Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvijayanemisUrIzvarajI-graMthamAlArana-51. zrI navatatva prakaraNa [ artha - padyAnuvAda - vivecanasahita ] prathama bhAga [ jIvatattva ane ajIvatattvanuM svarUpa ] - padyAnuvAda ane vivecanakAra - pUjya paMnyAsapravara zrIdakSavijayajI gaNivarya mahArAja, prakAzakaH-zeTha IzvaradAsa mULacaMda. zrI vijayalAvaNyasUrIzvara jJAnamaMdira ' eTAda, saurASTra'nA kAryavAhaka.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvijayanemisUrIzvarajI-graMthamAlArana-51. zrI navatattva prakaraNa [ artha - padyAnuvAda -vivecanasahita ] prathama bhAga [ jIvatatva ane ajIvatattvanuM svara - padyAnuvAda ane vivecanAra | / / zAsanasamrA bhAratIyabhavyavibhUti-sUsmikathA tapAgacchAdhipati-jagadguru pa.pUjya A. zrImadvijesthaKi sUrIzvara paTTAlaMkAra vyAkaraNavAcaspati kaviratna zAstravizArada pa. pU. A. zrImad vijayalAvaNyasUrIzvara-varaziSyaratna vidvataziromaNi prasiddhavaktA dezanAdakSa pa. pU. paMnyAsapravara zrI dakSavijayajI gaNivarya mahArAja prakAzaka- zrI vijayalAvaNyasurIzvara jJAnamaMdira, prathama AvRtti beTAda, (saurASTra) ) zrIvIrasaM. 2482. nemi saM. 7. vikrama saM. 2012.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. zAsanasamrAhna vayevRddha ziSya pUjya munirAjA zrIcaMdraprabhavijayajI mahArAjanA upadezathI agA. uthI thayelA sahAyakenI zubha nAmAvalI | rU. 500 saMdhavI popaTalAla dAmodaradAsa, rAjakoTa. rUA. 20, maNilAla lallubhAI telI, amadAvAda. rU. 125 sva. dhAmI kAMtilAla jayaMtilAlanA smaraNArthe temanAM mAtuzrI narmadAbena-mahuvA. ( rUA. 101] zA. lallubhAI devacaMda, bhAvanagara-vaDavA. ( rU. 10 zA. pipaTalAla DuMgarazIbhAInA TrasTI (pratija) na zA. ratilAla kezavalAla tathA zA. vADIlAla ( . 25 naMdubena bhAvanagara-vavA. prakAzaka - zrI vijyalAvaNyasUrIzvara jJAnamaMdira'nA ! kAryavAhaka zeTha IzvaradAsa mULacaMda boTAda (saurASTra). mudraka-jayati dalAla, vasaMta presa, ghIkAMTA-amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmalAbha. mAyAmaya nakAha ja 24 , jayalAvI . hAkala IITTS (prajaca jI gaA madada zrI surezIla ,, zAsana samrATa tapAgacchAdhipati bALa brahmacArI papUna A* zrIvijayanemisUrIzvarajI mahArAja. A kathA 11 *& MArTa korve,vtfter =
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMghavI popaTalAla dAmodaradAsa rAjakoTavALA jeoe A prakA2namAM rUA. 500 samarpaNa karyo che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana - A padyAnuvAda eTale kavitA sahita navatattvaprakaraNane vivecana sAthe prakAzita karatAM amAre jaNAvavuM joIe ke, jaina samAjamAM pAThaya prakaraNe pikInuM "navatatva" e eka mukhya aMga che ane jana mAnyatAnuM e maulika pratIka che. A prakaraNanI kavitAnA kartA prasiddhavaktA vidvaSThiremaNi dezanAdakSa parama pUjya paMnyAsajI zrI dakSavijayajI gaNipravara mahArAjazrI che. A kavitAnI racanA teozrIe AjathI paMdara varSa pUrve eTale ke vi. saM. 197 nI sAlamAM karelI, je bhAvanagarathI prakAzita thatA "AtmAnaMda prakAza' mAsikamAM prakaTa thaI hatI. A navatatva prakaraNa upara pUjya paMnyAsajI ma. zrIe temanI recaka zailIe Adhunika paddhatithI vijJAna sAthe tulanA karatuM talasparzI vivecana paNa suMdara rIte lakhela che. banI zakayuM tyAM sudhI padArthone vadhu spaSTa karavA mATe sAre prayAsa karavAmAM Avela che, je bhaNanArAone ane pAThakene ghaNuM ja upayogI che. A pustaka chapAvavAnI zarUAta karo paNa eka yuga vItI gaye. eTale ke ghaNe ja lAMbe gALe paDyo, tethI sahAyakenI tema ja jijJAsuonI "kaI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa bhege jeTaluM taiyAra hoya teTaluM paNa prakAzita thAya te sAruM" evI lAgaNI ne mAgaNIne AdhIna banIne A adhUruM prakAzana karavAnI pharaja paDI che. zAsanadeve pratye prArthanA karIe chIe ke, bAkIne bhAga vahelI take prakAzita karavAnI ane preraNA Ape. amArA sahAyakene paNa te badala ame vizvAsa ApIe chIe. pUjya mahArAjazrIne paNa have A pustaka zIgha pUrNa karavA mATe ame vinavIzuM. A prakAzanamAM rAjakoTanivAsI zeTha popaTalAla dAmodaradAsa saMghavIe rUA. 500)nI sahAya ApI, ATalA lAMbA gALA sudhI paNa teoe je akhUTa dhIraja rAkhI che, te badala temane ame hArdika AbhAra mAnIe chIe. anya sahAyakone paNa A sthaLe AbhAra vyakta karIe chIe. pa. pU. vayevRddha sunirAja zrI caMdra prabha vijayajI ma. zrIne paNa sahAyaka karavAmAM seMdhapAtra phALe che, tethI teozrIne ame upakAra bhUlI zakatA nathI. presadeSane aMge A prakAzanamAM analAo - bhUle ghaNI rahI gaI che, tene mATe zuddhipatrakamAMthI te sudhArI vAMcavA amArI khAsa bhalAmaNa che. - prakAzaka
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ II ke ahaM namaH | navatattva - prakaraNane padyAnuvAda. [ maMgalAcaraNa Adi ] vaMdI yugAdaza zAMti nemi, pArtha jinavara vIrane, paramaguru guNavaMta labdhi,-vaMta gaNadharane ane, navatatvakhANI jenI vANuM, ne smarI gururAjane, karuMpadathI bhASArUpe, navatatvanA anuvAdane. 1 [navatattvanAM nAma ane kramathI tenA bhedenI saMkhyA ] jIva arjIva puNya pApa Azrava, tema saMvara nirjarA, baMdha ne valI mokSa e, navatatvane jANe kharAM, cauda cauda beMtAlIsa ne, khAsI ja beMtAlIsa che, sattAvanna bAra ja cAra ne nava, bheda kramathI tAsa che. mArA paheluM jIvatatva [ saMsArI jIvonA judI judI apekSAe ekathI cha prakAra ] cetanA lakSaNavaDe jIve ja, eka prakAranA, trasa ane sthAvara taNA be, bhedathI be jAtanA vedanA traNa bhedathI paNa, jANavA traNa jAtanA, gatitaNa caubhedathI che jIva cAra prakAranA. pAvA iMdriyanA pAMceya bhede, jIva pAMca prakAranA, SakAyanA bhede karI, paNa jANavA cha prakAranA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ e rIte bhede apekSAdathI saMsAranA, bhAkhyA have kahIzuM ja cade, sthAnake jIve taNA. 4 ( [ saMsArI jIvanA 14 bheda ] sUkSma bAdara bhedathI be, jAtanA ekeDhiye, asaMjJI saMjJI bhedathI be, jAtanA paMcendriya trividha vikaleMdriyayuta e, sAta paNa be jAtanA, aparyApta ne paryAptabhede, cauda sthAnaka jIvanA. pA [ i prakAre jIvanuM lakSaNa | jJAna darzana ne vaLI, cAritra tapa ne vIrya ne, upayoga e pavidha lakSaNa, jIva keruM jANane, 4 [ paryApi ] , AhAraparyAmi zarIra iMdriya, zvAsocchAsa ne, bhASA ane mananI maLI, paryAmi paNa paTa jANane. 6 [ kayA jIvane keTalI paryApti heca ? ] paryAmi pahelI cAra ekedriya, OMvane hoya che, paryApti pahelI pAMca vikaseMdriya, jIvane hoya che, asaMjJI paMcedriyane paNa, pahelI pAMca ja hoya che, yakti saghalI saMjJa-pacedriya dhRvane hoya che. chA [saMsArI jIvanA 10 dravya prANa tathA kayA jIvamAM keTalA prANa heya te.] pAMca iMdriya cuMga traNa, AyuSya zvAsocchavAsa ne, daza prANu jANu sujANa! temAM, cAra ekedriyane; 5
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sAta ATha krame karIne, hoya che vikalaiMdrine, asaMjJI paMcedriyane nava, prANa daza che saMjJane. 8 bIjuM ajIvatatva [ajIva tatvanA 14 bheda ] ajIva kerA cauda bhede, jANa dharma adharmane, AkAza e traNa astikA, bheda traNavALA ane eka bhede kALa che vaLI, sakaMdha deza pradeza ne, paramANu e pudgalataNa cau, bheda jANe zubhamane. chellA [ pAMca ajIva dro] jANa dharma adharma pagala, ne valI AkAza e, cAra astikAya kALa ja, ajIva dravya pAMca e; [ dharmAstikAya ane adharmAstikAyane svabhAva ] gatimAM sahAyaka jANa, dharmAstikAya svabhAva che, adharmAstikAya sahAyadAyaka, sthira rahevAmAMya che. 11 [ AkAzAstikAya ane pugalAstikAyanuM svarUpa ] avakAzadAya svabhAva, AkAzAstikAya taNe ja che, pudgalene tema jIvene ja e jinavANa che, skaMdha deza pradeza ne, paramANu e cau pudgalA, pUraNa galana svabhAvavAlA, seya ne rUpI bhalA! 11 [pugalanAM pariNAmo) pudgala svarUpI zabda ne, aMdhakAra ne udyota che, jANe prabhA chAyA ane, taDake ja pudgalarUpa che,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pudgalanuM lakSaNa ane samayanI vyAkhyA ] sAmAnya lakSaNa pudgalanuM, vaNe gaMdha rasa sparza e, samaya che avibhAjya kAla ja, kevalInI daSTie. 1rA [eka muhUrtanI AvalikAo] eka keDI lAkha saDasaTha, satera hajAra ne, base sela sAdhika AvalikA,-mAna eka muhUrtAne; [ vyavahAramAM upayogI kAlanAM kramathI nAma ] samaya Avali muhUrta divasa, pakSa mAsa ja varSa ne, kALa palyopama suNo vaLI, sAgaropamakALane. 13 utsapiNI avasarpiNI ne, kALacakra anukrame, e badhA vyavahAra kALo, bhAkhiyA jina Agame; [ dravyamAM pariNAmitAdi bAra dharmanI vicAraNA ] parimitA ne jIvatA ne, mUrtatA sapradezitA, ekatA ne kSetratA, sakriyatA ne nityatA. 14 kAraNapaNuM kartApaNuM vaLI, sarvavyApakatA ane, ItarapravezitA bhavi! padravyamAMhi vicArane; trIjI puNyatatva che puNya zAtA vedanI, ucca gotra narasuraddhikane, paMcebrijAti paMcatanuM traNa, prathama kAya upAMgane. 1po saMghayaNa ne saMsthAna paheluM, jANa varNacatuSka ne, agurulaghu parAghAta zvAsa-vAsane Atapa ane;
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhavihAyogati, ughAta ne nirmANa ne, trasadazaka sura-naratiriyaMcAyuSya tIrthakara ane.16 [trasadarAka ane puNyatattanA 4ra bhedane upasaMhAra] basa ane bAdara ane, paryApta ne pratyeka ne, sthira ane zubha ne vaLI, saubhAgya ne susvara ane Adeya ne yaza jANa e, trasadazaka puNyaprakAra che, Ima puNyatave bheda, beMtAlIsa bhAkhyA sAra che. 17nA cethuM pApatatva pAMca jJAnAvaraNa ne, aMtarAya-paMcaka jANIe, e daza ane nava, darzana -varaNayane pichANIe; vaLI nIca gotra ane azAtA -vedanI mithyAtva ne, kaSAya paccazane narakatrika, jANa sthAvaradazakane. 18 tiryaMcadrika ekedri bi, tirAu, riddhi jAti jANIe, azubha vihAgati, upaghAtane pichANIe; pahelA vinAnAM cAra saMghayaNe, ja cau saMsthAna che, azubha varNacatuSka e, khyAzI prakAre pApa che. 1lA [sthAvaradazaka] sthAvara ane vaLI sUkSama, aparyApta sAdhAraNa ane, asthira tema azuMbha ne, daurmAgya ne duHsvara ane anAdeya apayaza eha sthAvara-dazaka pApaprakAra che, trasadazakathI viparIta athI, jANa sthAvaradazaka che. 20
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 pAMcamuM Azravatatva [ AzravanA 42 bheda ] pAMca Idriya cau kaSAya, pAMca agrata gatrika, ( pacIza kriyAo vyAkhyA sahita) paccIza kriyA ema Azrava -bheda beMtAlIza che, kAyAvaDa je lAgatI te, jANa kriyA kAyikI, khajJadi adhikAraNe vaDe je, thAya te adhikaraNikoranA dveSathI prASikI, AraMbhathI AraMbhiko, jANa pAritApanika, jIva ! paritApa thakI; pratipAtika jANavA je, lAgatI hiMsA thakI, parigrahinI jANa mUccha,-bhAvayuta saMgraha thakI. rarA jANa mAyAmayikI. kapaTa kerA hetuthI, mithyAtvadarzanapratiyiyako, jANa azraddhAnathI; kriyA apratyAkhyAnikI, virati taNA ja abhAvathI, daSTi te dekhatAM, kautuka rAgAdikathI. sarakA paza karatAM spaSTiko ne, prazna karatAM praSTika, rAgAdibhAve che ke jaDa, AzrayI prAtityaka,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 20. nisane naisRSTikI ke jANavI auzasika, svahastathI svahastakI, prayAgathI prAyogikI.rajA comerathI AvI maLelA, lekanA kahevA thakI, ne vRtAdika bhAjane, trasa jIvanA paDavA thakI je lAgatI te jANavI, sAmanta-upani pAtikI, preme karI premikI re, zreSathI te Sika. parapA AjJAnikI te kriyA je, lAgatI AjJA thakI, athavA ja tene jANIye, AnayanathI AyanikI; vidyAraNe vaidAriNe, vaitAriNI ThagavA thakI, ene bhogikI lAgatI, upagazUnyapaNA thakI. paradA svapara hitanI paravA vinA, A leka ne paralekathI, viparIta AcaraNe anavakAMkSapratyayika kathI samAdAnikI te grahaNa thAye, karma ake jehathI, akaSAyabhAve je kriyA, pathikI te kathI. rachA cha6 saMvaratatva [ saMvatatvanA 57 bheda ] pAMca samiti gupti traNa, bAvIza pariSaha jANa ne, 22
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ munidharma dazavidha bhAvanAo, bAra saMyama pAMcane; sattAvana prakAre tatva saMvara, karmarodhaka dhAra e, [ pAMca samiti ne traNa guptirUpa ATha pravacanamAtA ] i ja bhASA evANA, AdAna ne uMccAra che. mArA pAMca samiti ne me-vapha, kAyanI traNa guNio, e pravacana mAtA ja AThe, bhAkhatA mahAjJAnIe; [ bAvIza pariSade ] sudhA tRSA zI uNa deza, acala ne arati ane, zrI tathA carcA tathA, nadhikA zamyA ane mArA A dha ne yAcana, parivahu alabha ja rAga", 17 18 19 20 tRNasparza mala satkAra prajJA, ne vaLI ajJAna ne; samyaktva e bAvIza pariSaha, jANa daza munidharmane, [ munidharmanA 10 prakAra ] kSamA namratA ne saralatA, niba tapa saMyama ane 3nA satya zoca akiMcanatva ja, brahmacarya sudharma che, bAra bhAvanAo ] aniya pahelI bhAvanA, bIjI azaraNa nAmeya che,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAra kerI bhAvanA, ekatva ne anyatvanI, azucisva Azrava nirjarA saMvera ja lakasvabhAvanI. 31 bodhidurlabha dharmanA, sAdhaka arihaMta dubhA, e bhAvanA savi bhAvie, jethI maLe zivavallabhA [ cAritranA pAMca prakAra ] prathama sAmAyika chedo pasthApanA bIjuM ja che, parihAravizuddhi ja sUkSma, saMparAya caturtha che. 3rA yathAkhyAta che cAritra paMcama, khyAta jagamAM jehathI, suvihita sAdhu mukti pAme, pALI jene nehathI, sAtamuM nirjarAtatva bAhapanA che bheda ] aNasaNa udarikA tathA, tapa vRttine saMkSepa che, rasatyAga kAyAkleza ne saMlInatA tapa bAhya che. 33 ( atyaMtara tapanA cha bheda ane parUpa nirane upasaMhAra) dazavidha prAyazcitta jANe, vinaya sAta prakAra che, dazavidha veyAvacca ne, svAdhyAya pAMca prakAra eka zubha dhyAnane kAussaga maLI, tapa jANa abhyatara chae, Ima bAra bhede tapasvarUpa, nirjarAne jANIe. 34
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ E AThamuM baMdhatatva (cAra prakArane baMdha; vyAkhyA sahita) prakRti sthiti anubhAga, tema pradeza e cau baMdha che, prakRtibaMdha ja jANa, je karmane ja svabhAva che; karma kerA kALane je, niyama te sthitibaMdha che, karmane maMdatIvra rasa, anubhAgabaMdha manAya che. pAkapA karmanA aNuo taNe, saMcaya pradeza ja baMdha che, (karmanI A mULa prakRti ane 158 uttara prakRti) pAMca jJAnAvaraNa ne nava, darzanAvaraNIya che vedanIya be bhedathI, mihanIya aThThAvIza che, cauhi Ayu ekaso traNa, nAmaka prakAra che. 36 be gotrakamAM prakAra ne, aMtarAya pAMca prakAra che, aDa ekase paccAsa upara, aSTakarma-prabheda che, (AThe karmanA svabhAvo) AMkhanA pATA same ja, svabhAva jJAnAvaraNane, vaLI dvArapALa same kahyo che, darzanAvaraNIyane. A3LA vedana, madhulita asinI, dhAranA sarakhuM ja che, madirA samuM mehanIya ne, beDI samuM AyuSya che; nAma citArA samuM, kuMbhAra sarakhuM netra che, aMtazaya bhaMDArI sarIkhuM, AThamuM e karma che. 38
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 (utkRSTa sthitibaMdha) utkRSTa jJAnAvaraNanI, vaLI darzanAvaraNI taNI, sAgaropama trIza koDA-keDInI sthiti chuM; aMtarAya ne vaLI vedanInI, teTalI sthiti gaNuM, sittera koDAkaDI sAgara, mohanIya taNI bhaNI. 3lA sAgaropama vIza keDIkeDa, nAma ne gotranI, utkRSTa sthiti jANa tetrIza, sAgaropama AyunI; ( jaghanya sthitibaMdha) muhUrta bAra jaghanya sthiti, vedanIya ja karmanI, muhUrta ATha jaghanyasthiti, nAma ne vaLI getranI. 40 vaLI zeSa pAMce karmanI, aMtarmuhUrta pramANanI, jaghanya sthiti buddhithI Ima, jANa AThe karmanI; navamuM mokSatatva [ anugArarUpe mokSanA nava bhede ] makSata jANIye - satpadaprarUpaNa dvAra che, dvAra dravya pramANa ne vaLI, dvAra kSetramANa che. 41 sparzanAdvAra ja vaLI che, kAladvAra ja pAMcamuM, jANa aMtaradvAra ne vaLI, bhAgadvAra ja sAtamuM AThamuM che bhAgadvAra ja, navamuM alabahu che, anuga dvArA nava kahyAM, je mekSanA nava bheda che. jarA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 [ satpa%0-prarUpaNAdAra ] | ekapada hAvAthI mAnA, vidyamAnapaNuM khare, avidyamAnapaNuM nathI, AkAza puSpa pare are !; Ama kahevuM te ja satpada, - prarUpaNAnuM dvAra re, ekapada che mAkSa tethI, mAkSa 'sat' jANeA khare.4A - [cauda mULa mANAnAM nAma ] karIe, meAkSanA vicArane, 3 mAgaNuArdikathI ja gati mANA IMdriya kAya ja, jJAna sarcama tema darzana, ne ja vezyA bhavya ne; cAga veda kaSAya ne; 12 13 14 samyaktva sagI caudamI, AhAra kerI jANane. 544aa [ mAdvArA meAkSanI vicAraNA ] paMce dri jAtimAM, tathA naragati bhavyamAM ne sagnimAM, trasakAyamAM, cAritramAM; yathAkhyAtanA kSAyika samakitamAM anAhAre ja kevaLadane, jANa kevaLajJAnamAM e daza mANAmAM meAkSane 54pAA [dravyapramAdvAra ane kSetradvAra ] zeSa cAre mAgAne, dvAramAM saMsAra che, OMdravya pramANudvAre, siddhanA ja anaMta che; asakhyAtamA vibhAge sarakhA, leAka kerA kSetramAM, eka athavA sarva siddha - nivAsa bhAkhyA zAstramAM. // 46 / / -
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sparzana-kALa-aMtara-anugadvAra ] avagAhanAthI sparzanA, siddhotaNI adhikI ja che, eka siddha ja AzrayI, sAdi anaMta kALa che, siddhane paDavA taNuM ja, abhAvathI aMtara nathI, athavA paraspara kSetrathI paNa, siddhane aMtara nathI. kA [ bhAga tathA bhAva anugadvAra ] abhavyathI je ke anaMtaguNa, siddhanA jIve ja che, teya savi saMsArI jIvanA, anaMtame bhAge ja che, sAyika bhAve jANa kevaLa-jJAna ne darzana sadA, pArizAmikabhAvanuM, jIvatva siddhataNuM sadA. 48 [ alpabahu nAmanuM navamuM anugadvAra ] kRtrima napuMsakaliMgavALA, siddha sauthI alpa che, te thakI saMkhyAta guNa strI,-liMge thayelA siddha che; tethI vaLI saMkhyAta guNa, puliMgasiddha gaNAya e, [ mekSatatvanI samAptipUrvaka navataravanI samApti ] kahyuM mekSitatva ane kahyAM, saMkSepathI navatatva e. kalA [ navatatvanA jJAnanuM phaLa] jIva Adi padArtha navane, je jANe tehane, samakita heya ajANane paNa, bhAvazraddhAvaMta ne, [ daDha samyakatvanI chApa ] zrI jinezvaranAM savi vacane ja, satya ja hoya che, buddhi jasacitte ja jANe, acala samaktivaMta e. paze
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( [ samyakatvaprAptinuM phaLa ] aMtarmuhUrta ja mAtra paNa, samakita sparyuM je jIve, bAkI ardha pudgalaparA-vata bhava tene have, ( [ pudgalaparAvarta-kALanuM pramANa ] che anaMta utsarpiNI,-avasarpiNInA mAnane, eka pudgala parAvarta kALa ja jANaje he bhavijane!51 tevA anaMta pudgala parAvarto, taNe baeNtakALa che, tethI anaMta guNe anAgata-kALa zAstra pramANa che, chanA 15 bheda ] jinasiddha ne vaLI anisiddha ja, tIrthosiddha artIthane, gRhaliMgane anya ligasiddha, svalisiddha ja jANaparA lagasiddha paMliMgasiddha, ane napuMsakasiddha ne, pratyekabuddha ja siddha ne, jANe buddha siddhane buddhAdhita ekasiddha, ane aneka ja siddha ne, bheda paMdara siddhanA e, prAgavasthA AzrIne paDyA [ siddhanA 5 bhedanA 15 daSTAnto jinasiddha te arihaMta ne, puMDarIka Adi jANIe, ajinasiddha tathA ja gaNadhara, tIrthasiddha ja mArnIe; maradevI Adi atIrthasiddha ja, zAstrathI dila dhArIe, gRhasthaliMge siddha cakI, bharata Adi bhAvae. pajhA 1 2 15 14
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 anyaliMge siddha vakala-cIri Adi jANavA, sAdhu veSe siddha sAdhu, svaliMgasiddha pichANavA strIliMgasiddha ja caMdanA,-bALA pramukha mAnavA, gatama pramukha siddha te, puliMgasiddho dhAravA. papA gAMgeya Adine napuMsakaliMga,-siddha pichANIe, karaDu sAdhu Adi pratyeka,buddha siddha vakhANIe; svayaM buddhasiddha kapila sAdhu, Adi citta ANIe, prajJagurubodhitasiddha ja, buddhabodhita jANIe. padA eka samaye eka jIva je, mokSamAhe jAya che, zrI vIrajinanI jema teha ja, ekasiddha manAya che, eka samaye paNa aneka ja, siddha jeo thAya che, gaSabhadeva pramukha teo, anekasiddha kevAya che. paNA [ Aja sudhImAM jIvo keTalA mokSe gayA ? e praznane haMmezane mATe eka ja javAba ] adyAvadhi $va keTalA, mekSe gayA jinazAsane? e prazna pUche kaI jyAre, deva zrIjinarAjane, uttara maLe tyAre ja tene, eha he prANio! anaMta vibhAga eka, nigadane mokSe gaye. 58 [ padyAnuvAda kartAnI prazasti ] [ mandAkrAntA chaMda. "bedhAgAdhaM ane rAga ] bhUpAlenA mukuTamaNithI, kAnta pAdAja jenA, tIrthoddhAre vividha jagamAM, zobhatA khyAta jenA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sUrIzamAM mukuTa sama te, nemisUrIza kerA, paTTAkAze ravisama sadA, dIpatA sUri hIrA. zApalA vidyAdAne suraguru samA, sUri lAvaNya kerA, ziSya dakSe turaga-nidhinavarSa anerA bAlAthe vejalapura rahI, ne akhAtrIja ghase, kIdhe che A sarala, navatatvAnuvAda pratatre. 6 ''khana ~ STD (ba) A * vi. saM. 1997nI sAlamAM (godharAnagare zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvI, tyArabAda vejalapure caitrI oLInI sAmudAyika ArAdhanA karAvI tyAre) vejalapuramAM vaizAkha suda trIja (akhAtrIja)nA zubha divase A navatatvane anuvAdane pUrNa karyo.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInavatatvaprakaraNam mUlagAthAH // jIvA - 'jIvA puNNaM, pAvA - SSsava-saMvaro ya nijjaraNA / bandho mukkho ya tahA, navatattA huMti nAyavvA // 1 // matapo -- caudasa caudasa bAyA, - losA bAsI a huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM // 2 // egaviha duviha tivihA, caunvihA paMca chavvihA jIvA / ceyaNa - tasa - iyarehiM, veya - gaI - karaNa - kAehiM // 3 // egiMdiya suhumiyarA, sanniyara parNidiyA yasa bi-ti- cau / apajattA pajjattA, kameNa caudasa jiyadvANA ||4|| // 4 // nANaM ca daMmaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIassa lakkhaNaM // 5 // AhAra - sarIriMdiya, - pajjattI * - ANapANa-bhAsa-maNe / caDa paMca paMca chappiya, iga-vigalA - ssanni sannINaM // 6 // paNidiattibalasA, - sAU dasa pANa cau cha saga aTTha / iga-du-ti- cauriMdINaM, asanni - sannINa nava dasa ya ||7|| dhammA'dhammAgAsA, tiya-tiya bheyA taheva addhA ya / khaMdhA desa paesA, paramANu ajIva caudasahA ||8||
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dhammA-'dhammA - puggala, - naha - kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thirasaMThANo ahammo ahammo ya // 9 // avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA, paramANu ceva nAyavvA // 10 // sabaMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi A ( iya) / vanna-gaMdha-rasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // egA koDi satasaTThi, lakkhA sattahuttarI sahassA ya / doya sayA solahiyA, AvaliyA igamuhuttammi ||12|| samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNi-sappiNI kAlo // 13 // pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega vitta kiriyA ya / NiccaM kAraNa kattA, savvagaya iyara appavese // 14 // sA uccagoa maNuduga, suraduga paMcidijAi paNadehA | AititaNUNuvaMgA, AimasaMghayaNa - saMThANA // 15 // vannacaukkA gurulahu, paraghA ussAsa AyavujjoaM / subhakhagai - nimiNa - tasadasa, sura-nara- tiriAu titthayaraM // 16 // tasa - bAyara- pajjattaM, pattea-thiraM subhaM ca subhagaM ca / sussara Aijja-jasaM, tasAidasagaM imaM hoI // 17 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 nANaMtarAyadasagaM, nava boe nIasAya-micchattaM / thAvaradasa-nirayatigaM, kasAya-paNavIsa-tiriyadugaM // 18 // iga-bi-ti-caujAIo, kukhagai-uvaghAya huMti pAvassa / apasatthaM vannacaU, apaDhamasaMghayaNa-saMThANA // 19 // thAvara-suhuma-apajaM, saahaarnn-mthir-msubh-dubhgaanni| dussaraNAija-jasaM, thAvara-dasagaM vivajatthaM // 20 // iMdia kasAya avvaya, jogA paMca cau paMca tinni kmaa| kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo aNukkamaso // 21 / / kAiya-ahigaraNiyA, pAusiyA-pAritAvaNI kiriyaa| pANAivAyaraMbhiya pariggahiA mAyavattI a // 22 // micchAdasaNavattI, apaccakkhANA ya didi-puTUi ya / pADucciya sAmaMto,-vaNIa nesatthi-sAhatthI // 23 // ANavaNi-viAraNiyA, aNabhogA aNavakaMkhapaccaiyA / annA paoga samudANa, pija doseriyAvahiyA // 24 // samiI guttI parisaha, jaidhammo bhAvaNA carittANi / / paNa-ti-duvIsa-dasa-bAra,-paMcabheehiM sagavannA // 25 // iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI taheva ya // 26 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ khuhA-pivAsA-sI-uNhaM, daMsA-'celA-rai-sthio / cariyA-nisIhiyA-sijjA, akkosa-vaha-jAyaNA // 27 // alAbha-roga-taNaphAsA, mala-sakAra-parIsahA / pannA-annANa-sammattaM, ia bAvIsa parIsahA // 28 // khaMtI-maddava-ajava, muttI-tava-saMjame a bodhavve / sacca soaM AkiM,-caNaM ca baMbhaM ca naidhammo // 29 // paDhama-maNicca-masaraNaM, saMsAro egayA ya annattaM / asuittaM Asava, saMvaro ya taha NijjarA navamI // 30 // logasahAvo bohI,-dullahA dhammassa sAhagA arihA / eAo bhAvaNAo, bhAveavvA payatteNaM // 31 // sAmAiattha paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave bIaM / parihAravisuddhIaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // tatto a ahakkhAyaM, khAyaM savvaMmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM ThANaM // 33 // bArasavihaM tavo NijjarA ya, baMdho cauvvigappo a / payai-dvii-aNubhAga,-ppaesameehiM nAyavo // 34 // aNasaNa mUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlI,-NayA ya bajjho tavo hoi // 35 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.5 pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / / jhANaM ussaggo'vi a, abhitarao tavo hoi // 36 // payaI sahAvo vutto, ThiI aNubhAgo raso Neo, paeso kAlAvahAraNaM / dalasaMcao // 37 // paDa - paDihAra - 'si - majja, -haDa - citta - kulAla - bhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANavi jANa taha bhAvA ||38|| / iha nANa-daMsaNAvaraNa,-veya- mohA - SSu - nAma - goA Ni / vigghaM ca paNa nava du, aTThavIsa- cau- tisaya-du-paNavihaM // 39 // nANe a daMsaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a / tIsaM koDAphoDI, ayarANaM ThiI a ukkosA ||40|| sittari koDAkoDI, mohaNie vIsa nAma - goesa | tittI saM ayarAI, AuTTiibaMdha ukkosA // 41 // baMdha TTiImANaM // 42 // bArasa muhutta jahannA, veyaNie aTTha nAma goe || sesANaMtamuhuttaM, eyaM saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo a aMtara bhAga, bhAve appAbahuM ceva // 43 // saMtaM suddhapayattA, vijjaMtaM khakusumaM vva na asaMtaM / mukkha tti payaM tassa u, parUvaNA maggaNAIhi // 44 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ gai-iMdie akAe, joe vee kasAya nANe a / saMjama-dasaNa-lesA, bhavasamme sanni-AhAre // 45 // naragai-paNidi tasa bhava, sanni ahakkhAya khiysmmtte| mukkho'NAhAra kevala,-dasaNa-nANe na sesesu // 46 // davvapamANe siddhANaM, jIvadavvANi huMti'NatANi / logassa asaMkkhijje, bhAge ikko ya savvevi // 47 // phusaNA ahiyA kAlo, iga-siddha-paDucca sAioNaMto / paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtaraM nattha // 48 // savvajoyANamaNaMte, bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAve pariNA,-mie a puNa hoi jIvattaM // 49 // thovA napuMsasiddhA, thI-nara-siddhA kameNa saMkhaguNA / ia mukkhatattameaM, navatattA lesao bhaNiA // 50 // jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoi sammattaM / .. bhAveNa saddahato, ayANamANe'vi sammattaM // 51 // savvAI jiNesara bhAsiyAI, vayaNAI nannahA huMti / ii buddhi jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // aMtomuhuttamittaMpi, phAsiyaM huja jehiM sammattaM / tesiM avaDUDhapuggala,-pariyaTTo ceva saMsAro // 53 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ussappiNI aNaMtA, puggalapariaDao munneyvyo| te'NaMtA'tIaddhA, aNAgayadA aNaMtaguNA // 54 // jiNa-ajiNa-tittha-'titthA, gihi-anna-saliMga-thI nrnpuNsaa| patteya sayaMbuddhA, buddhabohiya ikkaNikkA ya // 55 // jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariapamuhA / gaNahAri titthasiddhA, atitthasiddhA ya marudevI // 56 // gihiliMgasiddha bharaho, vakkalacIrI ya annaliMgammi / sAhU saliMgasiddhA, thIsiddhA, caMdaNApamuhA // 57 // puMsiddhA goyamAI, gAMgeyAI napuMsayA siddhA / patteya sayaMbuddhA, bhaNiyA karakaMDu-kavilAI // 58 // taha buddhabohi gurubo-hiyA ya igasamaye igasiddhA ya / igasamaye'vi aNegA, siddhA te'NegasiddhA ya // 59 // jaiAi hoi pucchA, jiNANamaggaMmi uttaraM tiaa| ikkassa niggoyassa, aNaMtabhAgo a siddhigao // 60 // // iti navatatva-mUlagAthAH samAptAH //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI navatatva prakaraNa sAra navatatvanAM nAma ane vyAkhyA. 1 jIvata = cetanAlakSaNayukta athavA prANane dhAraNa kare te. 2 ajIvatatva = cetanA rahita athavA jaDahoya te. 3 puNyatatva = karmanI zubha prakRti athavA jenAthI sukha anubhavAya che. 4 pApatatva = kamanI azubha prakRti athavA jenAthI duHkha anubhavAya che 5 Azravatatva = jenAthI navAM karmonuM Agamana thAya te. 6 saMvaratatva = jenAthI AvatAM karmo zakAya te. 7 nirjarAtatva =jenAthI dhIme dhIme kamane kSaya thAya te. 8 adhatava = dUdha ane pANInI jema Atma pradezanI sAthe navAM karmonuM maLI javuM te. 9 mokSatatva = sakala karmone samULage kSaya tha te.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 navatAne sAta pAMca ane be tatvamAM samAveza. puNya ane pApathI navAM karmonuM Agamana thAya che, mATe puNaya-pApane AzravatavamAM samAveza thaI zake che. eTale 9 mAMthI be jatAM kula 7 ta paNa kahI zakAya. navA karmo Ave tyAre AtmAnI sAthe navAM karmone baMdha paDe che, mATe baMdhatatvamAM Azravatatvane samAveza thaI zake che; tathA karmanI nirjarA karanAra avazya saMvara kare ja, eTale "Azrava ne saMvara' e be ta zivAyanAM (7-ra05) kulapAMca ta paNa kahI zakAya. karmathI baMdha thAya che, paraMtu karma nijIva-jaDa hevAthI tene samAveza ajIvatatvamAM thaI zake che. tathA AtmAnA guNane pragaTAvanAra nirjara ane mokSa e be tattane samAveza jIva tatvamAM thavAthI kula "jIvatatva ane ajIvatatva" ema be to paNa kahI zakAya. arthAt jIva ne ajIvamAM bAkInA sAte tane samAveza thaI zake che. A sivAya lekamAM kaI bIjuM tatva nathI.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ navatattvanA ra76 bhedamAMthI rUpI-arUpI, heya-ya-upadaya. navata | rUpI | arUpI heya seya upAya 1 jIvatatva 2 ajIvatatva 3 putava 4 pApatava 5 Azravatava 6 saMvaratava 7 nirjarAtattava 8 aMdhata 9 maphata 82 | 14 |_) | 0 | 14 | 0 | heya = tajavA 4 | 10 | 0 | 14 | 0 | gya Bya = jANavA che upAdeya = grahaNa karavA gya w w w w w w w m m B 0 0 0 0 4 0 0 kula--9 | 188 88 | 128 | 28 | 120
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ja bIjA ajIvatattvanA 14 bheda. 1. dharmAstikAya....kaMdha -deza - pradeza = 3 2. adhamastikAya , , , = 3 3. AkAzAstikAya, , , = 3 4. pudagalAstikAya , , , paramANu=4 5. kALa .4 4 4 4= 1 ajIvatatvanA kula 14 bheda kaMdha= akhaMDa bhAga deza = skaMdhanI sAthe saMbaMdhavALo skaMdhane amuka bhAga. pradeza = skaMdhanI sAthe joDAyela bhAga ke jenA be bhAga na hoI zake te. paramANu = skaMdhathI chUTA paDela pradeza ke jenA be bhAga na paDI zake te. astikAya-paramANuone samUha 1. dharmAstikAya = cAlavAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALe che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 2. adharmAstikAya = sthira rahevAmAM sahAya ApavAnA svabhAvavALA che. A khane vadhu, gaMdha, rasa, sparzI, zabda ane rUpathI rahita che. cauda rAjaleAka (lAkAkAza)mAM satra vyApIne rahela che, asaMkhyAta pradezavALA che ane bhUta, bhaviSya ne vartamAna e traNa kALamAM zAzvatapaNe varte che. 3. AkAzAstikAya = jagatanA sakala jIvAne temaja pudgalAne (=jaDa padArthAne) avakAza (-jagyA) Ape che. te va, gaMdha, rasa, sparzIrahita, arUpI, lAkAlAka vyApI, anaMta pradezI ane trikALavI - zAzvatA padArtha che. 4. puddagalAstikAya = varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda ane rUpa sahita, cauda rAjaleAkavyApI, saMkhya, asakhya ane anaMta pradezavALA ane pUragalana svabhAvavALeA che. = 5. kALa = varNa, gaMdha, rasa, sparza, ane rUpa rahita, apradezI traNe kALa eka ja samayarUpe rahenAra te samayAdi rUpa kALa kahevAya che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ - samayanuM kekaghaNe sUphama kALa = 1 samaya. asaMkhya samaya = 1 AvalI. 1,6777,216 AvalI = 1 muhUrta. 30 muhUrta(ne) = 1 divasa. 15 divasa(nuM) = 1 pakhavADiyuM. 2 pakhavADiyAM(ne) = 1 mahine. 12 mahinAnuM)=1 varSa. asaMkhya varSa = 1 palyopama. 10 keDIkeDI palyopame = 1 sAgarepama. 10 kaDAkaDI sAgaropame= 1 utsarpiNa. > > ) = 1 avasarpiNI. 1 utsapiNI ne 1 avasarpiNanuM) = 1 kALacaka. cha dravyamAM pariNamI Adi 12 dharmo 1. pariNamI - jIvAstikAya - pudgalAstikAya =2, 2. jIva A deg =1 3, mUrta- 4. sapradezI - jIva, dharma, adharma, AkAza, - pudgalAstikAya . .............= 5
