do ane thAya che te thavA do - A traNa mahA maMtra jApa khUba daDhatApUrvaka karatA raho. A traNe avarathAmAM mAruM kaMI ja sudharavuM ke bagaDatuM nathI, ema mAnavuM joIe. du:kha sAthe sukha ane jIvana sAthe maraNa joDAyeluM ja che. emAM harSa zuM ane zeka zuM? A te paryAya che, je badalatA ja raheze huM harSa zeka kare ethI paNa A parivartanane rokI nahIM zakuM to huM mArA svabhAvamAM ja sthira kema nahIM rahuM? samatAmAM ja AnaMda che, sukha che. zAMti che. kaSTa thAya che e zarIrane thAya che, AtmAne nahIM. A bhAvanAthI ja mahApurAe aneka kaSTa sahana karyA chatAM svabhAvamAM rahyA. ApaNe paNa svAdhyAya, dhyAna, mauna maitrI, kSamA Adi bhAvathI samatA tarapha vadhatA rahIe. ApaNe bhUtakALa ane bhaviSyakALanI vAte vize vadhAre paDatuM vicAratA rahIe chIe. enAthI azAMti vadhe che, Ane badale ApaNuM ciMtana tathA pravRtti vartamAnamAM ja sImita karIe to zAMti ane sadbhAva vadhaze ane TakI zakaze. ahiMsA, aparigraha ane anekAnta jaina dharmanA traNa viziSTa ane mahattvanAM siddhAnta manAya che ane emane vikAsa paNa samatAthI ja thayuM che. badhAM prANIo sAthe Atmapamya - samabhAva - ja vyAvahArika ahisA che. rAga - draSane abhAva adhyotmika ahiMsA che; kAraNa ke karmabaMdhathI AtmAnA guNenI hiMsA thAya che. AtmAnA guNe AvRtta thAya che e rIte AtmAnA guNenI hiMsA thAya che. varanuM ane mamatvane abhAva e aparigraha che. parigrahano tyAga karavo ane sImita kara ra sAmAjika samatA che. vicAromAM rAmanvaya sAdhI bIjAnA daSTikoNane samajI, mahattva ApI, vaicArika vaiSamyane rAga - SanuM kAraNa na thavA devuM e vaicArika samatA che. eTale samatA ja jaina dharmane mULa siddhAMta che ane tIrthakaroe samatA athavA vItarAganI ja sAdhanA karI che ane mAmArga tarIke batAvyuM che. samabhAvI ane samadarzI mahAna AcAryanI A gAthA keTalI ulledhaka che!- AsamavaravA seyamavarovA, buddhovA tahaya anevA samabhAva bhAvi adhdhA laddhai (mukakhe na saMdeheT arthAta digambara hoya ke zvetAmbara, bauddha hoya ke bIjA koI dharmane hoya, meM tyAre ja maLaze jyAre Atma samabhAvasabhara haze. eTale ke samabhAva ja mokSane hetu che, mArga che. ene jIvanamAM pragaTAvIe ane emAM ja rahIe, te ja mekSa maLaze. 'nA hapaMDyA' arthAta mekSane bIjo koI mArga nathI. vyavahArika jIvanamAM paNa sukha zAnti ane AnaMda prApta thaI zake che. AthI samatAne sAdho. " - agaracaMda nAhaTA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava-vizeSAMka 33 - n : ka coga - mokSasAdhanAno hetu : yogati rati yo : je zaiDe te yoga. jene uzcAmAM banavuM che tene AvI badhI pravRttionI upara koi roganard yau: je pravRtti AtmAne AdhyAtmikatA tarapha UThavuM Ie. saMsAramAM rahevA chatAM A pravRttio zakaya ane madadavALe athavA te mikAmArga tarapha laI jAya athavA te tenuM majA karyA che. jema ekalavya droNAcAryanI parIkSAmAM pitAnuM lakSya sAdhavA sAthe saMdhANa ke joDANa karI Ape tene sAcA arthamAM vega kahevAya. methI mATe lakSyabiMdu eTale ke pakSInI AMkha ane tenuM sAdhana bANa e meLavavA mATenA sAcA prayatna sAthe je AtmanirIkSaNa ane benA saMdhANa sivAya kaMI ja na hato te ja rIte Atmatattvano Atmazista paNa hoya to AtmA jarUra mukitane pAme. sAdhanA karanAra paramatattva ane yoganI paripUrNatA mATe dhyAnanI asaMzayaM mahAbAho manodunigrahaM calam / sAdhanA ane ekAgratA sivAya kaMI jota-jANa nathI. alpatti 2 thI te ! vairA ja hAje . -bhagavadagItA 6-35 bahirAtmAmAMthI paramAtmA banavA mATe sAta tabakakAnI maMjila kApavI paDe che. - zubha pravRtti ane mananA saMyama sahita, jema jema manuSya 1, jIva jayAre AmAnA vikAsa ane AdhyAtmikatAnuM lakA aparigrahatA sAthe saMlagna thato jAya, tema tema tene duniyA ane mUkele hoya che ane bahAranI duniyAmAM ramamANa hoIne temAM rAcIduniyAdArI sAthe prema ane saMbaMdha tUTato jAya che. mAcIne rahe che tyAre te bahirAtmA kahevAya che. niE saMsAre mati sAruM unnayanam | 2, jIva jyAre bahAranI duniyAmAMthI AdhyAtmika duniyAmAM mana nazvara jagatamAM je kAMI dazyamAna che te badhuM nAzavaMta che. vALIne jiMdagIne AdhyAtmika ane dhArmika nItizAstra pramANe goThave * bAIbalamAM (pra. 4, 17-18) mAM kahyuM che ke je dRzyavaMta cIjo che tyAre te bhadrAtmA bane che. sAme ApaNe jovuM joIe nahIM paMNa je dazyavaMta cIjo nathI tene 3. jayAre samyaka daSTi prApta thaIne tene aMrtadaSTi prApta thAya khAvA karavo joIe. kAraNa ke je dazyavaMta che te nAzavaMta che ane che tyAre te aMtarAtmA bane che. adazya che te zAzvata che. 4. paNa A aMrtadaSTine yoga vinA cAle nahIM, jyAre kAyika, mAnasika ane vAcika yoga eka parama satya sAthe joDAI jAya che - jahone paNa eka pustakmAM (pra. 2, 15-17) lakhyuM che ke ane dareka AcaraNa sadAcaraNa banI jAya che tyAre te sudAmA banI vizvane nahIM cAhe, tenI aMdaranI vastuone nahIM cAho kAraNa ke jAya che. te badhA lehIMmAMsanA piMDa ane hRdayanI vAsanA che. jiMdagIne ahe 5 ane pachI jyAre te mAnavI dharmaniSTha banIne jarA paNa e kaMI pitAnI balirA nathI, vizvanI che. jyAre jiMdagI cAlI khalana vagara janmajanmAMtaramAM paNa tenI dhArmika pravRtti cAlu ja , jAya che, lohImAMsanA piMDane paNa nAza thAya che tyAre Izvaraprerita rAkhe che tyAre te mahAtmA bane che. , je kaMI paNa sAruM karyuM hoya te AtmAnI sAthenuM joDANa 6. yogasAdhanAnA AcaraNathI te gAtmA bane che. banI rahe che. . 7. jayAre divyatA prApta thAya tyAre te paramAtmA bane che. e eka hakIkta che ke saMsArI hovA chatAM kAMI AtmA saMsArathI yogane AdhyAtmikatA kahe ke AtmasvarUpatA kahe, svaniSThA alipta rahI zake che, jayAre koI sAdhu hovA chatAM tenA manamAM kaho ke paramArthaniSThA kahe, zavane artha eka ja nIkaLe. "AdhyA saMsAranI vaLagaNa hoya che. uttarAdhyayanamAM paNa kahyuM che, sati neThyuM tmika vikAsa thAya tevA prayatna karavA ane AtmAne ucca ane fmavarSADha TRUT | jemaNe mana ane vRtti sAdhyA che evA saMsArI pavitra banAve tevuM AcaraNa rAkhavuM." kharAba vRttivALA ne sAdhutA khoI beThelA apavitra sAdhu karatAM pavitra che. tattvajJAna e ArAma khurazImAM besIne vAMcavAne viSaya nathI paNa jIvananI eka nItirIti che a way of life zista ke je ghaNIvAra evA paNa saMjogo UbhA thAya che ke temAMthI pasAra vRttio para saMyama lAve che, naitika AcaraNa ke je AdhyAtmikatAne thanAra mAnavI tenI asarathI mukata rahI zakato nathI, jema kAdavamAM vikAsa kare che. tatvajJAnIo karatAM paNa sAmAnya mAnavI ke je tattva paga mUkanAra kAdavathI kharaDAyA vagara rahI zakatuM nathI, chatAM je e jJAnane amalamAM mUke che tenI jIvananI nItirIti ucca kakSAnI hoya che. saMjoge tenI sAme na Ave to te tenI pAchaLa paNa paDatuM nathI, sAce yogI e kahevAya ke je dareka kharAba prabhana sAme paDakAra raghavAyo. paNa banate nAthI. kharI rIte mAnavIe AvA pralobhanothI karI zake. te daivI mAnavI tyAre banI zake jyAre saghaLI nAzavaMta dUra ja rahevuM joIe. na rahegA bAMsa, na bajegI bAMsarI. je gAma pravRttine tyAga kare. senTa pile jemsanA eka pustakanI (pra. 1-22) javuM nahIM tenuM nAma na levuM. carcA karatAM AtmavaMcanA sAme cetavaNI ApI che. dharmamAM game teTalI uMce bhUmikA prApta karavAnI IcchAvALAoe AdhyAtmika zraddhA hovA chatAM AcaraNa na hoya to te dharma tene kyAreya bacAvI : vAtAvaraNa ne temAM subuddha mAnavIonA satata saMparkamAM rahevuM joIe. zakatI nathI.. temane sAro saMparka e paNa yoganI eka bhUmikA ja che, jenAthI - pANinine mate yogane pahelo siddhAMta che, naciMta vRtti- bAhyadaSTi aMrtadaSTi bane che ane vAsanAyukata AtmA vAsanArahita nirodha : dhoga e mananI vRttionA saMyama mATe che ke je vRttio pavitra ane saMpUrNAtmA bane che. je samyaka jJAna, darzana ane sArI ane lAbhadAyI pravRttiomAM joDAvAne badale ahIMtahIM bhaTakyA cAritra tarapha vALe che. kare che. mAnavIe potAnI bhaTakatI vRttiono nirodha karIne dhyAna * yoganA aneka prakAra che temAM trIsa prakAra mukhya che jevA ke para ja lakSa kendrita karavuM joIe. ghaNIvAra ApaNe pite ja ApaNI jJAnayoga, dhyAnayoga, AdhyAtmayoga, karmayoga, kriyAyoga, bhakitayoga, vRttione raMgathI ajANa hoIe chIe. pavitratAne ne adhyAtmika- tapayoga, cArityAga, satyayoga, sevAyoga, ahisAga, brahmacaryatAno raMga Ubho karavA chatAM tenI aMdara koI amUrta sUkSama IcchA ke ga, dAnayoga, aparigrahayoga, maitrIyoga, karUNAyoga vagere. vAsanA kAma karatI hoya che je jarA dhakako vAgatAM jAgRta thaI jAya che. - koI paNa yoganI sAdhanA eka vakhate eka athavA eka sAthe A to zuM AdhyAtmika vikAsa mATe tyAga jarUrI banI rahe che? aneka thaI zake paNa tenI pAchaLa koI bhautika IcchAnI paripUtino cokkasa. bhautika aparigrahI banavA sAthe mAnasika aparigrahI banavuM Azaya na hovuM joIesAdhaka saMsAramAM rahevA chatAM tene Azaya paNa eTaluM ja jarUrI che. tenA traNa moTA duzmana che- kAma, kAMcane te kAprAptine ja hovo joIe. kAminI. woman, wine, wealth paNa kahI zakAya. te judA judA paga dvArA mukita meLavavA mATe AtmAne amuka ura bhUmikA rUpamAM tAdaza thaI zake che. sevAnuM umadA pAsuM paNa kadAca pRthakkaraNa para laI ja jarUrI rahe che ne tene mATe sAdhake jarUrI prayatna karavA karIe te kIrti ane kAmanAnA athavA arthasAdhanAnA pariNAmarUpa ja rahe che. jema ke yoga koI paNa bhautika prAptinA pariNAmarUpe sAdhavo hoya. na joIe. yoga zAstrArtha pramANe ane guraAzA sAthe karavuM joIe. