Prabuddha Jivan 1978 Year 41 Ank 01 02 and 13

SR No.: 525963
Original Sutra Author: N/A
Author: Chimanlal Chakubhai Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1978
Total Pages: 72
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 7 MB

Page 52

પ્રબુદ્ધ જીવન : સુવર્ણ જયંતી મહોત્સવ – વિશેષાંક
૨૪
મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા. આ રીતે મળેલ રકમ રૂ. ૨૪,૦૦૧/- નું ટ્રસ્ટ ડીડ કરીને અને તેને લગતું બંધારણ ઘડીને વાચનાલય - પુસ્તકાલયને સંઘની એક સ્વતંત્ર સાર્વજનિક સંસ્થાનું રવરૂપ આપવામાં આવ્યું.
આ વાચનાલય વિભાગનો હમેશાં આશરેં ૧૫૦ થી ૨૦૦ ભાઈઓ લાભ લે છે અને પુસ્તકાલયમાં હાલ ૧૨૫૦ સભ્યો છે.
પુસ્તકાલયમાં ગુજરાતી, હિંદી, મરાઠી તથા અંગ્રેજી એમ ચારે ય ભાષાના કુલ ૧૦૬ સામયિક પત્રા આવે છે, જેમાં દૈનિક ૬, સાપ્તાહિક ૩૦, પાક્ષિક ૧૬, માસિક ૪૫, અને વાર્ષિક ૯ સામયિકાના સમાવેશ થાય છે. પુસ્તકાલયમાં આજે ૧૧,૦૦૦થી વિશેષ પુસ્તકો છે, જેમાં જૈન ધર્મનાં બધી ભાષાનાં અને ઈતર વિષયાના મુખ્યત્વે ગુજરાતી ભાષાના પુસ્તકોનો સમાવેશ થાય છે. રૅશન રાહત પ્રવૃત્તિ:
સંઘ તરફ્થી ઈ. સ. ૧૯૪૩ ના ઑઑકટોબર માસમાં સખત મોંઘવારીના સમયમાં જૈન કુટુંબોને મદદરૂપ થવાના હેતુથી રૅશન રાહતની એક યોજના હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ યોજના દ્વારા રાહત યોગ્ય કુટુંબોને રેશન બિલામાં ૫૦ થી ૭૫ % ની રાહત આપવામાં આવી હતી. ૧૧૫ જૈન કુટુંબોને માસિક રૂા. ૯૦૦/સુધીની રાહત આ રીતે અપાતાં, કુલ રૂા. ૨૧,૩૦૦/- ની રાહત આપવામાં આવી. ૧૯૪૪ના ગાદીના ધડાકા બાદ આ રાહતની માગ ઓછી થતી ગઈ અને પરિણામે ૧૯૪૬ ના ડિસેમ્બરમાં આ પ્રવૃત્તિ બંધ કરવામાં આવી.
આ પ્રવૃત્તિમાં રૅશન—રાહતની દુકાન ચલાવતી સંસ્થાઓ (૧) શ્રી ઘોઘારી વીસા શ્રીમાળી જૈન જ્ઞાતિ, મુંબઈ (૨) યુવક સ્ટોર્સ, મુંબઈ ( ૨ ) શુદ્ધ સ્વદેશી સ્ટૉર્સ, પ્રાર્થના સમાજ, (૪) ગ્રામોઘોગ ગાંધી સેવા સેના, નાનાચેાક, (૫) શ્રી માટુંગા ગુજરાતી સેવા મંડળ, માત્રુંગા અને (૬) શ્રી ઘાટકોપર સાર્થજનિક સેવા સમાજ, ઘાટકોપરના સહયોગ સાંપડયા હતા, જેની નોંધ લેતાં આનંદ થાય છે.