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 *********= 1 5. eka - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya............. .........= 3 6. kSetra - AkAzAstikAya.............. 7. sakriya - jIva ane pagalAstikAya = 8 nitya - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ne kALa . ... =4 9. kAraNu-dharma, adharma, AkAza, pudgalAstikAya ane kALa................ =5 10. kartA- jIvAstikAya.................... 11. sarvagata - AkAzAstikAya............... 1 12, apravezI - jIva, dharma, adharma, AkAza - pudgalAstikAya ane kALa... II puNya-pApanA cAra bhAgA. 1. puNyAnubaMdhI puNya = je puNya bhegavatAM bIjuM navuM puNya baMdhAya te. 2. pApAnubaMdhI puNya = je puNya bhegavatAM bIjuM navuM pApa baMdhAya te. 3. puNyAnubaMdhI pApa = je jogavatAM - bIjuM navuM puNya baMdhAya te. 4. pApAnubaMdhI pApa =je pApa | bhegavatAM bIjuM navuM pApa baMdhAya te,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 puNya 9 prakAre baMdhAya che. 1 pUjya suvihita sAdhu munirAjane AhAra-auSadhi Adi ApavAthI. 2 pUjya suvihita sAdhu munirAjane acitta paNa Adi ApavAthI. 3 pUjya suvihita sAdhu munirAjane vasati - rahevA mATe sthAna Adi ApavAthI. ja pUjya suvihita sAdhu munirAjane pATa vagere ApavAthI. 5 pUjya suvihita sAdhu munirAjane vastra vagere joItAM upakaraNe ApavAthI. 6 pUjya suvihita sAdhu munirAjane mATe manamAM zubha vicAra karavAthI 7 pUjya suvihita sAdhu munirAjanI vacanathI stuti-stavanA vagere karavAthI. 8 pUjya suvihita sAdhu munirAjanI zarIra vaDe sevA- bhakti Adi karavAthI.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya bhogavavAnA 42 prakAre. 1. sAtavedanIya - jenA udayathI zarIre sukhAkArI rahe te. 2. ucagetra- jenA udayathI ucca kuLamAM janma thAya ane lekamAM sArI pratiSThA jAme te. 3. manuSyagati(nAmakarma) - jenA udaye jIvane mAnavagati maLe te. 4. manuSyAnupUvI (nAmakarma) - bIjI gatimAM vAMkA jatA jIvane manuSyagatimAM lAvIne mUkanAruM karma. (AnupUrvI eTale bIjA bhavamAM vakagatie jatAM jIvane baLadanI nAthanI jema, sIdhA utpattisthAne laI jAya te.) pa. devagati(nAmakarma)-jenA udaye devagati maLe te. 6. devAnupUvI (nAmakarma)- bIjI gatimAM vAMkA jatA jIvane devagatimAM lAvIne mUke te. . 7. pagaeNyijAti(nAmakarma)- jenA udaye jIva paMceMdriyapaNuM pAme te.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 8. audArika zarIra(nAmakarma) - jenA udaye audArika zarIra maLe te. 9. vaikiyazarIra(nAmakarma) - jenA udaye vaikriya zarIra maLe te. (A vaikriya zarIrathI vividha rUpAMtare karavAnI kriyA thaI zake che, jenA be bheda che. 1. bhavapratyayika-ke je nArakI ane ane devane heya che. 2. labdhipratyayika-ke je manuSya ne tiryaMcane heI zake che. 10. AhArakazarIra(nAmakarma) - jenA udayathI 14 pUrvadhara, tIrthakaranI Rddhi vagere jevA mATe ke zaMkA nivAraNathe eka hAtha pramANa sarvAga suMdara zarIrane dhAraNa kare te. 11. tejasazarIra(nAmakarma) - jenA udaye AhAra pacAvanAra tathA tejesthAnA kAraNarUpa zarIranI prApti thAya te. sArI voralAna kALA vALA 1ra, kAmaNuzarIra(nAmakarma)-jenA udaye sarva prakAranA zarIranA maulika kAraNarUpa ane ATha karmanA vikArarUpa evA kAmaNa zarIranI prApti thAya te
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 13, dArika aMgopAMga(nAmakama) - jenA udaye audArika zarIranAM aMga ne upAMganI prApti thAya te. (mastaka, pITha, chAtI, peTa, be hAtha ane be sAthaLa - e ATha aMga che. AMgaLI vagere upAMga ane rekhA vagere aMgopAMga kahevAya che. tejasa tema ja kAmaNa zarIrane aMgopAMga hatAM nathI.) 14. kriya aMgopAMga(nAmakarma)- jenA udaye vaikriya zarIranA aMga-upAMganI prApti thAya te. 15. AhAraka aMgopAMga(nAmakarma) - jenA udaye AhAraka zarIranA aMga upAMganI prApti thAya te.. 16. vajaaSabhanArAca saMghayaNa(nAmakarma) jenA udaye be bAju markaTabaMdha, tenA upara pATo ane tenI upara khIlI je majabUta zarIranA hADakAne bAMdhe prApta thAya te. (vA = khIlI, RSabha = pATe, nArAca = be bAju markaTa baMdha, saMghayaNa = hADakAMne samUha.) 17. samacaturansa saMsthAna(nAmakarma) - jenA udaye paryakAsane palAMThI vALIne besatAM, jenA cAre khUNuM sarakhA hoya, evA saMsthAnanI (= zarIranI AkRtinI) prApti thAya te.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 18. zubha varNa(nAmakarma) - jenA udaye dheLA, - pILA ke lAla varNanI (zubha raMganI) prApti thAya te. 19 zubha gaMdhanAmakarma) - jenA udaye sugaMdhanI prApti thAya te. 20. zubha rasa(nAmakarma) -jenA udaye kaSAyelA ane madhura mIThA rasa rUpa zubharasanI prApti thAya te. 21. zubha paza(nAmakarma) - jenA udaye haLavA, suMvALA vagere sArA sparzanI prApti thAya te. rara. aguru laghu(nAmakama-jenA udaye bahu bhAre nahi, temaja bahu halakuM nahi, evA madhyama vajanavALA zarIranI prApti thAya te. ra3. parAghAta(nAmakarma) - jenA udaye game tevA baLa vAnane paNa jitavA samartha thavAya te. 24. zvAsevAsa(nAmakarma) - jenA udaye zvAse achuvAsa sukharUpa laI zakAya te. 25. Atapa(nAmakarma) - sUryanA biMbanI jema pite zItaLa chatAM bIjAne tApa karanAra thAya te
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. udyota(nAmakarma) -- jenA udaye caMdranA bibanI jema zItaLa temaja prakAzavALA zarIranI prApti thAya te. 27. zubha khagati(zubha vihAgati nAmakarma)-jenA udayathI vRSabha, hAthI tathA haMsanA jevI cAlavAnI sArI gati prApta thAya te. 28 nirmANanAmakama) - jenA udaye suthAre ghaDela pUtaLInI jema egya sthaLe aMge pAMga goThavAya te. (sadazaka) 29 [1] trasa(nAmakarma)-jenA udaye jIvane be, traNa, cAra ke pAMca iMdriyavALA zarIranI prApti na thAya te athavA jenA udaye jIva trasa kahevAya te. 30. [2] bAdara(nAmakarma) - jenA udaye dekhI zakAya 1. evA meTA zarIranI prApti thAya te. 31. [3] paryAtanAmakarma) - jenA udaye jIva svayegya paryAptie pUrNa kare te. 32. [4] pratyeka(nAmakarma) -jenA udaye eka zarIramAM eka jIvapaNAne pAme che. 33. [5] sthira(nAmakarma) - zarIramAM hADa, dAMta vagere vagere avayave sthira rahe te.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. [6] zubha(nAmakarma) - nAbhi uparanuM zarIra pramANapata athavA sAruM hoya te. 35. [] saubhAgya(nAmakarma)-sarvalakane priya lAge te. 36. [8] susvaranAmakarma) - koyala vagerenA je madhura svara prApta thAya che. athavA mIThe kaMTha yA sura jenAthI maLe te. 37. [9] Adeya(nAmakarma) - lekamAM mAnya vacana vALe thAya te. 38. [10] yaza(nAmakarma) - yaza-kIti prasare te. 39. surAya - jenA udaye jIva devatAnuM AyuSya pAme te. 40. manuSyAya - , , manuSyanuM , , , 41. tiryaMcAyu - , , tiryaMcanuM , , , 42. tIrthakara(nAmakarma) - jenA udaye traNe lekanA jInuM pUjanIyapaNuM prApta thAya te. [ tIrthakara, kevaLI Adi thAya te. ]
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ cethuM pApatatva pApa bAMdhavAnA 18 prakAra yAne 18 pApasthAnaka 1. prANAtipAta-jIvahiMsA. 2. mRSAvAda-jUThuM bolavuM. 3. adattAdAna-cerI karavI. 4. maithuna-strIsevana, parastrIgamana, raMDIbAjI vezyAgamana 5, parigraha-dhana, dhAnya, nekara, gharabAra, Dhera, ghareNAM, khetara vagere vastuone saMgraha. 6. krodha-gusse kare. 7. mAna-abhimAna-ahaMkAra kare. 8, mAyA-daMbha, kapaTa ke prapaMca karavA. 9. lobha-game teTaluM maLe te paNa saMteSa na rAkhave te saMtoSane duzmana. 10 rAga-strI uparanA premarUpa kAmarAga, mAtapitA,. bhAI vagerenA premarUpa sneharAga ane jenA upara daSTi karI hoya tene avaguNa chatAM guNa mAne te daSTirAga. 11. zreSa-aprema, aruci, aNagame.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 12. kalaha-kaleza, kaMkAsa ke kajiye. 13. abhyAkhyAna-beTuM ALa yA kalaMka. 14. pizunya-cADI khAvI te. 15. rati-arati-prIti aprIti. 16. paparivAda-pArakAnI niMdA. 17. mAyAmRSAvAda-kapaTa sahita jUThuM bolavuM te. 18. mithyAtvazalya-deva, guru dharma pratyenI azraddhA rUpa kAMTe. pApatatvanA 82 prakAra 1. matijJAnAvaraNIya-jene udaya idriya ane manathI thatA niyata vastunA matijJAnane roke-DhAMke che. 2. zrutajJAnAvaraNIya - jenA udaye zAstrAnusAre je jJAna thAya, evA zrutajJAnane Dha ke te. 3. avadhijJAnAvaraNIya - jenA udayathI iMdriyA dikanI apekSA vinA AtmA vaDe, maryAdApUrvaka je rUpI dravyanuM jJAna thAya, evA avadhijJAnane DhAMke che. 4. mana:paryavajJAnAvaraNIyajenA udayathI saMjJI pace driya jIvana mane gata hArdika bhAva jANI zake, evA mana:paryavajJAnane DhAke te.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kevaLajJAnAvaraNIya - jenA udayathI traNe kALanA tamAma rUpI ke arUpI padArthonuM paripUrNa jJAna thAya evA kevaLajJAnane DhAMke-rake te. 6. dAnAMtarAya - jenA udaye pitAnI pAse devA lAyaka vastu heya chatAM, tathA dAnanuM phaLa jANavA chatAM paNa dAna ApI zakAya nahi te. 7. lAbhAMtarAya - jenA udaye sAmA dAtAranA gharamAM vastu hayAta chatAM ane mAganAra pite pAtra chatAM, pitAne Icchita - joItI vastu maLI zake nahi te. 8. bhegAntarAya - jenA udaye pite yuvAna chatAM, suMdara rUpALA chatAM ane bhAgya vastunI prApti chatAM paNa jogavI na zake te. 9. upabhegAMtarAya - jenA udaye pite yuvAna chatAM, tathA upagya vastunI svAdhIna jogavAI chatAM paNa jogavI na zake te. 10. vItarAya - jenA udaye pote yuvAna ne nirogI chatAM baLahIna thAya, athavA kaI paNa kArya karavAmAM - utsAha na vadhe te. 11. cakSudarzanAvaraNIya - jenA udaye AMkhathI rUpanuM sAmAnyapaNe jJAna thAya, evA cakSudarzanane DhAMke te (- na thavA de te.)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 12. acakSudarzanAvaraNIya-jenA udaye cakSu sivAyanI cAra iMdriyethI svasva - viSayanuM sAmAnyapaNe jJAna thAya evA acakSudarzanane roke che. 13. avadhidarzanAvaraNIya -jenA udaye mayAdApUrvaka rUpI dravyanuM sAmAnyapaNe jJAna thAya evA avadhi darzanane DhAMke che. 14. kevaLadarzanAvaraNIya - jenA udaye rUpI ke arUpI sakala padArthone sAmAnya bodha thAya evA kevaLa darzanane je Avare-roke che. 15. nidrA - jenA udaye nidrAvasthAmAMthI sukhapUrvaka jAgI zakAya te. 16. nidrAnidrA-jenA udaye nidrAvasthAmAMthI duHkhapUrvaka muzkelIthI jAgRta thavAya te.. 17. pracalA - jenA udaye beThA beThA ane UbhA UbhA paNa nidrA Ave te. 18. pracalApracalA jenA udaye cAlatAM cAlatAM paNa nidrA Ave te. 19. zizuddhi -jenA udaye nidrAvasthAmAM divase ciMta veluM kAma rAtrie jAgatAnI jema jIva kare te. [ prathama saMghayaNavALA jIvane zizuddhi-satyAnaddhi
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidrAnA samaye vAsudevathI aDadhuM baLa hoya che. bIjA saMghayaNavALAone pitAnA baLathI bamaNuM baLa hoya che. A nidrAnA udayavALA jIva narakagAmI jANavA.] 20 nIcagetra - jenA udaye nIca ke halakA kuLamAM janma thAya te. 21. azAtA vedanIya - jenA udaye jIvane zarIra duHkhane anubhava thAya che. 22. mithyAtvamehanIya -jenA udayavItarAganA vaca nathI viparIta zraddhA thAya che. athavA devagurU dharma pratye zraddhA na thavA de te. (sthAvaradazaka) 23. [1] sthAvara(nAmakarma) -jenA udaye jIvane sthAvara paNuM prApta thAya te. 24. [2] sUkSma(nAmakarma) - jenA udaye carmacakSuthI na dekhI zakAya evA sUkSma-nAnAmAM nAnA zarIra vALA jIvapaNAnI prApti thAya te. 25. [3] aparyApta(nAmakarma) - jenA udaye jIva pitAne cagya paryApti pUrI na kare te.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra6 [4] sAdhAraNa(nAmakarma) - jenA udaye anaMtA jIva vacce eka zarIranI prApti thAya te. ra7. [5] asthira(nAmakarma) -jenA udaye dAMta Adi avayave asthira thAya te. ra8. [6] azubha(nAmakarma) - jenA udaye nAbhithI nIcenuM aMga bIjAne aDavAthI azubha lAge te. ra9 [7] darbhAgya(nAmakarma) - jenA udaye badhAne apriya lAge-na game te. 30. [8] dusvara(nAmakarma) -jenA udaye kAgaDA ane gadheDA vagerenI jema kharAba (karNakaTa) svaranI prApti thAya te 31. [9] anAdeya(nAmakarma) - jenA udaye lokomAM amAnya vacanavALe thAya te. 3ra. [10] apayaza(nAmakarma)-jenA udaye lekamAM apakIrti ne apayaza phelAya te. 33. narakagati(nAmakarma) -jenA udaye jIvane narakamAM utpanna thavuM paDe te. 34. narakAsupUva(nAmakarma) - bhavAMtaramAM vAMkA jatA jIvane baLadanI nAthanI jema kheMcIne narakamAM laI jaIne mUke che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 35. narakAsu(nAmakarma) - jenA udaye jIvane pharajiyAta narakamAM rahevuM paDe te. (soLakaSAya) 36. anaMtAnubaMdhI ko -parvatanI rekhA samAna che. 37. anaMtAnubaMdhI mAna-pattharanA thAMbhalA samAna che. 38. anaMtAnubaMdhI mAyA-vAMsanA mULa samAna che. - 3 anatAnubaMdhI lobha--kIramajInA raMga samAna che. [ A anaMtAnubaMdhI cAra kaSAye kahevAya che, jenA - udaye jIvane samakita maLI zakatuM nathI, utkRSTapaNe jIvanabhara rahe ane prAMte naraka gati pamADe che.] 40. pratyAkhyAnIya krodha-sukAyelA taLAvanI rekhA samAna che. 41, pratyAkhyAnIya mAna-hADakAMnA thAMbhalA samAna che. karA pratyAkhyAnI mAyA meMDhAnA ziMgaDA samAna che. 43. pratyAkhyAnIya le --gADAnI mALI samAna che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ A pratyAkhyAnAvaraNIya cAra kaSAye kahevAya che. tenA udaye jIva dezaviratIpaNuM pAmI zakatuM nathI, je eka varSa sudhI kAyama Take che aMte tiryaMca gati pamADe che.] 44. apratyAkhyAnIya krodharetInI rekhA samAna che. 45. apratyAkhyAnIya mAna-lAkaDAnA thAMbhalA samAna che. 46. apratyAkhyAnI mAyA-gomUtra samAna che. 47. apratyAkhyAnIya lebha-kAjaLanA raMga samAna che. [ A cAre apratyAkhyAnAvaraNaya kaSAye kahevAya che. tenA udaye jIva sarvaviratipaNuM yAne saMyamane pAmI zakatuM nathI. je cAra mAsa sudhI rahe che ane prAMte marIne manuSyagatimAM jAya che.] 48, saMjavalanano krodha-pANInI rekhA samAna che. 49saMjavalananuM mAna-netaranI soTI samAna che. 50. saMjavalananI mAyA-vAMsanI chAla samAna che. 51. saMjvalanano lobha-haLadaranA raMga samAna che. [ A cAre saMjvalananA kaSAye kahevAya che. tenA udaye jIva yathAkhyAta cAritra pAmI zakatuM nathI.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 tenI paMdara divasanI sthiti che ane te devagati apAve che.] (hAsyaSaka) para hAsya -jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa - hAsya-hAMsI utpanna thAya te. 53. rati-jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa rati-prema utpanna thAya te. 54. arati - jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa arati-aprema-aruci thAya te. 55. bhaya - jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa kaI paNa jAtane bhaya pedA thAya che. 56. zoka - jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa zeka-saMtApa-kheda pedA thAya te. pa7, gaMchA - jenA udaye jIvane sakAraNa ke niSkAraNa dugachA-tiraskAra pedA thAya te. (traNa veda) 58. puruSaveda - jenA udaye strIne bhegavavAnI IcchA thAya che, je tRNanA agni jeve che. 59. strIveda- jenA udaye puruSane bhegavavAnI IcchA thAya te, je bakarInI lIMDIonA jevuM che. 60. napuMsakaveda- jenA udaye strI-puruSa baMnene bhagava vAnI IcchA thAya che, je nagaranA dAha sarakhe che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16 kaSAya + 6 hAsyAdi Sa + 3 veda maLI= kula 25 bheda cAritramehanIya karmanA kahevAya che. temAM hAsyAdi 6 ane 7 veda-e nava nekaSAya kahevAya che. ] tiryaMcagati(nAmakarma)-jenA udaye jIva tiryaMcamAM utpanna thAya te. dara, tiryaMcAnupUrvI(nAmakarma) - je bhavAMtaramAM vAMkA jatA jIvane baLadanI nAthanI jema, tiryaMcagatimAM lAvIne mUke te. 3. ekedriyajAti(nAmakama)-jenA udaye jIvane eke driyapaNuM prApta thAya te. (pRthvI, pANI, agni, vAyu ne vanaspatinA cha ekeMdriya kahevAya che) 64. beIndriyajAti(nAmakarma)-jenA udaye jIva beIndri yapaNuM pAme te. (zaMkha-koDA-gaMDelA-aLasiyAlALiyA-karamiyA-purA vagere jIve beIndriyavALA kahevAya che.) 5. teIndriyajAti(nAmakarma) - jenA udaye jIva teIndriyapaNuM pAme te. (mAMkaDa, jU, lekha, kIDI, makaDA, dhaneDA, IyaLa, chANa ne viSTAnA kIDA, udheI, ghImela vagere traNa IndriyavALA kahevAya che.) 66. cauridriyajAti(nAmakarma) - jenA udaye jIva cau ridriya paNuM pAme te. (vIMchI, bhamarA, bhamarI,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMkhA, mAMkhI, tIDa, DAMsa, macchara, kaMsArI, kaLiyA vagere jIve cAra iMdriyavALA jANavA.) 67. azubhavihAcogati(nAmakarma)-jenA udaye jIvane UMTa ne gadheDA vagerenI jema azubha-kharAba cAlavAnI gati prApta thAya che. je 68. upaghAta(nAmakarma) - jenA udaye jIvane rasaLI, paDachI , ceradAMta vagere pitAnA ja avaya vaDe pite ja haNAya te. 69 azubha varNa(nAmakarma) - jenA udaye jIvane zarIre nIla tathA kRSNarUpa azubha varNa prApta thAya te. 70. azubha gaMdha(nAmakarma) - jenA udaye jIvane azubha gaMdhanI-durgadhanI prApti thAya te. 71. azubha rasa(nAmakarma) -jenA udaye jIva azubha-kharAba rasa-virasanI prApti thAya te. 7ra. azubha paza(nAmakarma)- jenA udaye jIvane bhAre, lUkhe ane kharabacaDe vagere azubha sparza prApta thAya te. 73. RSabhanArAca saMghayaNa(nAmakama) - jenA udaye be bAju markaTabaMdhI ane tenI upara pATe hoya, e hADakAne bAMdhe prApta thAya te. 74. nArA saMghayaNa(nAmakarma)- jenA udaye baMne bAju markaTabaMdha hoya evo hADakAne bAMdhe prApta thAya te.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75. ardhanArAca saMghayaNa(nAmakarma) - jenA udaye eka ja bAju hADakAne bAMdhe prApta thAya te. 76. kIlikA saMghayaNa(nAmakarma) - jenA udaye para spara maLelAM hADakAMne khIlIne baMdha hoya te. 77. chevaTuM saMghayaNa(nAmakarma) - jenA udaye hADakAM paraspara aDIne rahelAM hoya (evuM chevaTanuM-halakuM saMghayaNa) te. 78. nyadhaparimaMDaLa saMsthAna(nAmakama) - jenA udaye vaDanI jema nAbhinI uparanuM aMga sulakSaNa hoya te. (saMsthAna=zarIrane AkAra.) 79. sAda saMsthAna(nAmakarma)-jenA udaye nAbhinI nIcenuM aMga sAruM hoya paNa uparanuM aMga kharAba hoya te. 80. vAmana saMsthAna(nAmakarma) - jenA udaye udara, hRdaya vagere sulakSaNa heya ane hAtha, paga, mAthuM ne Doka vilakSaNa yAne pramANa rahita hoya te. 81. kuja saMsthAna(nAmakarma) - jenA udaye hAtha, paga, mAthuM ne Doka pramANasara heya ane udara, hRdaya ne pITha pramANa rahita hoya te. 2. huMDaka saMsthAna(nAmakarma)-jenA udaye sarva avayaM pramANa vinAnAM beDeLa hoya te.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya tatvanA kara bhedanI saMkSisa gaNatarI nAmakarmanA -37 bheda AyuSyakarmanA vedanIyakarmane - 1 , gevakarmane i - | - kula -42 bheda pApatatvanA 82 bhedanI saMkSipta gaNatarI nAmakarmanA -34 bheda . AyuSyakarmane - 1 che vedanIyakarmane - 1 , gotrakamane jJAnAvaraNakarmanA darzanAvaraNakarmanA mehanIyakarmanA -26, aMtarAyakarmanA * 2 8 pAMcamuM Azravatattva AzravatatvanA kara bhedanI saMkSipta gaNatarI 5 Indriya-1. spazedriya, 2. rasaneMdriya, 3. dhrANedriya, 4. cakSurindriya, 5. zrotraMdriya. 4 kaSAya-1. krodha, 2. mAna, 3. mAyA, 4. lebha. 5 avata-1. prANAtipAta, 2. mRSAvAda, 3. adattAdAna, 4. maithuna, 5. parigraha,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 yoga-1. manega, 2. vacanayoga, 3. kAyayega. 25 kriyAyoga-kAyikI vagere 25 kiyAo che. kara kula bheda paccIza kriyAo 1. kAyikI kriyA - kAyAne jayaNA vinA pravartAvatAM je kiyA lAge che. 2. adhikaraNikI kriyA - ghaMTI vagere adhikaraNe (sAdhane) dvArA jIne nAza kare che. 3. prASikI kriyA - jIva ane ajIva (jaDa) padArtha upara TheSa kare te. 4. paritApanikI kriyA - pitAne ane bIjAne paritApa upajAve te. 5. prANAtipAtikI kriyA - ekeMdriyAdi keI paNa jIvane haNa ke haNAve te. 6. AraMbhikI kriyA - khetI vagere AraMbha-samAraMbhanAM kAryo karavA-karAvavAthI lAgatI kiyA. 7. pArigrahika kriyA - mehamUccha ke mamatApUrvaka dhana-dhAnyAdikano saMgraha kare te. mAyApratyayikI kriyA - chaLa-kapaTa ke prapaMca karI bIjAne chetaravAthI ke phasAvAthI je kiyA lAge te.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 mithyAdarzanakhatyacikI kriyA - jinavacananI azraddhA karavAthI, temaja viparIta-virUddha prarUpaNa karavAthI je kriyA lAge te. 10. apratyAkhyAnikI kriyA - paccakakhANa vagere nahi karavAthI je sarvavastunI kriyA lAge che. 11. daSTikI kriyA - kutUhalathI hAthI, gheDA, siMha, vAgha, vAMdarA vagerenA (saraghasa) khela jevAthI, horsa resa, vagere prANIone trAsadAyaka dazya nihALavAthI je kiyA lAge che. 12. smRSTikI [ pRthvikI] kriyA - mohavaza thaI strI puruSa ke sukumALa vastu vagerene sparza karavAthI je kiyA lAge che. athavA rAgabhAvathI-premabhAva vagerethI pUchavA thakI lAgatI je kiyA te pracchikI" kriyA kahevAya. 13. prAtityakI kriyA - bIjAne ghera hAthI, gheDA vagere pazupANIne dekhI, tenA upara IrSyA-karavAthI je - kriyA lAge che. 14. sAmaMtepanipAtikI kriyA - pitAnAM pazu-prANI vagerene jovA AvelA lekane prazaMsA karatA sAMbhaLI, harSa thavAthI je kiyA lAge che, athavA ghI-tela vagerenAM bhAjana ughADAM mUkavAthI je kriyA lAge te.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa7 15. naisRSTikI kriyA - mAlika vageranA hukamathI zastrAdi ghaDAvavAthI-banAvarAvavAthI je kiyA lAge che. svAhastikI kriyA - nokara-cAkarane karavAlAyaka kAma abhimAnathI pitAne hAthe karavAthI je kiyA lAge te. 17. AyanikI [AjJAnikI ] kriyA-jIva pAse kAMI maMgAvavAthI je kiyA lAge te AyanikI ane jIva ke ajIvane AjJA karavAthI je kriyA lAge te AjJAnikI kiyA kahevAya che. 18. vidAraNikI kiyA - jIva ke ajIvane vidAravAthI ke phADavAthI je kiyA lAge te, athavA koInA beTA achatA guNane kahI tenI AbarUne dhakko lagAvavAthI je kriyA lAge che. 19 agikI kriyA - upaga rAkhyA sivAya upaga zUnyapaNe UThatAM, besatAM, cAlatAM (hara kaI pravRttimAM) je kriyA lAge che. 20. anavakAMkSA pratyayikI kriyA - zrI vItarAgadeve pharamAvela vidhimAM anAdara Adi karavAthI je kriyA lAge che. 21. prAyogikI kriyA - mana, vacana ne kAyAnA doSita pragathI-AcaraNathI je kriyA lAge te.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. 22. samAdAnikI kriyA - jemAM AThe kanuM samudrita paNe--grahaNa thAya tevI kAI paNu pApapravRtti karavAthI je kriyA lAge te. 23. premikI kriyA - mAyA ane lAlavaDe khIjAne prema upajAvavAthI je kriyA lAge te. 24. phreSikI kriyA - krodha ane mAnathI gabharyAM vacana vaDe bIjAne dveSa utpanna thAya tevuM karavuM te. 25. IyA~pathikI kriyA - cAlatAM gamanAgamana karatAM pApa lAge te athavA kevaLIne mAtra yAgavaDe e sama yUnA adha thAya te. chaThThuM savaratattva savaratattvanA 57 bheda samiti, gupti, pariSaha, yatidhama, bhAvanA, cAritra e kramazaH + 3 + 22 + 10 + 12 + 5= 57. kula bheda. samiti = sArI rIte upayogapUrvaka pravRtti karavI athavA kALajI rAkhavI te.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ gupti = azubha mana, vacana ne kAyAne azubha gathI rekI ane zubha gamAM lAvavA te. pariSaha = karmanI nirjarA athe samabhAve duHkhane sahana karavAM te. yatidharma = vibhAvadazAmAM paDatA jIvane zuddha Atma dizAmAM lAvavArUpa sAdhudharma - munidharma. bhAvanA = mekSa meLavavAnI IcchArUpa saMvega ane saMsAra uparanA mehane ghaTADavArUpa vairAgyane aMgenI je zubha bhAvanA - vicAraNA karavI te. cAritra = hiMsAdi sAvadya yogane tyAga karI zuddha AtmadazAmAM sthiratA meLavavI te, ke jenAthI AtmAnAM saMcita karmo khAlI thAya che. pAMca samiti 1. Isamiti =javA ke AvavAmAM jyaNA rAkhavI te. 2. bhASAsamiti = deSa rahita vacana bolavuM te. 3. eSaNAsamiti = 42 deSa rahita AhArAdile te. AdAna - nikSepaNasamiti= vastra, pAtra vagerene joI-pramAjIne levA-mUkavAM te.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. pArikApanikAsamiti = maLa, mUtra vagere javAkula bhUmi jaIne nirjIva - sthaLa paraThavavAM te. [traNa gupti] 6. manegupti = zubha ke azubha, baMne prakAranA saMkalpane - tyAga kare te. 7. vacanagupti = khapa pUratuM pAparahita vacana bolavuM te. kAyagupti = kAyAnA vyApArane niyama kare; athavA sarvathA kAyayegane rodha kare te. [ uparyukta pAMca samiti ane traNa guptie aSTa pravacanamAtA kahevAya che, kAraNa ke te cAritra pAlanamAM mAtA jema pitAnA bALakane piSe tema cAritrane poSe che. ] [22. pariSaha ] 9 [1] kSudhA pariSaha = bhUkhathI utpanna thatI vedanAne samabhAve sahana karavI te. 10. [2] pipAsA pariSaha = tRSA (tarasa)thI utpanna thatI vedanAne samabhAve sahana karavI te. 11. [3] zIta pariSaha = ThaMDI TADha)thI , , 12. [4] uSNa pariSaha= tApa (garamI)thI , ,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 13. [5] daMza-matsara pariSaha = DAMsa - macchariyAM - jU-mAMkaDa AdinA DaMkhane samabhAve sahate. 14. [6] acala pariSaha = navA vastrathI harSa ane jUnAM -phATalAM ke jIrNa vastrathI kheda na kare te. 15. [7] arati pariSaha =rogAdikathI ciMtAmAM arati - aNagame ke kaMTALe na lAvatAM, samatA bhAvamAM rahevuM te. 16. [8] strI pariSaha = strInA hAvabhAva joIne, tenA upara mehita na thatAM, manane sthira rAkhavuM te. strIvarga taraphathI thatA pratikULa saMgamAM paNa avikArI rahevuM te. 17. [9] carcA pariSaha = gAmegAma ALasa rahita saharSa vihAra kare che athavA pratikULa vihAramAM paNa kaMTALavuM nahi ane samabhAve cAlavuM te. 18. [10] niSadyA pariSaha=smazAna, nijana ghara ke verAna pradezamAM kAussagga dhyAne rahetAM cera, DAku ke zikArI prANIothI paNa bIvuM nahi te 19 [11] zayyA pariSaha = UMcI, nIcI ke pratikULa bhUmi upara saMthAre karavAthI utpanna thatA duHkhane samyapha sahana karavuM te.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. [12] AkAza pariSahara keInAM Akrozayukta-krodha vALAM vacane sAMbhaLIne paNa tenA upara vaiSa na karatAM samatA rAkhavI te. vadha pariSaha = kaI paNa vadha kare - mAravA Ave te paNa tenA upara dveSa na kare, paraMtu tenI dayA ciMtavavI agara samatA rAkhavI te. 22. [14] yAcanA pariSaha = cakravarti vagere paNa cAritra laIne bhikSA levA jatAM lajajA na pAme te. 23. [15] alAbha pariSaha = gRhasthane tyAM kAMI paNa cIja levA jatAM, joItI vastu na maLe te paNa manamAM kheda ke duHkha na lAve te. 24. [16] rega pariSaha = rogathI utpanna thayelI vedanAne sArI rIte sahana kare "hAya ya ke ArtA dhyAna na kare ane samabhAve sahI le te. 25. [17] tRNaparza pariSaha = DAbhanI zayyAe sUtAM, tenI aNI vAgavA chatAM paNa manamAM duHkha na lAve te. 26. [18] malapariSaha = paraseve, mela vagere zarIra upara caDavAthI gaMdhAya, tethI kheda na dhare. ra7. [19] satkAra pariSaha = mAna ke Adara maLavAthI manamAM abhimAna na lAve te.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. [20] prajJA pariSaha = buddhi sArI hoya tethI zAstra niSNuta thayela hoya ane loko taraphathI pUchAyelA praznone sacoTa javAba ApavAnI zakti haya, jethI leke bahumAna kare, te dekhI garva na kare te. ra9. [21] ajJAna pariSaha = pite bhaNavA mATe khUba mahenata kare, chatAM na AvaDe, akSara na caDe, tethI dilamAM dInatA na lAve paNa ema vicAre ke, mAre jJAnAvaraNIya karmane udaya jAge che, te tapathI temaja jJAna - jJAnIonI bhakti vagere karavAthI TaLI jaze. 30 [22] samakita pariSaha = "zrIvItarAga deve kahyuM te ja sAcuM che," e prakAre zraddhA rAkhe, paNa zAstranI sUkSma vAtanI samajaNa na paDe te paNa e sAcuM haze ke kema? evI zaMkA dilamAM na lAve te. [dazavidha yatidharma | 31 [1] kSamA dharma = krodhane abhAva yAne game tevA saMgamAM paNa kSamA - kSati - ke samatA rAkhavI te-gusse na kare te.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * [2] mArdava dharma = mRdutA -namratA rAkhavI yAne garva na kara te 33. [3] Arjava dharma =saraLatA rAkhavI vakratA choDavI te yAne chaLa-kapaTa na karavuM te. 34. [4] mukti dharma = nibhatA yAne lebhavRtti choDI saMteSavRtti rAkhavI te. 35. [5] tapa dharma = IcchAnA nidhirUpa vividha prakAre tapa kare te. [6] saMyama dharma=cAritradharma je prANAtipAtAdi yAne jIvahiMsA vagere pAMca Azrane tyAga, pAMca indriyane nigraha, cAra kaSAyone jaya, ane traNa daMDanI nivRttirUpa 17 prakAre che. 37. [7] satya dharma = krodha, lobha, bhaya ke hAsyathI paNa jUThuM na bolavuM te, yAne sAcuM bolavuM te. 38. [8] zauca dharma = pavitratA. te be prakAre che. 1. dravya zauca ane 2. bhAva zauca. hAtha, paga vagere avayave zuddha rAkhavA tathA 42 deSa rahita AhAra-pANI levAM te dravya zauca, ane AtmAnA zuddha pariNAma rAkhavA te bhAva zauca kahevAya che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 [9] akiMcanatva dharma = sarva prakAranA parigraha uparathI meha rahita thavuM te. 40. [10] brahmacarya dharma = sarva prakAranA maithunane tyAga. (nava prakAre audArika zarIradhArI manuSyane tiryaMca saMbaMdhI tathA nava prakAre devatA saMbaMdhI-ema 18 prakAranA maithunane--viSayasevanane tyAga.) bAra bhAvanA 41. [1] anitya bhAvanA-A saMsAramAM zarIra, dhana, dhAnya, kuTuMba parivAra vagere dazya sarva vastuo anitya che--kAyamI nathI" evuM ciMtavavuM te. kara. [2] azaraNa bhAvanA-janma, maraNanAM duHkhethI bacavA mATe jIvane A saMsAramAM dharma sivAya keInuM paNa zaraNa nathI--evuM ciMtavavuM te. 43. [3] saMsAra bhAvanA-A anAdi anaMta saMsAra Adhi, vyAdhi ne upAdhiothI bharapUra che, janma jarA ne maraNanAM bhayaMkara duHkhenI khANa che. svAthI saMsAramAM kaI keInuM nathI, mAtA marIne strI thAya che, pitA marIne putra thAya che, putra marIne pitA bane che. e prakAre asAra saMsAranI vividha ghaTamALanI vicitratA bhAvavI te,
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 [4] ekatva bhAvanA-jIva ekale ja janme che. ane ekale ja maraNa pAme che. eka ja karma bAMdhe che ane eka ja pitAnAM bAMdhelA karmo bhegave che. mAtA, pitA, kuTuMbakabIle, dhana ke delata vagere dekhAtI kaI paNa cIja sAthe AvatI nathI, tamAma cheDIne ekalAne ja cAlyuM javAnuM che vagere ekAkIpaNuMnI ciMtavanA karavI te. 45. [5] anyatva bhAvanA-AtmA zarIrathI anya che- jude che. zarIra anitya che, huM nitya chuM, zarIra jaDa che, huM cetana chuM. zarIranA rUpa, rasa, gaMdhAdi guNe che, AtmAnA jJAna-darzana-cAritrAdi guNe che. zarIra kSaNabhaMgura che, nAzavaMta che. huM ajaraamara-avinAzI chuM mATe A zarIrane chede, bhede, kApe, bALe ke game tema kare, tethI mArA AtmAnuM chedana-bhedana-dahana Adi kAMI paNa thatuM nathI, kAraNa ke zarIra ne AtmA anya che-bhinna che, vagere ciMtavanA karavI te. 46. [6] azucitva bhAvanA-A zarIra lehI-mAMsa majA-asthi-maLa-mUtra-paru vagere durgadhamaya apavitra vastuonuM saMgrahasthAna che. kAraNa kezaheranI gaTaranI jema puruSanA zarIranAM nava
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAramAMthI ane strInA bAra dvAramAMthI niraMtara azuci vahyA ja kare che, evuM citavavuM te. 47. [7] Azrava bhAvanA-dayAthI ane dAna vagerethI zubha karma baMdhAya che ane viSaya-kaSAyAdikathI azubha karma baMdhAya che, tethI AtmA malIna thAya che, evuM ciMtavavuM te. (dayA ne dAna e be vyavahArathI upAdeya che, AcaravA lAyaka che, paraMtu ISTa nagare pahoMcavA mATe ajANyA pravAsIne jema bhemiyAnA sAthanI AvazyakatA rahe che tema mekSa nagaramAM pahoMcavA mATe zarUAtamAM dayAdAna bhemiyA samAna che, mATe apanAvavA lAyaka che, paraMtu ISTa nagare pahoMcyAthI bhemiyAne vidAya apAya che, kAraNa ke tenI jarUrata nathI, tema ahIM paNa zubha karmabaMdhanathI AtmA jarUra malIna thAya che, paraMtu te malInatA aMte dUra thAya che ane AtmA chevaTe zAzvata sukhane bhaktA bane che.) 48. [8] saMvara bhAvanA-ahiMsA, satya, corIne tyAga, brahmacarya tathA niSparigrahatA, e pAMca saMvara che tenuM pAlana AvatAM karmane rokanAra che, tathA pAMca samiti ane traNa gupti Adine AdaravAthI -AcaravAthI Azravane rodha thAya che, evuM ciMtavavuM te.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 [] nija rA bhAvanA-bAra prakAranA IchAnA nirodharUpa tapathI kamane dhIre dhIre kSaya thAya che, - evuM ciMtavavuM te. 50. [10] lekasvabhAva bhAvanA-be paga pahoLA karI, keDa upara hAtha mUkI, UbhA rahelA puruSanA AkAre dharmAstikAyAdi cha dravyothI bharelA A cauda rAjalekanuM utpatti, sthiti ne vinAzanA svabhAvavALuM svarUpa ciMtavavuM te. 51. [11] bedhidurlabha bhAvanA-A anAdi anaMta saMsAramAM, cAre gatimAM paribhramaNa karatA jIvane anaMta puNyarAzithI labhya, devene paNa durlabha e manuSya janma maLe che. temAM AryakSetra, uttama kuLa, nirogI kAyA ane dharmazravaNanI sAmagrI Adi maLI zake che, paNa jIvane samyak darzana(samakita)nI prApti thavI ghaNuM durlabha che, evuM ciMtavavuM te. para [12] dharma bhAvanA-A stara saMsAra mahAsAgara - taravA mATe jahAja sAme zrI vItarAgadeve kahele zuddha dharma pAma te durlabha che ane dharmanA sAdhaka arihaMta bhagavaMtane coga thave te te atyaMta durlabha che, evI je ciMtavanA karavI te.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ A bAra bhAvanA uparAMta maitrI, prameha, kAruNya ne mAdhyacya, e cAra bhAvanAo paNa che, tethI uparanI bAra bhAvanA sAthe A cAra bhAvanA maLI kula 16 bhAvanAo paNa kahevAya che. tathA A sivAyanI dareka mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanAo havAthI 54 5 = 25 bhAvanAo paNa che.] (1) maitrI bhAvanA = sarva jInI sAthe mitratA rAkhavI te. (2) pramoda bhAvanA = guNIjanenA guNa dekhI harSa- Anada pAma te. (3) kArUNya bhAvanA = dareka duHkhI jIve upara dayA bhAva rAkhave te. (4) mAdhyacya bhAvanA = ajJAnI ke mUDha prANIo pratye madhyasthapaNuM rAkhavuM te; athavA game tevA kaTokaTInA prasaMge paNa keIne beTe pakSa na kare . athavA keIne hRdayathI tiraskAra na thAya ane taTasthatA jaLavAya tevI vicAraNuM. [ A bhAvanAothI bhAvita thayela AtmA tUTI gayela dhyAnadhArAne paNa sAMdhI Ape che ane AtmA ucca keTinA Adezane paMthe pragati sAdhe che.]