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 khubuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka eka yogasAdhanA bIjI sAdhanAmAM rUkAvaTa banavI na joie. A paramayogamAM zraddhA ne bhakitanA samanvaya thavo joIe. jAgRta sAdhaka mAna, kIti ne AdaranA pralAbhanAmAM aTavAI na jatAM dhyAnastha thaIne hRdayanA UMDANamAM UtarIne aMrtakhAja kare ke je tene sukha, zAMti ne samRddhi arpaNa kare, sAdhaka jeTalA uccAtmA pratye Adara rAkhe teTalo ja sAnA mAnavI sAthe mAdhyasthabhAvanA rAkhe. dareka sAdhakane eTaluM jJAna hAvuM jarUrI che ke dareka AtmA paramAtmA banI zake che, svayaM pote paNa jo AtmAne pudgalano bheda samajIne, karmabaMdhana dUra karIne, mekSa tarapha jhaDapI prayANa kare to. yogazAstramAM paNa yogasAdhanAnI pravRttinI cAra bhUmikAe! kahelI che, jema ke, yogasAdhanAnI utkaTa IcchA hovI joIe. sAthe zraddhA ane utsAha paNa hovA joIe. sthira mana sAthe dhImo paNa satata vikAsa hovA joIe. tenI asara bIjA para evI thavI joIe ke tene preraNA maLe. haribhadrasUri paNa yogInA cha guNa batAve che. yogIne sAdhanA mATe utkaTa utsAha hALe joIe. tenI sAthe IcchApUtinA utkaTa nirNaya paNa jarUrI che. lakSasAdhanA mATe dhIraja, kSamatA ne muzkelIono sAmano karavAnI tAkAta keLavavI joIe. bIjA guNo sAthe saMtoSa paNa hovA jarUrI. lakSaprApti sAthe utsAha vadhato jAya, tenI sAthe jiMdagI zAstrane anurUpa thatI jAya ne saMsArano mAha AchA thatA jAya. darekanA peAtAnA caramAvartIkALamAM ja yogasAdhanAnuM lakSa Atmadarzana ane mokSaprApti banI rahe che. te pahelAM teno hetu bhautika sukhanA ja hoya che. zAstrokata rIte AdhyAtmika utkrAMtinA samaya be hajAra sAgaropama varSano hoya che. jo te daramiyAna teno vikAsa ke utkrAMti na thAya to vizvakrama pramANe tene pharI ekavAra nirgodamAM javuM paDe che. yoga eka sAthe sakriya ane niSkriya banne che. sArI pravRttimAM sakriya ne kharAbamAM niSkriya, sAdhakanI kharAba vRtti ane vAsanA jo nabaLI paDatI jAya to tenA artha ema karI zakAya ke te sAcA rAha upara che. tene have dharma, guru ne bhakitamAM vadhAre rasa rahe nahIM ke dunyavI pravRttiomAM guru tyAre ja sAdhakane AtmavidyA ane brahmavidyA zIkhave jyAre tene vizvAsa Ave ke vidyAno durUpayoga bhautika sAdhanonI prApti mATe nahIM thAya. sAmAnya saMsArI mATe pUjA ane bhakita jeTalI sahelI che teTalI ja yogasAdhanA aMgharI che kAraNa ke te jiMdagI jIvavAnI eka kaLA che, nahIM ke thoDo samaya phAjala kADhIne Izvarane khuza karavAnA prayatna. svAmI vivekAnaMda kahe che ke jenI pAse kaMI nathI tenA tyAganA koI artha nathI, te to gocarI mATe sAdhu thavA jevuM che. bhaya, parAjaya ke saMsAratyAganI vRtti to kAyaratA darzAve che, tyAga mATenI lAyakAta nahIM AtmalakSI manuSyonA tyAga ja sAcA hoya che. teo kharAba saMskArothI saMpUrNa vimukata nathI hotA chatAM tevA pralAbhanA sAme Takkara jhIlavAnI temanI zakita hoya che. hemacaMdrAcAryanuM yogazAstra eka ajoDa vijJAna che ke je AtmAnA asaMkhya guNAne kema prApta karavA ne tenA dvArA AtmAnI unnati karIne siddhazilAmAM kema sthAna prApta karavuM te batAve che. yoga bhautika sukhaprAptinI siddhi mATe nathI. te yogane cAra vibhAgamAM vaheMce che. dravyAnuyoga ke je jIva-ajIvanI sRSTi naeN vizvakrama batAve che. gaNitAnuyoga ke je vizvanA gaNitanA siddhAMta batAve che ke jemAM 2+2=4 thavAne badale keTalIkavAra 2+2=22 paNa thAya che. temAM anekAMtavAda svAdavAda, saptabhaMgI nayavAda vagereno samAveza thAya che. caraNakaraNAnuyoga AtmAnA guNAne kema prApta karavA te batAve che. kathAnuyoga kAryakAraNanA saMbaMdha prasthApita karavA judA judA yugAmAM banelI satya ghaTanAonI kthAe tathA keTalIka rUpaka-kathAo kahe che. tA. 1-11-'78 hemacaMdrAcAryanA mata pramANe yoga sammaka jJAna-darzana-cAritranI ratnatrayI che, jyAre pataMjalinA mata pramANe yoga 'vRttinirodha' che ane gItA pramANe yoga. dharmamu vozarUm ane samahyaM yoga mukhyatA che yoga jiMdagInI eka paddhati che ke jenAthI mananI samatola bhUmikA prApta thAya che ke je sAcI ane sArI pravRtti tarapha dore che. yoga phakata manane ja zistaba dra nathI banAvatuM, AtmAne paNa banAve che. bhavAbhinandino lokapaMktayA dharmaviyAmapi / mahatoTInayuyoneMturantAm tanriovig: // "89" yogabiMdu yoga tene mATe che ke jene saMsAranA baMdhana toDavA hAya, jene saMsAramAM rasa hoya ane bhavAbhinaMdI hoya tene yoga kevI rIte madada karI zake? jenA dharma pradarzana mATe athavA jAtanA ahaM mATe hAya che. tene saMsAramAM ja rAcImAgIne rahevuM gamatuM hoya che. putradArAdisaMsAra : puMsAsaMmUDhacetasAm / vituzAstrasaMnagara: mayogapati manam / "509" yogabiMdu, jema saMsArI lokone temanA kuTuMba ne saMbaMdhInA saMsAra hAya che tema vidrAnone temanA zAstronI vidyutAno ahaMrUpa saMsAra hoya che. beumAMthI eka paNa mokSaprAptimAM sahAyaka banI zakatA nathI. zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che ke jJAnI ke ajJAnI, jo tenI bhakita aMtarAtmAne sparza karyA vagaranI, dekhAdekhInI ja hoya to te AtmAne janma ane punarjanma karAvyA kare che. asaMkhyavAra teNe duniyAne sArI karavAno prayatna karyo hovA chatAM peAtAnuM kaMI ja sArUM karyuM hotuM nathI. paNa eka vAra paNa jo e sAco rAha pakaDe to asaMkhya jamAno lAbha eka ja janmamAM meLavI le che. zrI devacaMdrajIe paNa kahyuM che ke bhavAbhinaMdI banavuM ane haMsA2mAM rAcImAcI rahevuM e to potAne dhImuM jhera ApavA barAbara che. yogIzrI araviMda kahe che ke je jiMdagI yogasAMdhanAnuM lakSya prApta karavA mATe maLI che te yAgamAM ja kharcI nAkhavI joIe nahIM kAraNa ke yoga e ja jiMdagInuM lakSya nathI. jiMdagI ja yoga banI javI joIe. saMsArI jyAre tenI jiMdagIne yoga sAme vaNI le che tyAre ja te eka sAcA AtmalakSI sAdhaka bane che. vicAra eka zUnyatA pedA kare che je mAnavI--mAnavI vacce premane badale vaimanasya pedA kare che. jiMdagIne raNAMgaNa banAvI de che ane du:khanA ja vadhAro kare che, jyAre yoga ane dhyAna' A zUnyatAnA aMta lAve che, je 'ahaM ane mama'mAMthI mukita apAve che. kriyAkAMDanA AgrahI vargane mATe yoga e sahaja ane ucita kriyA ke AcaraNa nathI kAraNa ke dhyAna pravRttinI nivRtti mAge che. mAnavI yugAthI jenI zodha karI rahyo che te zAMti A yoga ane dhyAnamAMthI maLI rahe che nahIM ke mananI vicArakriyAmAMthI pedA thatI zUnyatAmAMthI: kSiNoti yogaH pApAni cirakAlAjitAnyapi / SitAni yathaidhAMti, thALavevAzuzUlaLi ::1 / "7" pra.1, yogazAstra agni jema lAkaDAnA bhAro eka ja kSaNamAM bhasmIbhUta karI nAkhe che tema ja sAco yoga paNa tamAma kArmika aNuonA samUhano eka ja kSaNamAM khAtamA karI nAkhe che. manayoga eka nirmaLa cetanA lAve che je vikArono nAza kare che jyAre kAmika yoga dravyAcAra ne bhAvAcAra lAve che, samyak karmayoga sAcI ne sArI pravRttinA svIkAra ne vAsanAyukta pravRttino tyAga karAve che sAcA karmayoga saMpattino mAlika nathI paNa TrasTI ja che. sAcA sAdhake bahAranA duzmanane mitra banAvIne aMtarzatru sAtheja laDavuM joIe. Ama karatAM karatAM te ajJAnanA aMdhakArano nAza karIne mekSa tarapha prayANa kare che ane daivI tejapUMjanI chAyAmAM sAtvika saMtoSa meLave che. A ja bhUmikA che evI che ke jyAM yogI potAnI jAtanuM AtmA sAthe tAdAtmya sAdhe che ane paramAtmA sAthe saMparka sAUne tenI sAthe ekarUpa banato jAya che. -sumanabena pravINacaMdra zAha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka 35 88 keLavaNI vizenI daSTi vidyAviSayo zIkhavA ane samajavA, parIkSAmAM sArA guNAMko AvyuM, tyAre mArI mUMjhavaNano pAra nahote. huM je na jANuM, te meLavavA ane pachI sArI kArakirdI prApta karavI e keLavaNInA vidyArthIone kevI rIte zIkhavI zakuM ? parIkSAmAM vikla5 tarIke uddeza che evI mAnyatA sAmAnyata: pravarte che. A uddezane athavA emane ema choDI daIe te cAle. paNa je mane na lakSamAM rAkhI keLavaNI apAya che ane levAya che evuM bahudhA AvaDe te huM vidyArthIne kyAMthI zIkhavuM? zuM karavuM e sUjhe nahIM. jovAmAM Ave che. vidyArthIone vidyAbhyAsa parIkSAkendrI daSTithI vidyArthIone zuM kahevuM? mAruM zikSakanuM aMta:Na bolI UThayuM: thAya che. zikSakonuM zikSaNa paNa parIkSAlakSI apAya che. zikSaNane "have zIkhI le" meM jANakAra mitro pAse mUMjhavaNa kahI. eka Avo DhAMce ghaNA vakhatathI rUDha thaI gayo che. keLavaNIne mitre jesparsananuM "Philosophy of Grammar,' (vyAkaraNanuM udeza ApaNI buddhizakita khIlavavI, vicArazakti keLavavI ane tattvajJAna) pustaka vAMcavAnuM sUcavyuM. tene viniyoga jIvanavyavahAramAM karI jIvanane mArgadarzaka banavuM evuM bhAgye ja jovAmAM Ave che. e pustaka vAMcyuM ane bhASAnuM pRthakkaraNa karIne vyAkaraNanA niyame kevI rIte bane che tene sAce khyAla Avyo. mArAmAM DAne mane prathama anubhava thaye, jayAre huM bI.e.mAM vyAkaraNa zIkhavAne preraka rasa jAgyo. e niyamene AdhAre bhAgato hato tyAre. bI.e. mAM mAre zekasapiyaranuM 'mekabetha' nATaka gujarAtI vyAkraNane samajavAne meM prayAsa karyo. sAce ja, bhaNavAnuM hatuM. huM pAThayapustaka vAMcata, rAMghejIne samajavA gujarAtI vyAkaraNa mAre mATe saraLa ane rasaprada viSaya banI gayo. mahenata karate ane zekasapiyaranI klAkRtinuM saundarya samajavA aMdhArAmAM jANe ekAeka prakAza paDayo' ane na dekhAtI vastuo ane mANavA prayAsa karate. huM hosTelamAM rahetA hatA. mArA mane spaSTa dekhAvA lAgI. vyAkaraNa A rasabharyo viSaya che betraNa mitrone huM Avo parizrama karate te samajAtuM nahIM. ekvAra tenuM mane AnaMdAzcarya thayuM. vidyArthIone e rasa huM pIrasI zako. temAMthI eka jaNe mane kahyuM : "aDAvI nakAmI veTha zA mATe kare che? vyAkaraNa mArA tema ja vidyArthIo mATe AnaMdane viSaya banI gAIDamAM parIkSAlakSI prazno ane uttArA taiyAra ApavAmAM AvyA gaye. UMDe vicAra karatAM lAgyuM ke zikSaNane DaMza vidyAviSayamAM hoya che. e barAbara vAMcI ane yAda rAkhIe to pAsa thavAmAM rasa utpanna karavAno ane e vize ApaNane vicAra karatA ke sArA guNAMka meLavavAmAM kazI aDacaNa paDatI nathI. mane sArA - karavAne che. parIkSAmAM sArA guNAMka maLe te tene AnusaMgika guNAMka maLe ja che ne ? te gAIDanA pratApe. sAcuM kahuM te phaLa che. huM sAco zikSaka banI zakuM tene rasto maLI gayo. pAThaya pustaka ja meM kharIdya nathI. ApaNA mitromAMthI bhAgye ja vidyArthIomAM huM rasa utpanna karI zako tenuM kAraNa paNa mane koIe pAThaya pustaka kharIdyuM che. AvI mAthAphoDI karIne zA samajAyuM. mane vyAkaraNa samajatAM zI zI muzkelI naDatI, e mATe nakAme du:khI