હસ્તઉદ્યોગ પ્રવૃત્તિ :
રૅશન રાહત યોજનાને પૂરક એવી એક સાર્વજનિક હસ્ત ઉદ્યોગ રાહત યોજના મુંબઈની મુખ્ય સ્ત્રી સંસ્થા ભગિની સમાજના સહકારથી, સંઘ તરફથી આ અરસામાં શરૂ કરવામાં આવી. આ યોજનાનુસાર, રાહતનો લાભ લેવા ઈચ્છનાર વ્યક્તિએ સૂતર કાંતીને ખાદી ભંડારને આપે અને ખાદી ભંડાર તરફથી મળતી કંતામણની રકમ જેટલી જ રકમ સંઘ આપે એવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. આ યોજનાના લાભ લેનાર બહુ ઓછી વ્યકિતઓ નીકળતાં આ યોજના થોડા સમય બાદ બંધ કરવામાં આવી હતી. રેખાબેન દામજી વૈદકીય રાહત પ્રવૃત્તિ :
રૅશન રાહતની યોજના બંધ કરી એ જ અરસામાં સંઘે જૈન
સમાજ પૂરતી મર્યાદિત એવી વૈદકીય રાહતની પ્રવૃત્તિ શરૂ કરી હતી જ્યારે શ્રી મણિલાલ મેકમચંદ શાહે રૂ. ૨૪,૦૦૧/- સંઘને સમર્યા ત્યારે તેમણે નર્સિંગ એસોસિયેશનના ડીપ્લામા લેવા ઈચ્છતી જૈન બહેનને મદદ કરવા માટે સંઘને રૂ. ૧,૦૦૦/- ની રકમ આપી, સતત જાહેરાત છતાં બે વર્ષ સુધી આવી મદદની જરૂરિયાતવાળી એક પણ જૈન બહેન આગળ ન આવી. પરિણામે આ રકમ શ્રી મણિભાઈની સંમતિથી જૈના માટેની વૈદકીય રાહત માટે ખર્ચવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું. આ રાહત કાર્ય આજ પર્યંત એકધાર્ ચાલે છે અને કોઈ પણ જૈનને સંઘ તરફથી દવા યા ઇજેકશનો અપાવવામાં આવે છે. મકાન ફંડમાં શ્રી દામજીભાઈએ રૂા. ૫,૦૦૦/મેળવી આપ્યા અને રૂા. ૧૦,૦૦૦ આપવા વચન આપ્યું તેને અનુલક્ષીને તા. ૬-૯-૧૯૬૯ના રોજ મળેલ વ્યવસ્થાપક સમિતિએ
આ રાહત કેન્દ્રને રેખાબેન દામજીભાઈ વૈદકીય રાહત કેન્દ્ર એ પ્રમાણે નામ આપવાનો ઠરાવ કર્યો,
ડૉ. મેઘાણીનું સ્મારક :
જેમની દર્દભરી, માનવતાપ્રેરક વાર્તાઓથી ‘પ્રબુદ્ધ જૈન’ લોક પ્રિય બન્યું હતું અને સંઘની નવરચના બાદ જેમણે વર્ષો સુધી સંઘનું મંત્રી તરીકે સુકાન સંભાળ્યું હતું તેવા ડૉ. ગુલાલ ધરમચંદ મેઘાણીનું અવસાન તા. ૧૦-૧-૧૯૪૭ ના રોજ કોમી સંઘર્ષના ભાગ બનતા થયું. તેમના સ્મારક માટે સભ્યો તરફથી રૂા. ૨,૩૦૦/મળતાં, સંઘે રૂા. ૨૦૦/- ઉમેરીને રૂા. ૨,૫૦૦/- ની રકમ સસ્તું સાહિત્ય
તા. ૧-૧૧-’૭૮
મુદ્રણાલયને માનવતા સ્પર્શી વાર્તાઓના પ્રકાશન માટે ઓછામાં ઓછા પાંચ દળદાર પુસ્તકોના પ્રકાશન માટે સોંપવાવામાં આવી. તદાનુસાર સસ્તું સાહિત્ય મુદ્રણાલયે (૧) માણસાઈની વા અને( ૨ ) ઉચ્ચ જીવનની મંગળ વાતા – એમ બે પુસ્તકોનું પ્રકાશન કર્યું છે.
ધાર્મિક સામાજિક કાયદાઓનું સમર્થન :
ધાર્મિક તથા જાહેર સખાવનું નિયમન કરવા સંબંધ ઈ. સ. ૧૯૪૮ માં જૈન - જૈનેતર સમાજના આગેવાનોની જુબાન નીઓ, મુંબઈ સરકાર નિયુકત ટેન્ડુલકર સમિતિએ લીધી હતી. જૈન મંદિરમાં એકઠા થતાં દેવદ્રવ્યનો પ્રશ્ન આ સમિતિ સમક્ષ ઉપસ્થિત થયો હતો. દેવદ્રવ્યના ઉપયોગ મંદિરના નિર્માણ અને નિભાવ સિવાય અન્ય હેતુ માટે કદાપિ થઈ જ ન શકે એવી જૈનાની પરંપરાગત માન્યતા છે. આ દ્રવ્યનાં સામાજિક ઉપયોગનો સંઘને પ્રારંભથી જ આગ્રહ રહ્યો છે. ત્યારે સરકાર નિયુકત ટેન્ડુલકર સમિતિ સમક્ષ શ્રી પરમાનંદભાઈએ સંઘના મંતવ્યને સ્પષ્ટ સ્વરૂપે વ્યકત કર્યું હતું.