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha0 [pAMca cAritra] 53. [1] sAmAyika cAritra= (sama + Aya + I = sAmAyika). jethI samapaNane-samatAne-rAgadveSa rahitapaNAne lAbha thAya che. [sama = rAgadveSa rahitapaNuM. Aya = lAbha] A sAmAyika cAri tranA be prakAra che(1) dezavirati cAritra = aMzataH (yAne keTaleka aMze) sAvadya ganI-virati-pApayukta pravRttine tyAga je virativaMta zrAvakane hoya che. (2) sarvavirati cAritra = sarvathA sAvadhanA tyAga- rUpa cAritra. je sAdhuone hoya che. 54. [2] cheDepasthApanIya cAritra - pUrvanA paryAne (yAne kAcI yA nAnI dIkSAne) chedI paMcamahAvratarUpa cAritra levuM te, jene "vaDI dIkSA" kahe. vAmAM Ave che. tenA be bheda che- (1) sAticAra = mahAvratane bhaMga thavAthI pharIthI dIkSA ApavI te. (2) niraticAra = nava dIkSita ziSya chajajIvaNIyA adhyayana bhaNI gayA pachI vaDI dIkSA le che. athavA zrI pArzvanAtha bhagavAnanA tIrthanA sAdhu zrI kezI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kumAra zramaNanI jema cAra mahAvratamAMthI zrImahAvarasvAmIjInA tIrthamAM AvI, paMcamahAvratarUpa dharmane svIkAra kare te niraticAra cAritra kahevAya. 55. [3] parihAravizuddhi cAritra - viziSTa prakArane tapa karavAthI cAritra jIvanamAM vizeSa zuddhi lAve te. 56. [4] sUkSmaparAya cAritra - jyAM sUkSma kaSAyane udaya hoya te. (dazama guNasthAnanuM *parihAravizuddhi cAritranA viziSTa tapanI samajuti e che ke, nava sAdhuno ga7 nIkaLe, te paikI cAra sAdhu tapa tape, cAra sAdhu veyAvacca-bhakti kare ane ekane vAcanAcArya tarIke sthApe. e rIte cha mahinA sudhI tapazcaryA kare. pachIthI vecAvacce karanAra cAra sAdhu tapa kare ane tapa-karanArA cAra sAdhu veyAvacca kare, te paNa upara pramANe cha mAsa paryata kare. tyAra bAda AcArya cha mAsa sudhI tapa kare, sAta jaNe veyAvacca kare ane ekane AcArya sthApe. e rIte 18 mahinA sudhI tapa kare te "parihAravizuddhi cAritra" kahevAya che. jaghanyathI-madhyamathI-utkRSTathI A tapa unALAmAM- eka be ane traNa upavAsathI thAya che. ziyALAmAM- be traNa , cAra che , che, comAsAmAM- traNa cAra , pAMca , , dareka vakhate pAraNuM AyaMbilathI kare ane vaiyAvacca karanAra roja AyaMbila kare-e A tapanI viziSTatA che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma paNa "sUphamasaM5rAya" kahevAya che, kAraNa ke tyAM sUkSma kaSAye vartatA hoya che, je upazama zreNie caDhatA vizuddha manavALA ane paDatA saMkilaSTa manavALA manuSyane hoya che.) 57. [5] yathAkhyAta cAritra-jyAM sarvathA kaSAyanA udayane abhAva hoya te. (opazamikane 11 me guNasthAnake, kSAyika chaghastha AtmAne bArame guNasthAnake ane kevaLa jJAnIne terame guNasthAnake A cAritra hoya che.) sAtamuM nirjarAtattva nirjarA tatvanA bAra prakAra cha prakArane bAhya tapa ane cha prakArane atyaMtara tapa-maLI bAra prakAranA tapathI karmanI nirjarA thAya che, mATe nija rAne janaka je tapa te paNa (kAraNamAM kAryane upacAra karavAthI) nirjarA kahevAya che. - nirjarAnA mukhya be bheda che. 1. sakAma nirjarA = IcchApUrvaka kaSTa sahana karavAthI thatI nirjarA. 2. akAma nijara = anicchAe pharajiyAta ke baLA tyArathI kaSTa sahana karavAthI thatI nija rA.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA 1. dravya nirjarA = jemAM kaSTa ghaNuM sahana karavAnuM hoya ane tethI lAbha thaDe thatuM hoya, evI anya leke tapa karI jene mAne evI tApasenI kiyAthI thatI a5 nira. bhAva nijara = jemAM kaSTa sahana karavAnuM thoDuM ane lAbha ghaNe thAya tevA zuddha cAritrathI thatI nijarA. (bAhya tapanA cha bheda) 1. anazana tapa = azana, pAna, khAdima ne svAdima, e cAre prakAranA AhArane ceDA samaya mATe ke vadhu samaya mATe je tyAga te. 2. unedarikA tapa = bhUkha karatAM ochuM khAvuM te. 3. vRtti saMkSepa = khAvApIvAnI ke bIjI jarUriyAtI cIjonI vaparAzamAM ghaTADo kare che. athavA 14 niyama dharavA te. (ochAmAM ochI jarUriyAtI cI rAkhI, bAkI badhIne tyAga kare te). 4. rasAtyAga = dUdha, dahIM, ghI, tela vagerenA rasanI lelupatAne tyAga kare te. 5. kAyakaleza = leca tathA kAussagga vagere dvArA kAyAne damavI te. (sukhazIliyApaNAne chAMDI sahanazIlatAne guNa keLavo te)
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 6. saMsInatA = viSayavAsanA rekavI, athavA aMge pAMga saMkecI rAkhavAM te - ' [ atyaMtara tapanA cha bheda ] 7. prAyacchitta = lAgelA nI guru pAse AleyaNuM levI te. 8. vinayatapa = jJAna, jJAnI, temaja guNijanene vinaya kare te. 9. vaiyAvRtya (veyAvacca) tapa = gurunI sevA-bhakti karavI te. 10. svAdhyAya tapa = 91. vAcanA, 2 pRcchanA, 3. parA vartAnA, 4. anuprekSA, tathA 5. dharmakathA, e pAMca prakAre svAdhyAya kara yAne dharmane abhyAsa kara te. 11. dhyAna tapa = AdhyAna ne raudradhyAnane choDI, dharma dhyAna ne zukala dhyAnamAM vartavuM te. athavA zubha dhyAnamAM rahevuM te. 12. kAtsarga tapa = karmanA kSaya mATe kAussagna karavuM te. * 1. guru pAsethI vAcanA levI te yAne navo pATha levo te; arthAt bhaNavuM te 2. prazna pUchI zaMkAne dUra karavI te. 3. bhaNeluM saMbhArI javuM te yAne bhaNelAnI AvRtti karavI te. 4. arthanuM ciMtana karavuM te. 5 dhArmika vArtA kahevI te, yAne dharmane upadeza Ape che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7pa AThamuM baMdhatattva baMdha = AtmAnI sAthe khIra ne nIranI jema karmanuM je baMdhAvuM-kamane je saMbaMdha te baMdha kahevAya. tenA nIce pramANe bheda che. 1. prakRtibaMdha = karmane svabhAva jema sUTha vagerethI banele lADa svabhAvathI vAyune nAza kare che, tema jJAnAvaraNIya karmane svabhAva AtmAnA jJAnaguNane Avare che-DhAMke che-reke che. darzanAvaraNIya karmane svabhAva darzanane Avare che, e prakRti baMdha jANe. 2. sthitibadha = karmanI sthitine - karmanA kALane niyama. jema koI lADu pAMca divasa, 10 divasa 6 mAsa paryata rahe ane tyAra bAda varNa, gaMdha, rasa ne sparza palaTAI jAya ane bagaDI jAya, tema keIka karma utkRSTathI 70 kaDAkoDI sAgaropamakALa sudhI rahI nAza pAme, kaI karma utkRSTa 20 ke 30 kaDAkADI sAgaropamakALa rahI nAza pAme; tathA jaghanyathI kaI karma AtmAnI sAthe muhUrta ke aMtarmuhUrtakALa sudhI ja rahe ane pachI nAza pAme, tenuM nAma sthitibaMdha kahevAya.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 3. rasabaMdha = karmamAM rahelA zubha ke azubha rasa jenAthI karmanA svabhAvamAM tIvratA ne maMdatA Ave tene rasabaMdha kahe. tenuM bIjuM nAma "anubhAgabaMdha paNa che. jema keI lADa mIThe hoya, keI kahe hoya, keI tI hoya, keImAM ghI geLa vagere ghaNAM hoya ane keImAM ochAM hoya, tevI ja rIte koI kamane rasa tIvra heya, koI kamane rasa maMda hAya, ema ochAvattA pramANamAM hoya te rasabaMdha kahevAya. 4. pradezabaMdha = karmanAM daLiyAMne saMcaya yAne sthiti ane rasathI nirapekSa karma daLene saMkhyAnI pradhAnatAe karIne ja je saMcaya te pradezabaMdha kahevAya. jemake keI lADu zeriye hoya, ke - aDadhA zera-pramANane haya, keI pAzeriye hAya koI ceDA pudgalene baneluM hoya te keInAne hoya ane ghaNuM pudgalANuone baneluM hoya te mATe hoya, tema kaI karmamAM cheDA pradeza hoya ane keI karmamAM vadhu pradeza hoya te pradeza baMdha kahevAya.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ATha karmo, tene svabhAva, tenA bheda, utkRSTa ne jaghanya sthiti Adi saMkhyA karmanuM nAma svabhAva bhedasaMkhyA utkRSTasthiti jaghanyasthiti upamA 1 jJAnAvaraNIya jJAnane Avare 5 30 kaDAcheDI aMtarmuhUrta AMkhanA pATA sAgaropamAM samAna 2. darzanAvaraNIya darzanane reke 9 30 , , aMtamuhUrta dvArapALasamAna 3. vedanIya avyAbAdha sukha reke 2 , , , 12 muhUrta madhathIlepAyela talavArane cATavAsamAna 4. mehanIya kSAyikasamakita 28 70 , , aMtarmuhUrta madirA samuM tathA cAritrane reke 5. AyuSya akSayasthitighAtaka 4 33 ,, ,, aMrtamahRrta beDIsamAna 6. nAmakarma arUpitrAdiguNa 103 20 , , 8 muhUrta citArA samuM ghAtaka 7. zetrakarma agurulaghutvAdi ghAtaka 2 >> >> >> >> - kuMbhAra sarakhuM 8. aMtarAyakarma anaMtavIryaghAtaka 5 30 , , aMtarmuhUrta bhaMDArIsarakhuM kula bheda 158
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 A karmanA svabhAvanI ghaTanA 1. jJAnAvaraNIya karmane svabhAva AMkhe bAMdhelA pATA je che. jemAM vizALa netravALAnI AMkhe pATA bAMdhyA hoya te te joI zakatuM nathI, athavA A che pATe hoya te AchuM AchuM joI zake, paraMtu ekadama spaSTa na joI zake tema jJAnanAM AchAM ke gherA AvaraNathI ochA ke vattA pramANamAM jJAna AvarAya che, yAne ochAvattA pramANanuM jJAna thAya che. 2. darzanAvaraNIya karmane svabhAva dvArapALa(pALiyA) sarakhe che. jema dvArapALathI rokAyele mANasa rAjAdine joI zakatuM nathI, tema darzanAvaraNIya karmathI jIva vidyamAna vastuone nihALI zakate nathI. 3. vedanIya karmane svabhAva madhathI lepAyela talavA ranI dhArane jIbhathI cATavA samAna che. jema talavAranI dhArane cATatAM sukha thAya, paNa sAthesAtha jIbha paNa kapAya tethI duHkha paNa thAya che, tethI sukha upajAvanAra zAtA vedanIya ane duHkha upajAvanAra azAtA vedanIya karma kahevAya che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. mehanIya kamane svabhAva madirA samAna che. madirA-dArU pInAra jema bhAna-sAna bhUlI jAya che, laDathaDiyAM khAya che, paTakAya che, gAMDA jevA cALA kare che. nahi balavAnAM vacane bolI nAMkhe che, tema mehanIya karmanA udayavALa AtmA bhAnasAna bhUlI avaLI cAle cAle che, kAraNa ke tene hitAhitane khyAla rahetuM nathI. AyuSyakarmane svabhAva hAtha-pagamAM nAMkhelI beDI samAna che. jema beDIthI jakaDAyele, tenI mudata pUrI thayA vinA IcchA kare te paNa chUTI zakate nathI, tema AyuSya karmanI mudata pUrI thayA vinA te pahelAM chatI icchAe paNa jIva nIkaLI zakate nathI. nAmakarmane svabhAva citArA sarakhe che. jema catura citAre aneka prakAranAM citro citare che ane kerA kAgaLa vagerene vividha rUpake Ape che, tema nAmakarma AtmAne vividha rUpakamAM mUke che. yAne nAmakarmanA udaye jIva paNa vividharUpavALA bha kare che. A karma eka ja jIvane aneka rUpamAM mUke che mATe tene citrakAranI upamA ApavAmAM AvI che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 7. gAtrakanA svabhAva kuMbhAranA jevA che. jema kuMbhAra sArA kAma mATe ane dArU bharavA mATenA ghaDA paNu banAve che, temAM pahelA pUjanIya bane che ne bIjo niMdanIya ane che; tema uccagetramAM utpanna thanAra AtmA pUjanIya ne mAnanIya ane che tathA nIcageAtramAM upajanAra ninIya ane che. 8. aMtarAyakanA svabhAva bhaMDArI jevA che. jema bhaMDArI ( khajAnacI) viruddha hAya tA rAjA pote dAna vagere ApI zakatA nathI; tema aMtarAya karmInA udayavALA AtmA chatI zaktie ane chatI jogavAI e paNa karI zakatA nathI, lAbha meLavI zakatA nathI, bhAgya vastune bhogavI zakatA nathI ane vAravAra upayAgamAM AvatI cIjonA upabhAga paNa karI zakatA nathI. navamuM meAkSatattva mAkSatattvanA nava bheda vidyamAna che.' 1. satpaprarUpaNA dvAra = 'mAkSapada evI prarUpaNA karavI te. 6 2. dravyapramANa dvAra = * siddhanA jIva dravya keTalA che?" ema vicAravuM te.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. kSetra dvAra = "siddhanA ja keTalAkSetramAM rahela che? evI vicAraNA. 4. sparzanA dvAra = "siddhanA ja keTalA AkAza pradezane spazIne rahelA che?" evI vicAraNA. 5. kAla dvAra = "siddhanA jIvanI sthiti Adi anaMta che" evuM vicAravuM te. 6. aMtara dvAra = "siddhanA jIne paraspara aMtara | (AMtaruM) nathI" evuM vicAravuM te. 7 bhAga dvAra = "siddhanA cha saMsArI jInA keTalAmA bhAge che?" evuM vicAravuM te. 8. bhAva dvAra = "siddhanA jIve pAMca bhAva pikI kaye bhAve rahelA che?" evuM vicAravuM te. 9 a95bahatva dvAra= "paMdara bhede thayelA siddhomAMthI ke vadhAre ane keNa ochA?" ema vicAravuM te. mANuM = gati vagere dvArA kahelA bhAvenI vicAraNA. dvAra = te te padArthonI vicAraNA karavAnA prakAra. mekSatAvanI vicAraNA nava prakAre karelI che, mATe tenAM nava dvAre manAya che, je mekSanA nava bheda paNa kahevAya che. temAM prarUpaNadvAranI mULa mAgaNa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ DAta 14 che ane uttara mArgaNa dara che. jenuM nAmavAra svarUpa nIce mujaba che. 14 mULa mArgaNa tathA da2 uttara bhArgaNuM saMkhyA, mULa mANAnuM nAma, saMkhyA, uttara mArgaNAonAM nAma kramaza: nIce mujaba jANavAM. 1. gatimAthA -4. narakagati, tiryaMcagati, devati ne manuSyagati. 2. idriyamAgaNA - pa. ekadiya, beIdriya, indriya, cauriMdriya, padriya. 3. kAyamArga pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanasapatikAya, trasakAya. 4. egamArga -3. mana, vacana ne kAyA. 5. vedamAgaNA - 3 puruSaveda, , napuMsakave. 6. kaSAyamAgaNA - 4. krodha, mAna, mAyA, lebha 7. jJAnamArgIthA -8. matijJAna, dhRtarAna, avadhijJAna, manaH paryajJAna, kevaLajJAna, matijJAna, dhRtaajJAna, visaMgarana.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 8. saMyamamAgaraNa -7 sAmAyika, chedapasthApanIya, parihAravizuddhi, sumiparAya, yathAkhyAta, dezavirati, avirati. 9. dazanamArgaNA -4 cakSudAna, acakSudarzana, avadhidarzana, kevaLadana. 10. lesyAmAgaNA, . kRSNalayA, nIlalezyA, kApotalerayA, telaya, pAlaiyA, zukalezyA. 11. bhavyamArgaNa - 2. bhavya ne abhavya 12. samyakatvamAgaNA - da. opazamika, kSApazamika, kSAyika, sAsvAdana, mizra, mithyatva. 13. saMsimANA - 2. saMsI, asaMjJI. 14. AhAramArgaNa - 2 AhArI, aNAhArI. 62 kula uttaramArga 6 1. prazna - keTalI mArgaNAmAM jIvane mokSa thAya? uttara - dazamAM.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 2. prazna - mAkSanI 10 mANAe kaI kaI ? tenAM nAma Ape. uttara - manuSyagatimAM, paMcendriya jAtimAM, trasakAyamAM, bhavyapaNAmAM, sannipaNAmAM, yathAkhyAtacAritramAM, kSAyikasamyaktvamAM, aNuAhArIpaNAmAM, kevaLajJAnamAM, kevaLadanamAM AtmAnA meAkSa thAya che. arthAt uparyukta deza mA AmAMthI jIva mekSe jAya che, paraMtu tethI anya mA AmAMthI kAI kadApi mekSe gayA nathI ke jaI zakatA nathI. [ e rIte prathama satpaMdaprarUpaNAdvAra samajavuM] (bIjuM dravyapramANa dvAra) bIjA dravyapramANa dvAre vicAra karatAM siddhanA jIvadravyo anatA che. trIjA kSetradvAra vicAra karatAM-14 rAjaleAkanA asa khyAtamA bhAgavALA kSetramAM eka siddha tema ja sarva siddha bhagavatA paNa rahe che. cothA spanA dvArathI vicAra karatAM-siddhanA jIvAnI spardhAnA ( potAnA zarIra karatAM ) adhika che. pAMcamA kALa dvAre vicAra karatAM-eka siddhane AzrayIne sAdi anata kAla hAya che. (je samaye
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA siddhapadane pAme te samayathI siddhanI Adi gaNAya ane anaMta kALa paryata siddha ja rahevAnA che mATe anaMta kahevAya che.) chaThThA aMtara dvAre vicAra karatAM-siddhabhagavaMtane aMtara (AMtaruM) nathI, kAraNa ke siddha sthAnethI kaI paNa kALe paDavAnuM nathI. athavA je AkAza pradezamAM eka siddha che, te ja AkAza pradezamAM dIvAnI jyotinI jema anya siddho paNa rahelA che, mATe paraspara paNa AMtaruM nathI. sAtamAbhAga dvArathI vicAraNA karatAM-sarva sa sArI jenA anaMtamA bhAge che. AThamA bhAva dvAre vicAra karatAM-sarva siddha bhagavaMtene kSAyika bhAve kevaLajJAna ne kevaLadarzana hoya che, ane pariNAmika bhAve bhAvaprANa hoya che (jJAna, darzana ne cAritra, e bhAvaprANa kahevAya che. te siddhone hovAthI jIvitapaNuM hoya che, te siddha thAya che.) navamA alpabahatva dvAre vicAra karatAM-napuMsaka liMge siddha thayelA sauthI thoDA che, strI liMge ane puruSa lige siddha thayelA kramazaH saMkhyAta guNa che.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (e pramANe mekSitatva jJAnI bhagavatee kahyuM che.) tatvajJAnanA jJAtAmAM tathA zradAvatamAM samakitanI sattA e jIvAdi nava tane-9 padArthone je jANe che tene samyaktva hoya che. vaLI bhale nava tatvanuM jJAna na hoya, te paNa zrI jinezvaradeve batAvela navatatva sAcAM che, evI zraddhA rAkhanAra AtmAne viSe paNa samyaktva hoya che. sarve jinezvaradeve kahelAM vacane anyathA na heya-asatya na hoya-evI buddhi jenA manamAM thAya, tene samyaktva nizcala che-ema samajavuM. samyatvanI sparzanAthI saMsAranI parimitatA eka aMtarmuhUrtakALa mAtra paNa jene samakita spasyuM hoya, tene ardhapudgalaparAvartanakALa nizcayathI bAkI rahe che, arthAt eka vakhata samyaktvanI sparzanA thavAthI ardhapudgala parAvartanathI adhika kALa tene saMsAra rahetuM nathI yAne teTalA kALamAM te AtmA avazya kSe jAya che. eTale ke-anaMta utsa paNa tathA avasarpiNI kALe eka pudgalaparAvartakALa thAya che, tenA aDadhA kALanI aMdara jIva avazya mekSamAM jAya che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMta pugalaparAvartakALa pramANa bhUtakALa che ane tethI anaMtaguNe pugalaparAvarta jeTale bhaviSya kALa che. siddhanA 15 bheda udAharaNa sahita 1. jinasiddha - arihaMta vagere. 2. ajinasiddha - puMDarIka gaNadhara vagere. 3. tIrthasiddha - sAmAnya kevaLI evA gaNadhara bhagavaMte. 4. atIrthasiddha- marUdevI mAtA Adi. 5. gRhasthalige siddha - bharata cakravartI Adi. 6. anyaliMge siddha - valkalacarI Adi. 7. svaliMge siddha - sAdhuveze siddha thAya te. 8. strIliMge siddha - caMdanabALA vagere. 9 purUSaliMge siddha - zrIgautamasvAmIjI Adi. 10napuMsakaliMge siddha - gAMgeya vagere. 11. pratyekabuddhasiddha - karakaDuM vagere. 12. svayabuddhasiddha - kapilakevaLI vagere. 13. buddhabedhitasiddha - guru mahArAjane upadeza pAmIne siddha thayA hoya te.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 14. ekasiddha - zrImahAvIra vibhunI jema eka sama yamAM eka jIva mekSe jAya te. 15. anekasiddha - eka samayamAM paNa aneka che siddha thAya te. (jemake zrISabhadeva bhagavAnanI sAthe 108 siddha thayA te) eka prazna aMge kAyamano eka ja javAba jyAre jyAre A jinendrazAsanamAM jinezvaradevane pUchavAmAM Ave ke "keTalA ja mekSe gayA?" tyAre tyAre e ja pratyuttara hoya che ke atyAra sudhI eka nigodane anaMta bhAga ja mokSe gayo che." || iti navatatva sAra samApta. che
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zuddhipatraka :zuddha patra paMkti azuddha tatva tatva jja siM vana le; e; avataraNa karaNa 5kAranA semaNa 1 mAM jANanArAM avataraNa- karaNaprakAranA so maNa 10 mA jANanArA kIndriya zrIndriya, sukSma sUma sUmanAmo sUmasAmo karmano I karma no | caritaM caritaM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha upanoga upayoga darzana vaDa dazana purNa sAmArtha tarIke pulenuM 5mANamAM tema sAmarthya tarIke pulanuM pramANamAM temAM bhAsa mAsa che ke che = 2 2 2 ka che ka ka ka ka = A A 2 2 = 8 8 8 * - 6 2 & 4 - ka ba ha ke [athavA [athavA pudagalo pagale sAMdhAre sAMdhanAre zvAsocchavAsa zvAse chuvAsa hovAthI hevAthI samApine samAptine aMtarmadUta aMtarmuhUrta aMtarmuhurta 3
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 0 0 0 azuddha aMtamuhurte prakAnI vasthA che. samajIle. I svaye ahAraAvate aMtarmuhUrto prakAranI vyavasthA che samajI levI. I svayegya AhAraAvato e S 37 38 vAya vAya. 38 ? - 4 : R = 8 2 1 0 labdhi "labdhi 38 bannamAM 40 paryata yo 41 jeTale muddata paryaMta aMtamuhUta jAtA dhAtu zarIraneracavAnI. aTThA banemAM paryata dareka labdhiparyApta jeTale muhUrta paryata aMtarmuhUrta jAtanA dhAturUpa zarIrane racavAnI 0 - che ? 43 43 V4 ( 3 makA 47
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke azuddha sannIA sannINaM paIdriyo 5 Idriya paMcaeN paMcesasArI saMsArI asaMgnipa asaMzipa zvAsocchAsa zvAsozvAsa kacit kvacida vapi vapi, te pANI te prANa dhANvAsa zvAsocchavAsa vyaprANa dravyaprANa tadabhAve tadabhAvo no prANane jINA re dAda? kALabaLa kAyabaLa zrIndriya zrendriya zvAsecchavAsa zvAsa jANAvanAre jaNAvanAro e evA zakti ~ 4 2 - >> re 4 - - - - 2 - 2 7 8 8 2 % ja ba zakta paMce pAMce. matijJAna matijJAnA indriyAvaraNa indriyAvaraNa= Ti
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ patra paMkti 76 77 99 jaina N 29 azuddha zuddha hevAthI hovAthI paramANuo paramANuo rasaneDiyanuM rasaneDiyanuM asaMkhyAtmA asaMkhyAtamA ' AkRtti AkRti rA chuTA karanArane karanAra unAM . uSNu jenapadAthane padArthane dhrANe- ghANesAdharaNa sAdhAraNa tuM aneka aneka vaca vacana ratha varganA vargaNAnA paMcendriya paMceMdriya vatha vacana zvasa zvAso chavAsane vAsane chavAsanI chavAsanI padeze kriyA kriyAthI ja - 8 + a + + R 7 8 9 4 - - = = = = = = = R * 89. 87 1 92 100 101 101 102 103
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha sAcchvAdsa padgaleAnA pugalAnA AyuSya. AyuSya atha pavata zAstrAdi kruDIyA ALuSyanAM gAsanI ahAra 6patti jIdI ukata AiMta) vastuta : paikI thaya thatA,a AyuSya gamA prasage zuddha sAvAsa pudgaleAnA 99 AyuSya ! AyuSya atha pavatta zastradi kADIyA AyuSyanAM ghAsanI AhAra dampatI jaldI ukta sthiti) vastuta : paikI thAya thatAM, AyuSya gamAM prasa ge 1 . patra 103 104 ,, 106 .. 106 106 106 110 ,, 111 112 113 115 116 116 "" 117 99 99 ,, 119 ', pakti 10 8 7 2 10 16 18 5 14 12 4 4 11 1 11 16 4 7 12 11 12
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ patra ' paMkti zuddha 2. uttara - piMDa azuddha 3. uttarapIMDI tirthaMkarane nIya" anapa 7 siddhA cala tI rthAdhi tIrthakarene tanIya anapavartA siddhAcalatIrthAdhi kahyuM. baMnenA banenA ra 5 ' * 2 " ra ra ra za re ja ra 129 132 133 upadAna thac mAMubhA chea,lokamAM 135 tha La adhama : anaMta asaMkhya nathI ritakAya asakhyAta dha saMbaMdha upAdAna thavA mAM ubhA che. alekamAM vALuM adharma anaMta asaMkhya nathI. stikAya asaMkhyAta skaMdha saMbaddha : ra ra ra te ja
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMkti 142 azuddha pagalA paulika sapUrNa prayoga. vagere - rAka sUrI AhalAda pahAra vazeSikI yatrothaLomAM bhAge ma sU nA trarajanaka zuddha, ( patra pudgalA 141 paudgalika saMpUrNa prayoga, 143 vagere -mAnaka - 146 sUri AhUlAda- 154 prakAre 155 vaizeSikI 155 yaMtro sthAmAM 156 bhAgamAM suranA 157 trAsajanaka 158 kiMtu kiMtu 159 aTa sAmAnya upayukta adhakAra speza aMdhakAra vizeSAthI aSTa sAmAnya uparyukta, aMdhakAra sparza 160 160 161 162 - che aMdhakAra vizeSArthI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ patra paMkti 164 166 paDI 167 5 1 azuddha ( kriyAvata kriyAvaMta cadra caMdra azathI aMzethI pADI sAkSAta sAkSAta arthAta arthAta sAMnnipAtika sAni pAtika bhagavatanA bhagavaMtanA bahulattA bahulatA tvacAthI tvacAthI soLa vartAnAdi vartanAdi zvase zvAso 169170 tenA 173 174 meLa 1 919 179 181 dubaLa durbaLa 187 188 hAnI vizALa Nicca pariNAmI nitya hAni vizALa NiccaM pariNAmI, nitya, 2.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha gurUta zake che vaikriya pariNAmI hAvAmI kriya niyamAta zuddha gustA zake che, vaikriya 10 pariNAma jIva hAvAthI kriyA niyamAta patra 200 99 39 99 "" 204 206 pakti . 10 13 21 64 10 10
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 34 marda namaH || AzaizavazIlazAline lAvaNyamAline zrInemIzvarAya namaH padyAnuvAda-vivecana sahita zrI navatattva prakaraNa. pamaya anuvAda. [maMgalAcaraNa Adi ] va'dI yugAdIza zAMti nemi, pArzva jinavara vIne, parama guru guNavaMta labdhi,-vata gaNadharane ane; navatattva khANI nainI vANI, ne smarI gururAjane, kurUM padyathI bhASArupe, navatattvanA anuvAdane (1), vizvopakArI zrI mahAvIra paramAtmAdi sajJabhagavaMtA pharamAve che ke,- sava duHkhanA mULarUpa je rAgadveSAdi te bhAvakama che ane tenA kAraNarUpa je pudgalA te dravyakama che, tenA sathA nAza thavAthI, thatI svAbhAvika anaMta sukhanI je prApti te mAkSa kahevAya che. meAkSa e parama purUSA che, tenuM kAraNa samyak darzana, samyak jJAna ne samyak cAritra che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvamohanA udayathI prANione satyatavanI zraddhA-ruci thatI nathI, mATe te mithyAtvamohane nAza thavAthI, tatvanI yathArtha svarUpe je ca thAya, te samyakdarzana kahevAya. tatvanuM yathArtha jJAna te samyakajJAna kahevAya ane hiMsAdi kASAyika bhAvanI nivRtti temaja ahiMsAdi vizuddhabhAvanI je prApti te cAritra kahevAya, temAM prathama ahiM samyakradarzananA viSayabhUta navatatvanuM svarUpa saMkSepathI kahevAmAM Ave che - mU--[LAthA] kayA- kayA puus, vAvA-ss-saMto nikALA baMdho mukkho ya tahA, navatatA huMti nAyavvA // 1 // caudasa caudasa bAyA,-lIsA bAsI a huMti bAyAlA / sattAvannaM bArasa, cau nava meA kameNasiM // 2 // gAthArtha-tatva (=padArtha) nava che. te A pramANe, 1 jIvatatva, 2 avatattva, 3puNyatatva, 4pApatatva, 5 Asavatattva, 6 saMvaratatva, chanija rAtatva, 8 baMdhatatva ne 9 mokSatava, 15. A jIvataravanA 14, ajIvatavanA 14, puNyatatvanA 42, pApatanA 82 AsavatavanA 42, saMvaratatvanA pa7, nija rAtatvanA 12, baMdhatattvanA 4, ane mokSatAvanA 9 bhede che. e pramANe nava tattavanA bhedo anukAme jANavA 2.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jI padyAnuvAdaH-- [navatattvanAM nAma ane kramathI darekanA bhedonI saMkhyA ] jaiva ava puNya pApa Asava, tema saMvara nirjarA, madha ne vaLI meAkSa e, navatattvane jANeA kharA; caudna cauda betAlIsa ne, byAzI ja khetAlIsa che, sattAvanna khAra ja cAra ne nava, bheda kramathI tAsa che, (2) vivecana-- 1. jIvatattva-jenAmAM cetanA (=jJAna) ane sukhaduHkhanI lAgaNI hAya te.te cetanA ekedriyathI mAMDIne paMce driyasudhInA sakala jIvAmAM AchA ke vattA pramANamAM heAya che. (eTaleke,-" cetanA rakSaLo nIvaH '" caitanya e jIvanuM svarUpa che.) athavA prANAne dhAraNa kare te. 2. ajIvatattva-je cetanA rahita (=jaDa) haiAya te. 3, puchyatattva-jenA udayathI mAhya sukha Adi anubhavAya, tevA kama nA zubha pudgaleA. athavA jenAthI sukha Adi prApta thAya te. 4. pApatattva-jenA udayathI duHkha Adi bhAvAnA anubhava thAya, tevA karmAMnA azubha pudgale. athavA jethI du:kha vagere prApta thAya te.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. Asavatatva-zubha ke azubha karmane AvavAnA zubha ke azubha ga vagere hetuo, athavA zubhAzubha kamane AvavAnA dvAre. 6. saMvaratava-jethI AvatAM karma aTake-rokAya, evA samiti gupti Adi je hetuo te. 7. nijarAtattvajethI AtmA sAthe baMdhAyelA karmone dhIre dhIre nAza thAya, evA tapa (=IcchA nidha) Adi, arthAt jethI aMzataH karmane kSaya thAya te. 8. baMdhatattva-pANa ne dudhanI jema, AtmA ne - karmane je ekAkAra saMbaMdha che 9. mokSatatva-kamane sarvathA kSaya thavAthI,AtmAnA saMpUrNa zuddha svarUpanI je prApti te. nave tane 2, 5 ke 7 taravAmAM samAveza. upara kahelA. nava tattvo paikI, teone be pAMca ke sAta tatvamAM paNa samAveza thaI zake che. juo- saMvara nirjarA ne mekSa, e jIvanuM atyaMta vizuddha svarUpa hovAthI, te traNe ne jIvatatvamAM samAveza thAya che. puSya ne pApa, e bane to zubha ne azubha karmanA baMdha hovAthI, puNya ne pApa tattvane baMdhatattvamAM samAveza thAya che. tathA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdha e AtmAnI sAthe karmanA saMbaMdharUpa hovAthI ane temAM karmanuM mukhyapaNuM hovAthI baMdhatatvane ajIvatatvamAM aMtarbhAva thAya che. Asravatattva e mithyAtatva Adi hetuothI thayela avizuddha pariNAmarUpa che. A pariNAma karmathI thato hovAthI ajIvatattvamAM Asavatatvane paNa samAveza thAya che. sArAMza e AvyuM ke, jIvatattvamAM saMvara nirA ne kaikSa e traNa tane ane ajIvatatvamAM puNya pApa Asava ne baMdha e cAra tane samAveza thAya che. mATe nave taveno jIva ne achavA e be tavamAM aMtarbhAva thAya che. arthAta navatattvo paikI 4 jIvatara ne 5 ajIvata che. puNya ane pApane baMdhatatvamAM samAveza karI, tattvArtha sUtramAM sAta ta paNa kahyAM che, tathA baMdha ane Asavatattvane ajIvatattvamAM samAveza karavAthI pAMca ta paNa kahI zakAya che. A pramANe, je ke be pAMca ke sAta ta bhinna bhinna apekSAe thaI zake che, arthAt be AdimAM nava tattvono samAveza thaI zake che; chatAM heya-tyAga karavA lAyaka, zeya-jANavA lAyaka ane upAya-grahaNa karavA lAyaka yA AdaravA lAyaka
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ to kyAM kyAM che? tenuM spaSTa bhAna karAvavA mATe jJAnI bhagavatee nava tatvane upadeza karyo che, temaja mekSa e zuM che? ane tenAM kAraNe kayAM che? temaja saMsAra e zuM che? ane tenAM kAraNe kayAM che? tenuM paNa suMdara rIte nava tatvane upadeza karI spaSTa bhAna karAvyuM che. navatAmAM heya-zeya-upAdeya ta. jIva ne ajIva e be to zeya-jANavA lAyaka che. punyatava e vyavahArathI upAdeya-AdaravA lAyaka ane nizcayathI heya-tyAgavA lAyaka che. kAraNa ke, punya e muktipurImAM laI janAra bhemI che, mATe vyavahAranaye upAdeya che; paraMtu ISTa nagare pahoMcyA bAda jema bhemiyAne leke chuTa kare che, tema nizcayanayathI punya paNa tyAgavA lAyaka che. kAraNa ke punya e zubha vastu che, chatAM te kama che, tethI te senAnI beDI samAna manAya che, ane mokSa te sakala kamane kSaya thAya tyAre ja maLI zake che, mATe nizcayanayanI daSTie punya tyAjya manAya che. nizcayanaye je ke punya tyAgavA lAyaka che, chatAM paNa zrAvaka vargane te avazya AdaravA lAyaka che ane munione apavAda mArge ja upAdeya che. pA5tattva heya tarIke prasiddha che. A avatatva e kamanA Aga
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ manapa hovAthI heya che. saMvara tathA nijarA e be to AtmAnA svabhAva5 yA zuddha pariNAmarUpa hovAthI upAdeya che. baMdha tattva e AtmA ne karmano saMbaMdha karAvavA dvArA Atmika zaktionuM redhaka havAthI heya che. ane paramAnaMda svarUpa mekSatatva e upAdeyatatva che. tatvataH nave ta ya che, chatAM je bAbatamAM je tattvanI mukhyatA hoya, te bAbatamAM te te tatvane heya, reya ke upAdeya kahela che. eTale ke, te te viSayanI mukhyatAe heya Adi vizeSaNa lagADela che. navatatvamAM rUpI apI vibhAga jIva eTale AtmA, te arUpI che, mATe jIvatattva je ke arUpI ja che, chatAM prastutamAM ahiM zarIradhArI jInI apekSAe jIvatavanA (14) bhedanI gaNanA karelI hovAthI jIvatattvane rUpI kahevAmAM Ave che. ajIvatavanA 14 bhede pikI 4 bheda rUpI che ane 10 bheda apI che, jenuM varNana ajIvatatvamAM karela che. punya, pApa, Asava ne baMdha, e cAra to karmanA pariNAmarUpa (pugalasvarUpa) hovAthI rUpI che. tathA saMvara, nijarane mokSa, e traNa ta jIvanA pariNAmarUpa hovAthI apI che. tenA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' navatattvA. 1 jIva-tattva 2 ajIva, 3 punya 4 pApa 5 Asava . 99 19 savara 7 nirjarA,, 8 baMdha 9 meAkSa "? 99 99 haiya meya upAdeya . O navatattvamAM haiyAdi tattvanuM koSTaka 1 1 1 . O 1 .. kula saMkhyA, 4 1 1 deg . . d O O ra . ka |(1)| deg . 1 1 . 1 3 (4) jIva lyy 1 O . 1 1 1 pI ava . 1 0 1 1 - - 1 7 7 1 . - 1 1 deg 7 1 Un vetre 1 O . . 1 1 bheda 7 ja " 14 14 rA 4 57 m 9 ra 4 5 OM 4 276 (ra) A navatattvAnA anukrame 14, 14, 42, 82. 42, 57, 12, 4 ne 9 bheda che. kula navatattvanA 276 bheda thAya che. A samudita 276 bheda paikI heyajJeyAdimAM kayA tattvanA keTalA uttara bheda bhaLe che, te jANavAnuM kASTaka nIce pramANe--