thAya che ?" muzkelIo zI rIte dUra thaI tene vicAra karIne vidyArthIone kharuM kahuM to e manavRtti e mArA mitranI ja nahotI. paNa evI ja muzkelI haze tenI kalpanA karI zIkhavavAnuM zarU karyuM. A prakAranI manovRtti ghaNAkharA vidyArthIonI hatI. huM bhaNata pachI rasa paDe e svAbhAvika che. zikSake vidyArthIne lakSamAM rAkhI te vakhate ja nahotI, atyAre paNa pravarte che. huM zikSaNakArya tene rasa paDe tevI rIte vidyAviSayamAM vicAra karatA karavo emAM karate, tyAre 2neka vidyArthIo mane pUchatA : "sAheba, zikSaNakalA rahI che. parIkSAmAM pUchAya tevI mahattvanI vastuo kahI done athavA lakhAvo ne !" TUMkamAM, parIkSAlakSI daSTikoNa ja vizeSe karIne jovAmAM A badhuM to anubhavamAMthI huM zIkhyo hate. zikSaNanuM zAstra meM vAMcyuM nahotuM. jema jema huM zikSaka tarIke kAma karato gayo, Ave che, vidyAprAptine 2ADanaMda letA vidyArthIo bahu ochA jovAmAM Avaze. jayAre mArA mitre mArA pratye prema darzAvI tema tema tenA vize vicAra karavAnuM ane anya tinakAro "mekabetha'nuM pAThaya pustaka vAMcavAnI veTha na karavAnuM kahyuM hatuM, zuM kahe che te jANavAnuM mane khUba mana thatuM gayuM. bekana jevA samartha vicArake zikSaNa paddhati vize lakhyuM, tyAre mArA tyAre tene zo javAba Apavo e sUjhayuM nahotuM. paraMtu mArA chuTAchavAyA vicAro vyavasthita thayA navI amUlya nATayakatimAM je. manamAM thatuM ke zekasapiyaranI ane mane suMdara navaprakAza sAMpaDa, bekane kahyuM che : zikSaNanuM mUlya ApelA zAna uparathI jIvanane UMDe marma, klA - saundarya dvArA vyakata thayo che, temAMthI karavAnuM nathI. paNa zAnI thavAnI zakita utpanna karI hoya te huM aka5 AnaMda anubhavuM chuM, jIvanane ajavALato prakAza prApta uparathI karavAnuM che" pachI jayAre rUserane zikSakanAM kaI vize karuM chuM ane mArI grahaNazakita ane vicArazakita khIlavuM chuM lakhyuM te vAMcyuM, tyAre tene marma spaSTa rIte huM samajI zakyo. te huM tene kaI rIte samajAvuM? :bhyAsazrama veTha nathI, sAdhanA che te temane kema gaLe Utare? Izu khiratane vadha:staMbhe caDAvatI rUse 25 lakhyuM che : vakhate prArthanA karavAnuM kahyuM, tyAre temaNe je udgAro kADhayA "zikSakanuM kAma zIkhavavAnuM nahIM, paNa deravAnuM che. teNe hatA temAM jarA pheraphAra karIne kahevAnuM mana thatuM, "he Izvara siddhAMte ApavAnA nathI paNa te zodhatAM vidyArthIone zIkhavanuM temane mApha kara. teo zuM gumAvI rahyA che tene temane vAnuM che. huM khUba kaThaNa ziyANakalAnI himAyata karuM chuM. siddhAMta WALLCL ell" Oh! God forgive them, for they know ApyA vagara mArgadarzana 2pavAnI ane kazuM na karIne badhuM not what they lose. karatAM zIkhavavAnI." kharuM kahuM te, AAvI daSTi mAtra vidyArthIonI ja nahotI, : uparAMta teNe mArmika rIte lakhyuM che : "mANase koI zikSakonI paNa e prakAranI ja daSTi hatI, temAM paNa parIkSAnI paNa puruSa saMbaMdhI te pramANika che ke kema ema pUchatA nathI, daSTie zuM upayogI che te noMdhAvatA ane bina-upagI bhAgane paNa te hoMziyAra che ke nahIM ema pUche che. ane pustaka saMbaMdhI choDI devAnuM kahetA. je zikSako nA utarAve ane amAre te sAruM che ke kema e pUchavAne badale te sArI rIte lakhAyeluM vAMcavA vicAravAnI mahenata ochI karAve te vidyArthIpriya ane che ke nahIM tema pUche che." rAjanA sAmAjika ke rASTrIya sArA gaNAtA. parIkSAlakSI ja daSTi hoya tyAM Ama ja bane ne? saMdarbhamAM A vastu vizeSa lakSamAM rAkhavA jevI che. lAbhI gura ane lAla celA jevI sthiti hatI ane atyAre paNa nathI ema nathI. mArI Akha UghaDI, jayAre huM kolejamAM keLavaNIne uddeza mAtra bauddhika vyakitatva ghaDavAne ja nathI. adhyApaka banyo tyAre. e prasaMga mAre mATe jeTalo avismaraNIya tenuM sAMskArika ghaDatara thAya, tenAM jIvanamUlyo uccatara koTinAM bane che, teTalo sArthadyotaka paNa che. bane te paNa temAM mahattvanA sthAne hoya. prakhyAta tattvajJAnI gokhaNapaTTI mane gamatI nathI. vyAkaraNa mane samajAtuM nahotuM. loke vadhAre bhArapUrvaka A vastu rajU karI che: "badhA mANase eTale bI.e. pAsa thayA, tyAM sudhI abhyAsakramamAM vyAkaraNane keLavaNI vize vAta karatI vakhate bahudhA vidyAno ja vicAra karatAM bhAga mane muddala samajAte nahIM eTale sArA guNAMke mane maLatA ' hovAthI emAM vadhAre vicitratA lAge che..vAMcana lekhanane huM kharA, paNa vyAkaraNa sivAyanA abhyAsa vibhAgamAMthI. parIkSAmAM upayogI gaNuM che, paNa tene mukhya gaNatA nathI. mAnuM chuM vyAkaraNano prazna cheDI dete. mane tene 2ja naheAte, yAraNamAM ke je mANasa sadaguNI ane DAhyA mANasane paMDitanA karatAM mAro gaja vAgaze nahIM ema meM mAnI lIdhuM hatuM. paNa jayAre uccatara gaNatA nathI tene tame paNa mUrkha gaNaze. mArI kahevAnI huM adhyApaka banyo ane vyAkaraNa zIkhavavAnuM kArya mAre karavAnuM matalaba evI ke nathI ke jenuM mana svastha hoya tenA DahApaNa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-'38 ane sadaguNane vidyAnI kazI madada maLatI nathI, paNa eTaluM bala ra joIe ke mana aristhata na hoya to vidyA mANasane bevakUpha ane kharAba banavAmAM madada kare che." keLavaNIne uddeza mAnavI citta ane hRdayamAM rahelA ucca aMzane prakTa karavAnuM che. tene pariNAme jIvananI madhuratA vadhe che. jIvanamAM AvatI muzkelIo hoya te paNa tene yathArtha rIte samajIne tene dUra karavAnI zakti Ape to ja zikSaNane uddeza saryo kahevAya. keLavaNInA kSetranI sAthe saMkaLAyelA vidyArthI ane zikSaNane A mULabhUta udde zane kendramAM rAkhe te keTaluM sAruM ! -amRtalAla yAjJika ne mananI prasannatA hi cittanI prasannatA manane ekAgra karyA vinA AvI zakatI nathI. manane ekAgra karavA mATe bahirAtmabhAva tyAga avazyaka che. bahirAtmabhAva jyAM sudhI saMsAra tarapha lakSya hoya tyAM sudhI lAvI zakAte nathI. saMsAra pratye AkarSaNa che te sAMsArika padArtho mATe kAmanAne lIdhe che. e kAmabhAva, rAgabhAva ocho thAya te bahirAtmabhAva TaLe ane AtmAbhimukha banAya. eTale ja vItarAgatA jemAM patyAgane paNa samAveza che tenA upara saMpUrNa bhAra mUkavAmAM Avyo che. paNa A jIvana eka tathya hoI aneka kAryo ane pravRttio karavAnI hoya che. uparAMta saMsAra cheDI devAthI ja lAbha che evuM koI dharmapravartake kahyuM nathI. araNyavAsa karavAthI ke dIyA levAthI ja mana zAMta rahe che evuM nathI. mananI zAMti ane cittanI prasannatA kAraNa che, kArya nathI. e AMtarasUjhathI ja 2Ave che. bAhya paristhitithI bhAgatA rahevAthI e AvatI nathI. phalata : e niSpanna thAya che ke sAMsArika jIvana gALatA chatAM mAnasika samatA dhAraNa karavI. AvuM te kartavyaniSTha ane anAsakti bannene eka sAthe ja apanAvAthI bane. eTalA mATe ja vairAgya ane abhyAsa (mahAvaro) A banenI siphAriza karavAmAM AvI che. kartavyaniSThA na rAkhavAmAM keLavavAmAM na Ave te palAyanavAdane AkSepa TALI zakAze nahi ane jIvana eka nakkara satya che e hakIkata che eTale palAyanavAda te UlaTuM aneka kaSTamAMthI ugArI bIjAmAM nAkhaze ane pravRttinuM saMcAlaka baLa kartavyaniSThA nahi hoya te jyAM tyAM chabaraDA vALavA paDaze. eTale ja "pAga: karmasu kauzalama " arthAta pravRttinuM prAviya eTale thAga. Ama lakhavuM ane karavuM ema AkAza-pAtALa jeTaluM aMtara che, karavuM ghaNuM kaThaNa che chatAM game tyAre e karavAnuM ja che e nakkI che. e vinA koI Aro paNa nathI. "nAnya: panthA vighate ayanA" arthAta bIjo koI rasto ja nathI. Aje, kAle ke game tyAre ane te paNa mApaNe ja, koI bIjuM AvIne ApaNane e bheTa tarIke ApI javAnuM nathI. A prabhukAne artha e nathI ke prabhukRpA ja badhuM karaze. prabhukRpAne pAtra haze tene prabhukRpA maLaze, bIjAne nahi ane prabhu te pabhakapaNa gaLage bIne nahi ne abha kRpAnA pAtra banavA mATe tapa 24ne titikSA, yama 2ne niyama, naitika mUlya ane sadAcAra nA badhAne 25nAvavA paDaze ja. sAmAnyapaNe badhA evuM mAnatA hoya che ke emane sukha nathI, cena nathI, zAMti nathI, saMprasAda nathI. bhautika samR i vacce paNa, manamAM akaLAmaNa hoya che. ema na hota to amerikAdi bhautika samadra pradhAna deza AkuLa-vyAkuLa na thaI gayA hota. paNa e thaI gayA che ke te temanA bUma-barADAthI ApaNe sau have jANatA thaI gayA chIe. e samRddha-saMpattinI nirarthakatA svayaMsiddha che. koI evI paNa dalIla-dalIla karavA khAtara kare che ke viSAdanI A avasthA te vArdhakyamAM ja zakaya che ane mATe ja yuvaka yuddha thaIzuM tyAre zuM evuM kahIne atyAre te raLI levA gho, bhegavI levA gho evuM kahetA hoya che paNa dharma e kaI amuka vakhate ja ravA jevI vastu nathI.. e niraMtara karavAnI che. bhaviSyanI bAMhedharI Ape paNa koNa? e tAkAta kenAmAM che? nabaLAIne chAvaravAne e kImiyo che. -Planning - Ayojana-mULathI ja karI levuM joIe. AgaLa, cittanA saMprasAdanI je vAta thaI te svasthatA vinA nathI AvatI. emAM sukha-du:khane anubhava ane rAga pAdi kAraNo che. AmAM sukha-du:khanA kAraNe dazya jagatanI olAda che. ene thatAM rokavAnuM samatva bhAva keLavavAthI banI zake che. apramatta banI prayatnazIla rahevAthI e siddha karI zakAya che. iyiAdijanya zabda-sparzAdi sukhe cheADavA eTalA agharA nathI jeTalA AMtarika kAraNa che. A AMtarika kAraNo vAsanAjanya che. mATe ja bhagavAna mahAvIre kahyuM "muchA pariggA yu". arthAta parigraha te parigraha mATenI lAlasA ja che. parigraha hoya chatAM lAlasA na hoya ane parigraha na hoya chatAM lAlasA hoya. A bIjI. sthiti bhavabhramaNa karAvanArI che. mana azAMta-vyAkuLa hoya tyAM sudhI mananI prasannatA kyAMthI hoya? e hoya te paNa uparachallI ja hoya. aMdara dAvAnaLa saLagyuM hoya ane uparauparathI zAMti rAkhI hoya, pratiSThA khAtara ke mahAna pegI kahevarAvavA khAtara- te ene kAMI artha nathI. e te ulamAMthI cUlamAM paDavA jevuM thayuM. eTale ja gItAkAre kahyuM ke "azAMtasya kuta: sukhama" azAMta manavALAthI (kha) sukha dura bhAge che. to pachI zAMti meLavavI. kaI rIte? manane vicAra zunya avakAza rahita banAvI devAthI e maLaze? prANAyAmAdi kriyA dvArA e hAMsala thaze to paNa thoDA vakhata mATe