સામાજિક કાયદાઓ જેવા કે પબ્લિક ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ એકટ, માનિોંધ ધારા, દ્રિપત્ની પ્રતિબંધક ધારો, હરિજન મંદિર પ્રવેશ ધારા, સમાજ બહિષ્કાર પ્રતિબંધક ધારો, લગ્નવિચ્છેદ ધારો “આવા અનેક હાથ ધરાયેલ સામાજિક ખરડાઓનું સંઘે સમર્થન કર્યું હતું, સામાજિક - ધાર્મિક કાયદાઓના સમર્થનથી સ્થિતિચુસ્ત સમુદાયને સખત રોષ સંઘે વહારી લીધા હતા.
સ્વ. મણિભાઈનું સ્મારક :
સંઘના ઉત્કર્ષની સતત ચિંતા સેવતા સંઘના આજીવન મંત્રી શ્રી મણિલાલ મેકમચંદ શાહના તા. ૨૬-૭-૧૯૫૨ના રોજ નીપજેલ અવસાનથી સંઘને પડેલી ખોટ વણપૂરાયેલી રહેશે. સંઘને એમના તન, મન અને ધનથી હંમેશ સુયોગ સાંપડયો હતા. તેમની ધગશ, સેવા અને સંઘને સતત ઉન્નતિના પંથે લઈ જવાની ભાવના અનન્ય હતી. સંઘમાં અનેક કાર્યકર્તાઓ આવ્યા અને ગયા; પરંતુ તેમણે સંઘની જે ચિંતા સેવી છે તે અજોડ હતી અને સમયના તકાદા સામે તેઓ અડીખમ ઊભા રહ્યા હતા અને અઢળક અર્થપૂરવણીથી સંઘની પ્રવૃત્તિઓને
જીવંત રાખી હતી.
તા. ૩૧-૭-૧૯૫૨ના રોજ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના
સભાગૃહમાં સર મણિલાલ બાલાભાઈ નાણાવટીના પ્રમુખરસ્થાને એમને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પવા મળેલી શાકસભામાં ‘મણિભાઈ સ્મૃતિ ફંડ સમિતિ'ની નિમણૂક કરવામાં આવી અને શ્રી તારાચંદ લક્ષ્મીચંદ કોઠારી અને શ્રી ધીરજલાલ ધનજીભાઈ શાહને મંત્રી તરીકે જવાબદારી સોંપવામાં આવી. આ સ્મૃતિ ફંડમાં રૂ।. ૨૫,૦૦0)ના ધનરાશિ સંચય કરવાનો નિર્ણય કરવામાં આવ્યો. તદ્નુસાર આ ૨કમ જૂન, ૧૯૫૪ સુધીમાં એકત્ર થતાં શ્રી સંયુક્ત જૈન વિદ્યાર્થીગૃહને અર્પણ કરવામાં આવી છે.
તેમના એક તૈલચિત્રને અનવારણવિધિ સંઘના કાર્યાલયમાં તા. ૧-૩-૧૯૫૨ના રોજ શ્રી કાકાસાહેબ કાલેલકરના વરદહસ્તે કરવામાં આવ્યા હતા.
પુસ્તક પ્રકાશન :
ઈ. સ. ૧૯૪૪માં શ્રી મણિલાલ માકમચંદ શાહે સંઘને અપેલ રૂા. ૨,૪૦૦૧ ની રકમ ઉપરાંત શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયાના લેખોના સંગ્રહ પ્રગટ કરવા તેમ જ ડો. વૃજલાલ ધરમચંદ મેઘાણીની વાર્તાઓને સંગ્રહ પ્રકટ કરવા માટે રૂપિયા એક એક હજાર સંઘને આપ્યા હતા. આ રકમમાંથી સંઘે ઈ. સ. ૧૯૪૫માં ‘આળાં હૈયાં' નામના વાર્તા સંગ્રહનું પ્રકાશન કર્યું હતું, જે સુરતમાં જ ખપ જતાં સસ્તુ સાહિત્ય મુદ્રણાલયે એની બીજી આવૃત્તિ પ્રગટ કરી હતી, જ્યારે શ્રી પરમાનંદભાઈના લેખાના સંગ્રહ ‘સત્યમ ’શિવમ સુંદરમ'નું પ્રકાશન કરવામાં આવ્યું હતું, જેનું સંપાદન શ્રી યશવંત દોશીએ કર્યું હતું અને કાકાસાહેબ કાલેલકર અને પં. સુખલાલજીએ પ્રવેશકો લખી આપીને પ્રસ્તુત લેખ સંગ્રહને વધારે સમૃદ્ધ બનાવેલ છે.
સંઘના રજત મહોત્સવ:
સંઘની સ્થાપનાના અઢી દાયકાની ઉજવણીના શુભ પ્રસંગ સંઘના ઇતિહાસમાં યાદગાર બની રહેશે. સંઘના રજત મહાત્સવ