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. navatatvanA 276 bhedamAMthI hevAdi keTalA ? tene jaNAvanAre kATha. navata upAdeya jIva | ajIva jIva tattvanA | - 2e | * | 2 | * * ajIva : | puNya che pApa , 0 | 5 | 6 | | Asrava , * saMvara , ke nirjarA , baMdha 2 | 9 | ja | 0 mokSa mokSa , || ja peel ec p2oexprczocelec | saMkhyA | ra76 | 276 | 26 | mArA )
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecana yuita navatattva prakaraNa, 1 vatattva. avataraNa svAbhAtrika anekarUpa upAdhithI thayelA jIvanA keTalAka bhede nIcenI gAthAthI batAve che-- 10. mUla padmavijJa-duvid-tivijJA, ca'vA paMca-vinA nIvA ceyaLa-tatta-redi, ca-6-ra-jAduM rU || // artha:--cetanA, trasa, tara-sthAvara, veda, gati, karaNa IMdriya, ane kAyA vaDe karIne jIve (anukrame) eka be, traNa, cAra, pAMca ane cha prakAre che. // 3 // padyAnuvAda: [saMsArI jIvAnA judI judI apekSAe 1 thI 6 prakAra] cetanA lakSaNavaDe jIvA ja, eka prakArana', trasa ane sthAvara taNA be, bhedathI be jAtanA; vedanA traNa bhedathI paNa, jANavA traNa jAtanA, gatitaNA cau bhedathI che, jIva cAra pakAranA. (3). iMdriyanA pAMceya bhedde, jIva pAMca prakAranA, SaTakAyanA bhede karI paNa, jANavA cha prakAranA; e rIte bhedo apekSA,-bhedathI saMsArInA, bhAkhyA have kahIzuM ja caude, sthAnakA jIvA taNA. (4)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvata. 11 vivecana-jagata tamAma javAmAM cetanAcaitanya ane sukhaduHkhanI lAgaNuM hovAthI, jIve eka prakAre che. athavA sakaLa saMsArI jI, trasa ane sthAvara e be bhedamAM vaheMcAyelA hovAthI be prakAre che. kAraNa, tamAma e keMdriya jI, sthAvara che ane be iMdriyathI mAMDI ne pAMca iMdriyavALA saghaLA jI vasa che. mATe be bhedamAM tamAma saMsArI jIve AvI jAya che. athavA vedanI apekSAe jI traNa prakAranA che. veda eTale IcchA vizeSa. tenA traNa bheda che. 1 purUSaveda, 2 strIveda ane 3 napuMsaka veda. strInA upabheganI IcachA te purUSa veda, purUSanA upaganI IcchA te strIveda, ane strI temaja purUSa bannenA upabheganI IcchA te napuMsakaveda kahevAya che. saMsArI jImAM koIne koI prakAranI IcchA rahelI hevAthI saMsArI jIvo traNa bhedamAM vaheMcAyelA che. temAM * zaMkA-"irachA vizeSarUpa traNa veda paikI, koIpaNa veda saMsArI dareka AtmAne avazya - hAya ja che," e niyama je mAnIe to, chaThThA guNaThANAthI caudamA guNaThANa sudhInA saMyamadhArIomAM paNa te niyama mAnavo paDaze; ane te mAnavA jatAM, teomAM brahmacarya kema manAze ? kAraNake -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. ekedriyathI asaMkSipaMceMdriya sudhInA tamAma jImAM ane nArakInA jImAM napuMsakada, devatAomAM purUSa ne strI ema be veda ane saMsi tiryaMca tathA manuSyamAM traNe veda hoya che. strI AdinA bhoganI abhilASA, brahmacaryane nAza karanArI che. arthAta strI AdinA bheganI icchA ane brahmacarya e bane eka vyakitamAM kaI rIte heI zake? kemake jyAM brahmacarya hoya tyAM bhoganI icchA sarakhI paNa na hoya ane bhoganI IcchA hoya tyAM brahmacarya paNa na hoya? samAdhAna-chaTTAthI navamAM guNaThANuM sudhI jIvomAM paNa, bhale icchA5 vedane udaya hoya, paraMtu te ghaNoja maMda pariNAmI hovAthI, brahmacaryane khaMDita karI zakatuM nathI. jema semaNa pANInI kaDAI hoya, tenI nIce eka dI rAkhyo hoya, to paNa te dIva, vizALa pANInI kaDAImAM tathA prakAranI uSNatA lAvI zakatA nathI,-pANunI sahaja zItaLatAne nAbuda karI zakato nathI, tema ahiM prastutamAM paNa samajI levuM. ( 2 zaMkA- navamA guNaThANu sudhInA jIvo mATe, bhale maMda pramANunA koI paNa eka vedanI apekSAo, saMsArI jIvomAM, trividha veda ghaTI zakato hoya, to paNa AgaLanA 1 mA thI 14mA guNasthAnake vartatA mahAtmAomAM te, leza mAtra paNa icchA vizeSarUpa vedano udaya hetuM nathI,
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvata. 13, athavA naraka, tiryaMca, manuSya ne deva, ema gati cAra hovAthI, gatinA 4 bhedanI apekSAe saMsArI sarva jI cAra prakAre che. ekedriyathI cauridiya sudhInA saghaLA jIvono tathA jalacarAdi 20 bheTavALA paMcaMdriya tiryaMcone tiryaMcagatimAM, 198 bheTavALA devatAono devagatimAM, 303 bheda vALA manuSyone manuSya gatimAM ane 14 bheTavALA nArakIone narakagatimAM samAveza thAya che. athavA sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya, ane zrotrendriya, e pramANe Ikriye pAMca hevAthI saMsArI saghaLA jI pAMca prakAre che. pRthvIkAyathI vanaspatikAya sudhInA saghaLA jIvo arthAta avedI hoya che, chatAM saMsArI to che ja, te teomAM veda che, e vAta kaI rIte manAya ? samAdhAna-10 thI 14 sudhInA chellA pAMca guNaThANe vartatA mahAtmAo jeke avedI hoya che, chatAM teonI pUrvAvasthAnI apekSAe, athavA (purUSamAM dADhI mUMcha Adi tathA strImAM tanAdi) dehanA AkAra vizeSarUpa bAhyavedanI apekSAe, temAM paNa vedanI ghaTanA karavI. vizeSa carcA AkaragraMthethI jANI levI.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. sparzanA viSayane ja jANatA hovAthI, eka speza iMdriya vALA che. paza ane rasa-svAda, e be viSayane jANatA hovAthI, karamiyA jaLa vagere ja sparza ane rasa, ema be iMdriyavALA che. sparza svAda ne gaMdha, ema traNa viSayane jANanArAM mAMkaDa kAnakhajurA vagere je traNa IdriyavALA che. sparza svAda, gaMdha ne rUpa ema cAra viSayane jANanArA mAMkhI bhamarA vagere cAra iMdriyavALA che. tathA sparza, svAda, gaMdha, rUpa temaja zabda, e pAMce viSayane jANanArA manuSya ne deva vagere pAMca iMdriyavALA kahevAya che. A pramANe iMdriyanA bhede ja pAMca prakAre che. athavA kAyanA cha bhede karI, jIve che prakAre che. te cha kAye A pramANe che- 1 pRthvIkAya, 2. apakAya, te teukAya, 4 vAukAya, pa vanaspatikAya ane 6 trasakAya. saghaLA ekeMdriya jIvone pRthvIkAyathI vanaspatikAya sudhImAM ane dvIndriyAdi saghaLA jIvone trasakAyamAM samAveza thayela che. sAta Adi bhede paNa leka prakAza Adi zAstromAM kahelA che 3 che
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva mUra- egidiya suhumiyarA, sanniyarapaNidiyA ya sabiticau / apajattA pajjattA, kameNa caudasa jiyaTThANA // 4 // artha - sUkSma ekaMkiya ane Itara-bAdara ekeMdriya, e be prakAranA ekaeNki, zrIndriya trIndriya ne caturindriya sahita saMkSipaMcendriya ane itara-asaMpicendriya e be jAtanA paMcendriyo, e sAte prakAranA jIvo aparyAptA ne paryAptA, ema babbe prakAre che. eTale ke saMsArI jIvonA (kula) 14 sthAnako-bhedo che. padyAnuvAda - [ saMsArI jIvanA 14 bheda ] sUkSma bAdara bhedathI be, jAtanA ekeDhiye, asaMzI saMjJI bhedathI be, jAtanA paMceMdriye; trividha vikalendriya cuta e, sAta paNa be jAtanA, aparyApta ne paryApta bhede, cauda sthAnaka jIvanA 5. vivecana-e keMdriyajIvonA 4, vikalaiMdrionA 6 ne paMcedriyanA 4 bheda che. A rIte saMsArI sarva jo A 14 bhedamAM AvI jAya che. juo nI. cene koThe
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. jIvana 14 sthAna (bhedone jaNAvanAra- The-(1 ). ekedriyanA- sUkSma ne bAdara- 2 bheda dvAdiyane - 0 , 1 ) triIMdriyane- 0 caturiMdriyane - 0 paMcaeNkiyanA- saMsI ne asaMjJa- 2 , kula bheda-7. A sAteya bhedanA "paryApta ane aparyApta' evA babe bheda hovAthI- kula 14 bheda' thAya che. sUcanA ao=aparyApta. eTa=e ke dviya. paMceo= paMceMdriya. e pramANe A nIcenA koThAmAM samajavuM. - jIvanA 14 bhedane kaThe-(bIjo). ekedriya-4 | vikakiya-6 | paMceMdriya-4 eka sUkSma ea Thadriya | ava asaMgni paMce paryApta , , paryApta che, paryApta ,,, ava bAdara eTa | ava trIkiya | a saMgni paMce paryApta , , ! paryApta che, paryApta , , acaturiMdriya paryApta , -- --- - - ----
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatava. sUma bAdara vyAkhyA. 17. game teTalA ekatra karavA chatAM paNa, jeonAM zarIra carmacakSuthI-AMkhathI na dekhAya, tevA ja suma kahevAya che. A jIvane phakata eka sparza Ikiya ja hoya che, tethI teo ekedriya kahevAya che. je cauda rAjalokamAM sarvatra rahelA che. kAkAzane eka paNa IMca ke tasu ke AkAzapradeza, te sUkSma jIva zivAyane nathI. arthAt lekamAM evI kaI paNa jagyA ke sthaLa nathI, ke jyAM A sUkama jI na hoya. jeo astra ke zastrathI bhedAtA ke chedAtA nathI. agnithI baLI zakatA paNa nathI. manuSya ke kaI paNa prANInA upayogamAM paNa AvatA nathI. adazya che. eTaluM ja nahi, paraMtu jeo kaMIpaNa ithithI pratyakSa karI zakAtA nathI-sAkSAt jANI zakAtA nathI. A badhe prabhAva te jIvoe upArjana karelA sUkSmanA makamane che. A jIne keAI mArI zakatuM paNa nathI. pRthvI, jaLa teja, vAyu ne vanaspati, ema pAMceya sthAvaronA AvA sUma ja hoya che. ApaNe jene nihALI zakIe chIe te ja te bAdara ja che. asaMkhyAtA maLIne paNa, jeonAM zarIra dekhAya te bAdara' kahevAya che. AvA ja bAdara nAma
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. karmanA udayavALA hoya che. AMkhathI dekhI zakAya tevA (sUkSma zivAyanA) sakala jIvone AmAM samAveza thAya che. A bAdara ekedriya jIva lekenA upayogamAM Ave che. astra zastrathI chedAya bhedAya che. vaLI A cha bIjAne paNa chedI bhedI zake che. ane leka (14 rAjaka) mAM sarvatra hetA nathI, paraMtu amuka amuka vibhAgamAM hoya che. pUrvAparano vicAra karavAnI jeemAM za kta hoya te "saMpatti ane tevI zakita vinAnA hoya te asaMjJi" ja kahevAya che. arthAt manavALA ja saMjJi ane mana vinAnA jI asaMgni kahevAya che. svagya paryAyio pUrI karyA vinA maraNa pAme te "aparyApta ane pUrI karIne mare te "paryApta kahevAya. paryAptinuM svarUpa chaTragAthAnA vivecanamAM kahyuM che, tyAMthI jANI levuM. 4 mUla- nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eaM jIvasta lakkhaNaM // 6 // artha-jJAna, darzana, cAritra, tapa tathA vIrya ne upanoga, e (cha prakAre) jIvanuM lakSaNa che. pA
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. jIvanAM cha lakSaNonuM varNana. 19 padyAnuvAda - | (cha prakAre jIvanuM lakSaNa) jJAna darzana ne vaLI, cAritra tapa ne vIrya ne, upaga e SaDavidha lakSaNa, jIva keruM jANane; vivecana- jJAna=nAma, jAti, guNa ke kriyAyukta je vizeSa bAdha te jJAna, ke je sAkArapaga ne vizepayoga paNa kahevAya che. dazana=nAma, jAti, guNa ke diyA vagarane A kAMIka che e je sAmAnya bedha te darzana, ke je nirAkAraupayoga ane sAmAnya upaga paNa kahevAya che. cAritra= tIrthakara bhagavaMtenA vacana upara zraddhA ane temanA vacananA jJAna pUrvaka, AtmAne hitakArI kriyAmAM pravRtti tathA ahitakArI kriyAthI je nivRtti te cAritra. tapa = tRSNA-icchAne je nirodha te tapa. vIrya= AtmAnuM anaMta sAmarthya te vIrya. upaga =jJAnAvaraNIya temaja darzanAvaraNIya karmanA kSayane lapazamathI prApta thayelI zaktine kAryamAM levI, eTale ke, cetanA zaktine je vyApAra te upayoga.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20, padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. dareka jIvamAM chae lakSaNanI ghaTanA- dareka jIvamAM anaMta jJAna, anaMta darzana, ane naMta cAritra ane anaMta sAmarthya zakti rahela che, chatAM tene upayoga teo karI zakatA nathI. kAraNa ke dareka guNa te te karmathI dabAyelA che. jemake - jJAna jJAnAvaraNa karmathI, dazana darzanAvaraNa kamathI, cAritra cAritramehanIya karmathI, tapa e mohanIya ne vIryaMtarAya kamathI, vaya vIyatarAya karmathI, ane (jJAna ne darzanane) upayoga jJAnAvaraNa ne darzanAvaraNa karmathI dabAyela che. jema jema te te karmane pazama thatuM jAya, eTale ke- adhyavasAya(=bhAvanA)ne anusAre kamanuM dabANa ochuM thatuM jAya, tema tema te te guNone vikAsa thata jAya che. jyAre jJAnAvaraNAdi karmone saMpUrNa nAza thAya che tyAre, anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, purNarUpamAM IcchAno nirodha ane anaMta sAmarthya prApta thAya che. jJAnAdi tamAma guNo dareka jIvamAM, ochA ke vattA pramANamAM avazya hoya che, ajIva jaDa padArthamAM te guNenuM nAma nizAna paNa hetuM nathI, mATe jJAna darzana vagere chae jIvanAM ja lakSaNe (jIvane oLakhavAnAM cinho) kahelAM che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva. jIvamAM cha lakSaNonuM varNana. 21. game teTalA tIvra sAmAAvALuM kama, je ke A bhAnA te te guNane jarUra dabAve che, chatAM te te guNane sarvathA saMpUrNa paNe dabAvI zakatuM nathI ja. dareka guNano amuka aMza--amuka vibhAga to ughADe rahe che ja. dAkhalA tarIke,-jema sUryane gADha vAdaLAM dabAve, chatAM divasa ane rAtrine spaSTa bheda mAluma paDe, teTale prakAza ughADe rahe che, tema gADha sAmarthyavALAM karmo jIvanA guNone dabAve, chatAM dareka guNane aMza ughADo rahe che ja. tethI ja ochAmAM ochI jJAnAdinI mAtrAvALA sUphama nigodiyA jIvomAM paNa, a65 pramANamAM paNa jJAna darzana che, pravRtti nivRtti che, sahanazakita che. ane AhArAdinA punuM grahaNa che. jema jema kamanuM jora ochuM thatuM jAya che, tema tema bAdara ekeya ane dvIMdriyAdi jIvamAM, te te guNene vikAsa vadhato jAya che. zaMkA- jema dareka jIvamAM, ochA ke vattA pramANamAM jJAnAvaraNa ne dazanAvaraNa kamane kSapazama hovAthI, dareka jIvane ochA vattA pramANamAM, jJAna darzana ne teno upayoga hoya che; tathA aMtarAya karmane kSapazama thavAthI pulanuM grahaNa vagere
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa kiyA thAya che, tema cAritra ane taya dareka jIvamAM kyAM che? - samAdhAna- vyAvahArika cAritra ane tapa, kadAca sarva jamAM na hoya, te paNa te guNone aMza te dareka jIvane hoya che ja. cAritra ane tapane, tenuM AvAraka kama Avare chatAM, te te guNone aMza dareka jIvamAM ughADo rahe che ja. ane tethIja game tevI paNa pravRtti nivRtti (rUpa cAritra) ane sahanazIlatA (rUpa tapa) te dareka jIvamAM rahela che. A rIte cAritra ne tapa paNa dareka jIvamAM che. mATe cAritra temaja tapane jIvanA lakSaNa tarIke mAnavAmAM koI paNa jAtane virodha rahetuM nathI. - jJAna ne darzananA bhedo temaja vizeSa svarUpa prathama karmagraMthathI jANavuM. cAritranA bhedanuM svarUpa A navatatvanI 32-33 mI gAthAthI ane tapanA bhedanuM svarUpa 34-35 mI gAthAthI jANavuM. . pa . chaThThI gAthAnuM avataraNa ' cethI gAthAmAM jIvatattvanA 14 bheda kahevAnA prasaMge aparyAptA ane paryApta ema chanA babbe prakAra kahyA che. temAM svayegya paryAptio pUrNa karanArA te paryAptA ane svarogya paryAtio
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatava. paryAptinuM svarUpa. 23. purNa karyA pahelAM marI janArA te aparyAptA jIvo kahevAya che. ahiM saheje e prazna thAya ke, paryApti eTale zuM? dareka jIva bhedamAM keTa keTalI hoya ? tenA uttaramAM nIcenI gAthA kahe che - AhAra-sarIriMdiya,-pajattI ANapANa-bhAsa maNe / jas jra paMca cha , sujA-vinarA-DAnni-sannaril II artha - AhAra, zarIra, indriya,vAsocchavAsa, bhASA ane mana, e cha paryAptio che. temAM ekeyi jIvone pahelI cAra, vikaleMdriya tathA asaMjhipacaeNyine pahelI pAMca, ane saMpiceMdriya jIvone paryAptio hoya che. te 6 che. padhAnuvAda - [ che paryApti ] AhAra paryApti zarIra, indriya zvAsocchavAsa ne, bhASA ane mananI maLI, paryApti paNa SaTa jANane. (6) [ kayA jIvane keTalI paryAptie hoya? paryApita pahelI cAra, ekedriya jaivane hoya che, paryApti pahelI pAMca, vikaseMdriya jIvane hoya che; asaMgni paMceMdriyane paNa, pahelI pAMca ja hoya che, paryApti saghaLI, saMsi paMceMdriya jIvane hoya che. (7)
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24. padyAnuvAda-vivecanAdicuta, navatattva prakaraNu, vivecana-- * paryApti=zakita,ke jethI AhArAdinAMpudgaleAnu grahaNa ane khalarasAdi rUpe pariNamana thAya te. te zaktirUpa paryApti, kAnA bhedathI cha prakAre che, je nIce mujaba che. 1. AhAra paryApti= je zakita vaDe AtmA, AhAra (nA pulA ) ne grahaNa karI tene, khaLa [athavA AhAra Adine yAgya pudgaleA grahaNa karavAmAM tathA AhAra Adipe parimAvavAmAM kAraNurUpa evI, zarIramAM jIvanakriyA calAvavAnI AtmAnA je zakti te paryApta kahevAya. athavA te zakitanA kAraNa ke AlaMbana pa je pumalA te, athavA te zakitanI niSpatti ke te zakitanA kAraNarUpa pudgala- samUhanIje niSpatti te, athavA te zakitanI parisamApti ke te zakitanA kAraNarUpa pudgala samUhanI je pirasamApti te paryApta kahevAya. A rIte paryAptinA aneka arthI zAstrakArAe karelA che. paraMtu paryAptineA zakita e arthe bahusammata temaja vadhu pracalita che]. 1 pudgalanA upacayathI utpanna thayelI je zakti vaDe' ema dareka paryAptinA lakSaNamAM samajavuM. kAraNake, A zakita pudgala samUhanA avalaMbanathI utpanna thAya che. 2 jhADA pezAztra vagere asAra padA.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva paryAptinuM svarUpa. ane rasarUpe pariNamavera te. 2. zarIraparyApti je zakita vaDe AtmA, rasarUpa AhArane zarIrarUpe =sAtadhAtupe) pariNamAve =banAve) te. rasa, rUdhira, mAMsa, meda, asthi, majajA ane vIrya e sAta dhAtuo che. A sAta dhAturUpa pariNAma yathAsaMbhava manuSya ne tiryamAM hoya che, paraMtu devatA ke nArakIomAM hoto nathI. A zarIraparyAptinuM kArya svayegyazarIra banAvI devuM te che. bhale te zarIra sAta ke tethI ochI dhAtuvALuM hoya, athavA devanuM hoya ke nArakInuM hoya. mATe ja tamAma zarIrane banAvanAra A zarIraparyApti ja manAya che. 3. indriya paryAsi je zakita vaDe jIva, sAta dhAtu maya zarIramAMthI, iMdriya yogya pukalone grahaNa karI tene atyaMtara IdriyarUpe pariNamA (=re) te. 1 zarIrane poSaka pravAhI padArtha. 2 be bhAgamAM vaheMcI Ape te. 3 ADAraparyAptie AhAranA banAvelA rasathI, A zarIra paryAptie banAvela rasa judA prakArano che, je zarIra banAvavAmAM upayogi thAya che. 4 lehI. 5 carabI. 6 hADakAM. 7 hADakAMne sAMdhanAre hADakAmAM rahele cIkaNo padArtha
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa saghaLA jIvo uparyukta traNa paryAtio pUrNa kare ja che. kemake, te traNa paryAptio pUrNa karyA pachI ja AgAmI bhavanuM AyuSya baMdhAya che. 4. zvAsocchavAsapati =je zakitadvArA jIva, zvAsocchAsa yaMgya (vargaNanA) pudgalone grahaNa karI, tene zvAsocchAsarUpe pariNAvI, tenuM avalaMbana laIne choDI mUke che. 5. bhASAparyApti =je zaktidvArA AtmA, bhASA gya (vargaNAnAM) pudgalene grahaNa karI, tene bhASApaNe (jevA akSare bolavA hoya te rUpe) pariNumAvI, tenuM avalaMbana laIne cheDI mUke che. 6. mana paryApti =je zaktidvArA AtmA, mane (gya) vargaNAnA pudgalene grahaNa karI, tene manapaNe ( je je padArthane vicAra kara heya tene anurUpa keI AkArarUpe) pariNamAvI, tenuM avalaMbana laIne cheDI mUke che. 1 choDavA mATeno je prayatna te avalaMbana kahevAya. kaI paNa vastune choDavI mUkavI yA pheMkavI hoya tyAre, sauthI pahelAM, amuka prayatna vizeSa karavo paDe che, jethI choDavA vagere kriyAmAM sahAyatA yA Teke maLe che. jemake daDe pheMkanArane hAthamAMthI daDe cheDatAM pahelAM, hAtha uMco karI, tene vega
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa. paryAtione paraspara saMbaMdha. AhArathI zarIra bane che ane zarIrathI iMdri bane che, mATe zarUAtanI traNa paryAptio paraspara saMbaMdha vALI che. tathA chelI traNa paryAritaomAM eka bIjAnI apekSA nahiM hovAthI svataMtra che. kAraNake, darekanI vargaNAo (= pota potAne gya sajAtIya pudgalenA samUha) bhinna bhinna hovAthI svataMtrapaNe te te vagaNaemAMthI pugalo grahaNa karAya che. AraMbha ekI sAthe chatAM kramika samApti. dareka jIva, utpattisthAne AvIne, pitAne jeTalI paryAptie hoya, te saghaLIne sAthe ja karavAne AraMbha kare che, paraMtu samApti (= pUrNa anukrame kare che. sAthe karavAne AraMbha kare che, eno matalaba e che ke,-je je jIvane jevA jevA Apavo paDe che; tathA phalAMga mAranArane kudakA mAratAM pahelAM avayavo saMkocavA paDe che, tema ahiM paNa zvAsocchavAsanA pudgalone choDatAM pahelAM, te pugalono ja Teke laI prayatnavizeSa karavo paDe che. A rIte choDavA pUrvano je prayatna vizeSa te avalaMbana kahevAya che. A pramANe bhASA ane mana:paryAptimAM paNa samajI levuM.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAyuita navatattva prakaraNa, prakAranu zarIra thavAnu hAya, tene tene cegya AhArAdi pudgaleAnuM grahaNa ane tenA pariNAma Adi kAyara thaI zake, tevI rIte (Atmika) zaktinI vyavasthA kare che, je vyavasthA zarUAtanA aMtarmu hUtamAM ja karI le karI le che. eTale ke, zarUAtanA aMtarmuhUtamAM ja, zaktine evI rIte vyavasthita karI le che ke, zarIrane anukuLa AhArAdi kriyA thaye jAya. vyavasthA thayA bAda, maraNu paryaMta bya vasthita thayela zakti kAya karyAM kare che. 8. 6 pationI kramazaH sUkSmataratA, dAkhalA tarIke, eka kapaDu banAvavuM heAya tyAre tene manAvavA mATe, sau vhelAM saMcAe taiyAra karavA paDe che. taiyAra thayA bAda te saMcAo dvArA, kapaDu banAvanAra jema kapaDuM banAve che, tema utpatti sthaLe AvIne AtmAne paNa jIvana nirvAha mATe peAtAne lAyaka AhAranuM grahaNa, tenA khala-rasAdi pariNAma tathA zvAseAcchvAsa bhASA ne manane yogya pudgaleAnuM grahaNa pariNAma ane avala banAdi kriyAo karavAnI hAya che. e kriyAo kharAkhara rIte thAya teTalA mATe, je je jIvane jeTalI jeTalI paryAptie hAya te pramANe zakitanI vyavasthA karavAnI hAya che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva paryAptinuM svarUpa. 29. zarUAtanA aMtamuhUrtamAM te vyavasthA karI le che. mAtra, je jIvane jeTalI paryAptio hoya te pramANe zaktine vyavasthita karavAnuM kArya ekI sAthe ja kare che ane pUrNa anukrame kare che. anukrame pUrNa karavAne AdhAra, enA kArya upara che. jema je saMcAdvArA sUma kArya karavAnuM hoya, tene banAvatAM vAra lAge che ane je saMsthA dvArA sthala kArya karavAnuM hoya che tene jaladI banAvI levAya che, tema che. paryApti dvArA sthala kArya karavAnuM hoya che, tene jaladI pUrNa kare che ane je dvArA sUkama karavAnuM hoya che tene pUrNa karatAM vAra lAge che. AhAranA grahaNa ane tenA khala-rasarUpe pariNAmarUpa kArya karatAM, rasanuM sAta dhAtupaNe pariNAmarUpa kArya sUkSma che. arthAta AhAra paryAptinuM kArya pUla che, tethI zarIraparyAtinuM kArya sUkama che. tenAthI iMdriyaparyAtinuM kArya sUkSama che. ema uttarottara-AgaLanI paryAptionuM kAya sUkSma sUkSmatara che. ATalAja kAraNathI pUrNa anukrame kare che, ema kahela che. ahiM, kAMtanArI che strIonuM dRSTAnta paNa apAya che. jemake,-cha jaNIo zera rU laIne ekI sAthe kAMtavA beThI hoya, temAM je jADuM kAMte te
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNu, vheluM kAkaDuM purUM kare ane je jhINuM kAMte te mehu kAkaDuM purUM kare. tema cha paryAptiemAM paNu, jeke AtmA jyenA prAraMbha ekI sAthe kare che, chatAM paNa paryAptie eka pachI eka sUkSma sumatara heAvAMthI anukrame pUrNa kare che. eTale ke," helI karatAM khIjI jhINuM kAMte che, tethI trIjI jhINuM kAMte che tethI cethI pAMcamI ne chI paryAptinuM uttarAttara jhINu jhINuM kArya hAvAthI, Arabha ekI sAthe hAvA chatAM samApti anukrame thAya che, tema samajavuM. 30. dareka paptinI samAptinA kALa, auDhArikazarIradhArI manuSyane tathA tiryaMcAne AhArapati pUrNa karatAM eka samaya jAya che ane tyAra pachInI pAMca paryAptie pUrNa karatAM anukrame aMtar aMtarmuhUtakALa jAya che. AhAraka tathA vaikriyazarIrIne, vhelI paryApti pUrNa karatAM eka samaya, bIjI paryApti pUrI karatAM aMtarmuhUta ane tyAra pachInI paryAptie pUrI karatAM anukrame eka eka samaya jAya che. eTale ke-prathama samaye AhAraparyApti, tyAra pachInA aMtamuhUte zarIraparyApta ane tyAra pachInA eka samayamAM iMdriya paryApti, ema anukrame eka eka samaye bAkInI paryAptie
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatava. paryAptinuM svarUpa, 31. pUrI kare che. tamAma paryAptio pUrI thavAne kALa paNa aMtamuhUta che. zaMkA-badhI paryAddhio prArI karavAno samaya paNa aMtamuhUrta ane audArika zarIrane pahelI zivAyanI darekamAM aMtamuharta tathA AhAraka temaja vaikriyazarIrane bIjImAM aMtamuhUrta kALa che. te zuM aMtarmuhurto nAnAM moTAM che kharAM? samAdhAna-hA. kevaLajJAnI-sarvajJanI buddhithI paNa jenA be vibhAga na kalpI zakAya, te je sUkSmatama kAla te samaya kahevAya AvA nava samayathI mAMDIne be ghaDi (48 mInITa) mAM eka samaya ochuM hoya tyAM sudhI kALa aMtamuhUrta kahevAya che. jenA asaMkhya bhede paDe che mATe amuka amuka paryAptinI samAptinuM aMtamuhUrta nAnuM samajavuM ane tamAma paryAptinI samAptinuM aMtamuhUrta moTuM samajavuM. cha paryAptio paikI kayA kayA jIvone keTa keTalI hoya? zarUAtanI cAra ekeMdriya jIvone, zarUAtanI pAMca vikaseMdriya (kIndriya trIndriya caturiMdriya) tathA asaMsi-pacaMdriya jIvone, ane chaye patie saMjJI paMceMdriya jIvone hoya che.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara, padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa kayA jIvane keTalI paryApta hoya? tathA dareka paryAptinI samAptinA kALanuM koSTaka- chonA ekeDiya & _ e bi si ja audArika kriya tathA nAma. zarIrI AhAraka- devatA (sthAvara) (saMjJi paM.) zarIrI asaMgni paM. paryAptinI saMkhyA, 1 AhAra | 1 samaya 1 samaya 1 samaya 1 samaya ! 1 samaya aMtama 2 zarIraparyApti. harta samaya 1 samaya * usa- aMtarma- aMtarma ane samaya | pati dvataM. te dUta. dad. 5 bhASAparyApti bannene hUrta, eka 6mana:paryA pti. aMtamuMdUta. samayamAM ja purI kare
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva paryAptinuM svarUpa. paryAptinI sakhyA tathA samAptikALanA kASTakanA khulAsAH-- 33. ahiM helI paryAptinI samAptinA kALamAM bIjI paryAptanI samAptinA kALa umeravA. bIjImAM trojIne, trIjImAM ceAthIneA, ceAthImAM pAMcamIne ne pAMcamImAM chaThThIne samAptikALa umeravA; kAraNake dareka paryAptine pUrNa karavAmAM, pUrva pUrvanI paryApti karatAM uttara uttaranI paryAptanI samAptinA kALa pUnI pachInA ja levAnA che. devatAnI chellI e paryAptie ekI sAthe eka ja samayamAM purI thAya che,mATe te bannenu eka khAnu rAkhela che. pUjya zrIbhagavatIjI Adi sUtromAM devatAe chellI e paryAptae ekI sAthe pUrI kare che, te apekSAe devatAne pAMca paryAptie kahI che. cha ja paryAptao mAnavAnuM kAraNa-- jIvane jIvana nirvAha mATe cha kAryo avazya karavA paDe che. jemake,~~ samaye samaye AhAra levA, te te dhAtuonI racanA karavI, iMdriyAdvArA viSacenuM grahaNa karavuM, zvAseAvAsa levA mUkavA, khelavuM tathA vicAravuM. A cha kAryo karanArI, je cha prakAranI jIvanazaktie. te cha paryAptae kahevAya che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. sakala saMsArI jIvanI apekSAe, cha prakAranI ja jIvanazaktio mukhyatayA saMbhave che, tethI adhika keAIne saMbhavatI nathI. A rIte jIvana zaktio che prakAnI hovAthI paryAtio paNa cha ja manAya che. A uparyukta paryAptionI apekSAe ja jIvo aparyApta ke paryApta kahevAya che. saMsArI sava jIvene A be bhedamAM samAveza thAya che. vaLI jIvana nirvAha mATenI je zaktio te paryAptio kahevAya che, te paryAptio pikI jene jeTalI paryAtio hoya teTalI paryAptio pUrI kare te jIva paryApta kahevAya ane jyAM sudhI pUrNa na kare tyAM sudhI te jIva aparyApta kahevAya che. A rIte saMsArI dareka jIvanA aparyApta ane paryApta evA be bheda paDe che. * paryApta = svayogya paryAptie pUrI kare (=pUrNa karIne mare) te, paryAptajIva kahevAya. 1. svayogya paryAptio eTale je jIvane jeTalI paryAtio (Fzakitao)saMbhave teTalI tamAma eTale ke ekendri yane 4, vikalaeNkiyane pa, asaMkSipaMcaeNyine 5 ane saMpattipaMcendriya jIvane 6 paryAptio kahI che, te svayogya paryAptio kahevAya.dAkhalA tarIke,-ekedriyane svAgya cAra paryAptio che, to te cAre pUrI karIne mare, te paryAptae kedriyajIva
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva. paryAptinuM svarUpa. 35. aparyApta = svayogya paryAtio pUrI karyA zivAya mare te, aparyApta jIva kahevAya. jIva paryAptanAmakarmanA pratApathI paryApta bane che ane aparyApta nAmakarmanA pratApe aparyApta bane che. A banne bheda paNa labdhi ane karaNathI punaH be prakAre che. eTale cAra bheda thayA.te A pramANe- 1 labdhi aparyApta, 2 labdhiparyApta, 3 karaNaaparyApta ne 4 karaNaparyApta 1 labdhi aparyApta = svayogya paryAptio pUrNa karyA zivAya ja maraNa pAme te, arthAt jenAmAM svayegya saghaLI paryAptio pUrI karavAnI zakti ke yogyatA nathI te jIva. 2 labdhiparyApta = svarogya sarva paryApti pUrI karI zake te. (arthAta- paryAptanAmakarmanA udayavALo jIva, svayegya saghaLI paryAtio pUrNa karyA pahelAM ke pachI paNa labdhiparyApta kahevAya che. kahevAya ane je cAra pUrI karyA sivAya ja phakata traNa ja pUrI karIne ke cothI cAlatI hoya tyAre mare, te aparyApta ekaMdriyajIva kahevAya. A pramANe vikaSi , asaMripaMcaMdriya tathA saMpiceMkiyamAM paNa paryAptAparyAptanI vavasthA samajIve.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. A paryApta nAmakarmanA udayathI-pratApathI ja jIva saghaLI paryApita pUrI karI zake che-pUrNa karIne ja mare che). ahiM 'labdhi" zabdathI jIve pUrve bAMdhelA aparyApta ke paryAptanAmakarmane udaya levAno che, tethI paryAtajI mATe paryApta nAmakarmanA udayarUpa ane aparyApta mATe aparyApta nAmakarmanA udayarUpa labdhi samajavI. A labdhinA prabhAvathI jIvamAM, sva paryAptione pUrNa karavAnI zakita tema ja azakita(5 gyatA) prApta thAya che. 3 karAaparyApta= jeNe haju (karaNa=ahArazarIra-iMdriya vagere) svayogya paryAtio pUrI karI nathI, paraMtu AgaLa jarUra purI karaze e je jIva te karaNaaparyApta kahevAya. athavA je jIva svayogya paryAptio jyAM sudhI pUrNa karI zake nathI, tyAM sudhI te jIva karaNaaparyApta kahevAya. karaNaaparyAptajIvanA uparyukta be artha paikI prathama artha labdhiparyApta jIvane lAgu paDe che, kAraNake hele atha akSaraza: temAM ghaTI jAya che. bIjo artha labdhi aparyAptajIvane paNa lAgu paDe
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa. jIvA AvI che. pahelA arthamAM labdhiaparyApta zakatA nathI, kAraNa ke-'avazya pUrI karaze' eTale aMza teemAM ghaTI zakatA nathI, mATe bdhi. aparyoptajIve nA karaNaaparyAptamAM samAveza thAya, tene mATe bIjo atha samajavo ) 37. dAkhalA tarIke--ephe driyane svayegya cAra paryoptie hAya che, te paikI chellI paryAptine pUrI karavAmAM, chelle eka samaya bAkI hoya tyAM sudhI te jIva karaNaaparyApta kahevAya. vaLI harake i jIva pUrvabhava tajIne A bhavamAM Avate: hoya tyAre paNa, eTale ke vATe vhete jIva paNa, karaNaaparyApta kahevAya. A bhavamAM paNa peAtAne jeTalI paryAptie joitI hAya teTalI jayAM sudhI pirapUrNa na kare tyAM sudhInI tenI saghaLI pUrva avasthAe karaNaaparyAptAvasthA ja kahevAya. 4 karaNuparyApta=jeNe svayeAgya saghaLI paryAptie paripUrNa karI lIdhI che te. (matAMtare- iMdriya paryApti jeNe pUrI karI che, te paNa karaNaparyApta jIva kahevAya. 1 eka eve paNa mata che ke - je karaNa zabdanA a 'iMdriya' kare che. te matane anusAre, jeNe iMdriyaparyAryApta purI