ja, manane niraMtara nirvicAra rAkhavuM e jevI tevI bAbata nathI. eTalA mATe ja teramAM guNasthAnaka sudhI enI hayAti mAnavAmAM AvI che ane e paNa raphateraphate si & thAya che-ekadama nahi, te pachI vacagALAnI sthitimAM zuM karavuM? hemacaMdrAcArye eTalA mATe ja kahyAM che ke pahelAM to manane zubha bhAvanAothI bharI devuM. AnA ja paDaghe gItAkAranA uddabodhanamAM maLe che 'na cAlAvata: zAMtiH mananA bhAvene jeNe keLavyA nathI tene zAMti kevI? mananA bhAvanI keLavaNI eTale zuM? ahIM paNa hemacaMdrAcArya : ane gItAkAra madadarUpa thAya che. pahelAM kahe che ke vyAdi zubha bhAvanArane vAraMvAra smaraNa - raTaNa karavuM ane e pramANe vartavuM. - A bAbatane ja bIjA "na cAyukatazya bhAvanA" padamAM samAvI de - che. mananA khokhAne barAbara vyavasthita karyA vinA bhAvanA bhAvI zakaze nahi. pataMjalirane paNa yogasUtramAM sUtra dvArA A bAbatanuM samarthana karyuM che: "maitrI-karUNA-muditA-upekSArNa sukha-du:kha-puNya2puNya viSayANa bhAvanAta: citta prasAdanama" arthAta sukha, du:kha puNya ane ramapuNya A cAra viSayo ane badhA viSaye A cAra prakAramAM ja aMte vibhakata thaI jAya che. te mATe kramaza: maitrI, kaNA, muditA 2ne upekSA evI cAra vRttionI bhAvanA vAthI cittano saMprasAda prApta thAya che. evuM ja puraskaraNa bhagavAna buddha paNa karyuM che. ane kayA dharmanAyake nathI kahyuM? kAIsTa, payagaMbara, guru nAnaka- badhA ja bAbatamAM ekamata che. - cittanA saMprasAdane rAga-dveSa, kAma-krodhAdi hacamacAvI nAkhe che. cittanA ajaMpAne janmAvanArAM e vikArone rokavA joIe. arthAta e duzmanone hAMkI kADhavA mATe manane zubha bhAvanAthI bharI devuM joIe. jIvanamAM rasa laIne paNa A karI zakAze. aMte, sadAcArane keLave, vyavahAramAM zuddhi lAve, jhINI bAbatamAM nahi UtaratAM je AvaDe e mAnavadharma pALe, anAdinidhana mUlyone uvekha nahi, nakArAtmaka nahIM paNa bhAvAtmaka Not Negative but Positive valaNa apanAvo, azubhane rAke, zubhamAM pravRtta thaI zuddhamAM jAo. Aje ja nirNaya karI jeTalo mahAvaro thAya. teTale karyA karo, be - pAMca varSe evuM rUpAMtara thaI jaze ke tamane pitAne ja avarNanIya, adbhuta, evI mananI saMprasAda prasannatA prApta thaze. amRtalAla gepANI huM jouM chuM te huM ja chuM vegathI doDI jatI A Trena, vaMToLa ze vIMjhAya A varasAda, - varSAjaLe nAhI camakatAM pAsanA pATA vana vIMdhatA bAlArkanA pahelA kiraNa sama deDatA. pATA aDIne khetaro sasalAM samAM kUgha jatAM hu TrenathI ucakAIne, AkAzamAM jaI ogaLI, varasAda thaI vIMjhI rahuM, pATA same deDI rahuM, ke khetaramAM dhAnya lacatA choDavA ze nAcate; huM jouM chuM te huM ja chuM! 1 -pradIpa saMghavI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - [4] tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka mana jItyuM teNe jaga jItyuM phU yathArthavAdI ane varaMtuvAdI banIne, vAstavikatAne samajIne, ApaNe dhyAnamAM praveza karavAno che. e mAnIne ja AgaLa vadhavAnuM che ke ApaNI cetanAnA aneka stara che. temAM sauthI sthULa stara che dhyAna eka lAMbI sAdhanA che. te jaladI siddha thaI jAya te mATe Indriya, tenAthI sUkSma che mana, manathI sUkSma che buddhi ane tenAthI utAvaLA nathI banavAnuM. tene siddha karavA mATe pUrI taiyArI karavI ya sUkSma che adhyavasAya. indriya ghaNI sthaLa che tethI ApaNane te anivArya che. taiyArI vinA koI kAma nathI thaI zakatuM. dhyAna mATe spaSTa samajAya che. mananI cetanA sUkSma che tethI IdriyonI apekSAe paNa pUrva taiyArI jarUrI che. A mATe zarIrane sAdhavAnI jarUra che. tene samajavI agharI che. zarIra-sAdhanAnI carcA gatAMkamAM thaI gaI che. e ja pramANe manane ApaNe dhyAna karIe chIe tene saMbaMdha manathI che. dhyAna sAthe sAdhavAnI paNa jarUra che. manane sAdhavA mATe sauthI pahelAM avadhAnane haniTano sIdho saMbaMdha nathI, temAM pahele saMbaMdha manathI joDAya abhyAsa jarUrI che. AthI ja dhyAnanI carcA karatAM pahelAM, A che. dhyAna eka prakAranI mAnasika kriyA che. ' viSayanI carcA karI rahyo chuM ke ApaNe manane paTu banAvIe, manane kuzaLa yoganI bhASAmAM mananI traNa avasthAo che. avadhAna, ekA- banAvIe, manane prazikSita karIe. tene evI rIte prazikSita karIe gratA athavA dhAraNA ane dhyAna. mAnasika kriyAo A traNa avasthA- ke tenI kSamatA vikase ane dhyAnanI sthiti sudhI pahoMcavAnI yoddhA omAMthI pasAra thAya che. mananI pahelI avasthA che. avadhAna-eTenzana. prApta thaI jAya. avadhAna yogyatAnuM saMpAdana che. manane paTu banAvyA avadhAnanI avasthAmAM ApaNe kai vastumAM manane lagADIe chIe vinA ApaNe dhyAnanI bhUmikA sudhI pahoMcI nathI zakatA. AthI manane bhaTakatA manane koI vastumAM joDIe chIe. vastumAM manane vyApRta , paTu banAvavuM khUba ja jarUrI che. zarIra-sAdhanA mATe jema vividha karavuM, manane saceta karavuM, caitanyavAna banAvavuM te mananI avadhAnanI ArAne jarUrI che tema ja mAnasika sAdhanA mATe avadhAnanA vividha avasthA che. temAM padArtha sAthe manane saMbaMdha joDAya che. ApaNe prayogo karavA jarUrI che. kahIe chIe, sAvadhAna thaI jAva. Ano artha eTalo ja che ke mananA prazikSaNano eka krama che. nandI sUtramAM A krama khUba eka kArya pratye dAcita banI jAva. manane temAM lagADI do. ja suMdara Dhabe pratipAdita che. prathama krama-yugala che: alpagrAhI, avadhAna jema bAhya vastuo pratye thAya che tema ja kayAreka bahagrAhI, A baMne caraNa che. ApaNe manane eka kAryamAM lagADIe kayAreka potAnA mULa svarUpa pratye paNa thAya che. maulika svarUpa pratye jethI te eka bindune pakaDI zaketheDIne pakaDI zake athavA thoDoka avadhAna thAya che tyAre ja e sthitimAM prajJAne janma thAya che. samaya sudhI koI vastune pakaDI zake. A che a5grAhI. krama bahugrAhI pachI bAhya pratye avadhAna nathI rahetuM. mananuM avadhAna pachI pitA eTale ghaNAMne pakaDavuM, moTI vastune pakaDavI, lAMbA samaya sudhI pakaDI "pratye thaI jAya che. rAkhavI. mananI bIjI avasthA che, ekAgratA ke dhAraNA. mane vijJAnanI ApaNe prekSA karIe chIe. prikSA eTale jovI. zarIranI prekSA bhASAmAM konsanTezana-avadhAnathI alaga che A avasthA. jemAM karIe chIe. zvAsanI prekSA karIe chIe. kahevAmAM Ave che ke ApaNe avadhAna karyuM. padArtha sAthe manane saMbaMdha joDayo temAM kendrita thaI javuM. cArekora bhaTakatA manane. aneka vastuo para UDAUDa karatA nAsAgra para AvatA-jatA zvAsane juo. zvAsane aMdara jato juo. manane, e badhI vastuothI dUra karIne eka vastumAM kendrita karI devuM zvAsane bahAra nIkaLate juo. nAsAgra para mAtra zvAsane ja te che. ekAgratA ke dhAraNA, mananI A dhAraNAvasthA che. dhyAna pahelAM juo. manane nAsAgra para kendrita kare. mananA avadhAnane nAsAgra para dhAraNA karavAnI che. zarIranA koI paNa bhAgamAM ke koI vastumAM mUko ane AvatA-jatA jatAM zvAsane juo. eka garakhAnI ke manane sthApita karI devuM, manane Aropita karavuM te dhAraNA che. saMtrInI jema zvAsanI Avana-jAvana para dhyAna rAkhe. A che mananI trIjI avasthA che, dhyAna-meDiTezana. avadhAna pachI dhAraNA a5nI prekSA, alpanuM avadhAna, alpagrahI-krama che A. . ane dhAraNA pachI dhyAna kendrIkRta mananI je saghana avasthA che te che dayAna. tyAM A avasthAmAM mana sthira thaI jAya che. jAmI bahugrAhI eTale ghaNAMnI prekSA. kahevAmAM Ave che ke zvAsanI jAya che. lAMbA samaya sudhI mananuM sthira rahevuM- mananuM jamI javuM sAthosAtha manane paNa bhItara laI jAva. ucchavAsanI sAthe sAthe manane te che dhyAnAvasthA. e che dhyAna-meDiTezana. paNa bahAra laI Ave. A dharAnuM avadhAna che. bahugrAhI-krama che. alpAhI kramamAM ApaNe paMtha nAne-TUMko hato. have ApaNo paMtha sauthI prathama avadhAnane abhyAsa kare paDaze. mananI e lAMbe che, alpAhImAM manane mAtra nAsAgra para TakAvyuM hatuM. have sthiti pedA karavI paDaze ke je avadhAna karI zake. mana ghaNuM ja te zvAsa ucchavAsanAM pUrA mArganuM avagAhana kare che. nAbhinI AsagatizIla tattva che. mananuM kAma ja gatine cAlu rAkhavAnuM che. paNa pAsathI zvAsa UThe che, tyAMthI manane tenI sAthe joDI do ane tene A tene svabhAva nathI. ApaNe tana UlaTI dizAmAM jaI rahyA chIe. zvAsanI sAthosAtha ja bhItara laI jAva, ke jayAM zvAsayaMtra pUruM pravAhanI sAthe, cAlu pravAhanI sAthe cAlavuM khUba ja svAbhAvika che. thaI jAya che ane te phephasAmAM praveze che, tyAM sudhI manane laI pravAhanI pratikULa-pravAhanI sAme cAlavuM e ghaNuM ja agharuM che. je jAva. DAyAphaeNma sudhI manane laI jAva. A zvAsanI sImA che. tema-pravAhanI pratikULa cAlI zake che te sAdhaka che. tema cAlavuM e to abhyAsanA A be kema thayA: sAdhanA che. 1: A5nuM grahaNa-thoDAMne jovAno abhyAsa. bhagavAna mahAvIre kahyuM che: "Azu A saMsAre, paDio 12: ghaNAMnuM grahaNa-dhaNuM jovAne abhyAsa. tasa uttAro. anugrata arthAta? pravAhanI pAchaLa cAlavuM enuM nAma che saMsAra. pravAhanI pAchaLa cAlavuM e che rAMcaLatA. pravAhanI sAthe abhyAsanuM bIjuM kama yugala che: 1: ekavidhAhI (2) bahu cAlavuM e che azAMti, du:kha. pravAhanI sAme cAlavuM e che zAMti, : vidhagrAhI. sthiratA ane uttAra arthAta pele pAra je pravAhanI sAme cAlavAnI eka prakAranI vastune jovI ke ghaNAM prakAranI vastuo jovI. kSamatA rAkhe che te kharekhara, pAra pAmI jAya che, pele pAra cAlyo kahevAmAM Ave che ke nAsAgra para thatAM prakaMpanene juo athavA jaya che. nAsAgra para zvAsanA sparzane anubhava kare. A eka prakAranuM anekavidhagrAhI avadhAna che. dhyAnanI kriyA sAmAM pravAhanI kriyA che. mana caMcaLa ane gatizIla che tene kendrita karavuM, sthira karavuM te viparIta-sAmAM pravAhanI .. bahuvidhagrAhIne artha che, ekasAthe aneka vastuone jovI. kriyA che. arthAta manane je svabhAva nathI te svabhAvamAM tene laI javuM tethI mananI paTutA ghaNI vadhI jAya che. eka sAthe aneka vastuone ane sthira karavuM. AthI samajAya che ke dhyAnanI kriyA keTalI kaThora jovAnI ja nathI, tene grahaNa paNa karavAnI che. che. tene saraLa ane sugama mAnavAne