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa labdhiaparyApta Adi 4 bhedanuM paraspara (saMkramaNa=)mIlana. 1 labdhiaparyApta mAM-karaNaaparyApta nuM mIlana che kAraNa ke, labdhi aparyApta svayegya paryAptie pUrNa karI zakatA nathI, mATe teo (karaNa eTale pUrNa karavApaNuM, tethI aparyApta eTale asamApta hovAthI) karaNa aparyApta paNa kahI zakAya. *matAMtare-karaNa zabdano artha "iMdriya ke iMdriya sudhInI paryAti" karIe tyAre, labdhi aparyAptajIva iMdriyaparyAdita pUrI karI lIdhA pachI karaNaparyApta paNa kahI zakAya. karI lIdhI che tevo jIva karaNaparyApta ane jeNe haju ikriya paryApti pUrI nathI karI tevo jIva karUNaaparyApta kahevAya. arthAt karaNa eTale Idriya paryAptivaDe, aparyApta eTale asamApta je jIva te kariaparyApta kahevAya; ane te ja jIva Idriya paryApti samApta thayA bAda karaNaparyApta kahevAya A matano sAra e che ke- Idriya paryApti jeNe pUrI karI che te karaNaparyApta mAM gaNI zakAya, pachI bhale ne AgaLanI paryAtio adhurI hoya. ra - labdhi aparyApta jIvo paNa avazya karaNa-(=
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39. 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa. ! 2 labdhiparyApta jIvAmAM karaNaaparyApta ne karaNaparyApta jIvono samAveza thAya che. kAraNa ke labdhiparyAptA jIve yAM sudhI svayeAgya paryAptie NuM na kare, tyAM sudhI karaNaaparyAptA kahevAya che, ane pUrNa karyA pachI karaNaparyAptA kahevAya che, mATe labdhiparyApta jIve karaNaaparyAptA tema ja karaNaparyAptA paNa kahI zakAya. 3 karaEaparyaMta jIvAmAM-labdhiaparyApta ne labdhiparyApta jIvAnuM saMkramaNa=mIlana che. jIe- karaNaaparyAptapaNuM e labdhiaparyApta ke labdhaparyAptanI amuka avasthA ja che. kemake, labdhiparyAptajIva jyAM sudhI svayeAgya sapatie pUrNa na kare tyAM sudhI tenI karaNaaparyApta-avasthA manAya che; ane svayeAgya paryAptienuM pUrNa nahi karavA paNuM to karaNaaparyApta tema ja labdhiaparyApta IMdriya paryAAMtathI )-paryAptA thaine ja mare iM" Avu drazyakaprakAza Adi graMthAnuM vacana paNa A mata pramANe suma gata bane che. kAraNa ke 'zarUAtatI traNa paryAptie pUrNa karyAM pachIthI ja jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhe che" evA niyama che, tethI A mata pramANe labdhiaparyAptajIva paNa IMdriya paryApti purI karyA bAda karaNaparyApta kahevAya che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. banemAM sarakhuM ja che, mATe karaNa aparyApta jIva ladhiaparyApta tema ja labdhi paryApta paNa kahI zakAya. 4 karaNaparyApta jIvemAM- labdhiparyApta (ane matAMtare labdhi aparyApta) jIvana aMtarbhAva thAya che. kAraNa ke- svayogya sarva paryAtio jeNe paripUrNa karI lIdhI che te labdhi paryAptajIva karaNaparyApta paNa kahevAya che. (matAMtare- iMdriya paryApti pUrNa karanAra labdhi aparyAta jIva Idriya paryAtinI samApti thavAthI karaNaparyApta paNa kahevAya che). labdhiaparyApta Adi 4 bhedane kALa. 1 labdhi aparyAptapaNAnekALa- (eka bhavanI ape- * kSAe, pUrva bhavathI chuTe tyArathI) aMtamuhUrta sudhIne che. kAraNa ke labdhi aparyAptajIvanuM AyuSya aMtamuhUrtathI adhika hotuM nathI. 2 labdhi paryAptapaNAnakALa- bhavanA prathama samayathI bhavanA chellA samaya sudhIno che. arthAt pUrva bhavathI je samaye jIva chu te samayathI mAMDIne saMpUrNa jIvana paryata jIva lapiyota kahevAya. dAkhalA tarIke, devane 33 sAgaropama tathA manuSyane 3 palyopamapramANa labdhi paryAtapaNAne kALa manAya. A rIte dareka jIvamAM potAnA AyuSya eTale ladhiparyAtapaNAne kALa jANa.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa. 41. 3 karaNaaparyAptapaNAneAkALa eka aMtamuhUtanA ja che. kAraNake aMtamuhUta pasAra thatAM sudhImAM svayeAgya paryAptie pUrI karavAnI hoya che; mATe pUrvabhavathI chuTyuM tyArathI A bhavamAM svayeAgya sa paryAptie pUrI na kare tyAM sudhI jIvanA karaNa- aparyAptapaNAnA kALa manAya che. 4 karaNaparyAptapaNAnA kALa- aMtarmuhUtanyUna svaAyuSyapramANa che. kAraNa ke,- labdhiparyApta jIvane svayeAgya tamAma paryAptie pUrNa karatAM aMtamuhUta jeTale samaya lAge che, ane te pUrNa karyA bAda te ja jIva jIvana paryaMta karaNaparyApta kahevAya che, eTale peAtAnA AyuSyamAMthI aMtamuhUta bAda karatAM jeTaleA kALa kheMce teTaleA kALa karaNaparyAptapaNAne gaNAya. jemake- devatAne aMtamuhUrta nyUna utkRSTa 33 sAgarApama tathA manuSyane aMtarmuhUta nyUna 3 patyeApama pramANa utkRSTa karaNa paryAptapaNAnA kALa gaNAya. A rIte dareka saMsArI jIvamAM sva-AyuSyamAMthI aMtamuhUta nyUna jIvanapata karaNaparyAptapaNAnA kALa samajavA.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. --paryAptAparyAptA jIvanuM kALamAna-- kayAMthI kayAM sudhI kahevAya ? bhavanA prathama samayathI aMtamu kUta sudhI. yeAjIva? labdhiaparyApta sandhiparyApta karaNaaparyApta "" 91 99 "" jIvanapaya ta aMtamu dUta sudhI karaNaparyApta aMtama dUta nyUna jIvanaparyaMta 1. prazna-mULa gAthAmAM 'vannatti' zabda zarUAtamAM ke aMtamAM nahiM mUkatAM, vaMcamAM kema mUkela che? uttara-cha paryAptie paikI AhAra zarIra ne iMdriya, e traNa pauptie pUrI karIne ja harake.i jIva maraNa pAme che, te pahelAM nahiM ja, te vAta jaNAvavA mATe prathamanI traNa paryAptie pachI 'vannatti'zabda muddAsara irAdApUrvaka sUkela che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa. 43. 2 praznana- vaikriyazarIrI (deva, nArake tathA vaikriyalambivaMta anya jIvo), AhArakazarIrI tema ja ekendriyone khala-rasarUpa pariNAma tathA sAta dhAtumaya zarIrane saMbhava nathI, te te traNeyamAM A DAraparyAti tathA zarIraparyAptinuM lakSaNa kaI rIte ghaTI zake ? uttara- jo ke te traNeyane AhAraparyAptimAM khala -rasarUpa pariNAma tathA zarIraparyAptimAM sAta dhAturUpa pariNAma saMbhavato nathI, chatAM AhAranA pudgalenuM grahaNa tathA te grahaNa karelA AhAramAMthI pitAne lAyaka zarIrarUpa pariNAma te avazya hoya che ja. vaLI navatatvabhAkAra to "A hArAdine grahaNa karavAmAM jIvanI je zakti," tene paryAti mAne che. eTale temanA mata mujaba, bala-rasarUpa pariNAma AhAraparyAptinA lakSaNamAM nathI, mATe uparyukta traNe jAtA jImAM paNa AhAraparyAptinuM lakSaNa ghaTI zake che. sAta dhAturUpa pariNAma te kevaLa audArikazarIranI mukhyatAe ja kahela che. temAM paNa dareka audArika zarIrane sAteya dhAtuya pariNAma hoya che ema nathI, paraMtu jene jeTalI dhAtuo saMbhave tene
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNu, teTalI dhAtuone pariNAma jANavA. vastutaH svaceAgya zarIrane racavAnI. banAvavAnI je zakti, te ja zarIraparyAptinuM vyApaka lakSaNa che. A lakSaNa upara jaNAvelA jIvAmAM paNa ghaTI jAya che. 44. sArAMza e che ke- dArikazarIradhArI jIvA anya zarIradhArI jIvA karatAM vadhu pramANamAM che, tethI auhArikazarIradhArIenI apekSAe ja, meTe bhAge paryAptinAM lakSaNA jaMtAvelAM che, uparyu kta labdhiaparyApta vagere cAra bhedo paikI, paryAptanAmakarma nA udayavALA jIva, je samaye pUrva bhavathI chuTA thAya, te ja samayathI te jIva labdhiparyopta ke karaNaaparyApta tarIke gaNAya che; ane aparyA ptanAmakarmanA udayavALA jIva, je samaye pUrva bhavathI chuTyA te ja samayathI labdhiaparyApta ke karaNaaparyApta tarIke manAya che. Aja muddAthI vATe vhetA jIva traNa labdhiparyApta labdhiaparyApta tema ja kANuaparyApta kahI zakAya che. sAra e che ke- karaNaparyAptA zivAyanA traNe bhedomAM vATe vhetA jIvAnA samAveza thAya che. zAstromAM jyAM jyAM 'paryAptA' jIvAnAM nAma Ave che, tyAM dareka sthaLe labdhiparyAptA jIvA ja levAnA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. paryAptinuM svarUpa che, paraMtu karaNuparyAptA nahiM.kAraNake, karaNaparyA tapaNuM e labdhiparyAptAnI amuka avasthAnuM nAma che,eTale mukhyatA labdhiparyAptapaNAnI ja gaNAya. devatAo ne nArakeA labdhiparyAptA ja hAya che,labdhiaparyAptA hAtA nathI. paraMtu manuSyA ane tiya cA tA ane prakAranA hAya che. aparyApta ne paryAptajIvAnA bhedo tathA teonuM paraspara saMkramaNa jaNAvanArA nakazA aparyApta 1 labdhiaparyApta 1 labdhiaparyApta 2 karaNaaparyApta 3 karaNaparyApta (matAMtare) laUiparyApta 1 3 labdhiparyApta 2 karaNaaparyApta 3 kararyApta ! 1 ' karaNaaparyApta 1 karaNaaparyApta 2 labdhiaparyApta 3 labdhiparyApta karaNaaparyApta 45. paryApta / karaNaparyApta 1 karaNaparyApta 2 labdhiparyApta 3 labdhiaparyApta (matAMtare)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. zaMkA--labdhiaparyAptA ke labdhiparyAptA jIve mATe anukrame aparyApta ke paryAptanAmakarma jema svataMtra manAya che, tema karaNaaparyAptA ke karaNuparyAptA jIvA mATe svataMtra nAmakarma che ke kema ? 46. samAdhAna-karaNaaparyAptA ke karaNaparyAptA jIvA mATe svataMtra kAi nAmakarma nathI. kAraNa ke karaNuaparyAptapaNuM ke karaNuparyAptapaNuM kAI svataMtra karmanA udayathI maLatuM nathI, paNa labdhiparyAptanI ja bhinna bhinna avasthAe che, mATe temAM paryApta nAmakarmInI apekSA nathI ane tethI ja labdhiparyAtajIva, avasthAnI apekSAe karaNaaparyApta ke karaNaparyApta paNa kahI zakAya che. // 6 // sAtamI gAthAnuM avataraNa prANAne dhAraNa kare te jIva kahevAya che. prANAnA mukhya be prakAra che. bhAvaprANa te draSyaprANa. anaMtajJAna ane taddana anaMtacAritra ne anaMtavI e bhAva prANa che, je dareka AtmAAmAM hAya che. pAMca IMdriya Adi dravyaprANA che, te saMsArI tamAma jIvAmAM saMkhyAnI apekSAe AchA vattA hai!ya che. ahiM dravya prANA keTalA ? kayA kyA ? ane kAne keTalA heAya ? te kahe che--
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva paryAtinuM svarUpa. 4s paNidiya-ttibalUsA,-sAu dasa pANa cau cha saga aTThA iga-du-ti-cauriMdINaM, ani sannI nava dasa ya // 7 // ' artha-padri,3baLa(=uga),1 zvAsa ane 1 AyuSyae dasa prANe che. temAMthI ekendriyane, dvadriyane, trAMdriyane7,caturiMdriyane 8 asaMpice driyane 9 ane saMjJipaMcuM- driyane 1 prANu hoya che //hA. padyAnuvAda- (sa sArI jIvanA 10 dravyaprANa tathA kone keTalA heya te.) pAMca Indriya ne vaLI traNa, ga zvAsa ne, AyuSya e daza prANa pikI, cAra ekendriyane; cha sAta ATha kame karIne, hAya che vikalejine, asaMgni paMcendriyane nava, prANa daza che saMjhine. (8) vivecana - sparzendriya rasanendriya dhrANendriya cakSurindriya ane zrotrendriya-e pAMca Indriya, maneyoga vacana ne kAga-e traNa yoga, zvAsa ne AyuSya, ema kula daza (dravya-)prANI che. temAM ekendriyane sparzendriya kAyAga zvAsa ne AyuSya e cAra prANa hoya che, temAM rasanendriya ne vacanaga meLavatAM cha prANa dvIMdriyane, ghrANendriya meLavatAM sAta
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa prANa trIndriyane, cakSurindriya meLavatAM ATha prANa caturindriyane, zrotrendriya meLavatAM navaprANa asaMkSipaMcendriyane ane maneTega meLavatAM daza prANe saMjJipaMcendriya jIne heya che. ahiM asaMpicendriya jIvathI asaMpicendriya evA tiryaMce ane manuSyo bane levAnA che. asaMjJi=A vinAnA arthAta viziSTa manobaLa vinAnA saMmUcchima, eTale ke mAtapitAnA saMyama vinA (arthAta garbhavinA) manuSyanA bhalamUtrAdi 14 azucisthAnake upajanArA je saMmUcchima manuSya tathA kAdava vageremAM upajanArA je paMcendriya saMmU7imatirya-e baMne agni athavA saMmUrchAima paMcendriya jIvo kahevAya che. jeone nava prANa hoya che. ahiM ATaluM vizeSa samajavAnuM che ke, saMbhUmi tiryaMcane upayukta nava prANo hoya che, paraMtu bhASA paryApti purI thatAM pahelAM maraNa thavAnA kAraNe. saMmUcchima manuSyane vacanabala nahi hovAthI ATha ja prANa hoya che ane temAM paNa jo zvAsocchAsaparyApti bAMdhato chata maraNa pAme te sAta ja prANa rahe che. A bAbatamAM matAMtare nIce mujaba che - navatatvanI avacUrimAM A bAbatamAM nIce mujabano ullekha maLe che-"ni: pravitti: zo-i yAnvitA nava, kvacitsaMjJini manuSye'pi navocyante kvacidaSTAvapi, na ca tatplamyagavasIyate, labdhyaparyAptakasya asNjhimnussysyochvaasbhaassaanuppteH|"
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva prANanuM svarUpa. * prANanuM svarUpa ma prANanuM lakSaNa-- jenA vaDe jIvAya te pANa kahevAya. prANu eTale jIvana. tenA mukhya be bheda che. draSyaprANa ne bhAvaprANa. 49. a:-asanitirthaM ca 'cendriyane zrotrendriya sahita nava prANA hoya che. vicat--kAi sthaLe asaMge manuSyamAM paNa nava ane cit ATha paNa pra'NA kahevAya che. te (kai apekSAe kahe vAya che. te amane) barAbara samajAtuM nathI, kAraNa ke asaMnimanuSya labdhiaparyAptA heAya che ane tene zvAsa! zvAsa ne bhASAnI u5tti haiAtI nathI. (eTale- 'sa'mUcchi ma manuSyane 7 prANa heAya che' evo navatattva avasUrikAranA matache.) dravyalAkaprakAzamAM tathA jIvavicAranI avasUrimAM sa'mUrchima manuSyAne sAta tema ja ATha prANa kahyA che ane bRhatsaMgrahaNI-vRttimAM tathA prAcInabAlAvabAdhamAM nava prANa kahyA che. A badhAya matamAM apekSAbheda jarUra che. kramaza: 7-8-9 prANAnI ghaTanA nIce mujaba sabhave che-- sAta prANanI ghaTanA sa'mUrchi ma manuSyA labdhiaparyAmA ja heya che. saMsArI sarva jIvAne jadhanyathI 3 prANA tA aparyAptaavasthAmAM paNa hAya che," te niyama pramANe samUchima ` manuSyane jadhanyathI 3 prANa ane utkRSTathI 7 prANa hAya che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecananAdyuta navatattva prakaraNa, dravyaprANanAM lakSaNA-- jenA yAge 'A jIve che' ane jenA viyeAge A marI gayA' evA vyavahAra thAya te drazyaprANa kahevAya. athavA A jIva che, tema ja A jIve che' evuM bhAna karAvanArAM je bAhya lakSaNe!cihno te, athavA jenA yAge AtmAnA zarIra sAthenA saMbaMdha TakI zake te, athavA jenAthI jIva oLakhAya yA kahevAya, te dravyaprANa kahevAya che. 50. karma graMthanA abhiprAya pramANe, labdhiaparyAptajIvAne zvAsAphsakama nA baMdha hAtA nathI, tethI tene zvAsAIsaparyAptinA abhAve zvAseAAsa prANu paNu hAtA nathI, teA vacanaprANa ne mana:prANa teA hAya ja kyAMthI ? mATe samUcchima manuSyane zvAsocchavAsa vacanamaLa ne manemaLa zivAyanA sAta ja prANu hAya che. A zivAya bIjo prakAra e che ke, samUcchima- manuSyA AhAra zarIra ne IMdriya e traNa payarsi pUrI karIne mare che, mATe teone pAMca iMdriyA kAyakhaLa ne AyuSya e sAta ja prANA heAya che. kAraNa ke, A jIvAne zvAcchvAsa bhASA ne mana, e chellI traNa paryAptine abhAva hAvAthI zvAseAvAsaprANa vacanakhaLaprANa ne maneAkhaLaprANa zivAyanA uparyu kta sAta ja prANA hAya che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. prANanuM svarUpa pI. A dravyaprANA daza che, je jIvane ja hAya che, anya kAimAM hAtA nathI, tethI dravyaprANurUpa je mAhyalakSaNA te jIvanAM ja lakSaNu manAya che. ATha prANanI ghaTanA--jee samRdhyima manuSyane paNa zvAsocchvAsaparyApta paNu mAne che, te mata mujaba zrvAsocchvAsaparyApta pUrNa karIne mare tA, upakta sAta prANa sahita AThamA zvAsocchvAsaprANa maLavAthI ATha prANa paNa ghaTI zake che. A matanA sAra e che ke,--samUcchima manuSyA bhASApti pUrI karatA ja nathI ane mana:paryApti tA samULagI ja nathI, tethI vacanabaLa ne maneAkhaLa zivAyanA ATha prANA heAya che, e siddha thAya che. nava prANanI ghaTanA--samU ima manuSyane pAMca paryAptie hAya che, evA ullekha kAi graMthamAM maLe che. te mujaba pAMcamI bhASAparyApti paNa prastuta jIvAne mAnI, tethI vacanabaLaprANu paNa A jIvAne hAya che. sAra e AvyA ke- ukta ADe prANa sAthe vacanakhaLaprANa adhika mAnavAthI maneAmaLa zivAyanA 9 prANA paNa saMbhavI zake che. ameAe te ahiM kSayApazama ne anubhava pramANe 7-8-9 prANA ghaTAvyA che, paraMtu A khAkhatamAM tathya zuM che ? te viziSTajJAnI ke kevalI bhagavaMta jANe. [48mA pAnAthI ahiM sudhI eka saLa Mga TIppaNI che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAyuita navatattva prakaraNa A draSyaprANa e ( ja jIvanA ) e (ja jIvanA ) mAhya paNa kahevAya che, tethI ja tene mAhyalakSaNa tarIke kahela che. para. bhAvaprANanuM lakSaNa---- bhAvaprANa eTale abhya - tara prANu. te jJAnadarzana-cAritrAdi che. je jIvane ja he!ya che anyane nahiM, tethI jJAnAdi abhyaMtaraprANu e jIvanuM abhyaMtara lakSaNu kahevAya che. * prANanI vyAkhyAthI ahiMsAnA upadezanI sAktA. prANa eTale jIvana, tenA mukhya e eka, dravyaprANa ne bhAvaprANu. AtmAnA jJAnAdi bhAvaprANa che ane indriyAdi jyaprANa che. saMsArI sarva jIvone jyAre ane prakAranA prANA hAya che tyAre siddhanA jIvene phakta bhAvaprANa ja hAya che. muktajIvA dehadhArI nahiM hAvAthI, temAM dravyaprANa nathI. sa MsArI dareka jIva dravyaprANathI ja peAtAnuM jIvana TakAvI zake che. drazyaprANAnA yAga te jIvana ane dravyaprANAnA viyAga te maraNa.1jIvana ke macchunI A ja vyAkhyA che. AtmAtA ajara amara ne avinAzI che, tethI tenuM maraNu ke tenA vinAza sa MbhavatA nathI, chatAM 1 prazna- jIva sAthenA AyuSyaprANanA (saMsArI dazAmAM) eka samaya jeTalA paNa viyoga ke aMtara paDatuM nathI. kAraNa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. prANanuM svarUpa. 53. A AtmA A jIva marI gayo." e je lekamAM vyavahAra thAya che, teno artha e ja che ke A bhavanA (A zarIra sabaMDha) prANeno viyAga thayo, eTale ke- A jIvananA prANane choDIne te AtmA paralokamAM cAlyo gayo, paraMtu AtmAne vinAza thayo nathI. AthI ahiMsA-dayAnA upadezanI sArthaktA paNa sAbIta thAya che. juo ahiMsAnuM lakSaNa "pramattaiAtra ghafudazag. gi hiMsA, tamAre hRvA"= pramAdanA cogathI ke,-je samaye A bhavanuM AyuSya purUM thAya che, tethI ane tara bIjA samayathI ja parabhavanuM AyuSya cAlu thaI jAya che, mATe para bhavamAM jatA-vATe vahetA jIvane paNa AyuSyaprANa te niraMtara cAlu ja che, to pachI divyaprANano viyoga te bharaNu" evI maraNanI vyAkhyA jIvamAM kaI rIte ghaTI zake ? uttara-dravyaprANane viyoga te maraNa tene "A bhavanA dravyaprANane viyoga te maraNa e artha che, tethI karIne parabhavamAM jatA jIvane A cAlu bhavanA AyuSyaprANano viyoga je samaye thAya che, tenA ja bIje samaye parabhavanA AyuSyane bhale AraMbha thaI jAya, tethI A bhavanA Ayuba(prANa)nA viyogane bAdha AvatuM nathI. mATe maraNanI vyAkhyAne "A bhava saMbaMdhI prANano viyoga' evo artha karavAthI kaI paNa jAtanA deSa ke bAdha zivAya uparyukta vyAkhyA suMdara rIte ghaTI zake che
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. padyAnuvAda-viva* no viyoga karavo te hiMsA kahevAya ane te hiMsAne je abhAva te ahiMsA kahevAya. eTale ke kaI paNa prANInA prANane viga na thavA deve te ahiMsA kahevAya. zrI sAdhuratnasUripraNIta navatatvanI avasUrimAM paNa Aja vAta batAvI che. juo- "kautti dazavidhAna prANAn dhArayatIti jIvaH / dazavidhaprANAzca vaphA"= je jIve eTale ke dazaprakAranA prANone dhAraNa kare te jIva kahevAya. dazaprakAranA prANe kevA che? tenA javAbamAM nIceno laka kahe che. "pakriyALa trividha varuM 4, ucchvAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazete bhagavadbhiktA steSAMviyogIkaraNaM tu hiNsaa||1|| artha-"pAMca indriye, traNa prakAranuM baLa, zvAsa ne AyuSya e daza prANuM (sarvajJa kevaLI ) bhagavate kahyA che, te prANena viyega karo te hiMsA kahevAya che. A daze prANane viyAga ke nAza kare te meTI hiMsA kahevAya ane dazaprANa paikI kaI paNa eka prANane vinAza kare te nAnI hiMsA kahevAya. jIvane jAnathI mArI nAkhe te moTI
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvata. prANanuM svarUpa. hiMsA ne kaI paNa eka ke aneka prANane viyega kare ke AghAta pahoMcADavo) te paNa hiMsA to kahevAya, pachI bhalene te nAnI heya. moTI hiMsA jyAre prasiddha maraNa kahevAya che tyAre nAnI hiMsAne avyakta temaja aprasiddha maraNa kahI zakAya. A uparathI jenonI ahiMsA keTalI sUkSma ne mahattA vALI che te, tathA ahiMsAnA satata upadezanI sArthakatA saheje samajI zakAya che. dravyaprANano nakazo davyaprANa-10 Idiya bala-ga AyuSya sparzanA.. rasana. dhrANa. cakSu. zrotra. { zvAsocchavAsa manayoga vacanayoga kAga
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayA kayA jIvane kayA kayA ne keTalA ekendriya (eke drI) phrIndriya (eiMdrI) sparzanendriya sparze ndriya kALabaLa rasanedriya zvAseAphsa kAyabaLa AyuSya vacanabaLa zvAseArAsa AyuSya 4 prANa 6 prANa trIndriya caturindriya asaMni-(samU ) (cauridrI) |paMcendriya (teIMdrI) sparzendriya rasanendriya ghrANendriya kAyabaLa vacanamaLa zvAseArAsa AyuSya 7 prANa sparzendriya rasanendriya ghrANendriya cakSurindriya kAyamaLa vacanabaLa zvAsAgNAsa AyuSya prANA hoya ? tenA kADho saniSacendriya 8 prANa sparzendriya rasanendriya ghrANendriya cakSurindriya zrautrendriya phAyaaLa vacanabaLa zvAsAphsa AyuSya 9 prANa sparze ndriya rasanendriya ghrANendriya cakSurindriya zrotrandriya maneAmaLa vacanabaLa kAyaJaLa zvAsAOAsa AyuSya 10 prANa 56. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNu,
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. prANanuM svarUpa. 57. la -taiyAra thayelI pationAM kAryo-- 1. samaye samaye AhAra le, yA grahaNa karelA AhArane khalAsarUpe pariNamAvo, te AhAraparyAptinuM kArya che. 2. pitAnI kAyAne lAyaka grahaNa karela AhAra (lemAhAra ke kavaLAhAra) nA pudgalene zarIrarUpe pariNumAvavA-racavA tathA "doDavuM vaLagavuM vagere kiyAomAM zarIrane samartha karavuM, te zarIraparyAptinuM kAya che. vaLI zrI zIlAMkAcAryajInA mata pramANe bhavadhAraNIya zarIra saMbaMdhI kAyAga, A bIjI zarIraparyAptithI thAya che). 3. pitApitAnA viSayane baMdha karAvavuM te iMdriya paryAptinuM kArya che.' 4. zvAsecchavAsane grahaNa karavA, tene zvAsachavAsarUpe pariNamAvavA ane tene avalaMbIne choDI mUkavArUpa ucchavAsaprANane utpanna karavA, te zvAsachavAsa paryAptinuM kArya che. sAra e che ke - A vAchavAsaparyAptithI jIva jIMdagI sudhI vAsocchavAsa laI zake che, jenA upara jIvana-maraNane AdhAra che. mATe lokomAM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58, padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. zvAsa cAlatuM hoya tyAM sudhI prANI chava gaNAya che ane AvAsa baMdha thavAthI "marI gaye" ema manAya che 5. bhASA bolavAnI kriyApa vacanabaLa prANanI prApti karAvavI, te bhASApatinuM kArya che, AnAthI jIva bhASArUpe belI zake che. 6. vicArazakti ciMtavana ke mananapa manebaLaprANanI prApti karAvavI, te mana:paryAptinuM kArya che, AnAthI jIva IcchAnusAra ciMtavana-manana vagere karI zake che. A pramANe jIvananirvAha mATe jIvane karavA lAyaka nava prANapI nava kAryo A cha paryAptio taiyAra thavAthI pravartI zake che. tathA AyuSyaprANa mATe kaI paNa zaktinI AvazyakatA rahetI nathI, mATe tenI janetA keI paryApti mAnI nathI, athavA AyuSya prANane TakAvavA mATe AhAraparyApti mukhyatayA sahakArI kAraNa mAnI zakAya, kAraNa ke, AhAra lIdhA vinA lAMbu jIvana TakI zakatuM nathI, e anubhavasiddha che. prANu ane paryAptimAM taphAvata. prANuM e prANuonI jIvanakriyAo che ane paryAptio e te jIvanakriyA calAvavAmAM sahAyadAtrI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. prANanuM svarUpa. jIvana zaktio che, athavA prANa ane payokhine janyajanakabhAva arthAt kAryakAraNabhAva che. kAraNa ke, paryAptio prANone utpanna kare che, tethI paryAtio e kAraNa che ane prANe e tenA phaLarUpa kAryo che. kai paryAptithI kayA prANu bane che? te jANAvanAre ke mukhyatve indriya paryAptithI - 5 IndriyaprANu utpanna thAya che. che zarIra !, 1 kAyabaLa , , bhASA , 1 vacanabaLa , , , manaH , 1 manobaLa , , , , zvAsosa, 1 zvAsa , , AhAra (Adi), 1 AyuSya " . " sUcanA-AyuSyaprANamAM AhArAdi payopione sAre sahakAra hovAthI, AyuSya mATe te paryAptio sahakArI kAraNurUpe manAya che. parabhavamAM jatA (vATe vahetA) jIvamAM AyuSyaprANa hoya che ane te samaye eka paNa paryApti hatI nathI, mATe te samaye Idriyane prANano janyajanakabhAva ghaTato nathI, tethI karIne AhArAdi paryAptine aMyuSya prANanI janetA nahi mAnatAM, cAlu AyuSyane madadarUpa hovAthI sahakArI tarIke mAnavAmAM Ave che.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. - Indriya prANa - indriyanuM lakSaNa-iMdra eTale AtmA, tenuM je cita te "indriya" kahevAya. - arthAt AmAnI sAbitI jenAthI thAya te Indriya" kahevAya. jemake, tvacA-cAmaDIthI ThaMDA unA vagere spazane anubhava karanAra, rasanA-jImathI khATA khArA vagere rasano AsvAda karanAra, dhrANanAsikAthI sugaMdha ke durgadhane grahaNa karanAra, cakSuAMkhadvArA rUpa-raMga nihALanAra ane zrotrathI zabda sAMbhaLanAra je vyakti te ja AtmA che, eTale ke, te te Indriya dvArA te te viSayane anubhava karanAra koI paNa hoya te AtmA ja che; mATe iMdrivaDe AtmA siddha-sAbita thatuM hovAthI, iMdriya e AtmAnuM cihai kahevAya che. prazna- pita pitAnA viSayane anubhava karanArI Indriya ja mAnI le ne? zA mATe AtmAne mAnave joIe? uttara-jene je viSayane anubhava thaye hoya, te ja te vastunuM smaraNa karI zake che e anubhava siddha sarvamAnya niyama mujaba, AmAM ja anubhava
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. iMdriyanuM svarUpa. karanAra tema ja smaraNa karanAra che, paraMtu iMdriyA nathI. jo anubhava karanAra iMdriyA che ema mAnI laie teA, cakSu AdinA abhAvamAM, eTale ke cakSu vagere indriye nAza pAmI gayA pachI, anubhava karanArI indriyanA abhAva heAvAthI. te te indriyanA viSayanu smaraNu kaI rIte thaI zakaze ? arthAta Indriya naSTa thayA pachI paNa, pUrve joyelA ke anu bhavelA padAtha nu je smaraNa thAya che, te thaI zakaze naDuiM. vaLI viziSTa (=atIndriya) jJAnIe iMdriyAnI madada zivAya sAkSAt pAMce iMdriyAnA viSayAne jANe che te anubhave che, tene paNa virodha Avaze. tathA 'citranA mRtadeha-maDadAmAM pAMce indriyA meAjIda che, chatAM temAM ekeya padArthanuM jJAna, ekeya viSayane anubhava ke bedha thatA nathI. A rIte kriyAne anubhava karanArI mAnavA jatAM aneka DhASA heAravA paDe che, mATe AtmAne ja anubhavajJAnakartA mAnave e vizeSataH siddha thAya che. 61. indriyAnA prakAra [iMdriyAnA 29 bhedAnI gaNatrI prakAra phelA] iMdriyAnA mukhya be bheda che. drandriya ne bhAvendriya. temAM cendriyanA nivRtti ne upakaraNa
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (. padya nuvAda vivecanAyuita navatattva prakaraNu, evA e bheda paDe che. vaLI te bannenA paNa ayatara ne bAhya evA baLe bheda paDe che tathA bhAvendriyanA labdhi ne upayegathI labdhibhAvendriya ne upayAgabhAvendriya evA be bhedo thAya che. A dareka bhedanA puna: spazana-rasana-prANa-cakSu ne zrotra evA pAMca pAMca bhedo paDe che. A rIte iMdriyAnA bhedomAM cendriyana 19 bheda ane bhAvendriyanA 10 bheH maLI, iMdriyanA kula 29 bheDheprakArA thAya che. indriyAnA 29 bheddAnI gaNatrI.prakAra e.] iMdriyAnA 'sparzIna(cAmaDI),rasana(jIbha), vraNa(nAka), cakSu(AMkha), ane zrotra(kAna)"-ema mukhya pAMca bheda che. te darekanA dravya ne bhAva' evA babbe bheda paDe che(jemake-dravyasparzendriya tathA bhAvapazendriya vagere), vaLI A pAMce vyendriyAnA 'nivR'tti ane upakaraNa'thI babbe bhedo paDe che (jemake, nivRttidravyendriya ane upakaraNanyendriya). A bannenA paNa bAhya ne abhyaMtara' evA babbe bheda paDe che (jemake-khAdyanivRttidravyendriya ne abhyaMtaranivRttidravyendriya, tathA bAhyopakaradravyendriya ane abhyaMtarApakaraNadravyendriya). A rIte dravyendriyanA
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 vatatva. indriyanuM svarUpa. 63. 4 bheda thayA, te darekane sparzanendriyAdi pAMca sAthe bheLavatAM (5*4=20) kula vIza bheda thAya, paraMtu spazananivRttivyandriyane bAhyabheda nahiM hevAthI, te eka bhedane bAda karatAM dravyendriyanA kula 19 bheda thAya che. vaLI pAMceya bhAvendriyanA . paNa labdhi ne upayogathI babbe bhede gaNatAM bhAve. ndriyanA kula 10 bheda thAya che. A rIte dravyendriyanA 19 tathA bhAvendriyanA 10 maLI kula 29 bhede iMdriyonA thAya che. (IndriyenA 29 bhedanI gaNatrI. prakAra trIje.] nivRtti upakaraNa bAhA ne atyaMtara, bhedathI dravyendriya cAra prakAre tathA 'labdhi ne upayogathI bhAvendriya be prakAre che. te darekanA sparzanAdi pAMca pAMca prakAro che, tethI kula "685=30" trIza bheda thAya che. paraMtu bAhyasparzananivRttidravyendriyano eka bheda ocho thatAM kula 29 bhede iMdriyAnA thAya che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMdriyanA ra9 bhedane nakazo (1). Indriya 64. cendriya bhAvedriya nivRtti upakaraNa labdhi upAgala che. zag` = wee, | atyaMtara bAhya abhyatara bAhya spa 2 dhrA ca zro spa 2 dhrA ca 2 za sa @ @ | | | | | | | | | | | ne ne dri ri dri ne ne dvi $ 5 2 zrA ca o ra ghA ca zro | %i dvi ya %i ya %i driya ndri zuM sagaNe zuM 2 sa Ne zuM ya ya ya ya ya ya ne ne %i riddhi ne nidra ri ndri %i driya ndriya driyandriya parzarasaghANe cakSa0 zrotre ca ya ya ya ya sparza. rasa dhrA ca0 zro sUcanA-sparzanendriyanI bAhyanivRtti nahiM hovAthI, teno eka bheda ocho thatAM 29 bheda thAya che. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzendriya rasanendriya dhrANendriya cakSurindriya zrovendriya divyara50 bhAva50 dravyaghA bhAvaghA vyaca0 1-1 bhAvacaka - | | | | | nitti upakaraNa labdhi upa| nivRtti upakaraNa la upa- nirva upa la (atyaMtara) | spa0 yAmI. bdhi yoga tti karaNa bdhi upa ghA ghATa | | ca0 yoga bAhya abhya _| | | | cakSu bAhya atyaMtara | bA. a. bA. a bAhya aLyuM divyarasa bhAvarasa dravyo bhAvazo. nivRtti upakaraNa labdhi upayoga rasa rasa nivRtti upakaraNa labdhi - upaya' | zrotrendriya kondriya bAhya a bAhya ane bAhya alpe. bAhya abhyatara IdriyonA ra0 bhedone nakazo-(2). [65]. T
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa IdanA 20 bhedAne nakaze- (3) Indriya kabeMkiya-10 bhAkiya-10 atyaMtara- bAhya- ] bAhyo- labdhibhAveMnivRtti-5 nivRtti-4 ! pakaraNa-5 driya-5 atyaMtarapakaraNa-5 upayogabhAkiya 5 sUcanA- loka prasiddhi pramANe sparzanA, rasanA ghANa, cakSu ne zrotra e pAMca bhede IdrinA mukhya gaNAya che; te mujaba ahiM dareka bhedanI pAMca pAMca saMkhyA gaNelI che. athata darekanA pAMca pAMca bhedo gaNAya che. AmAM vizeSatA e che ke, sparzanendriyane bAghanirvatti nahiM hevAthI, bAhyanivRttidravyendriyanA cAra ja bheda gaNelA che, tethI tene eka bheda ocho thatAM kula 29 bhedo thAya che. A * [vidhArthI varganI anukuLatA mATe IkiyanA bhedanI gaNatrInA traNa prakAra tathA tenA traNa jAtanA nakazAo batAvI, te bhedanAM 28 akhaMDa nAmo ne ke tathA te dareka bhedenA artho AgaLa batAvavAmAM Ave che.]
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> rasana -IndriyonA 29 bhedanA akhaMDa nAmavALe koThA1 atyaMtara-sparzana-nirvattidravyendriya ! 15 bAhya sparzanepakaraNa bendriya 16 , rasanopakaraNa che , prANa 17 , ghANopakaraNa che " cakSu 18 , cakSurUpakaraNa che che zrotra 19 - zrotropakaraNa bAhya-rasana-nivRttidravyendriya labdhi-sparzana-bhAvendriya che prANu , , rasana che cakSu ' >> dhrANa , zrotra - , cahyuM atyaMtara sparzanepakaraNa dravyendriya , zrotra , rasanepakaraNa 25 upayoga-sparzana-bhAvendriya ghANopakaraNa , rasana i dhrANa , cakSurUpakaraNa , zrotropakaraNa zrotra 1 jIvatara. IdriyaprANu varNana. -
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68, padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa indriyabhedanA artha. drandriya puka lamaya jaDa Inidraya. athavA bhAve driya kAraNa cha puDalenI banelI Indriya. bhAvendriya= AtmAnA pariNAmarU5 Indriya. nivRtti= racanA athavA AkRti. atyaMtara= aMdaranA bhAgamAM rahela. bAhya= bahAranA bhAgamAM rahela. atyaMtaranivRttidravyendriya=IndriyanA aMdaranA bhAganI racanA. athavA IMdriyanA aMdaranA bhAgamAM rahelI, AMkhathI joI na zakAya tevA svaccha pukalenI ke AtmapradezanI AkRti. - bAhanivRttidravyendriya= IndriyanI bahAranI racanA. athavA bahAranA bhAgamAM rahelI, saune dekhAya evI AkRti.(jemake- kandriyanI karNapapaiTikA-kAnapApaDI tathA AMkhanA DoLA vagere) A bahAra dekhAtI dareka IdriyenI AkRti, bAhyanivRttidravyendriya kahevAya che. jyAre sparzendriyazivAthanI prasiddha cAre IndriyanI aMdaranI ne bahAranI AkRti judI judI hoya che, tyAre sparzendriyanI abhyataraAkRti ane bAhAAkRti eka ja hoya che. kAraNa ke, zrotredriya vagere indriyane kAnapApaDI vagere bAhya
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva. ikiyaprANa varNana AkAra jema jude che, tema sparzanendriyane bAho AkAra jude nathI. bAhyanivRtti (bAhyaAkRti) judI judI jAtanA mAM jyAre judI judI jAtanI hoya che tyAre atyaMtaranivRtti (=aMdaranI AkRti) to tamAma jImAM samAna AkAravALI ja hoya che. (je IdrinA AkAramAM kahela che). upakaraNa= indriyane, viSaya grahaNa karavAmAM upakAraka zakti. jemake- sparzendriyanI sparzanazakti, rasanendrithanI AsvAdanazakti, dhrANendriyanI gaMdhagrahaNa zakti, cakSurindriyanI rU5 grahaNazakti ane zrotrendriyanI zabdagrahaNazakti. A zakti pulanI samajavI.A zaktinA sahakAra zivAya nivRttiIndriya svataMtra rIte jJAna pidA karI zakti nathI, mATe ja A zaktinuM nAma "upakaraNa (=upakAraka) rAkhela che. upakaraNa dvacendriya IndriyanI AkRtimAM, eTale ke- atyaMtara nivRttidravyendriyamAM rahelI, pota potAnA viSayane jANavAnI je paulika zakti, te upakaraNadravyendriya kahevAya. A zakti je aMdaranI hoya te, te "abhyataraupakaraNenidraya" kahevAya ane bahAranI hoya te bAhya-upakaraNendriya kahevAya.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa labdhi IndriyanI zaktione rokanArA karmane kSapazama. upayoga=viSayagrahaNa. athavA sAmAnya ke viziSadha. labdhibhAvedriya= zAnane kinArA (matijJAnAvaraNAdi) karmane AtmAnA pariNAmarUpa je kSapazama te "labdhibhAvendriya kahevAya. athavA IndriyadvArA te te viSayanI bAdha karavAnI AtmAnI je zakti, te paNa "labdhibhAvendriya kahevAya. upayogabhAvendriya=AtmA je IndriyanA (viSayagrahaNa5) upagamAM vartate heya, te Indriya upagabhAvendriya" kahevAya. athavA labdhi, nirvatti ane upakaraNarUpa tripuTIthI thatuM, te te spardhAdi viSayane sAmAnya ke vizeSa je bodha te "upagabhAvendriya para kahevAya. athavA viSayone grahaNa karavAmAM cetanA zaktine vyApAra paNa upagabhAvendriya kahevAya. - upayoga e matijJAna cakSudarzana ane acakSudarzana vagere svarUpa che, mATe vastune sAmAnya ke vizeSa bodha, te "upaga' kahevAya, A badha e eka jAtano AtmAne pariNAma che, mATe te "bhAvendriya" paNa kahevAya. vana- upayogane Idriya kema kahevAya ? kAraNa ke- dithonuM phaLa je jJAna-je sAmAnya ke vizeSa bodha, te paja upayoga che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva. I priyaprANa varNana. 31. sarva saMsArI jI labdhi ane upaganI apekSAe ekendriya temaja paMcenidraya paNa kahI zakAya che. juo- ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA sarva saMsArI jemAM pAMca iMdriyanI labdhi hoya che. A labdhi (IdriyAvaraNu=matijJAnavaraNanA) pazama5 hoya che. upaga eTale viSayAvabodha karavAno vyApAra. je eka samaye eka ja hoya che. labdhi jyAre eka jIvane eka samaye pAMce IndriyanI heya che tyAre upayoga eka jIvane eka samaye ekaja Indriyane hoya che. mATe labdhi- (IndriyonI apekSAe harakoI saMsArIjIva paMcendriya kahI zakAya ane upayogaIndriya) nI apekSAe ekendriya paNa kahI zakAya. paMcendriya gaNAtA jemAM pAMceya Indriyane (dandriyAvaraNa= matijJAnAvaraNa karmana) kSapazama che, pAMce dravyakti che ane pAMca IndriyonA viSaye paNa javAba- vastutaH labdhi nivRttine upakaraNa, e traNanA samudAyapaja upayoga che. eTale ke upayoga e kArya che. ane upayuMkata traNane samudAya tenuM kAraNa che, chatAM upacArathI ata kAryamAM kAraNane Arepa karIne upayogamAM paNa Idriya kahela che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdicuta navajJattva. prakaraNa, mAjIda hAya che, chatAM paNa 'eka samaye e upayoga DAi zakatA nathI" e svabhAvasiddha niyamAnusAra, eka samaye eka IndriyathIja jJAna thaI zake che. jemake 7. koi TAlIyA mANusa, khare khAre, ughADe mAthe, elacI vagere sugandhi vastuvALI kaDaka talasAMkaLI khAtA khAtA nadI utare che. ahiM ekI sAthe pAMca indricAnA viSayA vidyamAna che. jIe-- kharA apAra heAvAthI sUryanA pracaMDa kiraNAnA tApanA uSNupa tathA nadInA vheNune zItapa e sparzendriyanA viSaya che, talasAMkaLImAM rahelI madhuratA e rasanendriyanA viSaya che, talasAMkaLImAM nAMkhelI elacI vagerenI sugaMdha e ghrANe ndriyanA viSaya che, talasAMkaLInA svarUpa-raMga e cakSurindriyane viSaya che ane te khAtAM kaT kar zabda thAya che te zrotrandriyanA viSaya che. A rIte eka kALe pAMca indriyanA viSayA meAnu che, chatAM eka samaye eka ja IndriyathI jJAna thai zake che. eTale ke- je samaye sparzendriyanA upayAga hAya, te samaye rasanendriyAdine upayAga na heAya ane rasanendriyanA upayeAga hAya tyAre rasanA zivAyanI ekeya indriyanA upayAga na hAya. A rIte eka samaye pAMcamAMthI kAi paNa eka indri
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva iMdriyaprANa vana. yanA upayAga hAya, paraMtu ekathI adhikanA na hAya. sAra e AvyA ke,-saMsArI harakeAi jIva eka kALe eka upayAga (indriya) vALA ja hAi zake che, mATe sa sa sArI upayAgathI ekendriya paNa che. ane dareka saMsArI jIvane pAMce indriyanA kSayApazamarUpa labdhi hAvAthI, labdhithI sarvasaMsArI pa Mcendriya paNa che. paraMtu dravyaindriyano apekSAe pAta peAtAnI yAgyatA pramANe jIvA eka be traNa cAra ke pAMca indriyavALA manAya che. arthAta jIvAmAM ekendriyathI mAMDIne pacendriyapaNAnA vyavahAra dravyendriyanI apekSAe thAya che. 93. 1. prazna-uparyukata TAlIyAnA udAharaNamAM pAMca indriyanuM jJAna ekI sAthe thatuM haeNAya evA anubhava thAya che, ane Apa kahe che ke eka samaye eka ja indriyanuM jJAna thAya che, teA zuM anubhavane virodha nahiM Ave / uttara-- nA. te sAceA anubhava ja nathI. bhramaNArUpa hAvAthI kheATA che. kAraNake- kramaza: eka eka indriya(thI)nuM jJAna thAya che, chatAM paNa samayanI atyaMta sUkSmatAnA kAraNe eka samaye aneka indriyanA jJAnane ApaNane bhrama thAya che. ane tethI ja bhinna bhinna samaye thatA kramika jJAnanI ApaNane khabara paDatI nathI. dAkhalA tarIke-- eka laSTa puSTa helavAna
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa, - uparA uparI mUkelA kamaLanA sA pAMdaDAM upara jorathI tIkSNa bhAlu mAre, te te bhAlu ekadama seA pAMdaDAMne bhedIne ArapAra utarI jAya che. ahiM jonAra vyakti tarata elI uThaze ke A vhelavAne ekI sAthe ~eka kALe seA ce pAMdaDAM bhedI nAMkhyAM. have ahiM samajavAnI jarUra che ke jyAM sudhI vheluM pAMdaDuM na bheDhAya tyAM sudhI khIjAmAM bhAlu pesI zake nahiM bIjuM na bhedAya tyAM sudhI trIjAmAM pesI zake nahiM, mATe pUrva pUrvanA pAMdaDAnA bhedana pachIthIjauttara uttaranA pAMdaDAmAM bhAlu pesatuM hevAthI, je samaye sauthI uparanu` pAMdaDu... bhedAyuM te samaye tenI nIcenuM bIjuM pAMdaDu bhedAyuM nathI, je samaye nIcenuM bIjuM bhedAyuM te samaye tenI nIcenuM trIjuM bhedAyuM nathI, ema kramazaH darekanA bhennanakALa judA judA che, chatAM samayanI atyaMta sUkSmatAne laine prekSakane- jonArane ekI sAthe bhedAyAne jema bhrama thAya che, tema prastuta TAlIyAnA udAharaNamAM paNa pAMce IndriyAnu ekI sAthe jJAna thAya che, evA je anubhava te paNa bhrama ja che. mATe bhramarUpa khATA anubhavane virAdha heAI zake ja nahiM. 4. 2. prazna--pAMce indriyAnA (tathA be traNa ke cAra IndriyanA)viSayeA meAjIda heAya tevA prasaMge kaI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatattva. hadiyaprANu varNana. 75. ikiyathI athavA kaI IndriyanA viSayanuM jJAna thAya? uttara-je IndriyanA pazamanI prabaLatA hoya, athavA je IndriyanAuttejaka sAdhananI sabaLatA hoya, tenuM jJAna thAya.arthAta te te IndriyanA kSapazamanI tathA uttejaka sAdhananI prabaLatA temAM niyAmaka che. 3. prakana - ekendriyone pAMce Indriyone layopazama hoya che, to teone bhinna bhinna kALamAM pAMce IndriyenuM jJAna kema na hoya ? uttara- bendriya paNa temAM sAdhana ( kAraNa) hovAthI, jeTalI drandriya hoya teTalAM ja jJAne anukrame thaI zake, adhika nahiM. mATe ekandriyane phakata ekaja sparzarUpa dravyendriya hevAthI, mAtra pazendriyanA viSayanuM ja jJAna=bhAna) hoya, paNa anya IndriyenuM jJAna na hoI zake. IndriyonAM sthAna mApa pramANane AkAra, 1. pazendriya-sparzendriyanuM sthAna sarva zarIra che. arthAt sparzendriya AkhA dehamAM uparanA ane aMdaranA bhAgamAM patharAyelI che, aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI che, aMdarathI ne bahArathI zarIra pramANa vistAravALI che, AMkhathI dekhI na
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha6, padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa zakAya tevI sUma che ane zarIranA AkAravALI atyaMtaranivRttirUpa ekaja bhedavALI A Indriya che. 2. rasanendriya mukhanI aMdara dekhAtI hAmAM upara ane nIcenA bhAgamAM patharAyelI che, aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI pAtaLI che, aMgulapRthapUrva vistAravALI arthAta 2 thI 9 aMgula lAMbI pahoLI che, AMkhathI dekhI na zakAya tevI sUma che, ane ghAsa ukheDavAnI kharapI athavA astrAnA AkAravALI atyaMtaranivRttirUpa A ikyi che. 1. je jIvane jevA jevA AkArane deha hoya, tevA tevA AkAravALI arthAta pita pitAnI kAyAnA AkAravALI hovAthI, sparzendriyane AkAra bhinna bhinna hoya che. 2. ApaNuM zarIra upara dekhAtI cAmaDInA bahAranA temaja aMdaranA bhAgamAM paNa atyaMtaranivRttisparzendriyanA paramANuo vyApta thaIne rahelA che, jethI ThaMDu pANI pIdhA pachI aMdaranA bhAgamAM paNa zItaLatAne anubhava thAya che. vaLI A indriya abarakhanA paDa jevI che, temAM tvacAcAmaDInI bahAranuM ne aMdaranuM paDa juduM nathI paNa eka ja che. kAraNa ke- madhyabhAgamAM sparzendriyanA paramANuo nathI mATe madhyabhAga polANa vALA hoya che. 3. A rasanenyinuM paNa ati pAtaLuM eka ja paDa jIvhAnA upara ne nIcenA bhAgamAM patharAyeluM hoya che, paNa madhyabhAgamAM hotuM nathI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. vatana. driyaprANu varNana. has. 3 dhrANendriya dekhAtI nAsikAnA polANamAM uparanA bhAgamAM AvelI che, aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI pAtaLI ane teTalI ja lAMbI hoLI che, AMkhathI dekhI na zakAya tevI sUkSma che ane paDaghama athavA atimukata nAmanA pupanA AkAravALI atyaMtara nivRttirUpa A Ikriya che. 4 cakSurindriya-cakSunI kIkInA tArAmAM rahelI che, aMgulanA asaMkhyAtmA bhAga jeTalI pAtaLI che, teTalIja lAMbI pahoLI che, cakSuthI dekhI na zakAya tevI sUkSma che ane masUra athavA caMdranA AkAravALI atyaMtaranivRttirUpa A ikiya che. 5 zregnendriya- kapampaTikA (=kAnapApaDI)nA pilANamAM rahelI che, aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalI pAtaLI tema ja teTalI ja lAMbI-hALI che ane kadaMbavRkSanA puSpa sarakhA AkAranI mAMsanI eka goLIrUpa atyaMtaranivRtti (AkRtti) maya A iMdrica che. upara batAvela dareka Idriyane AkAra atyaMtara iMdriyane samaja, paraMtu bahAra dekhAtI iMdriyane nahiM. kAraNa ke- bahAra dekhAtI iMdriye te bAhyanivRttikabhendriya kahevAya che, tenA darekanA AkAra judI judI jAtanA chomAM judI judI jAtanA na
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha8. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa hevAthI, koI eka niyata AkAra heta nathI. dAkhalA tarIke kaNendriya-zroyinI bAhya AkRti manuSyamAM be AMkhanI paDakhe laMbagoLa uMcA nIcA bhAgavALI chIpa sarakhI hoya che, gheDAnI bAhyakaraNendriya nIcethI pahelI ane uparathI ochI thatI cheDe aNIdAra temaja vaLI gayelA paDavALI AMkhanI paDakhe upara heya che, tyAre hAthInI te taddana sUpaDA jevI kaNanI bAhya AkRti hoya che. e pramANe prANIomAM bAhA AkRtio (=bAhanivRttidravyandri), bhinna bhinna hovAthI amuka niyamita AkAra kahI zakAya nahi, paraMtu atyaMtara AkRti (=atyaMtaranittIndriya) dareka jIvamAM eka sarakhA AkAravALI hoya che, mATe upara kahelA IndriAnA AkAra atyaMtara indriyenA ja samajavA. A atyaMtara Indriye ja pita pitAnA viSane badha karAvI zake che, tethI ja A atyaMtara ItinI AkRtineja zAstrakAre sparzendriyAdi prasiddha pAMca Indriye mAne che. bahAra dekhAtI AkRtio te te te Indriyane rahevAnAM nivAsa sthAnake che, paraMtu Idriya nathI, dAkhalA tarIke- AMkhane DeLo ke kIkI e cakSurindriya nathI, paraMtu cakSurindriyanuM nivAsa sthAna che. A rIte dareka IndriyamAM samajavuM.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. IdriyaprANuM varNana. 79. IndriyonA viSayagrahaNanI utkRSTa tathA jaghanya kSetramaryAdA sparzanendriya rasanendriya tathA dhrANendriya vadhumAM vadhu 9 ejana dara rahelA padArthanA sparza rasa ne gaMdharUpa pita pitAnA viSayane grahaNa kare che. zrotrendriya utkRSTathI 12 yojana dUra thayelA zabdane grahaNa karI zake che. ane cakSurindriya eka lAkha ejana dUra rahelA nisteja padArthane nihALI zake che. caMdra sUryAdi jevA tejasvI padArthone te aneka lAkha jana dUrathI paNa nihALI zakAya che. juo- 21 lAkha yeAjana uparAMta dUrathI paNa puSkarArthanA manube caMdra tathA sUryane nihALI zake che. cakSu jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAmA bhAga jeTale dUra rahelA padArthane grahaNa karI zake che ane bAkInI Indriye jaghanyathI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM dUrathI AvelA potAnA viSayane grahaNa karI zake che. 1 navajana dUra rahelA padArthonA temAMthI nIkaLIne TA paDelA keTalAka pudagalo AvIne sparzendriyAdi indriyane aDe che, tethI ja te dUra rahelA padArthonA sparzadine paNa grahaNa karI zake che yA anubhavI zake che. 2 te (=viSayane grahaNa karanArane te te viSayano anubhava
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. prAkArI ane aprApyakArI indriya. sparzanendriya, rasanendriya, dhrANendriya ne zrotrandriya, e cAra kriye prAkArI che ane cakSurindriya aprApyakArI che. prApyakArI-pitAne prApta thayelA (=spalA ke aDakelA) viSayane ja grahaNa karI zake te. aprApyakArI-pitAnA viSayane prApta thayA zivAya (aDakyA zivAya) durathI grahaNa kare te. dAkhalA tarIke,- sparzanendriyane unA ke ThaMDA pANane sparza thAya che tyAre ja, eTale ke pANI ne sparzanA banene paraspara saMbaMdha thAya che tyAre ja pANImAM rahelI uSNatA ke zItaLatAnuM bhAna thAya che. e rIte cakSu zivAyanI cAre IndrimAM pitapotAnA viSayane paraspara saMbaMdha thAya tyAre ja te te viSayane anubhava thaI zake che, mATe cakSu zivAyanI cAra Indriya prAkArI che ane cakSu te aprApnaviSayane, eTale ke pitAne nahiM aDakelA evA dUra rahelA padArthane grahaNa karI zake karanAra) AtmA ja che, chatAM te te IdriyadvArA AtmA viSaya bodha karI zake che, mATe kAramAM eTale kAraNamAM kAryane upacAra karIne Indriya viSaya grahaNa karI zake che." tema kahela che.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva. indriyaprANa varNana. 21. che, paraMtu prApta viSayane nahi, mATe cakSu aaN aprApya kArI che. maiM cakSunI aprApyakAritA. [jaina te naiyAyikanA saMvAdarUpa cakSu-IMdriyanI prApyAprApyakAritva mImAMsA] jaina mAnyatA mujaba cakSu aprApyakArI che ane naiyAyika vagerenI mAnyatA mujaba cakSu prApyakArI che. prApyakArI=peAtAne prApta thayelA viSayane ja grahaNa karI zake te. eTale ke- viSayane aDakIne edha karAvanArI indriya. aprApyakArI=svasthAnamAM rahIne ja, nahiM prApta thayelA viSayane dUrathI ja grahaNa kare te. eTale ke- aprApta cAne aspRSTa padAnA dUrathI ja peAtAnA sthAnamAM rahIne ja medha karAvanArI iMdriya. taiyAyika "je je khAdya iMdriya hAya, te te prApyakArI ja hoya" e niyama pramANe jInhA jema bAhya IMdriya hovAthI prApyakArI manAya che, tema khAdya IMdriya hAvAthI cakSuiMdriya paNa prApyakArI che, ema mAnavuM joie. jaina cakSu jo prApyakArI hAya tA, "zAkhA tathA caMdramAne huM ekI sAthe beu chuM." e pramANe paraspara mAleAnA aMtaravALI e vastunA samakAlIna daCnanuM jJAna thai zakaze nahiM, kAraNa ke, cakSudrArA nirIkSaka, prathama zAkhAte nihALe che ane tyAra bAda caMdramAne nihALe che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. vaLI cakSu aprApyakArI hevAthI ja atyaMta pAse rahelA temaja aDakelA aMjanane ke taNakhalAne na - tamAruM kathana satya che, paraMtu kamaLanA uparA uparI mUkelA se pAMdaDAMne tIkSaNa bhAluthI bhedI nAMkhanAra pahelavAna mAne ke, meM ekI sAthe so pAMdaDAM bhedI nAMkhyAM, te te tenI bhramaNA che. kAraNa ke- jyAM sudhI sauthI uparanuM pAMdaDuM nahi bhedAya tyAM sudhI tenI nIcenuM bIjuM nahiM bhedAya ane bIjuM nahiM bhedAya tyAM sudhI tenI nIcenuM trIjuM nahiM bhedAya. ema anukrame eka pachI eka pAMdaDuM bhedAya che, chatAM samayanI ati sUkSmatAne laIne ekI sAthe bhedAyAnI jema bhramaNa thAya che, tema ahiM paNa zAkhA dITha pachIthI ja caMdra dekhAya che chatAM bannene eka kALe jovAnuM je jJAna thAya che, te kevaLa bhramaNAja che ane te kALanI sUkSmatAne ja AbhArI che. mATe bhramaNAvALA khoTA udAharaNathI cakSunI prApyakAritAmAM vAMdho Avato nathI. | jaina- tame cakSane prAyakArI kahe che, te te dekhAtA mAMsanA geLArUpa che ke tethI keda judI ja sUma vastu che ? naiva- cakSu e eka jAtanA mAMsanA goLArUpa che. jaina- vArU. te mAMsanA gaLAne padArtha AvIne bheTe che ke te padArthane jaIne bheTe che? naiva- mAMsanA gALArUpa cakSane padArtha AvIne bheTe che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyaprANa varNana. paNa dekhI zakatI nathI. kAraNa ke dUrastha padArthane grahaNa karavA te ja tenA viSaya che. 1. jIvatatva. 83. jaina- paryaMta vagere padArthoM AvIne kAMi cakSune bheTatA dekhAtA nathI, e vAta pratyakSasiddha che, mATe pratyakSanA virodha AvatA heAvAthI cakSune padArtha AvIne bheTe che' e vAta khATI re che. nai- mAMsanA gALArUpa cakSu, padArthane jaIne bheTe che, arthAta cakSu pe|te viSayakSetramAM jAya che ane padArthane bheTa che ema mAnazuM. jaina- jo cakSu pAte jyAM padArtha che tyAM jane padArthone bheTe che, ema mAnaze| te je samaye mAMsanA gALArUpa cakSu peAtAnu sthAnaoADhIne viSayakSetramAM padAtha pAse gai, te samaye kATara(polANu)vALA junA vRkSanI jema AMkhanA khADAvALe mAnava thaI javA joe, ane tema thatuM nathI, mATe cakSu padAne jate bheTe che, e vAta paNa vajuda vinAnI Thare che. 1- ame cakSune dekhAtA mAMsanA gALArUpa nahi mAnIye paraMtu eka sUkSma vastu mAnazuM. jaina- te sUkSma vastu amUrta (=arUpI) che ke mU (=rUpI) iM ? . ' nai- sUkSma cakSu amUrta che. jaina- jo tamArI mAnelI sukSma cakSu amRta che, te AkAza amUrta hAvAthI vyApaka che, tema cakSu paNa vyApaka thai jaze ane cakSunI vyApakatA mAnI zakAya tema nathI. kAraNake cakSunI vyApakatA mAnavA jatAM sarvAMtra tenI prApti
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa kai indriya kayA jIvane heya? spanA- tamAma saMsArIne hoya che. rasanA- pRthvI, jaLa, agni, vAyu ne vanaspatirUpa pAMca sthAvara zivAyanA sarvasaMsArIne heAya che. tathA sarvanuM jJAna thaI javuM joIe? ane ema thatuM nathI. mATe vyApakatAdi deSane laine amUrta mAnI zakAya tema nathI ja. - sukSma cakSu amUrta che, ema mAnavAmAM vyApakatAdi doSa lAgu paDe che te, ame tene mUta mAnazuM. jena- je sUkSma cakSu mUrta che ema mAnaze to paNa tamAre nistAra nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM prAkAra ( killA) vagere vizALa vastune te grahaNa karI zakaze nahi. jema nakha levAnI neraNuM nAnI che, tethI te pitAne ucita nakhanuM chedana karI zake che, paraMtu parvata chedI zakatI nathI, tema cakSane mUrta mAnavA chatAM, sUkSma hovAthI killA jevA vizALa padArthone te grahaNa karI zake nahiM. kAraNa ke te tenI zakitanI bahArane viSaya thaI jAya che. mATe "sUkSma cakSu mUrta che e tamArI vAta paNa saMgata thatI nathI. ne- cAlAkIthI AMkhamAM dhULa na nAMkho. amArI vAta dIvA jevI susaMgata che. juo dIvAnI jyoti mULa sthAnama nAnI hoya che, AgaLa jatAM vistAra pAme che ane moTI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. indriyaprANa varNana. dhrANa-sthAvara tathA dvIndriya zivAyanA jIvone hoya che. cakSu sthAvara, dvIndriya tathA trIndriya zivAyanA sarvasaMsArIne hoya che. | zrotra-phakata paMcendriya jIvane ja hoya che. vastune grahaNa kare che; tema sUkSma mUrta cakSu paNa nAnI hevA chatAM paNa jema jema AgaLa jAya tema tema dIvAnI ti nI jema vadhatI jatI hovAthI kilA jevaDI moTI vastune paNa grahaNa karI zake che. mATe maherabAna ! amArI susaMgata vAtane cAlAkIthI asaMgata na TharA. jaina - tamArI vAta ThIka che, paraMtu dIvAnI jyoti nAnI tathA moTI hoya che te to pratyakSa siddha che; paraMtu jatI tamArI cakSu nAnI ke moTI ekeya svarUpe dekhAtI nathI, mATe sUkSma mUrta cakSu paNa siddha thaI zakatI nathI. na - amArA mata pramANe to, bhIMta ADI AvatAM cakSu khalita thAya che ane tethI bhIMtanI pAchaLanI vastu joI zakAtI nathI; paNa tamArA aprApyakArInA mata pramANe te, cakSu svasthAnamAM ja rahe che ane viSayasthaLamAM jatI nathI, tethI bhIMta vagere ADI Ave to paNa cakSune khalanAne te saMbhavaja raheto nathI, mATe bhIMtanI A taraphanI vastu jema dekhAya che, tema pelI taraphanI (eTale ke- bhIMtanI pAchaLa rahelI) vastu paNa dekhAvI joIe.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. [saMkhyAnI apekSAe ikinI nyUnAviktA. paMcedriya jagatamAM sauthI ochA hovAthI duniyAmAM zrotrendriyanI saMkhyA sauthI ochI che, jina- alabatta! amArA mata mujaba cakSane khalanAno saMbhava nathI, paraMtu bhIMta vagere tenAM vyAghAtaka te jarUra che ja. kAraNa ke, cakSu dUra rahela vastune leha cuMbakanI jema vasthAnamAM rahIne ja grahaNa karI zake che, paraMtu kayAre ? je vacamAM kaI vyAghAtaka na hoya tyAre. aDakyA vinA paNa dUrathIja lohacuMbaka jema loDhAne uchALe che, ane je vacamAM koI vyAghAtaka(narodhaka) vastu ADI AvI jAya che, tema banatuM nathI. tevI rIte bhIMta vagere vyAghAtakanA maLavAthI cakSu viSaya grahaNa karI zakatI nathI, mATe cakSunI aprApyakAritA abAdhita ja rahe che. bhIMta tathA bhUtaLa vagere cakSune roke che, ema je mAne te aMjanasipurUSa bhUmimAM rahelA nidhAnane paNa nihALI zake che, te na nihALI zake. mATe cakSu aprApyakArI che ane lohacuMbakanA AkarSaNanI jema dUrathI ja jJAna karAvI zake che, ane kaI vyAghAtaka vastu maLe yA ADI Ave to jJAna karAvI zakatI nathI, ema mAnavuM joIe. tamArA (naiyAyikenA) matamAM bhIMta cakSune khalanA kare che ane chidra rahita kAcano sIso, aMdara rahelI vastu dekhAtI hovAthI, khalanA nathI karate Ama vyAghAtakanI vilakSaNatA mAnavI paDe che eTaluM ja nahi paraMtu anubhavamAM nahiM
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. tatva. indriyaprANa varNana. 87. tethI cakSuriMdriyanI saMkhyA vizeSa adhika che, tethI dhrANedriya vizeSa adhika che, tethI rasanedriya vizeSa adhika che, ane tethI spathedriya anataguNa adhika che. kAraNake,-sAdharaNa vanaspatinA jIve anaMtA che. AvatI evI sUkSma cakSu mAnavI paDe che. mULamAM aNu ane AgaLa jatAM sthUla rUpA mAnavAM paDe che. tema ja te upeAnI utpatti ane vinAzanI paraMparAdi te vividha deASAnI jaTIla jALamAM phasAvuM paDe che. vaLI cakSu prApyakArI ja hAya !, eTale ke svasthAna cheADIne viSaya kSetramAM jaine padArthone bheTatI heAya teA, agninA sAmuM jotAM, agnine sparza thavAthI cakSune dAha thavA joie ? tathA jaLArAya jovAthI, jaLanA sa Msaga thI cakSu zItaLa temaja bhInI thaI javI joie ? A badhuM anubhavamAM nathI AvatuM, tethI anubhava virUddha tuM aneka dekhe heAravA paDe che, ane cakSu mULa sthAnamAM rahIne ja nAna karAve che tathA vyAdhAtakanI vilakSaNatAmAM jJAna karAvatI nathI, ema mAnavAmAM ukta dAkhe| paikI ekeya doSa lAgu paDatA nathI; mATe cakSu aprApyakArI che, e tattvataH siddha thAya che. na--huM tattvamana mahAzaya ! Aja sudhI huM cakSunI prApyakAritAnA gumAnamAM mhAlatA hatA ane ajJAna aMdhakAramAM aTavAtA hatA, paraMtu AjanI tamArI AvI sacoTa dalIlAthI mAruM te gumAna utarI gayuM che ane AjathI cakSunI aprApyakAritA'nI sAcI mAnyatAnA rAhe huM Avu chuM. huM satyamAdaka ! Apane mArA hArdika abhinaMdanAthI navAjI kRtArtha thAuM chuM.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jeTa vistAra, 1 IdriyanAM sthAna-mApa-pramANu ne AkAra jaNavanAre ke. Idriyone | IdriyonAM jADAI-pAtaLAI [(tathA laMbAI-ho- vistAra pramANu AkAra nAma. sthAna |LAi ) nuM mApa.. | svadehAnusArI 1 sparzanA aMgulane asaM- | pota potAnI kAyA sarva zarIra (potAnA zarIra khyAtamo bhAga. ) AkAra. chaThThA no upara Atama-aMgula- | pRthakatva (=ra thI! khurapA ke astrAkAra - aMgula) nAsikA 3 dhrANa. | (nA polANamAM Atma-aMgulano 1 paDaghama athavA uparano bhAga) asaMkhyAtamo bhAga atimukta pubpAkAra AMkha (nI masUra athavA 4 cakSu kIkInI tArA) caMdrAkAra 2 rasanA, IS A za ) padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. 5 zrotra. JkAna pApaDInuM chidra kadaMbapuSpAkAra
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ iMDyAnI janya te utkRSTa kSetramaryAdA, prApyakArI ke aprApyakArI ? tathA darekanA viSayane jaNAvanArA kAThA, janyathI keTale indriyanAM nAma krUthI AvelA viSayane grahe ? 1 sparzendriya. 2 rasanendriya 3 ghrANendriya. aMgulanA asajyAtamAM bhAga 5 zrAvendriya "" :9 aMzulanA 4 cakSurindriya sa MkhyAtamA bhAga jeTale dUra rahelA viSayane grahe ? gulanA asakhyAtamA bhAga utkRSTathI keTale dUthI AvelA viSayane grahe ? (AtmAMzulathI) 9 yAjana .. "9 (AtmAMgulathI) kAMi adhika 1 lAkha yeAjana dUra rahelA abhAsvara rUpane grahe. (AbhAMgulathI) 12 ceAjana . prApyakArI ke aprApyakArI ? prApyakArI 99 99 aprApyakArI prApyakArI. viSaya, 8 prakArane sparzI. 5 prakAranA rama dvividha gaMdha pAMca prakAranu pa traNa prakArA zabda. 1. jIvatatva. kriyaprANa varNana. 89.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasiddha pAMca indriyonA 23 viSaye- sparzana, 2sana, dhrANa, cakSu ne - e pAMca indriyonA anukame spa, rasa, gaMdha, rUpa ne za- e pAMca mukhya viSaya che. te darekanA anukame 8, 5, 2, 5 ne 3 uttara bheda hovAthI kula 23 viSaco thAya che, je nAmavAra nIce mujaba che- 5 IdrinA 23 viSayone kaTho. indriyonAM nAma sparzanendriya. | rasanendriya. | dhrANendriya ! cakSurindriya | bondriya mukhya viSayo ! sparza (8) | sa (5) ! gaMdha (2) [ pa (5) | zabda (3). [1 gurU (bhAre) I1 madhura (mA The) | veta : 1 2cita (jIvamukhya ra laghu (haLa)/ra kaSAya (tUra) 1 surabhi- 1 thI thato zabda) viSayonA 13 mRdu (maLa) | = tikta (kaDavo) gaMdha : 2 pIta (pILuM ! ' acitta." uttara khara (barasaTha)/4 kaTu (tI ) 1 (sugaMdha) | pa zIta ThaMDa)|5 Ama(khATe 2 durabhigaMdha. 4 nIla (lIluM) | vastumAMthI ubheda- 6 uoNa (unA)| (khAre rasa - ( du dha- 1 15 kRNa (kALuM) | bAkInAM rUpe ! panna thatA zabda) cha snigdha | dhura rasamAM kharAbagaMdha) 3 mizraNa *'eka bejAnI (cIkaNo) | gaNela che.) | (jIva ne ajIva, rUla (u)| meLavaNIthI bannenA saMbaMdha padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. 3 ra (lAla) | ( nirjIva-jaDa 23 thAya che. te tha thato zada) |
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. 3 baLa-3 yoganuM svarUpa. 9. - traNa baLa-traNa yoga. - coga= AtmAne paudgalika (pudgalanA AlaMbanavALo) vyApAra, athavA zakti yA sAmarthya. A sAmarthya - A vyApAra mana vacana ne kAyAdvArA pravarte che, mATe yoganA mukhya, maneyoga vacaga ne kAyayega, evA traNa para bheda paDe che. AtmAmAM anaMta vIrya che. vIrya eTale zakti sAmarthya yA parAkrama. A AtmAnA anaMtA vIryane-anaMtI zaktine dabAvanAra-rekanAra vIrmItarAya nAmanuM (aMtarAya) karma che. te karmane jeTale aMze kSaya (ke kSaye pazama) thAya teTale aMze vIryapa AtmAnI zakti prakaTe che. eTale ke, jema jema vIryaMtarAya karmane vadhu kSaya (ke kSayopazama), tema tema AtmAnI zakti vadhu vikasita bane che. A zaktine upaga AtmA mana vacana ne kAyAnA (pudgonA) AlaMbanathI ja karI zake che. dAkhalA tarIke,- alpa zaktivALe mAnavI, lAkaDInA TekA vagara cAlI zakato nathI, eTale ke tenAmAM cAlavAnI zakti hovA chatAM, tene jema lAkaDInA TekAnuM AlaMbana jarUrI che, tema AtmAnI ravayaM zakti che chatAM amuka avasthA sudhI te zakitane pheravavAmAM mana vacana ne kAyA (nA pudgalo) nuM AlaMbana levuM jarUrI che. kAraNa ke chawstha AtmAonI zakti pugalanA sahArA vinA pravartI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAyuita navatattva prakaraNa. manAyeAga= mAnasika ( kriyA ke pravRttirUpa) vyApAra athavA manadvArA vicAraNArUpa AtmAnA sAmarthya nuM pravarttana. 9. zaktI nathI. A laana traNa prakAranA hAvAthI megA paNa jJAnIoe mukhya traNa bheda mAnelA che.AnA peTA bhede 15 thAya che, jenuM svarUpa 6 DakaprakaraNAdithI jANI levuM). - 1. jayAre vicAra / manana karavuM hoya tyAre, kAyayeAganA AlaMbathI DhAkamAM rahela manAvarNAne (eTale ke mananamAM upayegI parabhAnA jatthAene ) java gratuNa kare che, ane peAtAnI vicAraNAne anukULa saMskAra ApI te pudgaaAne manapaNe parimAve che, ane te dgaaAne ja avalakhIne teone (cheADI mUke = )visa che. sAra e che kekAyayeAganA sahakArathI mananayeAgya pudgalrAnuM grahaNa, pariNamana, avalaMbana maiM visarjana ( kriyAmaya ) vyApAra vizeSarUpa je kAyayeAga vizeSa, te manAyeAga' kahevAya . ahiM manevAnA pudgaleAne praNa karavAmAM kAyayeAga kAraNa che ane manana-vicAra karavAmAM manAyeAga kAraNa che. mananA be bheda che, dravyamana ne bhAvamana. vicAraNAne anukULa AkArUpe pariNamelA maneA (varNInA pudgala) thyA te ' drazyamana kahevAya che, ane te dravyamanadvArA je manana-vicAra thAya che, te 'bhAvamana' kahevAya che. A banne mana sa`pi'cendriya jIvane hAya che. ekendriyathI asaMniSaceMdriya sudhonA javAmAM paNa viziSTa dravyamananA abhAvamAM paNa sUkSma evuM bhAvamana hAya
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatattva. 3 baLa-3 yoganuM svarUpa, vacacoga= vacana saMbaMdhI (kriyA ke pravRttirU5) vyApAra. athavA vacana dvArA bhASA (bAlavArUpa) sAmarthyanuM pravartana. che, kAraNa ke- ekendriya, dvIMdriya, TIMdiya, caturiMdriya temaja asaMripaMcendriya jIvomAM sUkSma dravyamana ane a5 manevijJAna zAstramAM mAneluM che. vaLI ekeMdriya vagere ane mUcchita-bebhAnanI jema atyaMta aspaSTa manovijJAna hovAthI subhadravyamAna paNa che, e sAbita thAya che. ' 2. jyAre besavuM hoya tyAre, lokamAM rahela bhAvA(vargaNa) nA pudgalene chava kAganA sahakArathI grahaNa kare che ane tene bhASArUpe pariNAve che, tathA te pariNata pudgalonuM ja AlaMbana laIne (daDA phekanAra tathA bANa choDanAra vagerenI jema) te pudgalenuM visarjana kare che, arthAta teno tyAga kare che. sAra e che ke,-kAyAgathI bhASAvargaNanA putranuM grahaNa, pariNamana, avalaMbana ane visarjana vyApAra (= kriyA) rUpa je kAyayAvizeSa te vacanaga" kahevAya che. ahiM paNa bhASAnA pudgonA grahaNamAM kAyayoga kAraNa che ane tenA pariNamana tathA visarjanamAM vAcanayoga kAraNa che. A bhASA jIvane ja hoya che, jaDa ne nahiM, kAraNa ke,bhASAvargaNanuM grahaNa tathA visarjana chavaja karI zake che. A bhASA bolAtI hoya tyAre temAM vacanaga kAraNa
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94. padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. manAya che. ajIva padArthane paraspara AsphAlana AdithI utpanna thate je avAja, te "achavabhASA kahevAya che. chavabhASA temaja ajIvabhASA bane pugalasamUhapa hevAthI paugalika che. bhASA zabdamaya che. ane te zabda pudgalanA samUharUpa hevAthI mUrta yAne rUpI che, chatAM zabdane taiyAyika AkA zanA guNarUpe ane arUpI mAne che, te vyAjabI nathI. zabda rUpI che, e vAtanI vadhu sAbitI phenogrAphanI zodhakheLa che. zabda rUpI che-pautralika che-mUrta che. mATe phonegrAphamAM te pakaDAya che ane rekorDamAM utarelA-pakaDAyelA. zabdone tasvarUpe rekArDadvArA ApaNe sAMbhaLIye chIe. kenegrAphamAM zabda pakaDAtuM hovAthI ane pavana je taraphano hoya te tarapha zabda vadhu saMbhaLAto hovAthI, tathA bhIMta temaja makAna vagerethI upaghAta pAmate hevAthI, zabda paugalika (kapudgalamaya rUpI) che, e siddha thAya che. kAraNake pakaDAvuM, vAyu tarapha kheMcAvuM ane upaghAta kara ke pAmo te pudgalane ja svabhAva che je zabda AkAzane guNa hoya to AkAzanI jema te sarvatra vyApaka hevo joIe ane koIne upaghAta karavAmAM samartha hovo na joIe, paraMtu zabda sarvatra heta nathI, temaja zrovendriyane upaghAta kare che je anubhava siddha che, mATe te AkAzano guNa nathI, paraMtu eka jAtanA rUpI pudgale ja che, e tarataH siddha thAya che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. vatattva. 3 baLa~3 yeAganuM svarUpa. pa. kAyayAgakAyika (dehanI pravRtti ke kriyArUpa) vyApAra athavA dehadvArA gamana Agamana vagere sAma'nuM pravartta na. A traNa yAga te traNu maLa kahevAya che, te apekSAe maneALa=mananazakti, vacanabaLa=bhASAzakti ane kAyamaLa=zArIrika zakti, evA artha paNa thai zake che. kAyayAganI vizeSatA- vacanayoga ane maneceAga (e anne yAgA) kAyayAvizeSa ja che. te banne ceAgeAmAM kAyayeAganA Teke hAya che. kAyayeAganA sahakAra vinA ukta mane yAgA pravatI zakatA nathI, mATe kAyayeAga e svAdhIna ne svataMtra ceAga che ane vacanayoga tathA manAyeAga ane kAyayogane AdhIna hAvAthI parataMtra che. kAya bhedathI yAganA cha bheda, ukta traNe ceAge zubhakArya mAM pravartatA haiAya tyAre zubha ane azubhakAryamAM pravartatA hAya tyAre azubha manAya che. mATe zubhAzubha kAryanA bhedathI yAga paNu zubha temaja azubha kahevAya che. jIe -- 3 audArika vagere dehanA AlaMbanathI thatA AtmAne je vyApAra, yAne thatI je kAyika pravRtti ke kriyA, te kAyayeAga kahevAya che
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. 1, zubhakAyayoga dAna, dayA, yAtrA, pUjA, brahmacarya tathA pratikramaNadi zubha kAryomAM kAyAnuM pravartana. 2. azubhakAga=hiMsA,cerI,maithuna, tADanA, tarjanA tathA kuceSTA vagere azubha kAryomAM kAyAnuM pravartana 3. bhavacanaga=satya temaja hitakArI bhASaNa, sadupadeza, deva gurU temaja guNIjananA guNagAnAdipa prazasta vacanavyApAra. 4. azubhavacanaga= juThuM bolavuM, sAcuM chatAM pApayukta asabhya bhASaNa, kaThera bhASaNa, DakmazkarIvALuM bhASaNa, marmavedhI bhASaNa, kaTAkSavALuM bhASaNa tathA niMdA, cugalI Adi asadu vacanavyApAra 5. zubhamane gavaparahita citavana, sarvabhASita tattvamanana, dharmadhyAna tathA zukaladhyAna AdirUpa mAnasika zubhavyApAra. 6. azubhamanaga=ahitakArI vicAraNuM, atatvamanana, AdhyAna tathA haidradhyAnAdirUpa mAnasika azubhavyApAra. AtmA jyAre zubha pravRttimAM vartato hoya tyAre zubhaga heAya che ane azubha pravRttimAM paDyo hoya tyAre azubha hoya che. zubhAzubha yegathI zubhA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatava. 3 baLa-3 yoganuM svarUpa. 97. zubha karma baMdhAya che. jyAM pega tyAM avazya karma baMdha thAya ja che. sAra e AvyuM ke, pravRttithI kamabaMdha thAya che ane karmabaMdhathI prANI saMsAramAM paribhramaNa kare che, eTale ke jyAM pravRtti tyAM karmabaMdha ane jyAM karmabaMdha tyAM saMsAra prApta thAya che. mATe jJAnIo "pravRtti eTale saMsAra ane nivRtti eTale mekSa" kahe che. ahiM vizeSatA e che ke, zubha pravRttisvapa zubha yoge Atmika jIvanane vikAsa kare che ane prAnta AtmAne nivRttine paMthe laI jAya che, mATe te upAdeya ( AdaravA lAyaka) che. ApaNA jevA pAmara prANInI vAta to dUra rahe ! paraMtu khuda tIrthakara bhagavaMte jyAM sudhI sAgakevaLI avasthAmAM mana vacana ne kAyAnA yogavALA teramAM guNasthAnake vartatA hoya che tyAM sudhI, teone paNa yogajanya karmabaMdha thAya che. juo? vihAramAM kAyika pravRttithI kAyayoga, dezanA samaye vAcasika pravRttithI vacanaga ane anuttaravAsI devAnI zaMkAono nirAsa karavA mATe mane vargaNa (= manana yogya pulasamuha)ne grahaNa karI, manarUpe pariNumAvatA hovAthI ( javAbane anukULa AkArarupe pariNAma ApI, te pudgone choDI mUkatA hevAthI), mAnasika pravRttithI mane yoga che, mATe tevI pravRttivALA sarvajJa vItarAga bhagavaMtone paNa karmabaMdha thAya che. A baMdha atyaMta zubha hoya che, tene krama
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 padyAnuvAda -vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa -: zvAsocchavAsa prANa :- zvAsocchavAsa prANu= zvAsa ne ucchavAsanI kriyA. athavA zvAsocchavAsagya pudgalene grahaNa karavA, tene dhAsavAsarUpe pariNAvavA ne choDI mUkavAnI kiyA, ke je zvAsa dvArA levA mUkavAne vyApAra kahevAya che te zvAsocchavAsa prANa kahevAya. jIvane zvAsocchavAsanAmakarmanA udayathI zvAsa levA mUkavAnI zaktirUpa zvAseasalabdhi prApta thAya che. A labdhi, zaktivizeSarUpa paryAtinA sahakArathI zvAsocchavAsaprANane utpanna kare che. jo ke, vAsocchavAsanAmakarmathI jIvane vAsavAsanI labdhi =zakti maLe che, paraMtu zaktivizeSarUpa paryApti (nA sahakAra) vinA, vAsocchavAsa evo che ke, prathama samaye bAMdhe, bIje samaye anubhave ane trIje samaye nijare. tIrthakaro, yogI kevaLI bhagavaMto 14 mA agiguNasthAnake, jyAre mana-vacana-kAyAnI tamAma pravRttirUpa traNe yugono sarvaze niSedha kare che, tyAre pAMca hastAkSanA uccAraNa jeTalA samayamAM sakalakane kSaya karI, sarvAgiNI nivRttirUpa zAzvatAnaMdamaya mokSapadane pAme che. mATe yathAzaya bAhya pravRttiono virodha kare e sau koI mokSArthInI prathama pharaja che, e A kathanane sAra che.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kavitatva. zvAso chavAsanuM varUpa. . rUpe pariNAma temaja avalaMbanapUrvaka visarjana kriyArUpa vyApAra thaI zakato nathI, mATe vAsocchavAsanI labdhi ane patirUpa ubhaya zaktithI (athavA paryAptirUpa sAdhana dvArA labdhithI) vAkvAsaprANa utpanna thAya che. e rIte zvAse zvAsa levA mUkavAnI kriyArUpa prANonI utpatti zvAsocchavAsanI lAithI ane paryAptithI (ubhayathI) thAya che, e vAta niHzaMka che. dAkhalA tarIke, DhAmAM paNa cheDavAnI zakti che, chatAM dhanuSyagrahaNAdi kiyAnA sahArA vinA, te zaktine jema eddho pheravI zakatA nathI ke saphaLa karI zakato nathI, tema A AtmA zvAsa levA mUkavArUpa jIvanazaktine (ladhine paryAptinA sahArA vinA pharavI zakato nathI ke saphaLa karI zakaoN nathI, mATe zvAsa levA mukavAnI kriyAmAM labdhi ne paryAti e banane upayogI che. zvAsocchavAsa saMbaMdhI nAmakarma, labdhi, paryApti ne prANanI vyAkhyA ne taphAvata. 1. zvAsekvAsanAmakamadhAsa ne uzvAsa levA mUkavAnI jIvanazaktirUpa zvAsocchavAsaladhine apAvanArUM karma.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 padyAnuvAda-vivecanAdita navatatva prakaraNa 2. zvAcchavAsalabdhi=zvAse zvAsanI kiyAne utpanna karanArI zakti. 3. zvAsozvAsaparyAmi zvasevAsa levA mUkavAnI zaktine pheravavAnuM yA saphaLa karavAnuM sAdhana. athavA zvAsocchavAsarUpa jIvanazaktinI sahAyaka yA saMcAlaka zaktivizeSa. 4. zvAsocchavAsaprANuM=zvAsa levA mUkavAnI kiyA. A cAremAM taphAvata e che ke,-zvAsa levA mUkavAnI kiyA te prANa, te kriyAnI sahAyaka zakti athavA te kriyAnuM sAdhana te paryApti, te kiyAne utpanna karanArI zakti te labdhi , ane labdhine apAvanAra karma te zvAsedghAsanAmakama kahevAya che. 1. prazna- A zvAsocchavAsaprANa paNa kAyogavizeSa ja che, te maga ne vacanaganI jema alaga vAsocchavAsayoga kema manAtuM nathI? 1. uttare- A vAsocchavAsaprANamAM pukAnuM grahaNa pariNamana ne visajana, e badhuMya kAyagathI ja thAya che, paraMtu maneyega ke vacanaganI mAphaka pulagrahaNamAM jema kAyAga kAraNa che ane pariNamana tathA visarjanamAM jema maga ke vacanaga
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. zvAse chavAsanuM svarUpa. 101 kAraNa che, tema ahiM nathI. ahiM te badhI kriyAmAM phakta kAyathega ja kAraNa che. vaLI mana temaja vacananI jema AnuM manana ke bedharUpa vizeSa phaLa nathI, tethI A (zvAsocchavAsa) ga tarIke alaga manAtuM nathI. kAraNa ke, badhI kriyA kAgathI ja thatI hovAthI zvAsocchavAsa ne kAyAgamAM samAveza kare che. ATalA ja kAraNasara (mana vacana ne kAyAnA) traNa ja vega manAya che, paraMtu cotha alaga zvAse chavAyega manAte nathI. dhrANendriyavALA-nAsikAvALA trIMdriya caturindriya temaja paMcendriya che ke jenAsikA dvArA zvAsocchavAsa grahaNa kare che ane ApaNane spaSTa dekhAya che, te bAhya zvAsocchavAsa kahevAya che, paNa tene grahaNaprayatna tathA zvAsocchavAsarUpa pariNAma te sakala Atmapradeze thAya che, je sthUladaSTithI dekhAte ke jaNAto nathI,te "atyaMtara zvAsocchavAsa" kahevAya che. 2. prakana- anubhava mujaba je zvAcchavAsa nAsikA-ghANendriya dvArA laI zakAya che, te nAsikA vinAnA ekendriya tathA zrIndriya mAM zvAsa2chavAsanI kriyA kema saMbhave? ane jo teomAM vAsocchavAsa kriyA nathI, te pachI vAcchavAsa prANa paNa kaI rIte hoI zake?