zrama na rAkhaze. ApaNe upAdhyAya yazovijayajI mUrdhanya avadhAnakAra hatA. te ghaNA dhyAna karIe chIe mUccha toDavA mATe. ApaNe dhyAna karIe chIe moTA pratibhAzALI tAki vidvAna hatA. temaNe avadhAna karyA. pramAdane taddana khaMkherI nAkhavA mATe dhyAna dvArA je navI murarjI pedA temanI sAme pittaLanA se pavAlAM rakhAyAM. eka e vyakita eka eka thAya, navo bhrama UbhA thAya to e jarAya ISTa nathI. AthI khUba ja karIne te, pavAlAne vagADatI gaI. dareka pavAlAnA dhvaninuM avadhAna Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka kAraka avadhAraNa karatA rahyA. temanuM mana dhvaninI sUkSmatAmAM avahita thaI gayuM. seAe pavAlAMnA dhvani temaNe grahaNa karI lIdhA. parIkSAno samaya Avyo. sabhAmAMthI eka vyakitae eka pavAluM vagADI ane te pavAlAMnI saMkhyA pUchI. avadhAna kA2e kahI dIdhuM meM A dhvani . amuka naMbaranA pavAlAMnI che. A pramANe ghaNAMe pUchyuM. avadhAnakAra saMpUrNa saphaLa thayA. eka sAthe aneka viSayAne grahaNa karavA ane tene yathAvata batAvavA bahuvidhagrAhInuM udAharaNa che. avadhAnanI A kuzaLatAthI eka sAthe aneka vastuone pakaDavAnI kSamatA Ave che. avadhAnanI zakitane jAdu ke camatkAra na mAnaze. dareka vyaktimAM e badhI zaktio che. aMtara mAtra ATaluM ja cheke keTalIka vyakitaAe e gopita zakitaonA abhyAsa karyo, manane paTu banAvI tene vikasita karyuM, jyAre bIjAoe tevA prayatna nathI karyo, temanuM mana vikasita nathI thayuM. aMtara che abhyAsa ane prayatnanuM. ApaNe paNa prayatna karIe to e paTutA ApaNe paNa prApta karI zakIe chIe. trIjuM krama-gugala che: kSipragrAhI ane ciragrAhI. manane abhyAsa karAvavAmAM Ave che ke te bAhya padArthane tatkALa grahaNa kare. matalaba ke eka najara karI ane badhuM ja grahaNa karI lIdhuM. rUmane eka kSaNamAM joI. AMkho baMdha karI. ane te badhuM ja kahI deze ke bhIMta sapheda raMganI che. sAme kALA raMganuM borDa che. ATalA daravAjA che. Tebala para A-A cIjo mUkelI che. badhI ja vigatAnuM varNana karaze. A che kSipra grahaNa-tatkALa grahaNa karavuM. eka ja najaramAM badhuM ja pakaDI levuM. bIjo krama che ciragrAhI. A e kSamatA che ke je tatkALa pakaDI nathI zakAtI paraMtu dhIme dhIme lAMbA samaye pakaDe che. cothuM krama-yugala che: ani: smRtagrAhI-ni:sUtagrAhI, ani : sutagrAhI eka vicitra kSamatA che. tene eka daSTAMtathI samajIe: A eka mahAna citrakAra rAjAnI sabhAmAM Avyo. anAyAsa teNe rANInA paganA aMgUTho joI lIdhA. prAcIna samayamAM rANIe 'asUryapazyA' hatI. citrakAre e paganA aMgUThA parathI rANInuM Adamakada citra taiyAra karIne rAjAne ApyuM. rAjAe e citra joIne Azcarya stabdha banI gayA! citramAM teNe joyuM ke rANInA zarIranAM je je bhAga para tala, masA vagere hatA te ja pramANe citramAM paNa te batAvAyA hatA. rANInuM nakhazikha spaSTa citra joIne rAjAne zaMkA thaI, jarUra A citrakArane rANI sAthe khAnagI saMbaMdha che, nahi te rANInAM kapaDAM nIce DhaMkAyela gupta tala ane masAnI tene karyAMthI khabara paDe. ane teNe rANI ane citrakArane dehAMta daMDanI sajA pharamAvI, maMtrIe vicAryuM : dezanA sauthI moTo citrakAra hamaNAM mAryA jaze. AvA citrakAra deza ane rASTrane bhAgyathI ja maLe che. nAhaka te mAryo jaze. ghaNA meATo anartha thaI jaze. rAjAne teNe kahyuM: 'mahArAjA Apa zuM karIrahyA che? AvA mahAna citrakAranI hatyA? tene mRtyudaMDa?" rAjAe kahyuM: tamane khabara nathI. e duSTa ane duzcaritra che ane peAtAnA mananI zaMkA jaNAvI. vI. maMtrIe kahyuM: mahArAja A citrakAra pAse adabhUta zakita che. zarIranuM koIpaNa 'avayava' joIne te vyakitanuM pUrepUruM tevuM ne tenuM ja citra banAvI zake che. rAjAe tenI parIkSA lIdhI. citrakAra saphaLa thayo ane mRtyudaMDamAMthI mukita ApI tene puraskRta karyo. to A che ani:sRtagrAhI. thoDI amastI vastunA AdhAre samagra cIjanuM vizleSaNa karI devuM. avadhAnanA A badhA prayogathI samajAya che ke mananI kSamatAnA abhyAsathI - sAdhanAthI vikAsa karI zakAya che, tene paTu banAvI zakAya che. A badhuM avadhAnanuM vivaraNa che, dhyAnanuM nahi. AthI ApaNe sau prathama avadhAnanA abhyAsa karIe. manane kyAM ane kevI rIte niyAjIta karavuM che te barAbara samajI laIe jethI ApaNI cetanAmAM dhyAna karavAnI yogyatA ane kSamatA pedA thaI zake. avadhAna bAda saMkendraNa, mananI dhAraNAnI vAta samajIe. A baMne vAtA barAbara samajAze tyAre trIjA caraNamAM dhyAna karavAnI kSamatA ApaNI cetanAmAM jAgrata thaze. hindImAM pravakatA : munizrI nathamalajI saMkalana: guNavaMta e. zAha tA. 1-11-78 OM vicAra--prakriyA jeTalI AsAnI ane saraLatAthI ApaNe saDelI vastu pheMkI daI zakIe chIe teTalI ja saraLatAthI anyanA vicAro grahaNa karI laIe chIe. AvA uchInA lIdhelA vicArothI eka dekhItA phAyadA thAya che. ApaNe ciMtana ane maMthanamAMthI bacI jaIe chIe. uchInA vicAro, uchInI vyAkhyAo ane paraparAgata cAlyA AvatAM siddhAMtA ApaNe ni:saMkoca svIkArI laIe chIe ane magaja kasavAnI mahenatamAMthI chaTakI jaIe chIe. sRSTinAM badhAM dAridraya karatAM vicAronuM dAridraya sauthI vadhAre nukasAnakAraka hAya che. mananI pracchanna tathA apracchanna beu zakitaonI A ghAra hAMsI che. mAnavIya gauravanA hrAsa che. taraMgAnI jema taraha tarahanAM vicAravamaLA cittamAM laherAI vilIna thaI jatAM hoya che. ApaNe ene pakaDI zakatA nathI. e pakaDAtAM nathI. pakaDavAnuM sAmarthya hovA chatAM paNa vicAraNA karI mUke evI ghaTanAo paNa ApaNe mUDhanI jema sahI laIe chIe. vicAronuM mALakhuM ApaNe bAMdhI zakatA nathI. zistabaddha, tarkabaddha ane niyamabaddha vicAravAnI prakriyAne ApaNane abhyAsa nathI. evA abhyAsa mATe ApaNe koI saniSTha prayAsa paNa karatA. nathI. lAgaNI, bhAvanA, ma, tarka badhAnA aMgata ane asaMbaddha rIte seLabheLa karI nAkhIe chIe, manamAM dhUMdhaLuM vAtAvaraNa jAmeluM hAya che. mananuM sApaNu (Clarity of Mind) nI hotuM. koI paNa vastu para mana daIne vicAravAnI ApaNane pharasada nathI. jijJAsA nathI. koI paNa kriyA pAchaLa kArya-kAraNanI kaI khAja nathI. (Application of Mind) vivekabuddhinI kasoTIe kahyuM pArakhavAnI vRtti nathI. dareka vRtti, vicAra, bhAva, pratibhAva, paDaghA, ApaNA mana para sUkSma chApa mUkI jAya che. nirdoSa ane najIvI dekhAtI vRttio cittamAM ghUmarAyA kare che. ApaNe ene nagaNya samajI lakSamAM letAM nathI, je jate dahADe evI cinagArI sAbita thAya che, jemAMthI bhaDako thaI UThe. ApaNe ghaNI vakhata kutsita ane hInamAM hIna vicAro karIe chIe, paraM tu ApaNAM manamAM ja hAya che. bIjA koIne enI khabara paNa paDatI nathI. eTale ApaNe ApaNI jAtane salA mata mAnIe chIe. naitika gaNAvI zakIe chIe. saddaguNImAM khapI jaIe chIe. ApaNe ApaNA chUpAmAM chUpA vicAro niyamita tapAsatAM rahevuM joIe. emane svaccha ane pavitra rAkhavAM joIe. kAraNa ke teomAM adbhuta sAmarthya raheluM che. dareka paLe ApaNe ApaNAM vicAro vaDe ja tana tathA manane lAbha athavA nukasAna karIe chIe. vaijJAnika prayogAthI eka camatkArika lAge avI vAta sAbita thaI che. ApaNAM lohImAM lAla kaNA uparAMta sapheda kaNA hoya che. (White Blood Cells) A sapheda kaNA thakI rogAnI sAme, TakavAnI, enA sAmanA karavAnI zakita ApaNA zarIrane maLe che. sapheda rakatakaNonI saMkhyA paNa A pratirodha zakita para avalaMbe che. vera, dveSa, IrSyA, badalA levAnI bhAvanA, vagere jevI pravRttiomAM rAcavAthI ane evAM ja vicAro sevavAthI sapheda kaNAmAM gaNanApAtra ghaTADo thaI jAya che ane rogAnA sAmanAnI pratikAra zakita nabaLI paDI jAya che. ethI viparIta jo ApaNe zubha vicAro sevIe, saunuM ISTa ane zreya IcchIe, sadbhAvanA keLavIe, anukaMpA vikasAvIe, vicAromAM pavitratA jALavIe. tA mAnasika rIte, te svastha rahIe ja chIe. paNa lAhImAM sapheda rakatakaNAmAM trIsathI cAlIsa TakAnA vadhAro thAya che ane rogAnAM humalA pratyenI pratikAra zakitamAM vadhAro thAya che. ane zArIrika rIte paNa svastha rahI zakIe chIe. A ghaTanA vaijJAnika prayAgAthI puravAra thayelI. che. manano zarIra para camatkArika prabhAva hAya che. (Mind works Miracles over Body) e dAkatarI vizAnamAM paNa sarvamAnya svIkArya siddhAMta che. jenAM saMkhyAbaMdha daSTAMto noMdhAyelA che ane mAnasika kAraNothI udzAvatA zArIrika dardIne Pyschosomatic nAma ApavAmAM AvyuM che. alsaro, asthamAM meTAmeTA . bhAganAM cAmaDInAM dardo vagere mAnasika nIpaja che. svastha ane nirogI rahevA mATe paNa vicAraparIkSaNa Avazyaka banI rahe che. paraMtu te pahelAM vicAravAnI Adata pADavI joIe. vicAramUDhatAmAMthI bahAra AvavuM joIe. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-78 prabuddha jIvana : suvarNa yaMtI mahotsava - vizeSAMka . AmAM eka rasto che: kAgaLa ane pensila laI je vicAro UThe to te kAgaLa para utAratAM jAva. guNa, doSa tArkika prakriyA, anumAna, niSkarSa, nirNaya vagere kramabaddha kAgaLa para mUkatA, jAva. dhIre dhIre vicAre sugaThita thatA jaze. vicAradhArAmAM niyamabaddhatA AvatI jaze. sAphapaNuM ane pAradarzakatA AvatI jaze. koI paNa viSaya, siddhAMta ke ghaTanA laI bane teTalI chaNAvaTa karI lakhatA jAva. bane teTaluM narIkSaNa (Observation ) karo. AMkha ane kAna khullAM rAkho. lakhavAne mahAvaro pADavAthI abhivyakita (Expressiveness) sudharaze. ucita zabdone upayoga thate jaze. vicAro vadhu saceTa, asarakAraka ane arthapUrNa banatAM jaze. krame krame emAM pragallabhatA, paripakavatA ane saMtulana AvatuM jaze. A tAlIma ApaNA cittane suvyavasthita ane suniyaMtrita karI zakaze. vicAradhArAne layabaddha karI zakaze. vizleSaNa karavAnI kSamatA vadhaze. navuM vicAravAnAM navAM AyAma khullAM thaze. daSTi (Outlook) badalAze. mana zistabaddha thaze ane vicAro, azAMkita vivekabuddhi khIlaze ane uttarottara pRthakkaraNa, samIkaraNa ane kendrIkaraNanI kSamatA vadhatI jaze. A eka evI abhinava prakriyA che ke je mAnavInAM mananAM gAdha zakitasrotanI dhodhadhArAne saMyamabata vahevaDAvI zake ane emAMthI vIjaLInI jema UrjA pedA thaI zake. - ApaNe ekAMtamAM ApaNI potAnI sAthe je vArtAlApa karIe chIe, je citavIe chIe, tethI ja ApaNuM jIvana ghaDAya che ane AviSkAra pAme che. paraMtu ApaNe nirarthaka vicAravilAsamAM ja samaya veDaphI nAkhIe chIe. ApaNe pote zuM chIe, tene aNasAra paNa ApaNane maLato nathI. varSonAM varSo ApaNe jAta sAthe karaze paricaya keLavyA vagara ajANa rIte jIvI jaIe. samApta thaI jaIe, enA jevI zUnyatA, karuNatA bIjI zI hoI zake ? jIvana ja eka rahasyamaya dhaTanA che. (Life is not a straight line, but a curved line,) jIvana jaTila che. e kaMI bhUmitinI sIdhI lITI nathI ke jenA para parapenDIkyularanI sIdhI lITI derI sarakhA aMzanA kATakhUNA banAvI zakAya. jIvananI gati paNa eka sarakhI nathI. tema ja prazno paNa eksarakhA badho samaya nathI rahetAM. kayA mANasanA jIvanamAM kaye vakhate kayA prazno UbhA thaze, tenI trirAzI koI mAMDI zakyuM nathI ane evuM gaNita kAmamAM AvatuM nathI. evA dAkhalA gaNanArAone kadI sAco javAba sAMpaDayo nathI. jIvana jIvavAnI koI sanAtana phermyulA ke koSTaka hajI zodhAyuM nathI. jIvananA mulyamAM zrA dvA, nAgarikatA jAgara katA, viveka pUrNa kSamatA, vicAronI svataMtratA ane paripakvatA vagere jIvananAM dareka tabakake phUTI nIkaLakatAM praznonuM samAdhAnapUrvaka ukela meLavavAmAM sahAyabhUta thAya che. mAnavajIvana eka vikAsanI prakriyA che. ahIM virAma nathI. mAnavIne vikAsa, e mAnasano vikAsa, vicAronuM poSaNa ane suSupta zakitaonA utthAnanI prakriyA che. sAmanAM hitija vistAravAnA upAya che, vicAronuM niyaMtraNa zista, daDhatA ane mukita. - nemacaMda gAlA punarlagna karI zake che, paraMtu vidhavA thayelI bahena punarlagna kare te A yugamAM paNa samAjane mAnya nathI. lagna eTale zuM ane saMsAra eTale zuM enAthI sAva ajANa evI kamaLI vayanI bALA lagna bAda tarata ja vidhavA bane che, ema chatAM teNe vaidhavya pALavuM joIe - AvA krUra vicArane Aje paNa ApaNe samAja tilAMjalI ApavA taiyAra nathI thatuM. jyAM lAkha bhAratavAsIo haju eka ja TaMka bhojana laI zake che eTalI garIbI ApaNe tyAM che Ama chatAM maMdiramAM lAkha ane karoDonA paDelA bhaMDoLAmAMthI AvA asahAya mAnavIo mATe suvidhAo UbhI karavAno vicAra paNa nathI karavAmAM AvatA ane AjanA A rokeTa yugamAM paNa ApaNe jene - devadravyamAM lAkha rUpiyAnuM dAna karIe chIe ane tenA bhaMDoLamAM karoDo rUpiyA jamAM paDyA hovA chatAM, asahA yAtanA veThI rahelA zrAvako mATe temAMthI eka paiso paNa na vAparI zakAya evI janI mAnyatAmAMthI eka tasubhAra paNa vaicArika rIte khasavA ApaNe mAgatA nathI. jo A badhuM Ama ja cAlaze ane temAM ApaNe jhaDapI sudhAro nahi karIe te tenAM mAThAM pariNAma bhogavavA taiyAra rahevuM paDaze. evuM kSitija para lakhAyeluM vaMcAya che. ApaNe be TaMka ghera jamavA siva ya bahAranuM kaI divasa khAtA nahotA. UMca varNanA loko, nIca varNane sparza thayela radheluM anAja khAtA nahotA. dhaLa sivAya lagna karatA nahotA. bahAranuM taiyAra rAMdheluM anAja ghera lAvIne khAtA nahotA. sUryAsta pachI paNa bhojana letA nahotA. 2sta gaNAtA loko paradezanI musApharI karavAmAM paNa pApa mAnatA hatA. - A badhA niyamamAM ApaNane anukULa hatA evA pheraphAra ApaNe svIkArI lIdhA ane Aje dareka varga hoTelamAM ane lejomAM jama thaI gayuM. lagnAdimAM paNa have koI paNa jAtano jJAtine ke ghoLane pratibaMdha raheto nathI. pArTI ane meLAvaDAo aMgrejI DhabathI karIe chIe. janma divase IMDAnA rasa mizrita keka kApIe chIe ane e rIte hepI bartha De ujavIe chIe. ApaNA poSAkamAM paNa ApaNe jabbara parivartana karyuM che ane A badhuM ApaNA vaDIla varga rUDhicUsta varge paNa svIkAryuM che athavA AjanA jamAnAnI e mAga che eTale te svIkAravuM paDayuM che. to mAro prazna e che ke A badhuM jo svIkAravAmAM AvyuM che te vyavahArika tema ja dhArmika bAbatamAM paNa jamAnAne anukuLa thaIne moTA parivartano ApaNe kema nathI karI zakatA! jema uparanI bAbatamAM badhuM svIkAravuM paDyuM che. tema jo upara jene aMgulinirdeza karyo che evI bAbatamAM paNa parivartana nahi karIe te e paNa pharajiyAta svIkAravAno samaya Avaze ane tyAre ApaNane ema lAgaze ke dharma rasAtALa rahyo jaI che. mATe AjathI ja samajIne vyavahArika tema ja dhArmika bAbatamAM samAjacita tema ja dharmanA vaDAo ane sAdhusaMte maulika sudhArAone mAnya kare-tenA mATe AcArasaMhitA ghaDe ane AjanA jamAnAne anurUpa parivartana lAvavAmAM sahabhAgI bane. - khAsa karIne dhArmika kSetre gatAnugatika rIte je cAlI rahyuM che temAM jo parivartana lAvavAmAM nahi Ave to have pachInI peDhIne dharma pratye koI AsthA nahi rahe eTale AjanI yuvA peDhIne AkarSI zake evA pheraphAro dhArmika kSetre karavAnI ati AvazyakatA bhAse che. AjanI yuvA peDhI nAstika che ema kahIne temanI upekSA karavAmAM Avaze te dharma pratye temanI kuNI lAgaNI nahi rahe. paraMtu teo paNa dharmanI upekSA ja karatA thaI jaze. * mATe dharma pratye temane rAga jAge, dharmanI najIka AvavA mATe temanAmAM AkarSaNa UbhuM thAya evuM kAMIka vicArIne tene turata ja amala karavA jarUrI che. - jo ApaNe ApaNA dharmane TakAvavA mAgatA hoIe te ! -ApaNe krizciyano dAkhalo laIe to jaNAze ke samagra krizciyana varga - nAnA - moTA abAla - vRddha -mUnathI mAMDIne UMce Asane besavAvALA niyamita rIte devaLamAM hAjarI ApatA hoya che. ApaNe tyAM dareka jainanA manamAM AvI bhAvanA che kharI? eke eka jainamAM AvI bhAvanA udbhave e mATe ApaNe gaMbhIra rIte vicArIne nIti niyamamAM moTuM parivartana karavuM Avazyaka lAge che. jo Ama karavAmAM Ave te yuvA peDhI tema ja sudhAraka varganuM paNa dharma tarapha AkarSaNa vadhe ane jainadharmanI samRddhimAM vadhAre thAya. te samagra janatA tema ja samagra jaina samAja A prazna upara gaMbhIra rIte vicAra kare ane tene pariNAmalakSI banAve evI mArA hRdayanI bhAvanA vyakata karuM chuM. -zAntilAla TI. zeTha phAryAlayamaMtrI rUDhigata gAMTha choDI, parivartana AvakArIe Aje ApaNe rokeTa yugamAM jIvI rahyA chIe. - gADA yugathI rakeTa yuganI prakriyA thaI. Ama chatAM ApaNA rIta rivAjo - dhArmika rivAjo, dhArmika mAnyatAo - camatkAra ane vahema vizenI mAnyatAo - dIkarI - dIkarAnA lagna samaye varavikraya ane kanyAvikrayanA ' rivAjo. A badhAmAM je AmUlAgra parivartana AvavuM joIe te AvyuM nathI. je kAMIka thoDuM parivartana AvI rahyAM che te kIDI vege AvI rahyuM che. ATalI dhImI gatinA parivartanane calAvI levAya te ApaNe dareka bAbatamAM khUba ja pachAta rahI jaIzuM. evI bhItI lAge che. mATe samAjanA agraNIo - rAjakAraNIo dareka dharmanA vaDAoe zAMtipUrvaka vicAravAnI jarUra che ke AjanA rokeTa yuganA jamAnAmAM je jhaDapI parivartana AvI rahyuM che temAM joDAvA mATe athavA tenI sAthe cAlavA mATe ApaNe paNa DI jhaDapa vadhAravAnI jarUra che. bhAratanA cintako ane lekhako mATe Aje koI paNa mahattvanuM kAma hoya to te e che ke A bAbata para pitAnA ceksa vicAro darzAvIne aMgUlinirdeza karavo. AdivAsI vibhAgamAM ane pachAta jAtiomAM haju paNa bALalagna thAya che - vidhura thayela puruSa ekathI vadhAre vakhata Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 '. - buddhipUrvaka nirNaya levAya che? A prazna jo koI ApaNane pUche te turata javAba ApIzuM ke hA, ame dareka nirNaya buddhipUrvaka ja laIe chIe, vicAra karIne ja laIe chIe, paraMtu vicAraze te A javAba kharo nathI ja. Izvare to ApaNane mAna ApyuM che, buddhi ApI che, vicAra karavAnI zakita ApI che paraMtu e zakitane pure upayoga ApaNe kyatA hoIe evuM Aje te lAgatuM nathI. - ItihAsa para najara karatAM dekhAze ke je dezamAM khUba ja AbAdI vadhI che, jyAM badhA ja prakAranA sukha-sAdhane, AnaMdapramodanA sAdhano bharapura che ane jyAM maTIrIAlIsTIka progresa che tevA vAtAvaraNamAM eka ja saMghADe utArelA mAnavInAM ToLAM dekhAze. tyAM yuvAne. yuvatIo bhaNe che, DIgrI meLave che paranuM vicArazakita khIlI hoya tevuM. dekhAtuM nathI. kAraNa ke e kharu bhaNatara bhaNatA nathI, gekhI mAre che ane gokhI janAranA Mind immature rahe che, ane jayAM evuM che tyAM buddhi paripakava thatI nathI ane tethI ja svataMtra rIte vicAra karavAnI zakita paNa emanAmAM AvatI nathI. e svataMtra vyakita maTI jaIne, TeLomAMnI ja eka vyakita banI jaya che. AvA vAtAvaraNamAM paNa koI vicArazIla dIdraSTivALA mAnavIo ApaNI vacce Ave che je janatAne sAco rAha cIMdhavA prayatna kare che, je sattAne paNa zANapaNa zIkhavavA prayatna kare che tevA mAnavIne sattA sAMkhI zakatI nathI, janatA samajI zakatI nathI ane kadAca janatA samajI zake tevuM lAge, te sattA cetI jAya che ane janatA jAge te pahelAM ja pelAne keda karI le che agara te sadAne mATe enI hastI bhUMsI nAkhe che. ItihAse dekhADayuM che ke bhautika sukha sAdhanane bhAra vadhatAM vicArazakita kuMThita banatI jAya che, janatAnuM naitika dhoraNa UtaratuM jAya che ane e halakA prakAranA AnaMpramAdamAM DubI jAya che. romana sAmrAjya jevA mahAna sAmrAjyanI paDatInA kAraNe jotAM dekhAze ke aDhaLaka dhanadolata, jItane naze, AnaMda prAdanA pArAvAra sAdhane, zarAba, suMdarIo, mahephIla, jugAranA aDDA ghAtakI ramatanA akhADA-e badhAe maLIne e bahAdura prajAne paNa thoDA ja samayamAM mAyakAMgalI banAvI dIdhI ane pariNAme je thavAnuM hatuM te ja thayuM. anahada dhanalAlasA, enI prApti mATe game tevA upAya ane e prApta thatAM ja enI sAthe ja pravezatAM dupaNA, aniSTo je . prajane ane aMte dezane patanane mArge ja laI jAya che. ItihAse batAvyuM che ane Aje paNa e ja thaI rahyuM che ane te e ke sattAdhArIoe potAnI sattA TakAvI rAkhavI hoya te prajAmAM koI vicArazIla mAnavI na rahe tenI khAsa takedArI rAkhe che. kAraNa ke vicArazIla gyAogyane vicAra karI zake che. te ayogya dekhAtA virodhane sura kADhavane ja ane sattAne e pathAya nahi, eTale evAne vINI vINIne dUra karavAnI ja ane bAkInAne aneka jAtanA AnaMda-pramodanA nazAmAM DubADI rAkhavAnI jethI e mRtaprAya samI ja rahe, kadI sattA sAme UMhakAro paNa na karI zake. jApAne jyAre cInane amuka bhAga jItI lIdhe tyAre paheluM dhyAna aphINanA dhaMdhA para