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 padyAnuvAda-vivecanAdiyuna navatatva prakaraNa. 2. uttara- jo ke, e kedriya tathA dvIMdriya ane nAsikA nathI, tethI teomAM ApaNuM mAphaka zvAsocchavAsanI bAhyakriyA dekhAtI nathI, tethI karIne teomAM zvAsecchavAsaprANa nathI ema to na ja kahI zakAya. kAraNa ke- e kendriya tathA dvIMdriya jIvamAM nAsikA-dhrANedriya nathI, chatAM paNa sarva zarIrapadeze teo zvAse zvAsanAM pulane grahaNa kare che ane sarvazarIrapradeze te pukalene teo zvAsocchavAsarUpe pariNAve che, temaja avalaMbana pUrvaka choDI mUke che; mATe zarIrapradeze karAtI : atyaMtara zvAsachavAsanI kriyA te nAsikAnA abhAvamAM paNa ekedriya temaja dvayi jIvomAM paNa avazya hoya che. sAra e AvyuM ke-nAsikAvALA jIvamAM bAhyA ne atyaMtara bane jAtanA vAse ravAsa saMbhave che ane nAsikA vinAnA jIvamAM phakata eka atyaMtara zvAsocchavAsa ja hoya che. * A atyaMtara zvAsocchavAsanI kriyAmAM je zvAsachavAsanAM yugalo levA-mukavAmAM Ave che, te ApaNe mukha ke nAsikAthI vAyu laIne (eTale ke zvAsa laine) mUkIye chIe tenA nathI, paraMtu AThavargaNA paikI kko je zvAsocchavAsavargaNA che, tenA te yugalo che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvAmocchavAsanuM svarUpa. 13. ukta ane jAtanA zvAseAcchvAsa eka jAtanA puleA ja che, je ghaNA sUkSma hoya che, tethI te kaMi paNa iMdriyathI jANI zakAtA nathI, chatAM bAhya kriyA taNI yA joI zakAya che. A zvAseAvAsanI kriyA sukhI jIveAmAM bahu echI hoya che ane dukhI jIvAmAM vadhu heAya che. jIe-- sukhI gaNAtA devatAe vadhumAM vadhu sADA seLa mAsane AMtare zvAse zrvAsa levA-mUkavAnI kriyA kare che ane ati duHkhiyA nArakInA jIveA samaye samaye zvAsevAphsanI kriyA kare che. bAkInA jIve aniyamita AMtare zvAseAvAsanI kriyA kare che. anubhava paNa kahe che ke-- sukhiyA jIvA nirAMte zvAseAvAsa le-mUke che ane du:khI-rImAtA prANIe jaladI jaladI zvAseAvAsa le che. 1. vatatva.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa - AyuSyaprANa - AyuSya= aMdagI, jIvana ke jIvanakALa, arthAt jenAthI te te (vivakSita) bhavamAM jIvana TakI zake te, athavA jenA pratApe parabhavamAM jIvane javuM ja paDe te, athavA te (vivaNita) bhavamAM jIva jeTalo kALa rahe teTale kALa "AyuSyaprANa" kahevAya che. AyuSyaprANa e (eka jAtanA pagalenA samUharUpa che, ke je pakelonA sahArAthI jIva jIvana TakAvI zake che. AyuSyanA mukhya be bheda che. 1 dvavyAyuSya ane 2 kALAyuSya. 1. vyAyuSya = AyuSyakarmanAM pulo. tela ke dIvela zivAya jema dIva baLI zakatA nathI, tema AyuSyanAM pula zivAya jIva jIvI zakatuM nathI. eTale ke, AyuSyanA pularUpI telathI ja prANadhAraNarUpI jIvanati jagamage che ane te vinA bujhAI jAya che. mATe dravya AyuSya pilika manAya che. 2. kALAyuSya= AyuSya(karma) nAM pulanI sahAyatAthI jIva jeTalA kALa sudhI che, eTale ke prANane dhAraNa kare teTalo kALa kALAyuSya kahevAya, je sthiti AyuSya" paNa kahevAya che.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva AyuSyaprANa varNana. 105 A kALAyuSyanA apavattanIya ane anapavatanaya evA be bheda che. apavartanIya= bAhya ke atyaMtara nimittathI, sthiti ochI thAya tevuM AyuSya. arthAt AghAtaka kAraNothI akALa mRtyunI saMbhAvanA vALuM zithila AyuSya. anapattanIya= game tevAM sabaLa nimittIthI paNa, jenI sthitimAM apavartanA (= phAraphera) na thaI zake tevuM (daDhabaMdhavALuM temaja paripUrNa sthitivALuM) AyuSya. AyuSyanI sthiti ghaTavI ke na ghaTavI, te AyuthabaMdha samayanI zithilatA ke daDhatA upara AdhAra rAkhe che baMdha samaye AyuSyane baMdha zithila thayo hoya te tenuM apavarNana = phAraphera yAne sthitimAM ghaTADe) thaI zake che ane daDhabaMdha thayo hoya te tenuM apavartana thatuM nathI. temAM anapattanIya AyuSyanA sopakrama ane nirUpakama evA be bheda che. upakama= bAhya nimita, athavA AyuSyane ghaTavAnAM nimitte sepakrama= upakramasahita. eTale ke(1) AyuSyanA aMta samaye bAhya nimittAnI vidya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. mAnatAvALuM AyuSya. athavA (2) viSa-zastrAdi bAhA nimittothI kSaya pAmanArUM AyuSya. nirUpakama=upakramarahita. eTale ke-viSa-zasAdi bAhya nimitto vinA ja kSaya pAmanArUM AyuSya. sepakama ne nirUpakama vizeSaNavALAM AyuSya, anAvartanIya AyuSyavaMta jIvane viSa-zastrAdi AyuSyanAM upaghAtaka nimittA prApta thAya, chatAM paNa sopakamanA ukta baMne artha paikI, prathama artha sopakrama anapavartanIya AyuSyavALA ne lAgu paDe che ane bIjo artha sApakrama apavattanIya AyuSyavALA jIvone lAgu paDe che. kAraNa ke anapavartanIya AyuSyavALA jIvanA AyuSyanA aMta samaye upakrame (AyuSyanI sthitine ghaTADanArAM nimitto) mojuda hoya to paNa AyuSyanI sthitine ghaTADI zakatAM nathI, to jIvananA harakoI prasaMgamAM game tevAM upakramo AyuSyanAM upaghAtaka prabaLa nimitto sAMpaDe te paNa ana pavatanIyatAne laIne- baMdha samayanI abhedya majabutAIne laine AyuSyanI niyamita sthitimAM kSati AvatI nathI. arthAta apavartanIya AyuSyavALA jIvonA jIvanamAM viSa zAstrAdi upadhAtaka koI paNa nimita maLI ja jAya che jethI te akALa maraNa pAme che ane anapavartanIya AyuSyavALAne to game tevuM sabaLa AghAtaka nimitta maLe to paNa teo akALe maraNa pAmatA nathI.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatattva, AyuSyaprANa varNana. 107 AyuSyanI sthiti na ghaTe te, te eNpama-anapavartanIya AyuSya kahevAya che ane te ja jIvane tevAM AyuSyanAM upaghAtaka nimito prApta na thAya, te jIvanuM AyuSya "nirUpakrama-anAvartanIya AyuSya kahevAya che. ane apavartanIya AyuSya te sapakramI ja hoya che, eTale te epakama-apavartanIya" evA eka bhedavALuM ja che. uparyukta kathanane sAra e che ke - anAvartanIya AyuSyane viSa-zastrAdi bAhyanimittane vega hAye kharo ane na paNa hoya, mATe anAvartanIyanA pakrama ne nirUpakrama evA be bheda paDe che. apavartanIya AyuSya te viSa-zastrAdi kaIne kaI nimitathI ja kSaya pAmatuM hovAthI "sopakama evA eka bhedavALuM ja manAya che. A rIte AyuSyanI kALasthitine pUrNa karIne ja maraNa pAmanAra ne je viSa-zastrAdi upaghAtaka bAhya nimittene vega prApta thAya to te jIvanuM AyuSya "sepakrama-anAvatta nIya' kahevAya; ane ukta jIvane ja upaghAtaka bAhya nimitono vega prApta na thAya te, te AyuSya nirUpakama-anAvartanIya kahevAya. tathA jIvanakALanI apUrNatAe (akALe) mRtyu pAmanArA sarve ane epakrama-apavartanIya AyuSya ja hoya che.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa AyuSyanA bhedanI saMkalanA. AyuSyanA mukhya be bheda, dravyAyuSya ne kALAyuSya. kALAyuSyanA be bheda, apavartanIya ne anapavartanIya. anapavartanIyanA be bheda, sapakrama ne nirUpakrama. tathA apavartanIya che kevaLa sopakrama ja che. A dareka bhedanA artho batAvI gayA chIe. te bhedene nakaze saraLa samajutInI khAtara batAvIe chIe.] AyuSyanA bhedane nakaze. AyuSya vyAyuSya kALIyuSya apavartanIya anapattanIya pakrama sapakrama nirU5krama AyuSyanA bhedomAM ghaNuM graMthakAra tathA siddhAMtakAre te sepakrama ne nirapakrama e be bhedo ja (AyuSyanA) batAve che, ane apavartanIya tathA anAvartanIya bhedanI mukhyatA batAvatA nathI, paraMtu tatvArthavRttikAranA maMtavya mujaba bane bhedane paraspara saMbaMdha rAkhavAthI vadhu spaSTa baMdha thaI zake che. mATe amoe ahiM paNa teja mujaba bheda batAvyA che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatattva. AyuSyaprANa vadhyuM na. drazyAyuSya tathA kALAcuSyanI vizeSatA, dravyAyuSya sapUrNa thayA zivAya jIva kardi paNa maratA nathI, emAM kei dalIla ke apavAda che ja nahiM. vaLI kALAyuSya je apavattanIya hAya te jIva kALAyuSya pUrNa karyA vinA akALa maraNa paNa pAme ane jo anapavattanIya hAya tA te saMpUrNa karIne ja mRtyu pAme. eTale ke, dareka jIvane dravya AyuSya te avazya purU karavuM ja paDe che. dravya AyuSyanA eka paNu aNu-eka paNa aza bAkI haiAya tyAM sudhI jIvra marI zakate nathI. mATe apavanIya temaja anapavantanIya e be bheda kALaAyuSyanA ja samajavA, paraMtu drabyAyuSyanA nahiM. kAraNa ke jIve AyuSyanA jeTalA pule grahaNa karyo hAya, te tamAma bheAgavAine kSaya pAmyA bAda ja jIvanuM maraNa sa`bhave che. sAra e Avye kedravyaAyuSyanA tamAma pulAnA kSaya thAya che ane apavatta nIyakALAcuSyanI sthiti TuMkAya che, arthAt AyuSyanAM sava pulA kSaya pAme che chatAM tenI sarva sthiti kSaya pAmatI nathI. 109 zaMkA--AyuSya eka jAtanAM pule che ane puaAnI puaAnI ja che, ja che, teA sthiti paNa te AyuSyanAM
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa, sava pulAno kSaya thAya ane satra sthitine kSaya na thAya e kema sabhave? athavA lAMbe kALe kSaya pAmanArA pulA alpakALe kai rIte kSaya pAme ? samAdhAna--jema dIvAnI dIveTane meTI jagavI hAya tA, keDiyA vageremAM rahela divela ke tela, zIghra alpakALamAM maLIne khalAsa thaI jAya che ane dIvA bujhAI jAya che, tyAre A dIvA thoDA kALa baLyo athavA thADA kALamAM bujhAI gayA" eve leAkamAM vyavahAra thAya che; tema viSa- zastrAdi upaghAtaka nimittA maLatAM apavattanIya AyuSyanAM tamAma pule zIdhra bhAgavAine alpakALamAM kSaya pAmI jAya che, ane kALanI apUrNatAe prANIe maraNane zaraNa thAya che ahiM prastutamAM divela samAna AnuSyanAM puaA khalAsa thai javAthI jIvana--dIpaka alpakALamAM bujhAI jAya che, kAraNake,jIva AyuSyanA puaAnA sahArAthI ja jIvI zake che ane te khalAsa thayA mAda eka kSaNavAra paNa javI zakatA nathI. mATe sava pule ne kSaya thAya che, chatAM sarva sthitine kSaya thatuM nathI, e vAta sa'bhavita che. athavA jema majabuta baMdhanavALI ghAsanI gaMjane saLagAvI hAya teA, tene baLatAM vAra lAge ane teja gajInA aMdhanane zithila karIne ceAgaDadamathI saLa
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatattva. AyuSyaprANa varNana. 111 gAvI hoya to te a85 kALamAM baLI jAya che; athavA se hAtha lAMbI dorIne eka cheDethI saLagAvI lAMbI rAkhI hoya te tene baLavAmAM ghaNe kALa lAge che ane tenuM guMcaLuM vALIne saLagAvI hoya te, te jaladI apakALamAM baLI jAya che, tema AyuSyakamanAM pukalema paNa baMdha samaye jene zithila baMdha hoya tene AghAtaka nimitta maLatAM, te jaladI khalAsa thaI jAya che ane majabuta-daDha baMdhanavALuM hoya, tene AghAtaka nimitte prApta thAya te paNa te pUrNa kALe ja bhagavAIne khalAsa thAya che, arthAt tenI kALasthiti ghaTatI nathI. ukta udAharaNomAM zithila baMdhanavALI gAsanI gaMjI tathA guMcaLAvALI derI alpakALamAM baLIne khAkha banI jAya che, tema zithila baMdhavALuM apavartanIya AyuSya upaghAtaka nimitto maLatAM a85kALamAM zIdhra bhegavAIne kSaya pAme che. A AyuSyavaMtanuM maraNa e eka jAtanuM akALa maraNa kahevAya, kAraNake kALanI apUrNatAe te mare che. jemake- 100 varSanA apavatanIya AyuSyavALa eka jIva che, tenA jIvanamAM tene upaghAtaka bAhya nimitto maLatAM 75-50-25-105-1 ke aMtamuhUrta (be ghaDI-48 miniTomAM ja saghaLAM AyuSyanAM daLiyAM bheLavIne mRtyu pAmI jAya che.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa AyuSyanA upaghAtaka upakramanA sAta prakAra kALasthitinI apekSAe AyuSyane ghaTADanArA upakrame sAta jAtanA che. te A-1 adhyavasAyaupakrama, 2 nimittaupakrama, 3 ahAraupakrama, 4 vedanAupakama, 5 parAghAtaupakama, sparzaupakrama ne 7 ucchavAsaupakrama. 1. adhyavasAya upakama=rAgathI, snehathI ke bhayathI je maraNa thAya te "adhyavasAya upakrama kahevAya. adhyavasAya=bhAvanA yA pariNAma. ukta traNe jAtanA adhyavasAyanAM udAharaNa mazaH nIce mujaba che. (1) ekadA eka pANI pAnArI yuvatI yovana vananI avanavI lIlAothI lalita surUpavAna yuvAnane nihALIne tenA upara moha pAmI ane kAmadevanA tINa bANathI vIMdhANuM. daramyAna jota jotAmAM te yuvaka palakamAM tyAMthI palAyana thaI adazya thaI gayA. have A kAmaghelI banelI yuvatI te yuvakanA virahAnaLathI paLapaLa vihvaLa banI, kAmadazAnI dazamI dazAne sAkSAtkAra karatI, jhurI khurIne maraNa pAmI. A udAharaNamAM rAganA adhyavasAyathI maraNa nIpajela che. (2) koI eka pati virahiNI strI, pitAnA patinA mitro dvArA, hasatAM hasatAM mazkarImAM, paradeza gayelA pitAnA patinA avasAna pAmyAnA zravaNa mAtrathI ja
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvata AyuSyaprANa varNana. 113 kSaNa bharamAM mUchita banI maraNa pAmI ane tene ghaNuM paNa pitAnI AvI anurAgiNa patnInuM maraNa sAMbhaLIne, jhurI purIne maraNa pAmyo. A udAharaNamAM daMpatie parasparanA "snehanA adhyavasAyathI mRtyune netarela che. | (3) zrI kaSaNavAdevanA bhAI gajasukamAle rAjabhava temaja rAjaramaNuono tyAga karI, paramapAvanI bhAgavatI dIkSA lIdhI ane zIdhra AtmakalyANanI tamannAvALA banI kAyotsarga mudrAe dhyAnastha rahyA, tevAmAM temanA pUrvAvasthAnA sasarA sAmila vipre temane nihA LyA ane roSe bharANuM. reSanI ugratAmAM vicAravA lAgyA ke- A mAre jamAI nathI paNa jama che. kAraNake mArI chokarIne ANe rakhaDatI mUkI te bALAnuM jIvana barabAda karyuM che, mATe A nirdaya jamAIne mArI nAMkhu, ityAdi dhAMdha vicArothI te nirdoSa maharSinA mastaka upara aMgArA bharyA ne prANa lIdhA. A rIte adhamakalyathI adhama banelA mila brAhmaNa, tyAgamUrti nirdoSa maharSi jamAIrAjanA prANa laIne nagara tarapha pAcho phare che, te daramyAna sAmethI kRSNavAsudevane AvatA joyA. jevAnI sAtheja atyaMta bhaya pAmI milavipra tyAM ne tyAM ja maraNa pAme. ukta
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. udAharaNamAM "bhayanA adhyavasAyathI maraNa thayela che. athavA siMha vAgha vagere hiMsaka prANane jevAthI, meTA aparAdhane aMge mAlika AdinA bhayathI, kApavAdathI niMdAthI, tathA AjIvikAdinA bhayathI je maraNa thAya te "bhayathI ma2NuM kahevAya. A rIte rAga sneha ke bhayanA adhyavasAyathI je maraNa thAya te "adhyavasAyaupakrama--(janya) maraNa kahevAya. - 2. nimitta upakama lAkaDI, cAbuka, keraDA, astra, zastra ke zilA vagere nimittothI je mRtyu thAya te. 3. AhAraupakama=ghaNo AhAra karavAthI (athavA bIlakula AhAra nahiM karavAthI) je maraNa thAya te. 4. vedanA upakrama zArIrika ke mAnasika ativedanA-pIDA thavAthI maraNa thAya te. 5. parAghAtaupakama-kUvAmAM ke jaLamAM paDavAthI, athavA parvata ke makAna uparathI paDI javAthI, je maraNa thAya te. 6. spazaupakama=vIMchI ke sapa Adi jherI jatunA jherIlA DaMkhanA sparzathI maraNa thAya te. 7. ucchavAsa upakrama ghaNA zvAsocchavAsa FprasaMgopAtta bhAre jaNAvavuM joIe ke zvAsocchavAsanI bAbatamAM keTalAkatI evI mAnyatA che ke zvAcchavAsa upara
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. - AyuSyaprANa varNana. 115 levA-mUkavAthI athavA zvAse chavAsa bilakula baMdha karavAthI je maraNa nIpaje te. AyuSya ke jIvanane AdhAra che. je jIvane jeTalA zvAsa chavAsanuM AyuSya hAya, teTalA tamAma zvAsocchavAsa pUrA thAya tyAre ja te jIvanuM maraNa thAya che. kAraNa ke bAkI rahelA zvAsocchavAsane jIva aMta samaye jaladI jaladIthI laIne pUrA kare che. AnuM kAraNa e che ke- AyuSyano samaya thaDe bAkI che ane zvAsa levA mUkavAnA ghaNuM bAkI che. mATe AyuSyanI sAthe ja zvAsono ghaniSTha saMbaMdha hovAthI, tathA zvAsa ane AyuSya baMne ekI sAthe pUrA karavAnA hevAthI, chelle chelle jIva chaThThIbAjIthI zvAsa le mUke che." uparyukta mAnyatA vajuda vinAnI che. kAraNake ATalA dhAmecchavAsa pUrA karavA evI saMkhyAne nirNaya karIne koI jIva pUrva bhavamAMthI Avato nathI, paraMtu AyuSyanAM tamAma daLa (-pudgalo) bhogavIne pUrA karavA tevo nizcaya karIne te jarUra Ave che. A rIte jo ke zvAsozvAsa tathA AyuSyane khAsa saMbaMdha nathI, chatAM jIvanaparyata Ayukhya heya tyAM sudhI zvAsocchavAsane vyApAra te cAluM rahe che ja, e apekSAe banne saMbaMdhI gaNAya. A paristhiti che, paNa tethI karIne amuka ja amuka bhavamAM ATalA zvAsocchavAsa levA ja joIe. evo keI niyama nathI je e koI niyama heta to ukta mAnyatAne mAna maLata. arad.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa ukata sAta prakAranA upakrame paikI kaI paNa upakrama lAgavAthI, samaye samaye adhikAdhika AyuSyanAM pukalene kSaya thAya che, jethI jIva jIvanakALanI apUrNatAe maraNa pAme che, je akALamaraNa kahevAya che. AyuSya (nA pudgala) ne kSayane kama, upakrama lAgu thatAM pahelAM, utpattinA prathama samaye AyuSyanAM pukalAne vizeSa kSaya, bIje samaye tethI vaLI IrAdApUrvaka, ati du:khathI, ati roga ke zokathI, ke ati parizramathI je zvAsocchavAsa bahu vegamAM cAle te AyuSya (nAM pudgalo) ghaNA pramANamAM khapavA mAMDe che ane tethI apavartanIya (zithilabaMdhavALA) AyuSya (nI smiti) ghaTe che, e vAta sAcI che. kAraNa ke, karmaprakRti Adi rathamAM "ati dukhiyA jIvane zvAsocchavAsa adhika hoya che ane tene AyuSyakarmanI nirjarA AyuSyane kSaya paNa adhika hoya che." A ullekhane anusAre ukta prasiddhi thaI hoya to te saMbhavita che; paraMtu varatutaH tema nathI. vaLI labdhiaparyAptA nA AyuSyano zvAsocchuvAsanA vyApAra zivAya ja kSaya thato hovAthI, AyuSyanI sAthe vAsocchavAsane saMbaMdha mAnava, te vyAjabI nathI. hAM.. AyuSyanI udIraNamAM zvAsocchavAsane vyApAra kAraNa che, tethI kAMI bannenI vyAptine niyama manAya nahiM. A uparathI uparyukta mAnyatA uDI jAya che. astu.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatava. AyuSyaprANu varNana. 117 e che, trIje samaye tethI oche, ema anukrame, uttarittara samaye samaye ochAM ochAM Ayu pukalane sahaja kSaya cAlu rahe che, paraMtu uparyukata sAta jAtanA upakame pachI kaI paNa upakrama lAgu paDatAM, uttarottara ochA ochA kSayane anukrama palaTAI jAya che, ane upakramanI asara rahe tyAM sudhI uttarottara vadhu ne vadhu pakane kSaya keTalIka vakhata tha ya che. temAM paNa prabaLa upakrama heya te, prati samaya kramaza: asaMkhya asaMkhya guNa pukalene kSaya thatAM thatA, a tamuhUrtamAM (be ghaDImAM ja sarva purkalene kSaya thaI jAya che. A krama puchAkAra guNazreNinI jema uttarottara vadhato heya che. 1. prazna- jema AyuSyanI sthitine ghaTADavAmAM ukta sAta upakramo kAraNabhUta che, arthAta Ayu ghaTavAnAM nimitte che, tema aNu vadhavAnAM nimitto ke upAye che ke nahiM? ' 1. uttara- AyuSya vadhavAne duniyAmAM kaI paNa upAya ke nimitta che ja nahi. mahAsamartha de, De devo tathA 64 Iko je puryamUrtinA upAsaka hatA ane jemanI AjJA zira uThAvavA sadA taiyAra rahetA, te ApaNuM AsannaupakArI zramaNa bhagavAna mahAvIra paramAtmAne, aMtasamaye Idra mahArAjAe kSaNavAra AyuSya vadhAravAnI namra vijJapti karI hatI, te avasare vijJaptimAM
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 padyAnuvAda-vivecanAdyuita navatattva prakaraNu, dAnavA mAnaveA ne iMdrI tathA cha khaMDa pRthvInA adhipati cakrantio, vidyAdharA temaja anulaalI tIrtha"kara bhagavaMtA paNu, eka kSaNa paNa AyuSya vadhAravA kahyuM hatuM ke "huM niSkAraNu jagadna paramAtmana! huM kRpA nAtha! kRpayA eka kSaNavAra Apa ApanuM paramapratApI AyuSya vadhArA. kAraNake, Apa zrImAnA janma nakSatrapara atyAre bhabhagraha bese che, te bhAvI zAsanane bahu pIDAkArI nivaDaze ane ApanI amISTa ne enA upara paDI jAya. te tenI zakti kSINa banI jaze, ane bhAvI zAsanane bAdhA karI zakaze nahi~ uparyukta bhAvAvALI IMdranI vinati sAMbhaLIne zrImahAvIravibhue eja pratyuttara ApyA ke, 'huM IMdra! bhAvI thavuM haze te thaze, paraMtu kAie peAtAnu Ayudhya vadhAyu... hAya, evuM A anaMta kALamAM banyuM nathI, vamAnamAM banatuM nathI ane AgAmI anatAkALamAM banaze paNa nahiM. AyuSyakasanI e kAi ajoDa vilakSaNatA ja che, mATe bhAvi bhAva." A prasaMgatA sAra e che ke, leAkane alai!ka ane aDhAkane leAka banAvavAnI atula, ane agAdha zakitavALA bhagavAna jevA paNa (vItarAga hAvAthI zaktine upayeAga niha~ karavAthI) AyuSya vadhArI na zakyA te apara prANInAM kyAM gajA ! astu. hAM! ukta sAta upakrameA paikI kAi prabaLa upakramathI AyuSyanI sthitimAM meATA ghaTADA thavAnA hoya tevA prasa'
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. jIvatatva. AyuSya prANu varNana. 110 samartha nathI, to pachI anya prANIonI to vAta ja zaza karavI? kAraNake. AyuSya (nI sthitinuM nirmANa pUrva bhavathI ja jIve kareluM hoya che, ane te AyubaMdha vakhate ja niyamita thaI jAya che. vaLI je bhavamAM AyuSya baMdhAyuM, te bhavamAM te te udayamAM AvatuM ja nathI, paNa AgAmI-parabhavamAM Ave che, tethI je bhavamAM Ayu baMdhANuM te bhavamAM to bhegavAtuM nathI, paraMtu parabhavamAM ja tene bhegavavuM paDe che. anya karmo karatAM AyuSyakarmanI AvI vilakSaNatA hovAthI A bhavamAM AyuSyane vadhAravAno koI upAyaja nathI gamAM, eTale ke-dAkhalA tarIke 100 varSanuM AyuSya ghaTatuM ghaTatuM ekAda be varSa jeTaluM TuMkAI jatuM hoya tevA prasaMge te AyuSyanA upaghAtaka upakramothI bacavAnA cAMpatA upA thI 25-50 ke 60 varSa jIve to, te apekSAe te jIve rasAyaNa Adi auSadhAdikanA upacArothI pitAnuM AyuSya vadhAryuM ema vyavahArathI lokamAM kahevAya che, vAstavika rIte te pitAnuM AyuSya vadhArI zakya ja nathI. vadhAryuM kayAre manAya ? se varSanI AyuSyanI sthitivALuM jIvana hoya ane so varSa uparAMta jIvana gALe te. so varSanuM AyuSya to hatuM ja, tethI kAMI vaLyuM nathI, mATe vastutaH AyuSya vadhyuM ja nathI. sAra e Avyo ke- pUrva bhavamAM A jIve bAMdhelI AyuSyanI sthitine vadhavAno ke vadhAravAno A bhavamAM kaI upAya ja nathI, e siddha thAya che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdyuita navatatva prakara. 2. prazna-- AyuSyamAM apavanIyatA ke anapavatta nIyatA (--sthitinuM ghaTavApaNu ke nahiM ghaTavApaNuM) zAthI Ave che? arthAt apavanA=akALa maraNu, ane anapatra nA= kALamaraNa thAya che tenuM kAraNa zuM ? 3. uttara--AyuSya bAMdhatI vakhate jo jIvanA pariNAma tIvra hAya tA, te AyuSyanA pulA AtmAnA amuka amuka vibhAgamAM khUba khUba ekatrita thaine dhana banI jAya che, tethI te AyuSyanA pulanA pIMDa abhedya bane che. jema hujhArAnI saMkhyAmAM saMkRita anela janatA zatrudalathI jItAya nahiM, tema khUba saMghanavALAM AyuSyanAM puleAne game tevAM AghAtaka nimittorUpI upakrame lAge, teA paNa tenA saMghaTTananuM vighaTana karI zakatA nathI, arthAt te AyuSyanA pudgaleAnI saMghaTTana zakti AgaLa upakrameAnI zakti kuMThita banI jAya che; ane maMDha pariNAme baMdhAyelAM AyuSyanAM pudgale sarva AtmapradezomAM virala (chUTAM chavAyAM) vheMcAi jAya che, tethI te sa`ghaTTana vinAnA pudgale upara upakramAnI asara thAya che, ane tenI sthitimAM ghaTADA paNa thAya che. sAra e Avyo ke- AyuSya aMdhanI daDhatA ne zithilatA ja AyuSyamAM anapatra nIyatA tathA apava nIyatA ANe che. madha 120
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jIvatatva AyuSyabANa varNana. 121 zithila hoya te AyuSya nI sthiti)mAM apavartana (phAraphera ghaTADe) thAya che ane daDha baMdhana hoya te apavartana thatuM nathI. arthAt jIvane AyuSyabaMdhanI zithilatAthI apavartana- akALamaraNa prApta thAya che ane ghanatAthI anepavartana=kALamaraNa prApta thAya che. 3prata- je upakamathI AyuSyanuM apavartana thAya che, arthAt AyuSyanI sthiti ghaTe che, te jeTalI sthiti ghaTI teTaluM AyuSya phaLa ApyA zivAya nAza pAmyuM ema mAnavuM paDaze, ane tema mAnavA jatAM traNa doSe lAgu paDaze. prathama deSa te e kepUrvabhavamAM nirNita karela AyuSyanI sthitine jeTaluM aMze nAza thaye, teTale aMze "kRtanAza' nAmane deSa lAgu paDe che. ane je maraNa moDuM AvavAnuM hatuM, te vaheluM AvyuM, e apekSAe "akRtAgama" nAmane bIje doSa lAgu paDe che. (akRta=nahiM kareluMnahiM dhAreluM maraNa, tenI Agama=prApti, tenuM nAma akRtAgama kahevAya). ane AyuSya chatAM maraNanI prApti thAya che, mATe AyuSyakarmanI "niphaLatA" nAmano trIje deSa lAgu paDe che. A rIte AyuSyanI apavanamAM ukta traNa de rUpI trideSa lAgu paDe che, tenuM kema?