dIdhuM. enuM utpAdana vadhArIne jItelA dezanI prajAne aphINI banAvI dIdhI jethI enI buddhi-vicArazakita haNAI jAya ane e evA ghenamAM paDI rahe ke kadI sattA sAme mAthuM UMcakavAno vicAra suddhAM na karI zake, jarmana lokoe polenDa para jIta meLavI tyAre eNe palenDanI prajane dArUnA nazAmAM ja DubADI dIdhI hatI, kyubAmAM jayAre saramukhatyAra hatA tyAre tyAMnI prajAmAM ne jarA jeTalI paNa cetanA ke jagRti jete ke dareke dareka thIyeTaramAM kAmavAsanA utteje tevA nATako pIksara mukAvo, gaMdI philma batAvatA. e jANatA ke aphINa-gAMjo carasa zarAba jeTalAM ja gaMdA citro paNa mAnavIne nazAmAM nAkhI de che, enA manane mArI de che ane dhIre dhIre e mAnavI maTIne pazu ame banI jAya che agara IDIyaTa ke gADaraDuM banIne ja rahI jAya che. eTalA bhUtakALamAM na javuM hoya te hITalaranA samaya para ja najara nAkhIe e paNa prajAnAM manane kanDIzana karate, gAMjA-carasa zarAbathIye bhayAnaka e rIta hatI ane enI sAme ro vakhate ApaNe eTale ke bhAratIoe uhApoha karyo hato. kAraNa ke e vakhate ApaNI vicArazakita jAgRta hatI, paraMtu Aje? javAba ApatAM vicAra karavo paDaze. jApAne jItelA dezane ekaluM aphINa ja ApyuM, jarmanIe polenDanI prajAne zarAbamAM DubADI dIdhI, kayubAmAM saramukhatyAre ekalA nagna citra ne gaMdA nATako ja ApyAM tyAre Aje bhAratamAM ApaNA mATe badhA ja dvAra khullA mukAyAM che, zetAna soLe kaLAe pravezyo che, zarAba suMdarIe, mujarA mahephIle, DIsakopeIka, nRtya zIkhavatI klaba, enA oThA nIce cAlate vyabhicAra, blyu philmo, halakA maneraMjana, nagna nRtya ane uparAMta trIjo carasa, zarAba mArIjuAnA badhuM ja ane eka ja badI prajAnI buddhi vaNI levA ne vicArazakita kaMThIta karI devA samartha hoya te ATale sAmaTo hae thAya tyAre prajAnI zI dazA thAya te ka2vuM agharuM nathI ja ne? na gamatI vAta paNa gamavA lAge che satata paricaya. te viSe seInTa ogasTAIne sarasa dAkhalo Apyo che. kahe che ke, "zamana thiyeTaramAM eka mANasa game, gleDIyeTarsanI vIMjhatI talavAre joI. lAhI. luhANa thatAM mAnavIo joyAM, na saMkhAyuM. AMkha baMdha karI dIdhI. ane jyAre jItanAranI talavAra hArelAnA zarIramAM bheAMkANI ne lohIne phuvAro uDayo tyAre lokoe AnaMdanI kakiyArI karI mUkI...paranuM e te cIsa pADIne bhAgye. pachI bIjI vAra gayo. trIjI cAthI pAMcamI ane chaThThI pachI zuM thayuM, ene e gamavA lAgyuM. na to AMkha baMdha karIne bhAgya-uDate lohInA phuvAro joIne bIjA sAthe eNe paNa AnaMdanI kakiyArI karI mukI." A vAta romanI eka vyakita puratI ja nathI. ApaNe saune paNa e eTalI ja sparze che. eka jamAnAmAM sTeja gaMdI vAta paNa na sAMkhI zakanArA rApaNe Aje gaMdA manoraMjana mANIe chIe. amuka dazyo jotAM AMkha * kAna baMdha karI denArAM ApaNane Aje e gaMdavADane gaMdI vAto gamavA lAgyAM che ane tethI ja pIrasanArA e chaDecoka chAtI kADhIne pIrasI rahyA che ane ApaNe ro ArogI rahyA chIe, Aje ApaNe paNa pelA yuvAna jema je bIjA sAthe evuM joIne-sAMbhaLIne nyAMthI bhAgI na jatAM AnaMdanI kIjyiArI karavA lAgyA chIe, kyAMthI kayAM AvI paDayA chIe e pAchA pharIne koIne jovAnI paNa navarAza nathI. A rIte vyakitatvane dhvasa ane thanuM patana ApaNe sAMkhI levuM joIe nahi. khorAkamAM thatAM bheLaseLa, pANImAM Avate bagADe ne havAnA pradUSaNa sAme pAra karIe chIe. paraMtu enAthIye vadhu bhayAnaka ApaNA mana-buddhi, vicArazakitane haNI lenAra A pradUSaNa sAme avAja paNa uThAvatA nathI, eTalI hade ApaNe nazAmAM DubI gayA chIe ke zuM? A jAtanA nazA mAnavIne kaI koTIe mukI de che tene eka dAkhalo hamaNAM ja vAM, vAta paradezanI che. paraMtu ApaNane paNa eTalI ja lAgu paDe che. eka yuddha daramiyAna sainikone pagAra maLe nahote tenA kAraNe temanAmAM asaMtoSa jAgya, baLa davAnI dahezata lAgI tyAre janarala upAya karyo ane zAti sthapANI, e upAyanI jANa karatAM sattAne lakhyuM ke, dezanI Arthika hAlata kharAba che te jANuM chuM, tethI e pagAra na mAge te upAya meM karyo che. "meM emane jugAra ramatA karyA che, jugAramAMthI kamAtA zIkhavyuM che, kamAya te zuM paNa na caDe che, jugAra sAthe zarAba ne suMdarIo te che ja ane ahIMnI strIo bhAre bhalI che, sainikonuM vagara paise manaraMjana kare che emanI ucca bhAvanAne dezadAjhanuM nAma ApIne meM bIradAvI che, A rIte sainiko te nazAmAM DubyA che tethI hamaNAM pagAra nahIM Ape to cAlaze, paNa ahIM je ghoDA vagere janAvaro che tene te huM evA keI nazAmAM DubADI zakatA nathIne? mATe ghAsacArAnI vyavasthA karavA vinati." . A vAta ApaNane jagADI devA mATe puratI nathI? . raMbhAbena gAMdhI. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 1-11-'78 prabuddha jIvana : suvarNa AMtI mahotsava-vizeSAMka vAlmIki rAmAyaNanA traNa prasaMgeA [1] rAjA dazarathe muni vasiSThane pUchIne potAnA jyeSTha putra rAmacaMdranA rAjyAbhiSekanI jAherAta darabArIone karI na karI tyAM te vAyuvege A samAcAra AkhA nagaramAM pahoMcI gayA. rAma rAjA bane teno AnaMda kAne na hAya? paNa eka vyakita evI hatI jene A samAcArathI AnaMda na thayuM. A vyakita te rAjA dazarathanI vahAlI rAMNI kaikeyInI dAsI maMtharA . rAjA dazaratha sabhAnA kAmakAjamAMthI paravArI sIdhA rANI kaiMkayInA AvAro AvyA. rAmanA rAjyAbhiSekanA samAcAra sauthI pahelAM potAnA mukhe kaikeyIne kahevA teo Atura hatA, paNa teo kaikeyInA AvAse AvI pahoMce te pahelAM te maMtharAe rANInA kAna bhaMbherI dIdhA hatA. rAmanA rAjyAbhiSekanA samAcAra sAMbhaLIne kaikayIe AnaMda pragaTa karyo ane khuzAlImAM maMtharAne kIMmatI bheTasogAdo ApI. paNa maMtharAthI A sahana na thayuM. eNe kaikeyIne kahyuM ke, jo rAma, kauzalyAnA putra rAma rAjA thaze te rAjamAtA kauzalyA banaze ane kaikeyInAM mAna-Adara ochAM thaze. rAjA dazarathane kaikeyI khUba vahAlI hatI eTale te rAjA pAsethI dhAryu kAma karAvI zakaze e zakyatA paNa maMtharAnI najara bahAra nahi hAya, eTale kaikeyIne rAjA dazarathe pUrve ApelAM be vacane A ghaDIe mAgI levAnuM maMtharAe sUcavyuM. A be vacano te A; rAmane badale bharatanI rAjyAbhiSeka thAya ane rAma cauda varSa vanavAsa bhAgave. rAmane cauda varSa vanamAM kADhavA pAchaLa maMtharAnI gaNatarI evI haze ke, bharata niSka Taka rAjya bhAgave ane rAmanA pAchA AvatAM sudhImAM teA eNe peAtAno pagadaMDo barAbara jamAvI lIdhA haze. maMtharAnA kahevAthI kaikayInA rAjamAtA banavAnA meha pASAyA. ugra banyo ne ayodhyA para kALarAtri UtarI. dazarathe vacanabhaMga na karyA. rAma lakSmaNa - sItA vanamAMsIdhAvyAM. putraviyogathI rAjA dazarathe prANa cheADayA. mosALathI pAchA AvelA bharate rAjya na svIkAryuM. kaikeyIne kaThora vacano kahyAM ane rAmanI pAdukA laI e naMdigrAmamAM rahyA, emaNe ya vanavAsa veThayA - bIjI rIte. A AkhIya ghaTanAmAM prazna e che ke maMtharAne AvuM karavAnuM kema sUjhayuM? keTalIka vyakitae svabhAve ja evI hoya che jeM havanamAM hADakuM nAkhe ja. kazuM sIdhuMsUtaruM pAra UtaratuM hoya te emane cena na paDe. paNa maMtharAnA A vartana pAchaLa mAtra enA svabhAva ja javAbadAra nahotA,enA vyakitagata svArtha paNa javAbadAra hate. rAjA dazarathanI priyatamA rANI kaikeyInI te mukhya dAsI hatI. bharata jo rAjA bane teA pote rAjamAtAnI mukhya dAsI bane ane jo ema thAya te enA doradamAma anya nokara varga para vadhe. maMtharAnA A svArthe kaikeyInA paNa vyakitagata svArthane uzkerI mUkayo ane eNe na mAgavAnuM mAgyuM. na mAgavAnuM eTalA mATe ke raghukuLanI e paripATI hatI ke jyeSTha putra ja rAjyAbhiSekanA adhikArI gaNAya. e paripATI svArthamAM aMdha thayelI kaikeyIe teADI. kaikeyInI mukhya skUla e hatI ke, eNe dAsI maMtharAnuM kahyuM mAnyuM. samasta prajAjIvana para jenI asaro paDavAnI hoya evA rAjakIya nirNayo muni vasiSTha jevAne pUchIne levAtA, maMtharAne pUchIne nahIM, eka dAsI joI joIne keTale dUra joI zake? eNe joyA mAtra peAtAnA svArtha ane te pASavA uzkeryo kaMkayInA svArtha. kaikeyIne potAnI bhUla pAchaLathI samajAI paNa tyAre te je thavAnuM hatuM te badhuM thaI gayuM hatuM. mAtra svArthathI prerAIne eNe nirNaya karyA tA potAnA patine eNe gumAvyA, peAtAnA putra bharatanAM kaThora vacane sAMmaLavAM paDayAM ane rAjamAtA thavA nIkaLelI kaikeyI kadI prajAnA hradayasiMhAsane besI na zakI. vyakita potAnA nirNaya samaya jatAM badalI zake che, paNa ekavAra je ItihAsa ghaDAyo te pachIthI badalI zakAto nathI. samasta prajAjIna para asara karanAra nirNayo vasiSTha jevA dIrghadaSTivALA manISIone pUchIne ja levAya, be badAmanI maMtharAenA kahevAthI na levAya e mahAsatyu A prasaMga dvArA vAlmIkie vahetuM karyuM che. [2] guru vizvAmitra, rAma ane lakSmaNa mithilA javA nIkaLyA tyAM emaNe eka UDI gayelA Azrama joyo. bhUmi ja kahI ApatI hatI ke tyAM varSo pahelAM eka bhavya suMdara RSi-zrAma haze. hA, A maharSi gautamano Azrama hato ane parNakuTithI thoDe cheTe vRkSovelIonI vacce kaThora tapa tapatAM ahalyA sivAya tyAM koI nahotuM. ahalyA ugra tapazcaryAmAM zalyA sarakhAM banI rahyAM hatAM. vAlmikIe ahalyAne zalyA nathI banAvyAM. vAlmikI-rAmAyaNamAM rAmanI caraNaraja aDatAM zalyAmAMthI ahalyA nathI thatAM; UlaTuM, ahalyAne joI rAma temanA pagamAM paDe che. vAlmikI-rAmAyaNamAM AvatAM keTalAMka hRdayasparzI drazyomAMnuM A eka dRzya che. ahalyA te patitA hatAM ane rAma temanA page paDe? zalyAne rAmacaMdranI caraNaraja aDatAM ahalyA thayAM evA pheraphAra karI lenAra lokakalpanAne A prazna mUMjhavI gayo haze. rAmanI daSTi naravI che. mAnavI mAtra bhUlane pAtra che, enA emAM svIkAra che. bhUla karyA pachI je mAnavI pastAvA na kare te mAnavI kadAca kSamAno-AdaranA adhikArI nathI. paNa je ekavAra bhUla thaI gayA pachI pazcAtApa karIne pharIthI evI bhUla na karavA kaTibaddha bane che te mAnavI kSamAnA ane AdaranA adhikArI che. ahalyAe bhUla karI hatI. Indrano vaibhava ane enuM rUpa joI e AkarSAyAM hatAM. RSi gaitama ane ahalyA vacce Ama joIe to ghaNa moTuM aMtara hatuM. uMmaranuM ja nahi, vicAro, Adarzo ane jIvanadaSTinuM. patnI ahalyAne sAdhanA tapamAM potAnI sAthe rAkhavAnuM jANe ke gAtama bhUlI ja gayA hatA. patnInI zakitaone vikasAvI ene potAnI sAthe calAvavAnA, ene sAcA arthamAM sahadharmacAriNI banAvavAno gRhastha dharma RSi gautama jANe ke potAnI tapazcaryA ADe visarI gayA hatA. sthUlamAMthI sUkSma tarapha javAnI daSTi paNa je ahalyAnI thaI hota to Indra ene pralAbhanamAM pADI zakata nahIM. jene pati tarachoDe tene samAja taracheDe ema ApaNAmAM kahevata che. ahalyAne cheDIne gItama gayA tyAre ahalyAnA jIvanamAM narI eklatA hatI. paNa rAma temane AMtara vaibhava oLakhe che. e ahalyAne tarachoDatA nathI. bhUla karavI e pApa nathI. jANI joIne bhUla karavI e gunA kahevAya, pApa kahevAya. pazcAttApathI mAnavI sudharI zake che ane e saunA AdaranuM pAtra banI zake che. e jIvana satya rAmanA ahalyAnA caraNasparzanA AcaraNamAM AkArita thayuM che. 1 [3] paMcavaTImAM rAma-sItA- lakSmaNa jaMgalamAM maMgala karIne divase pasAra kare che. tapeAdhana RSimunionI yajJayAganI kriyAo have nirvighna banI che. khara-dUSaNa jevA bhayaMkara rAkSaseA ane emanI rArAsenAnA rAmacaMdra nAza karyo che. zUrpaNakhA A saMhAra joIne, DarIne, chaLIne bhAgI gaI che. janasthAnamAM Ama dekhItI zAMti che. dekhItI zAMti eTalA mATe ke lakSmaNanA manamAM zaMkA che ke zAMti kadAca vadhAre bhayaMkara ghaTanAne peAtAnAmAM chupAvI rahI hoya ane emanI zaMkA sAcI paDe che. eka savA2e paMcavaTImAM sItAe eka ati suMdara, asAdhAraNa, mRga joyA. jevA mRga suMdara evuM ja enuM nartana suMdara, ghaDImAM najIka Ave ne ghaDImAM chalAMga mAratA dUra jAya. sAnerI enA raMga; kALI caLakatI zIMgaDIo, sItAnuM mana lAbhAyuM. rAmacaMdrane emaNe kahyuM ke A mRgane jIvato pakaDI lAvI; jo jIvato na ja pakaDAya te! mArIne paNa lAvo. mRga jo jIvatA hAthamAM Avaze to ene huM pALIza; ane eka varSa pachI ApaNe ayodhyA jaIzuM tyAre ene sAthe rAkhIzuM. rAjA thayelA rAmacaMdra rAjya kArabhAramAM guMthAze, tyAre A mRga sAthe ramata ramatAM huM samaya pasAra karIza. jo jIvate hAthamAM nahi Ave to enA mRgacarma para besIza ane A vanavAsanA divasane yAda karIza. sItAnI IcchAne rAma pUrI na kare evuM bane kharuM? rAma dhanuSabANa laIne mRganI pAchaLa jAya che tyAre lakSmaNa cetave che ke AvA asAdhAraNa suMdara mRga ApaNe kadI joyA nathI; A kadAca koI rAkSasanI mAyA paNa hoya. mArIca ja kAM to mRganuM rUpa laIne Avyo haze ne ApaNane chaLaze. lakSmaNanI samayasaranI cetavaNI hovA chatAM sItA na mAnyAM. emanA citta para meAha chavAI gayo hatA. lakSmaNanI vAte rAmane vicAratA to karyA, paNa sItAno Agraha te uthApI zake tema nahotA. lakSmaNane sItAnI saMbhALa rAkhavAnuM kahIne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 prabuddha jIvana : suvarNa jayaMtI mahotsava - vizeSAMka tA. 1-11-78 ramasI mAne mAM sItA kema mAne pAne eklA Ama, maganI pAchaLa gayA. keTalAka samaya vItatAM he lakSamaNa he rIte evI bUma saMbhaLAI. lakSamaNanI zaMkA vadhu draDha banI-nakkI rAkSasI mAyAnuM ja A kArastAnA lakSmaNa sItAne eklo mUkIne javA taiyAra thatA nathI, paNa sItA kema mAne? mehamAM teo sAcI paristhitine pAmI ja zakatAM nathI ane lakSamaNane na kahevAnAM vacane kahI rAmanI sahAya arthe maLe che. pitAne je gamyuM te koI paNa bhege meLavavuM ja -A maha. suMdara yugane jovA mAtrathI sItAne saMtoSa nathI thatuM. ene potAne karavAne haThAgraha na rAkhyo hota te rAvaNanA hAthamAM paDavAnA divase na AvatAM jenuM citta mehane vaza thayuM te cetavaNIne paNa ne sAMbhaLe ane vivekahIna bane. sItAnI mehavazatAnuM du:kha lamaNane jevuM tevuM nathI. saiAdarya pote kharAba nathI; koI paNa cIjane pitAnI karavAnI vRtti kharAba che. - anirUddha bAhyAbhaTTa aMta:karaNanI zubhecchA zrI muMbaI jena yuvaka saMgha, potAnI suvarNa jayantI mahotsavarUpe tA. 12 ravi tathA 16-17 gurU zukranI UjavI rahyo che e samAcAra tA. 16-1078nA 'prabuddhajIvana' parathI ane bhAizrI zAMtilAla TI. zeThanA tA. 20-1-78nA gaI kAle ja (24-10 78) maLelA (TapAlamAMnA) kavarapatrathI jANI mane atizaya khuzI upajI che. atizaya khuzInuM kAraNa atizaya khuzInuM mukhya kAraNa saMdhanA mukhya sthApaka evA rAgata bhAIzrI paramAnaMda mapaDiyAnuM jIvana ane saMdhanI potAnI AgavI kAryavAhI che ane AjanA e saMghanA pramukhazrI tathA pramukhazrInA sAthI hodedAro ane sabhya-rAbhyone adamya utsAha jotAM haju paNa dinedine e AgekUca karato raheze evI AzA Upaje che. A akhila jaina samAja mATe paNa subhaga ane sukhada cilDrana lekhuM che. bhAIzrI paramAnaMda kApaDiyA eTale? bhAizrI paramAnaMda kApaDiyA Ama te kuMvarajI ANaMdajI jevA prakhara jainasamrAbhyAsInA suputra, eTale emanAmAM niSThAvAna suzrAvakanA guNasAkAra hovA bahu svAbhAvika che. emanA najIkanA kaTuMbIjana metIcaMda giradharalAla kApaDiyA (jemaNe AnaMdaghana yogIzvaranAM pado ane jaina dRSTie yoga upara petAnI preraka kalama calAvI che teo) ema chatAM bALadIkSAno virodha tathA saMkIrNa manodazAne virodha e be kAraNe bhAI zrI paramAnaMda' bhAI kApaDiyAne jANe teo jaina sAdhusAdhvIonA virodhI hoya, evI paristhitimAM mUkI dIdhA hatA. sadabhAgye gAMdhI yugane pratApe ane gAMdhIsaMparkane pariNAme 'jenadharma to guNapradhAna vizvadharma che tevI mAnyatAmAM sArI peThe palaTAyelA paMDita zrI sukhalAlajI, zrI mahAmanA jina vijajI tathA udAra 5. becaradAsajI jevA sAthIo ane vaDIle bheTI gayA. tethI bhAIzrI paramAnaMdabhAInI dharmakrAntipriyatAnI zakitao ThIkaThIka dIpI UThI. adhUrAmAM pUruM emane aMgata kuTuMbane paNa apratima kahI zakAya te sAtha sahakAra maLI gayo. prathama emaNe jenayuvakanuM netRtva saMbhALyuM ane khIlavyuM. pachI jainamuvaka saMghanI vividha pravRttione vega Apyo emAMthI ja paMDita sukhalAlajInI preraNA sAthe paryuSaNa parvanI vyAkhyAnamALA muMbaI ane pachI bIjAM moTAM moTAM zaheromAM zarU thaI, vikasI ane vikasatI cAlI rahI che. Ama bhAIzrI paramAnaMdabhAI kApaDiyA eTale jaina samAjamAM UbhI rahelI dharmakrAMtinI dizAnuM eka noMdhapAtra ane joradAra kadama. AthI ja sadgata bhAIzrI paramAnaMda kApaDiyA jema eka bAju rUDhicustatAnA kaTTara virodhI rahyA tema potAno virodha nakAmo ke atizayokitavALe hato ! to teo eTalI ja kheladilIthI e , badala mekaLA mane mAphI mAgatA kadI jarAya khacakAyA nahatA ! emanA avasAna bAdanI AgekUca TUMkamAM "prabuddha jaina'ne 'prabuddhajIvana' rUpa ApavAmAM teo adbhUta rIte saphaLa thayA. enuM javalatapramANa e ke emanI hayAtI karatAM ya emanI binahayAtI pachI emanI mULa pravRttio te pragatinI sAthesAtha cAlu rahI ja che, uparAMta emAM jaina dharmakrAntinI dizAmAM AgekUca karanArI vadhu pravRttione paNa vikAsa thate ja jAya che. viziSTa sadbhAgye viziSTa sadabhAge bhArata jaina mahAmaMDaLa sAthe paNa avinAbhAvI evo gADha saMbaMdha bAMdhanAra evA ciMtanapradhAna sujhAvaka bhAIzrI cImanalAla cakubhAI zAhanA emanAM badhAM kAryone sakriya racanAtmaka aMjali sAMpaDI gai che. eTaluM ja nahIM bhAizrI paramAnaMda paDiyAnI dharmakrAntinI dizA emane samayasara rUDI protsAhana dAyaka banI gai che ! Aje jayAre Aje jayAre mahAtmA gAMdhIjInuM nAma dezamAM ane duniyAmAM jAmanuM gayuM che tyAre ahiMsA ane satyanA nityavikAsazIla evA jaina dharmane vizvavyApI banavAnI uttama taka maLI gaI che. Ave ja maMgala prasaMge Ave ja maMgala prasaMge jayAre jaina yuvaka saMgha sthApanAne pAMca pAMca dAyakA je vizALa gALe vIte che te kharekhara sAcA ja arthamAM suvarNa jayaMtI mahotsavane parANe jI de che. huM A maMgala TAMkaNe mArA aMta:karaNanI zubhecchAo pAThavatAM AnaMda anubhavI rahyo che. kAraNa ke amArA sadgata gurUdeva kavivarya paM. nAnacaMdrajI mahArAjazrInA kRpApAye bhAIzrI paramAnaMda kApaDiyAnuM milana thayeluM ane te sAMgopAMga TakI rahe. matalaba ke jaina dharmanI dharmada:ntinI dizAne gAMdhI vicArathI puSTi ja maLe che. gAMdhI vicIra jaina dharmanAM satya ahiMsAne susaMgata vicAra che. mane AzA uparAMta khAtarI paNa che ke A suvarNa jampatInI mahotsava ujavaNI sArthaka thaze ane jainadharmanI sarvadharma samanvayI kAntine samucita vega Apo.' saMtabAla'. sa sAthe saMbhAva!!! pApa ane pAra kadI pacAvI zakAtAM nathI, game tyAre paNa e bahAra Ave ja che ne tyAre ja e jaMpe che. pApa kadI chupAvI zakAtuM nathI. - bhAIne chetaryo haze, bhAI sAthe kapaTa karyuM haze. te Aje nahi ne AvatI kAle- be varSe paNa te pragaTa thaze thaze ne thaze je. e vakhate tamArI avadazAne pAra nahi hoya, mATe ja... bhAImAM paNa bhagavAna ja ne enI sAthe ane darekanI sAthe pUrA premathI varto. gharanA dareke dareka jIvamAM je bhagavAnane vAsa rAkhe che. e e ja, gharamAM rahIne paNa bhakita karI zake che. tamArA gharamAM jeTalA jIva che e badhAM bhagavAnanA svarUpe che-e bhAva rAkhI koIne jarAye tiraskAra karaze nahi...keI jIva sAthe jarAye kapaTa karaze nahi... sarve sAthe pUrA prema ane sadbhAvathI ja vajo. ' saMgrahaka : zAMtilAla TI. zeTha raNachoDa-rAya jeNe saMsAranA du:kha joyA hatA, mAhyA hatA! kamarathI bevaDa vaLI gayelA vRddhane joIne ke mRtadeha ne kuSTha gInI dazAthI vyathita thaIne eNe mahAbhiniSkamaNa karyuM ! genA keTalAMya dra koThe paDI gayA che ane ane du:khanA DuMgarone te huM paLe paLe sAmane karuM chuM ! chatAM ya itihAsanA pAne enI noMdha levAze nahIM kAraNa? huM raNa - choDa - rAya nathI !! -pannAlAla parikalAla zAha | Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan saMghanA navA kAryAlayamAM kuMbha sthApana vidhi ku. rekhAbena dAmajIbhAI zAhanA varad haste saMghanA kAryAlayamAM e jayaprakAza nArAyaNa temanA dharma patnI sAthe Wan Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . maNilAla zAkamacaMda zAha , pAramAnaMda kuMvarajI #paDA - zrI ratilAla cImanalAla koThArI - ST) - chAlika mI muMbaI jaina yuvaka saMdha, mudraka ane prakAzaka: Bii cImanalAla je. zAha, pradAna sthaLa: 38, saradAra vI. pI. roDa, baI-4604 Te. naM. 350296. vRkzana: dhI sTeTsa pIpala presa, koTa, muMbaI-400