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda vivecanAyuita navatattva prakara. 3. uttara- ukta traNe doSA paikI eka paNa doSa, AyuSyanI apavanAmAM vastuta: lAgu paDatA nathI. juo, jyAre AtmAne viSa-zastrAdi upakramA (= AdhAtaka nimitto) prApta thAya che,tyAre AyuSyakarma adhu ekI sAthe uyamAM Ave che ane jaladI jaladI bhAgavAya che, tethI kSa ApyA zivAya pUrve khAMdhela AyuSyanA ya thatA nathI. vaLI AyuSyanAM sarva pulAnA ya thayA pachI ja mara thAya che, mATe akRtamaraNu (=anirmita mRtyu) nI prApti paNa thatI nathI. tathA upakrameAnA pratApe AcuSyanAM daLiyAM jaladI jaladI bheAgavAIne kSaya pAmI javAthI, sAMe kALe bhAgya daLiyAM alpakALe bhAgavAi jAya che, tene laIne kALasthiti ghaTe che, chatAM sakala daLA khalAsa thayA pachI ja mRtyu nipaje che, mATe AyuSyanI niSphaLatA paNa nathI AyuSyanA eka paNu daLa ke aMza khAkI rahetA hAya ane mRtyu thaI jatuM hAya tA ja niSphaLatA prApta thAya, paraMtu tamAma daLeA bhAgavAyA pachIja, eTale ke bhAgajanya phaLa pAmyA pachI ja maraNa thAya che, mATe niSphaLatA, kRtanAza, tathA akRtAgama' rUpI tridoSa AyuSyanI apavatta nAne lAgu paDatA nathI. 122 ------------------
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ kacu AyuSya kayA jIvane hAya ? tenA kAThA. sApakrama-anapava nIya AyuSya. sApakrama apavanIya AyuSya. sa eke kriya, hrIMdriya, trIpriya, caturiMdriya, asapicendriya sa khyAtA varSanA AyuSyavALA manuSye| tathA tiryaMcA. ( saMkhyA tA vavALAmAMthI -- caramazarIrI, tIrthaMkara, gaNudhara, cakravarti, khaLadeva ane vAsudeva zivAyanA samajavA ). caramazarIrI -tadbhavamuktigAmI) jIve, tIrthaMkara, gaNudhara, cakravatti', ane vAsudeva. khaLadeva nirUpakrama anapavanIya AyuSya. sarva deva, sa nArakI, asaMkhyAtA varSanA AyuSyavALA yugaLika manuSyA ne tiryaMcA; tathA carama mahAtmA gaNudhara, cakravarti, khaLadeva te vAsudeva. zarIrI tIrthaMkara, 123
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSyaprANa vana 4. prazna-- kayA jIvane kayuM AyuSya hoya ? 4. uttara-- saghaLA devatAe, saghaLA nArakIe tathA asaMkhyatA varSanA AyuSyavALA yugaLiyA-manuSya ne tiyaaA ' nirUpama anapavanIya,' AyuSyavALA hAya che; caramazarIrI (teja bhavamAM teja zarIrI dvArA mekSe janArA) mahAtmAo, baLadevA, vAsudevA, cakravittio, gaNadharo tathA tirthaMkarone sApakrama-anapavanIya' temaja ' nirUpakrama-anapavanIya' ema e jAtanAM AyuSya hAya che, ane bAkInA badhA jIvAne 1 sApakama-apavatanIya, 2 sAkrama-anapanIya ane 3 nirUpakrama-anapavanIya, ema traNe prakAranAM AyuSya (yathA saMbhava) hAya che. 124 1 vatattva. 5. prazna-- kayA jIva kayAre AyuSya mAMdhe ? arthAt dareka jIvane AyuSya bAMdhavAnA eka sarakhA ja kALa ke niyama che ke pheraphAra che ? 5. uttara- devatAo, nArakIe, tathA asa khyAtA vanA AyuSyavALA yugaLika manuSya te yugaLika tiya cA, peAtAnu cha mAsa jeTalu AyuSya bAkI rahe tyAre pAvanuM' (AgalA bhavanuM) AyuSya bAMdhe che. nirUpakrama (anapavanIya) AyuSyavALA, pRthvIkAya, akAya (pANI), teukAya(agni),
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa 125 vAukAya(vAyu), ne vanaspatikAyanA jI, dvIMdiyajIve, trIMdriya jIve, caturiMdriya jIve tathA nirUpakrama AyuSyavALA paMcendriya jIve, pitAnA Ayudhyane trIjo bhAga bAkI rahe tyAre AgAmI parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. (dAkhalA tarIke-ukta che, pitAnuM je 99 varSanuM AyuSya hoya che, tenA 33, 33 nA traNa bhAga thAya, temAMthI be bhAga gayA bAda, eTale ke, 66 mA varSanA prAntabhAgamAM ane 67mAM varSanA prAraMbhakALamAM AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe). vaLI sopakama AyuSyavALA saghaLA jI, pitAnA AyuSyanA trIje navame ke sattAvIzame bhAge AgAmI bhavanuM AyuSya ( aniyamita paNe) bAMdhe, ghaNA graMthamAM te AgaLa vadhIne 81 me bhAge ane tethI AgaLa vadhatAM vadhatAM 243 me bhAga bAkI rahe tyAre te yAvat aMtamuhUta ( be ghaDI 48 mInITa) pramANu AyuSya bAkI hoya tyAre paNa jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhe. ahiM sAra e che ke,-sepakamI AyuSyavALA tamAma jIve, sAmAnyathI pitAnA AyuSyanA trIje bhAge AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe, te paNa trIje bhAge ja bAMdhe e niyama nathI. mATe je trIje bhAge na bAMdhe te navame bhAge bAMdhe,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 AyuSyaprANuM varNana. 1 jIvatatva. navame bhAge na bAMdhe te 27 me bhAge bAMdhe, te TheTha be ghaDI bAkI hoya tyAM sudhI paNa jIva AyuSya bAMdhI zake che. dAkhalA tarIke-9 varSane AyuSyabaMdha paDanAre eka jIva che, te 90 nA traNa bhAgamAMthI 66 varSa jeTalA be bhAga gayA pachI, trIjA bhAganA 67 mAM varSanI zarUAtamAM AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhe. je tyAM na baMdhANuM te bAkI rahelA 33 nA trIje bhAge bAMdhe. eTale ke-33 nA traNa bhAgamAM 11-11 nA traNa bhAga thAya, temAM AvatA ra3mA varSanA AraMbhamAM parabhavanuM Ayu bAMdhe. je tyAM na bAMdhe te bAkI rahelA chellA 11 mA varSanI zarUAtamAM bAMdhe. ema karatAM karatAM chelluM eka aMtamuhUta eTale be ghaDI thAne 48 mInITa Ayu bAkI rahe tyAM sudhI jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. ukta AyubaMdhanA kALamAM trIje trIjo bhAga Ave che ane jenI parvatithio paNa trIje trIje divase Ave che. A bAbatamAM avazya koI mudo samAyeluM che, ane te e che ke patithine divase je jIva zubha bhAvanAvALo hoya te zubha AyuSyane baMdha pADe, e uddezathI jJAnI bhagavaMtoe parvatithinuM nimaNa kema na karyuM hoya? juo? bIja parvatithi
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. trIja cotha khAlI ne pAMcama parvatithi, chaTha sAtama khAlI ne AThama parvatithi, noma dazama khAlI ne agiyAraza parvatithi, bAraza teraza khAlI ne caudaza parvatithi. A rIte trIje trIje divase AvatI parvatithie dareka mokSArthI AtmAe khUba khUba dharmakaraNI karavI joIe, ke jethI AtmA te divase vizeSe karIne zubha pariNativALe rahe ane zubhagatinuM AyuSya bAMdhe. parvatithie paNa pApavRttivALe AtmA hoya te nIcagatinuM liSTa AyuSya baMdhAya, mATe parvatithinI so ke Ie yathAzakti rUDI ArAdhanA karavI. kAraNa ke, jJAnIo pharamAve che ke-"parvatithie prAyaH zubha AyuSyane baMdha paDe che." || iti AyuSyaprANavarNanama | 7 | Iti prathama jIvatava samApta * :
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||siddhaaclsukhd-siddhaa calatI rthAdhirAjAya namo nmH|| 2. ajIvatara. avataraNa-A pramANe jIvatattvanuM svarUpa kahyuM have ajIvatatvanI zarUAta karatAM nIcenI gAthAmAM tenA cauda bheda batAve che dhama-sSama-ssiASA, tija-ni-ezA tAjA khaMdhA desa parasA paramANu ajIva ca udasahA // 8 // artha -dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNanA skaMdha deza ane pradeza evA traNa bheda che, temaja kALa eka bhede che. ane pulAstikAyanA skaMdha deza pradeza ane paramANu evA cAra bheda che. A pramANe ajIvatAva cauda prakAre che. TavA padyAnuvAda- [ajItattvanA 14 bheda) ajIva kerA cauda bhede, jANa dharma adharmane, AkAza e traNa astikAye, bheda traNavALA ane; eka bhede kALa che vaLI, skaMdha deza pradeza ne, paramANu e purkalataNuM, cau bheda jANo zubha mane. (9) * jIva ane ajIvamAM taphAvata chava ane zarIra e be bhinna bhinna vastu che, kAraNa ke banenA dharma (guNa) judA judA che. jIvane dharma cetanA che ane ajIva, ne dharma jaDatA che. jene sukhaduHkhanuM bhAna che, jenAmAM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. 129 dhammA-'dhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA / calaNasahAvo dhammo, thira-saMThANo ahammo ya // 9 // avagAho AgAsaM, puggala jIvANa puggalA cauhA / khaMdhA desa paesA, paramANU ceva nAyavvA // 10 // artha--dharmAstikAya, adharmAstikAya, pulAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa ema ajIvatavanA mukhya pAMca bheda che gati karatA che ane pulane gatimAM sahAya karavAne dharmAstikAyane svabhAva che. sthira rahetA jIva ane pukalene sthira rahevAmAM sahAya karavAne adhamastikAyane svabhAva che. lA. jIvo ane pukalane avakAza ( jagyA) ApavAne AkAzane svabhAva che skaMdha, deza, pradeza ne paramANu e cAra prakAre pulAstikAya che, te pUraNa galana svabhAvavALo seya ne rUpI che. lAgaNI che, jene laine huMpaNAnuM bhAna thAya che, te jIva kahevAya che. zarIramAM jyAM sudhI jIva-AtmA che tyAM sudhI ja huM sukhI chuM, huM duHkhI chuM evI lAgaNuM thAya che. tyAM sudhIja dareka ikiya pita pitAnA zabda rU5 rasa gaMdha vagere viSayane jANe che, tyAM sudhI ja gamanAgamanAdi kriyAo thaI zake che, tyAM sudhI ja vadhavApaNuM- nAnAmeTA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanA yuta navatatva prakaraNa. padyAnuvAda-- [pAMca ajIva dravyA] jANu dharma dharma pudgala, ne vaLI AkAza e, cAra astikAya kALa ja, ajIva dravyeA pAMca e; 130 dharmAstikAya ane adhamostikAyanA svabhAva] gatimAM sahAyaka jANavA, dharmAstikAya svabhAva che, adharmAstikAya sahAyadAyaka, sthira rahevAmAMya che (10) [AkAzAstikAya ne pudgalAstikAyanuM svarUpa] avakAzadAyi svabhAva, AkAzAstikAya taNeA ja che, pulAne tema jIvane ja, e jina-vANu che; skaMdha deza pradeza ne, paramANu e cau pudgalA, pUraNu galana svabhAvavALA, jJeya ne rUpI bhalA. (11) vivecana-- AThamI navamI ne dazamA gAthAnuM vivecana thavApaNuM che. zarIramAMthI jIva cAlye| jAya eTale sukha du:khanuM... bhAna nihaM thAya, krAi paNa IMdriya pAtAnA viSayane jANaze nahiM gamanAgamanAdi kriyAo nahiM thAya, temaja zarIranI vRddhi paNa nahiM thAya. va arUpI hAvAthI, eTale huM vaNu gadha sa te sparzI vinAnA hAvAthI AMkhathI dekhAtA nathI, paraM'tu te che e ceAkkasa che. te (jIva) anaMta jJAnAdi anata guNavALA che. svarUpe zuddha che ane asaMkhya pradezI temaja akhaMDa dravyarUpa che. vaLI javu kAinA banAvyA anyA nathI,tethI anAdikALathI che ane ana'takALa sudhI rahevAnA che.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. avatattva. varSAM. adha. nuM svarUpa. asti=pradeza. kAya=samUha. astikAya=pradezenA samUha. dravya=guNa ane paryAya jene hAya te. 131 dharmAstikAyagatikriyA karatA jIvA ane puaAne gatimAM sahAya karanAra eka dravya. jo ke jIvA ane puaA peAtAnI zaktithI gati (gamana) kare che, chatAM dharmAstikAyanI sahAyatA vinA gati karI zakatA nathI, eTale ke- gamanakriyA karavAnI peAtAnI zaktine kAravI zakatA nathI. jema pANImAM mAchaluM peAtAnI zaktithI cAle che, pANI kAMi calAvatuM nathI, paraMtu te pANI vinA cAlI zakatuM nathI. tema jIva peAtAnI zaktithI gamana karavA chatAM paNu dharmAstikAyanI sahAya vinA gatikriyA karI zaktA nathI. *=gatisahAyaka guNa, asti=pradeza, kAya=samUha. eTale ke- gatisahAyakaguNanA pradezeAnA samUha dharmostikAya kahevAya. je jIva ane pulanI gatimAM apekSA kAraNa(dravya) che. dharmAstikAya e pradezanA samUhastrapa hAvAthI astikAya kahevAya che. A rIte dareka astikAyamAM samajavuM adharmAstikAya-sthitikriyA karatA jIvA ane pulAne sthira rahevAmAM sahAya karanAra eka drazya. 1. je kriyA na kare chatAM kAraNa tarIke heAya te apekSA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13ra padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa ahiM paNa che ane puDale pitAnI zaktithI ja sthira rahe che, paraMtu adhamastikAyanI sahAya vinA sthira rahI zaktA nathI, eTale ke sthira rahevAnI pitAnI zaktine pheravI zakatA nathI. adhama=gatisahAyaka guNathI viparIta sthitisahAyaka guNa, tene astikAya= tenA pradezane samUha te adharmAstikAya kahevAya. 1. mana-dharmAstikAya ane adharmAstikAyane zA mATe mAnavA joIe? duniyAmAM kaI paNa dharma keI paNa darzana ke matavALA ukta be dravyone mAnatA nathI, te tame paNa na mAne te ze vadhe? kAraNa manAya che. kAraNanA traNa prakAra che. 1 upadAnakAraNa, 2 nimittakAraNa, ane 3 apekSA kAraNa. jemAMthI vastu utpanna thAya te "upAdAna kAraNa kahevAya che. jema, mATI. mAMthI banelA ghaDAnuM upAdAna kAraNa mATI. je kAraNa kriyA karatuM hoya te nimittakAraNa" kahevAya che. jema ghaDAne banAvavAmAM kuMbhAra cakra ne daMDa vagere nimitte kAraNe che, je kAraNa kriyA karatuM na hoya, chatAM paNa tenA vinA je kArya thatuM na hoya te te "apekSAkAra kahevAya che. jema ghaDe banAvavAmAM AkAza kALa vagere apekSA kAraNa che, tema ahiM dharmAstikAya e jIva ane pudgalonI gatimAM apekSAkAraNa che ane cheva tathA pudgalonI sthiratAmAM adharmAstikAyadravya apekSAkAraNa che.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattava. dharmaadharma mAnavAnAM kAraNe. 133 1. uttara--dharmAstikAya dravya je na hoya te, jI ane pukalonI gatikriyA thaI zake nahiM, ane je adharmAstikAya dravya na hoya te sthitikiyA= sthiratA thaI zake nahiM. A bane dravya jagatamAM vidyamAna che, mATe ja che ane pulo gati karI zake che ane gatithI virAma paNa pAmI zake che, eTale ke sthira rahI zake che. ahiM sthiti-sthiratA eTale gatikriyAnI nivRtti e artha levAne che. loka ne alekanI vyavasthA temaja AkhA jagatanI vyavasthA paNa A be dravyane ja AbhArI che. jeTalA kSetramAM A be dravya che teTalA kSetranuM nAma "loka che, ane jyAM A be dravya nathI te "aloka kahevAya che. A be dravya je na hoya te leka alekanI vyavasthAja na rahe ane tethI paramANunA skaMdho banavA, tathA jIva ane pulanA saMbaMdha thavA vagere rUpa je jaganI vyavasthA, teno paNa abhAva thAya. kAraNake, jIvo ane pukale anaMta AkAzamAM vaheMcAI jAya, paramANunA sko vagere na thAya, ane tethI jI. ane paphalene saMbaMdha paNa na thAya A be drA vidyamAna che, tethI loka ane alokanI vyavasthA thAya che, ane tema thavAthI parimita lokapramANa kSetramAM ja jIve ane pulonI gati ane sthiti thAya che.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 padyAnuvAda-vivecanAthiyuta navatatva prakaraNa. ane tema thavAthI paramANunA kaMdhe vagere bane che, tema che ane puDalone saMbaMdha paNa thAya che, ane jagatane vyavahAra paNa cAlyA kare che. 2. prata- gamana ne sthiratAmAM zuM jIva ne pakala svayaM samartha nathI? ke jethI dharmAstikAya ane adharmAstikAyadravyathI ja temanI gati ne sthiti mAnavI paDe che? 2. uttara-je ke jIva ane pula bane gamana ne sthiratA karavAmAM svayaM zaktizALI che, chatAM mAchalIne taravAmAM pANI, pakSIne uDavAmAM vAyu tathA AMkhane dekhavAmAM prakAza vagere jema upakArI che, tema jIva ane pukalanI gati ne sthitimAM anukrame dharmA, ne adhama upakArI dravya che. mATe ukta mAnyatA mAnavI paDe che. A dharmAstikAya ane adharmAstikAya bane akhaMDa dravya che. je varNa, gaMdha, rasa, sparza ne zabdarahita (apI) che; cauda rAjalokamAM sarvatra vyApaka havAthI cauda rAjalokapramANa che, asaMkhya pradezI che; bhUta, bhaviSya ne vartamAna ema traNe kALamAM kAyama rahenAra zAzvata padArtha che ane bane dudha ne sAkaranI jema maLIne rahela che. te bannenA traNa traNa bheda che. 1 skaMdha 2 deza ne 3 pradeza.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva AkAzAstikAyanuM svarUpa. 135 mastikAya mana vagerenA sI sajja dhamastika ne adhamastikAyanI upakAritA. bhASA, uzvAsa ne mana vagerenA pukalanuM grahaNa tathA visarjana, temaja kAyAga AdithI thatI sakala calakriyAomAM dharmAstikAyano upakAra che, ane besavAmAMubhA rahevAmAM, tathA cittanI sthiratA vagere sthira kriyAomAM adharmAstikAya upakAraka che. - AkAzAstikAya che ane pukAne avakAza (=Azraya) ApanAra dravya. A loka, anaMtAnaMta che. ane anaMtAnaMta pukathI bhareluM che. AkAzAstikAya dravya hovAthI A saghaLI vastuo eka bIjAne bAdhA na thAya, arthAt harakta na Ave tevI rIte rahI zake che. AkAzAstikAyano evo svabhAva che ke, te tamAma vastuone pitAmAM samAvI de che. dharmAstikAya temaja adhamastikAyane paNa AkAzA, avakAza Ape che. A dravya je na hoya te nirAbAdhapaNe A saghaLI vastuo rahI zake nahiM. A AkAzAstikAya lekAlekavyApI, anaMta pradezI, varNa, gaMdha, rasa ne sparza rahita, arUpI temaja trikALavadvi-zAzvata dravya che. A AkAzadravya lokAkAza ne alokAkAza ema be prakAre che. dharmAstikAya tathA adharmAstikAya jeTalA AkAzamAM rahela che teTalA AkAzanuM nAma "kAkAza"
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta nava - prakaraNa. ane te sivAyanuM "alakAkAza" kahevAya che. kAkAza 14 rAjalaka pramANa ne asaMkhya yojanavALuM che. vaLI paga pahoLA karIne keDe hAtha daIne ubhelA purUSanA AkAre lokAkAza che ane polA gALA sarakhuM alakAkAza che. kAraNake, temAM lokAkAza jeTaluM pilANa che ane kAkAzanI gaDadama anaH alakAkAza che alakamAM phakta eka AkAzadravya ja che ane lokAkAzamAM sakala dravya che. kAkAzamAM dharmAstikAyane adharmAstikAya hevAthI che temaja pukale chuTathI gamanAgamanAdi karI zake che, paraMtu iMdra jevA samartha deve paNa pitAnA hAthapagane eka aMza paNa alekamAM pesArI zaktA nathI, lakane aMta Ave tyAM ja zakti kuMti banI jAya che, kAraNake alakamAM dharmA ke adharmA nathI, ane tethIja mukta AtmAo paNa lekanA agrabhAge jaIne tyAMja thaMbhI jAya che. pulAstikAya maLavAne vikharavAnA svabhAvavaLuM paramANu, ddhipradeza skaMdha, tripradeza skaMdha yAvat saMkhyAta asaMkhyAta ke anaMta paramANuonA banelA skaMdharUpa; varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda ne rUpavALuM; ane jIvane polika sukha duHkhAdi ApavAne sva
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva puNalAstikAyanuM svarUpa. 137 bhAvavALuM kalAstikAya dravya che. tenA skaMdha, deza, pradeza ane paramANu ema cAra bheda che (pudu=pUra, galagalana. arthAt pUraNa ne galana jemAM thAya te "pukala kahevAya. pUraNa=pUrAvuM yA maLavuM ane galana=gaLavuM, jharavuM, vikharAI javuM yA chuTA paDavuM.) skaMdha=Akho bhAga. athavA kaI paNa dravyane pradezavALa ke avayavovALe je saMpUrNa bhAga te "skaMdha kahevAya. jemake - cauda rAjalopramANa akhaMDa je dharmAstikAya ane adharmAstikAya dravya, te dharmAstikAya ane adharmAstikAyane skaMdha kahevAya; tathA kalekapramANa akhaMDa je AkAzAstikAya dravya te AkAzAstikAyane skaMdha kahevAya. A badhA dravyonA skaMdha pradezanA samUharUpa che. be paramANunA banelA ska, traNa paramAyunA banelA skaMdhe, ema eka eka vadhAratAM yAvat anaMta ane anaMtAnaMta paramANu sudhInA banelA pulAstikAyanA paramANurUpa avayavavALA anaMtA skaMdhe che. jagatamAM evA prakAranI kaI vastu nathI ke- jene saMga thavAthI jIva, dharma, adharma ke AkAza pikI keinI paNa utpatti thAya. kAraNake e cAre asaMkhya ke anaMtapradezI akhaMDa dravya che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. e dravya kadApi utpanna thayAM nathI, eTale teone nAza paNa thavAno nathI. jIva, dharma, adharma ane kAkAza asaMkhyapradezI che ane alakAkAza anaMtapradeza che ema je kahevAya che temAM asaMkhya ke anaMtapradezo ka95nAe che. kevaLajJAna vaDe paNa jenA be bhAga na thaI zake tevA teonA sUkSma 1 ahiM kahevAne sAra e che ke- buddhithI enA sUkSmatama aMzonI kalpanA karatAM teTalI saMkhyA Ave che, mATe jIva, dharma, adhama ane kAkAza asaMkhyapradeza ane akAkAza ana tapradezI kahevAya che, paraMtu asaMkhya ke anaMta judA judA pradezo maLIne te thayela che mATe te asaMkhyapradezI ke anaMtapradezI kahevAya che ema nathI. jema cAra hAthanI pattharanI akhaMDa zilA hoya, tene buddhithI cAra hAtha pramANanI kalpIne kahI zakAya che, paraMtu eka eka hAthanA cAra TukaDA bhegA karIne karela che, evo tene artha nathI A vAta dharma adharma AkAza ne jIvamAM paNa samajavAnI che. pulAritakAya te saMkhyAta asaMkhyAta ke anaMtA aMzathI-paramANuthI banela che, mATe te saMkhyAtapradezI asaMkhyAtapradezI ke anaMtapradezI skaMdha kahevAya che. pharaka eTalo che ke - A aMza skaMdhasabaMddha hoya tyAre pradeza kahevAya che ane chuTo paDe tyAre paramANu kahevAya che. dharma adharma AkAza ne jIvanA sUkSmatama avibhAjya aMze
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. avata 2. ajIvatA palAstikAyanuM svarUpa. 139 aMze buddhithI kalpI zakAya che. pulamAM tema nathI, tenA chuTA paramANuo che. be paramANune saMga thavAthI be paramANunA banelA anaMtA audhe che, evI rIte traNa, cAra, saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta temaja anaMtAna ta paramANuone saMyoga thavAthI banelA darekanI anaMtA anaMtA skaMdhe che, vaLI e skaMdhamAM navA paramANuonA maLavAthI ane pahelAnA paramANuonA vikharAvAthI-chUTA paDI javAthI, vadhaghaTa paNa thayA kare che. keI vakhata e skaMdhe taddana vikharAI paNa jAya che, eTale ke pukalenA skaMdhe utpanna thAya che ane nAza paNa pAme che, ane tethI ja "pulanA maLavAthI je puSTa thAya ane judA paDavAthI je kSINa thAya te skaMdha kahevAya" e skaMdhane artha palAstikAyamAM ja ghaTI zake che. ApaNe je skaMdhe nihALI zakIe chIe te anaMta paramANuonA bAdara (= skUla) skaMdhe che. kAraNa ke- eka paramANuthI mAMDIne asaMkhya paramAzuonA che tathA anaMta paramANuonA sUkama(pariNAmI) raka dhone carmacakSu grahaNa karI zakatI nathInihALI zakatI nathI, phakta bAdara pariNAmavALA pradeze tenAthI chuTA paDatA nathI, mATe te pradeza ja kahevAya che paNa paramANu kahevAtA nathI.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. anaMta paramANunA skaMdhane ja nihALI zake che. deza=skaMdhanI sAthe saMbaMdhavALe kapele (buddhithI dhArela) amuka bhAga jemake dhamastikAyane amuka pramANa ka9pelA je bhAga te dharmAstikAyane deza kahevAya. e rIte dareka dravyane amuka pramANane kapela je bhAga te deza kahevAya. skaMdhanI sAthenA saMbaMdhavALe kapelo amuka bhAga deza kahevAto hovAthI dezanuM pramANa aniyata che, kAraNa ke te kalpanA karanAra upara AdhAra rAkhe che. pradeza= vastune chelI keTIne jhINAmAM jhINo vastusaMbaddha bhAga. athavA sarvajJanA jJAnarUpI ArisAmAM paNa jene "A bhAga ke A bhAga" e bhAsa na thAya te skaMdhanI sAthe maLelo skaMdhane avibhAjya sUkSmatama je aMza te pradeza" kahevAya che. jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya ne lekakAzAstikAyanA asaMkhya pradeza che ane e cAreyanA pradeza sarakhA che. AkAzAstikAyanA anaMtA pradeza che ane kalAstikAyanA pradeze aniyata che; kAraNa ke- saMkhyAtA asaMkhyAtA temaja anaMtA pradezo paNa pukelAstikAyane heya che. skaMdhanA sUkSmatama avayavapapradeza che, mATe tene skaMdhanI sAthe niyata saMbaMdha che.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ puxlAtikAyanuM svarUpa. 141 paramANu= (parama=atyaMta sUkSma, aNu=aMza). kevaLajJAnInI STie paNa jenA be bhAga na thaI zake tevA, skaMdhathI chUTA paDelA atyaMta sUkSma aMza. paramANu ane pradezamAM taphAvata-- joke pradeza ane paramANunuM kada sarakhuM che, chatAM pradeza jyAre skaMdha sAthe sabaMdha dharAve che tyAre paramANu skaMdhathI nyArA che,- skaMdha sAthe samRdha rAkhatA nathI. eTale ke- paramANu e pulastikAyanA skaMdhathI chuTA paDele chellI keTIne jhINAmAM jhINA avayava-aMza yA vibhAga che ane pradeza e skaMdha saMbaddha sUkSmatama vibhAga che. 2. avatattva. - maiM paramANu e nitya temaja sUkSmatama pudgaladravya che. je dareka paudaglika kAtu aMtima kAraNa che. jemAM kAi paNa eka vaSNu, eka rasa, eka gaMdha te avirAdho e sparzI hAya che. vaLI je kAthI jANI zakAya che. vAstavika dRSTie te paramANu ja pudgaladravya che ane ska Mdha deza ne praza tA,- pudgalaparamANunA vikAra paja che; kAraNake- dharmo adharmA. AkAzA pudgalAM jIvA ne kALarUpa cha drabyA paikI, jIvA0 ane pudgalA e e dravye| vibhAvasvabhAvika che, temAM devatva-manuSyatva vagere jIvanA ane kaMdha-deza-pradeza e pudgalanAM vibhAva svabhAveA che. mATe tattvataH paramANu eja pudgala che ane rakadha deza ne pradeza / upacArathI (gvahArathI) pudgala kahevAya che.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa ---- - -- prana- pulAstikAyane paramANurU5 cotha bheda mAne che, te dharma-adharma-AkAza ne javAstikAyane paramANu5 cothe bheda kema nathI mAnatA ? uttara- paramANu e bheda pukalAstikAyane ja che, kAraNake tenA chuTA parama-ANuo paNa jagatamAM anaMtA che, temaja skomAMthI anaMtA chuTA paNa paDe che. jIva, dharma adhama ne AkAza pikI koInA pradeze kadApi chuTA paDatA nathI, tethI teone paramANu e (ca) bheda manAtuM nathI. kAraNa ke jIva, dharma, adhama, ne AkAza e cAra dravya evAja prakAranA keI paramANuone saMga thavAthI banelA nathI, paraMtu traNe kALamAM eka pradeza paNa jemAMthI chuTo na paDI zake tevA zAzvata saMbaMdhavALA akhaMDa dravya che. je evAja prakAranA svayegya paramANuonA samUhathI banelA hoya temAMthI ja pradeze chuTA paDI zake che, yAvat te samUha-skaMdha sapUrNapaNe vikharAI paNa jAya che. paramANu e bheda paNa te pula)ne ja saMbhave che, ane tethI ja pulAstikAyanA cAra bheda manAya che, ane jIva dhama adhama ne AkAza e cAranA traNa traNa bheda manAya che paraMtu paramANurUpa cA bheda manAtuM nathI.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ avatattva. kALanuM svarUpa. phALa=navIna vastune jINu karavAnA svabhAvavALu dravya. bhUtakALanA nAza thayela heAvAthI ane bhaviSyakALa utpanna thayela nahiM hAvAthI, vamAna eka samayarUpa kALa che, tethIja tenA skaMdha deza ane pradezarUpa bhede thaI zakatA nathI. vaLI pradezeA nahiM hAvAthI astikAya paNa kahI zakAtA nathI.ahiM astikAya eTale pradezanA samUha e atha che. kALa zA mATe mAnavA joie ? 143 vattanA, kriyA, pariNAma ane parAparatvamAM kALa(dravya) kAraNa che, mATe kALa mAnavA joIe. vanA= dareka dravyanuM ( sAdi--sAMta Adi bhAMge ) peAtapeAtAnA svarUpamAM rahevuM te. kriyA= padArthonI thayelI, thatI ane thavArUpa ceSTA yA pravrutti. pariNAma= navInatA ne jINu tAttirUpe je - pAMtara thavuM te. A rUpAMtara ( eTale pariNamana ) prayAga, visasA ne mizrasAthI thAya che. prayAga= jIvaprayatna. visrasA=svabhAva. miasA=ubhaya. arthAt prayatnathI, svabhAvathI athavA prayatna--svabhAva ubhayathI vyamAM je navInatA ke jINutAdi piraNamana thAya che, eTale ke navApaNuM ke jInApaNuM vagere rUpAMtara thAya che, te pariNAma kahevAya che. jemake
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. jIvanA prayatnathI thayela zarIra vagereno je pariNAma te prayogapariNAma kahevAya. jIvanA prAga zivAya phakta achavadravyanA sahajarIte thatA paramANuka, IndradhanuSa tathA vAdaLAM vagere vizvasApariNAma kahevAya, ane prayAga temaja visA vaDe jIvana sahita achavadravyane je pariNAma te mizrapariNAma kahevAya. jemake-mRtadeha, vagere. paratvAparatva A pahelAM thayela che, A pachI thayela che, athavA A nAnuM che, A mATe che, e vyavahAra jenAthI thAya te. dravyanA uparyukta vartAnAdi paryAye "kALa" zabdathI vyavaharAya che-kahevAya che vaLI kALadravya hovAthI ja dravyanI va7nA vagere ghaTI zake che, mATe kALa nAmano padArtha mAna joIe. kALanA mukhya be bheda che-1. naiRyika kALA ane 2 vyAvahArika arthAta vyavahAra kALI. ka kALanA saMbaMdhamAM aneka prakAranA vicAre zAstramAM maLe che, je "kAlikaprakAza nAmanA graMthamAM saMgrahita che. ahiM phakta atisaMkSipta sAra prasaMgopAtta kahIe chIe karavabhAvathI caMdra sUrya Adi tizcaka manuSyakSetramAM phare che ane tenI gatithI kALanA bhede paDe che. A bAbatamAM keTalAka AcAryo ema mAne che ke, "vAdi dravyanA vartana nAdi paryAyo e kALa che, paraMtu te(paryAya )thI kALa
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. kALanuM svarU5. 145 naizcacikakALa samayarU5 che, ane sUryanI gatithI AvalI, muhUrta vagere je kALanA vibhAge manAya nAmanu judu dravya nathI. vastutaH kALa e dravya nathI paraMtu vartAnAdi paryAyasvarUpa che, chatAM paryAne dravyathI kathaMcita abheda hovAthI vartanAdiparyAmAM kALano dravya tarIke Arepa karIne kALane dravya kahevAmAM Ave che. kALanA mukhya be bheda che- nizcayikALane vyavahAramALa. nai ki kALanI mAnyatAmAM be matabheda che. temAM prathama mata e che ke - naiRyika kALa dravyonA vartAnAdi paryAya svarUpa hAvAthI, chavadravyanA vartAnAdiparyAyarUpa je kALa te chava gaNaya; ane ajIva dravyonI vartAnAdi paryAyarUpakALa achava gaNAya. A rIte kALadravya che ke jIvAjIva svarUpa che, chatAM paNa chavadravya karatAM achavadravya anaMtaguNa hovAthI bahulatAnI apekSAe kALane sAmAnyataH "achava' gaNela che.A nizcayikakALa kalekavyApta che ane samaya, muhUrta Adipa je vyavahAra kALa te aDhIdIpapramANa manuSyakSetramAM ja che. bIjo mata e che ke, -(jusUtranayanI apekSAe) vartamAna eka samayapanaikSayika kALa che. kAraNa ke bhUtakALa pasAra thayela hovAthI ane bhaviSyakALa Avela nahiM hovAthI bhUta-bhaviSya bane avidyamAna che, mATe vidyamAna vartamAna kALa te naiRyikakALa kahI zakAya. kAlaloka-prakAzamAM paNa Aja vAta che. juo -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa che, te vyAvahArika kALa che. (vyavahAra kALanuM svarUpa 12 mI ne 13 mI gAthAthI jANavuM). -"vartamAnaH punarva-mAnAmAma: asau nazcayikaH sarvo'pyanyastu vyAvahArikaH // 1 // athara-vidyamAna eka samayarUpa je vartamAnakALa te naiRyika kALa che ane bAkIno bIjo badhA (AvalikAmuddata, divasa, pakSa, mAsa, varSa AdirU5) vyAvahArikakALa che. A kALanI bAbatamAM kalikAlasarvajJa bhagavAna hemacaMdrasUrI mahArAja zAstramAM nIce mujaba jaNAve che-"kAkAzanA pradezamAM rahelA ane padArthonI parivartana (=navapurANutAne mATe. bhinna evA je kALanA paramANuo te mukhyakALa (nizcayakALa) kahevAya che, ane jotiSazAstramAM jenuM pramANa samaya ityAdi kahevAya che, tene kALavettAoe (sarvAe) vyAvahArikakALa mAnela che. vaLI traNa bhuvanamAM je A padArtho navA-junApaNe parivartana pAme che, te kALanuM ja ceSTita =kArya) che. tathA kALanI krIDAvaDe viTaMbaNa pAmelA padArtho eTale ke- kALanA pratApe padArtho vartAmAna hoya te atItapaNuM pAme che ane bhaviSyakALamAM thanArA padArtho (paNa kALAMtare) vartamAnapaNe pAme che." mATe kALa nAmano padArtha mAnavo joIe.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. kALanuM svarUpa. 147 A pramANe dharmAstikAya adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNenA ska Mdha deza ane pradeza ema traNa traNa bheda thavAthI kula nava bheda thAya che. kALanA ekaja bheda che ane pukalAstikAyanA skaMdha deza, pradeza ane paramANu ema cAra bheda thAya che. e rIte ajIvatattvanA (9+1+4=14) kula cauda bheda thAya che. ukta ajIvatattvanA 14 bhedamAM 1.dharmAstikAya 2.adharmAstikAya, 3.AkAzAstikAya, 4.pulAstikAya, 5 jIvAstikAya ne 6. kALa e cha ce (=padArtho) mukhya che. temAM zarUAtanA pAMca a stikAyA che ane chaThThA kALanA astikAya nathI. kAraNake temAM astikAyanA (pradezeAnA samUhapa) pAribhASika artha ghaTatA nathI, tethI siddhAntamAM paNa 'pa'cAstikAya' zabda prasiddhi pAmela che, ukta cha dravyeAmAM ajIvadravye pAMca che ane jIvAstikAya e jIvadravya che. praznana jIvAstikAya jIvadravya che, te tene ajIvatattvanA prakaraNamAM kema lIdhuM? uttara- astikAyanA sAdhamyathI, eTale ke dhama, adhama, AkAza ne pula e cAranI sAthe pAMcamA jIvane paNa astikAya tarIke ahiM lIdhela che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatava prakaraNa. dravyanAM lakSaNa- (1) utpAda, vyaya ne dhruva e traNe samaye samaye jemAM ghaTI zakatAM hoya te dravya" kahevAya, athavA (2) guNa ane paryAyavALuM hoya te draya kahevAya. -prathama dravyalakSaNanI ghaTanA- utpAda= te te paryAyanI utpatti, vyayaHjunA paryAyano nAza. ane prava=mULatattva yAne vastu sthiratA. dAkhalA tarIke,- eka manuSya marIne deva tha, temAM manuSya paryAyane nAza, devaparyAyanI utpatti ane banemAM mULatattvarUpa AtmAnI sthiratA hovAthI AtmA e dravya che. e pramANe dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane pakalAstikAyamAM paNa ghaTAvI levuM. kALa e vata mAna svarUpa hovAthI temAM uparanA utpAdAdi traNe ghaTI zakaze nahi; kAraNa ke- kALa e mukhya dravya svarUpa nathI, paraMtu jIva ane ajIvanA vattanAdi paryAyasvarUpa che, ane tethI ja jIva ne ajIvanA paryAyarUpa kALa kahevAya che. paryAye dravyathI abhina hovAthI (athavA paryAyanayanI apakSAe mukhya paryAya hovAthI) paryAyamAM dravyane Aropa karIne kALane dravya kahela che. 2. dravyanuM lakSaNa- guNa ane paryAyavALuM je hoya te dravya kahevAya che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva 6 dravyomAM dravAdi 6 mAgaNuM. 149 bIjA dravyalakSaNanI ghaTanA- guNa= dravya jyAM sudhI che tyAM sudhI dravyanI sAthe kAyama rahenAra dharma. jemake- AtmAnI sAthe kAyama rahenArA jJAnAdidharmo e AtmAnA guNo kahevAya. paryAya = anukame thanArI dravyanI bhinna bhinna avasthAo jemake,- AtmAnI manuSya ne deva vagere bhinna bhinna avasthAo te AtmAnA paryAya kahevAya. 6 dravyomAM dravya-kSetra-kALa-bhAva guNa . ane saMsthAna (AkRti). 1. dharmAstikAya dravya- dravya (=saMkhyA)thI eka che, kSetrathI-saMpUrNa lekAkAzapramANa che, kALathIanAdi anaMta che, bhAvathI- varNa, gaMdha, rasa, sparza ane zabda rahita arUpI che, guNathI- gatisahAyaka guNayukta che, ane saMsthAnathI- kAkRti tulya che, arthAt vajAkAre rahelA kAkAza sarakhA AkAra yukta che. 2. adharmAstikAya dravya- guNathI- sthiti sahAyaka guNayukata che. bAkI badhuM dhamastikAyanI jema samajavuM. 3. AkAzAstikAya dravya- dravyathI eka che, kSetrathI- lokAlokapramANa che, kALathI- anAdi anaMta che, bhAvathI- varNAdi rahita hovAthI arUpI che, guNathI- avakAzadAna guNayukta che. ane saMsthAnathI ghana ane nakkara goLAnA AkAre che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 padyAnuvAda-vivecanAriyuta navatatva prakaraNa ja. pula ane pulAritakA - dravhI anaMta che, kSetrathI- samagra lokapramANa che, kALathI- anAdi anaMta che, bhAvathI- varNa, gaMdha, rasa, sparza, ane zabdasahita rUpI che, guNathIpuraNu-galana svabhAva (temaja vividha pariNAma) yukta che, ane saMsthAnathI- parimaMDala vagere pAMca jAtanI AkRtivaMta che. (jemake-parimaMDaLa=baMgaDI jevuM goLa, vartala thALI ke geLA jevuM geLa, trikoNa= traNa khuNAvALuM, caturasa= cAra khuNAvALuM ne dIrgha =lAMbu). 5. jIvAstikAyo- dravyathI- anaMta, kSetrathIsamagra lekapramANa, kALathI- anAdi anaMta, bhAvathIeka jIvanI apekSAe jaghanya aMgulane asaMkhyAtame bhAga, ane utkRSTathI eka ke aneka jIvanI apekSAe vodi rahita arUpI, guNathI-jJAna darzanAdi guNayukta tathA saMsthAnathI- zarIra sarakhI vividha AkRtirUpa che. da. kALa dravyadravyathI anaMta, kSetrathI- aDhI dviIpa pramANa, kALathI-anAdi anaMta, bhAvathI vaNAdi rahita arUpI. ane guNathI- vartAnAdi paryAyarUpa che. ane saMsthAnathI rahita kALa che, arthAta kALane AkAra nathI. * aMcita mArkaMdhanI apekSAe athavA samagra pugala samUhanI apekSAe ukta kathana che.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 dravyamAM dravyAdika 6 mArgaNAnuM yaMtra. dravyonAM nAma dravyathI | kSetrathI kALathI | bhAvathI | guNathI saMsthAna dhamati kAya 1 ialtek anAdianaMta. apI | gati lokAkAza sahAyaka. adharmAstiI kAya. 1 sthitisahAyaka da 14 { lekI- | rAjaloka loka- | rAjalaka primANu. pramANa AkAzAstikAya. avakAza ! gholaka dAyaka. pulAti- anata rUpI pUraNa galana maMDalAdi svabhAvI. | pAMca kAya . jIvAsti ! ananta kAya ApI | jJAnAdi. | dehAkAra - - - kALa. ananta aDhI kIpa | | pramANa | , vartAnAdi.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajIva tattvanA 14 bhedane ke - - - - 1 dharmAstikAya-(kaMdha). | 7. AkAzAstikAya (skaMdha) 2. dharmAstikAya-deza. 8. AkAzAstikAyadeza, 8. dharmAstikAya-pradeza | 9. AkAzAstikAya-pradeza - - - para 13. pula paramANu 4. adharmAstikAya-(kaMdha) | 10. la skaMdha. 5 adharmAstikAya-deza. | 11. pula deza. 14. kALa. 6. adharmAstikAya-pradeza. [ 12. pula pradeza || 8 | 9 | 10 | AThamI, navamI ne dazamI gAthAnuM vivecana saMpUrNa
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. pulanAM pariNAma ne lakSaNa. 153 mUla- saiMdhayAra ujjoa, pabhA chAyAtavehi a / ghaNNa-gaMdha-rasA phAsA-puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // atha-zabda, aMdhakAra, udyota- caMdrAdine prakAza, prabhA- ratnAdikanI kAMti, chAyA- pratibiMba,ane Atapa taDako e palene pariNAma che. varNa, gaMdha, rasa ne sparza e pukalenuM sAmAnya lakSaNa che. (11) padyAnuvAda - (pulanA. pariNAme, pulanuM lakSaNa ane samayanI vyAkhyA) pukalasvarUpI zabda ne, aMdhakAra ne udyota che, jANe prabhA chAyA ane, taDake ja pukalarUpa che; sAmAnya lakSaNa pulanuM, varNa gaMdha rasa sparza e, samaya che avibhAjya kALa ja, kevaLanI draSTie (12). have pulanA pariNAma ane lakSaNa kahe che- zabda nAda-dhvani-svara-sura ke avAja. zrAneMdriyano je viSaya hoya te, athavA koMkriyathI-kAnathI je jANI zakAya te "zabda kahevAya. zabdanA prakAre zabdanA mukhya traNa prakAra che. 1 sacina, 2 acitta ane 3 mizra. sacitta zabda=jIvavaDe mukhadvArA ucArAte zabda.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdidyuta navatattva prakaraNa. acittazabda-patthara vagere ajIva padArthonA paraspara athaDAvAthI thayela zabda mizrazabda= jIva prayatnathI vagADAtAM tabalAM, nagArAM Dhola, ghaMTa tathA vAjIMtrAdinA zabda 154 athavA zubha-azubha bhedathI tathA vyakta-avyakta bhedathI zabda e prakAranA che. zubhazabda=rAhu'sa, peApaTa, kAyala ke mera vagerenA zabdanI jema, je zabda sAMbhaLIne kAnane AhalAda AnaMda utpanna thAya te. azubhazabda=gadheDA ke uMTa vagerenA zabdanI jema, je zabda sAMbhaLIne kaNa kaTu lAgavAthI kaTALeA Ave te vyaktAbda=spaSTa zabda. manuSyane spaSTa vAMcA hAvAthI manuSyeAnI bhASA- mAnavAe uccArele 'k' vagere varNAnA ullekhavALA je zabda te 'yukta zabda' kahevAya che. avyaktaza=aspaSTa zabda. e iMdriyavALA jIvAthI mAMDIne tiya"ca paMcendriya sudhInA prANIemAM prAyaH aspaSTa vAcA heAya che, tethI teene 'ka-kha' Adi vInA ullekha vinAnA je zabda te 'avyaktazabda' kahevAya che.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. zabdanA prahAro. 155 athavA bhASA ne abhASAnA bhedathI paNa zabda be prakAra che. bhASArUpa zabdanA be bheda paDe che. vaNamaka ne avarNAtmaka, varNAtmaka eTale, "a-A -I- I vagere svara, ane "pha kha" vagere vyaMjana5 je akSara te "varNAtmaka zabda kahevAya. ane mAtra avAjarUpa je zabda te "avarNAtmakaza da kahevAya. abhASAtmaka zabdanA paNa prAsaMgika ne visasika evA be bheda paDe che. jIvaprayatnathI thata vAjItrAdine zabda te "prAyogika zabda kahevAya ane sahaja- kudarate thatA megha vagerene zabda te vaiRsika zabda (= svAbhAvika zabda) kahevAya. A rIte svabuddhithI zabdanA vividha prakAre paDI zake che. 5 zabda rUpI che yAne pulanA pariNAmarUpa che evI jenI mAnyatA che. ane zabda e AkAzane guNa che, tathA AkAza arUpI hovAthI tene guNa5 zabda paNa apI che, evI niyAyikI temaja vazeSikI mAnyatA che. ka "zabda ApI che tene sAbita karanArAM pramANuM- 1 vAyarlesa, TelIgrApha TelIphena,reDIyo tathA phenegraphanA yAmAM zabda pakaDAya che ane pratyakSa anubhavAya che. zabdane pI temaja pudgalanA pariNAmarUpa mAnyA zivAya
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. ukta yaMtramAM zabda grahaNa thaI zake nahi, mATe Adhunika vijJAnanI daSTie paNa zabda e paulika yAne rUpI padArtha che e vAta niHsaMdeha rIte siddha thAya che. 2 "je vastu bAhya-dakiyathI pratyakSa karAya-jaNAya te vastu avazya pI ja heya, arthAta te vastu eka jAtanA pugalanA pariNAmarUpa ja hAya" A anubhavasiddha temaja zAstrasiddha niyamAnusAra, gaMdha jema dhrANediya (nAsikA)thI grahaNa =pratyakSa) karAtI hovAthI pI che, tema chAneMdriyathI grahaNa karAto-pratyakSa karAta zabada paNa rUpI che yAne eka jAtanA pudgalanA para NAmarU5 che. 3 gaMdhanI jema bhIMta, makAna ke parvata Adi jevI rodhaka vastuthI rokAto hovAthI zabdapI che-pula pariNAma 4 koI eka dizAne anulakSIne bolAto zabda, keTalIka vakhata vAyunA sAmarthyathI, AkaDAnA rUnA DhagalAnI jema, dizAMtaramAM gati pAmate levAthI zabdarUpI che, 5 parvatanI guphAo jevA rathamAM aphaLAIne pAchA pharatA patharanA TukaDAnI jema, pratizabda-paDaghArUpe pAcho pharato te zabda vaktAnAja apara kAnamAM praveze che mATe zabda rUpI che - paulika che 6 neLIyA vagerenA bIlo jevA pilANanA bhAgama, nIkanA jaLanI jema zabda aDakI jato hevAthI, zabda pI che yAne paulika che.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. "zabda rUpI che tenI sAbiti. 157 7 vAMsa vagerenA chidromAM, baMsI tathA benDa jevAM vAjIMtro vagADatI vakhate, tenA chidro upara vividha rIte AMgaLIo pheravavAthI. zabda vividha jAtanA sUnA vikArane pedA kare che, mATe zabda rUpI che. yAne pudgalamaya che. 8 kAMsA vagerenA bhAjana upara paDato zabda, abhighAtathI kaI judI jAtanA avAjane pedA kare che, mATe zabda rUpI che,- pudgalasvarUpa che. 9 jema koI purUSanA prayAsathI calAvela lAThImAra duHkhada bane che, tema kedae prayatnapUrvaka karelA kaThera marmabhedI karNakaTu zabdaprayogathI atyaMta du:kha utpanna thAya che, mATe zabda rUpI che,- pAgalika che. 10 saMkhyAbaMdha hAthI gheDA vagerenA samUhanA khurathI vega pAmela zabda, kaThINa drone paNa bhedI nAkhe che, mATe zabda ApI che. 11 taDakAnI jema dvArane anusaratA hovAthI zabda rUpI che. 12 kRSNAgarU dhUpanI jema saMhAra zaktivaMta hovAthI zabda rUpI che, - paulika che. 13 ghAsa tathA pAMdaDA vagerenI jema, vAyuthI prerAta hevAthI zabda rUpI che, paugalika che. 14 dIvAnI jema sarva dizAthI grAhya hovAthI zabda rUpI che,-paugalika che. 15 tArAgaNanuM teja jema caMdra sUryathI parAbhava pAme che, tema bIjA moTA zabdAdithI zabda parAbhava pAmato hevAthI zabda rUpI che - paugalika che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa, zabdanI utpatti- ATha sparzavALA (bAdara pariNAmI) puskalathI zabda utpanna thAya che. arthAt aSTaspazI bAdara pariNAmI pulaskaMdhamAMthI jIvanA prayatna vizeSa vaDe, athavA svabhAvataH (aSTasparza skaMdhamAM kAMI vikAra thavAthI teja skaMdhamAM avagAhIne rahelA bhASAvargaNAne lAyaka pula zabdarUpe pariNamIne uchaLe che. Ane sAra e che . 16 sUryamaMDaLanA prakAzanI jema vyApaka banato hovAthI zabda rUpI che.- pagalika che. 17 gaganabhedI meghanA garavathI, bhayaprada trAra janakasiMha nAdathI athavA evA koI Akasmika moTA avAjathI, prANuonA kAnamAM badhiratA-baherAza AvI jAya che ne bhayanI lAgaNI janme che, mATe zabda rUpI che.trilika che. je zabda arUpI ke apagalika hoya te zabdathI athaDAtA kAnamAM baherAza AvI zake nahiM, eTaluM ja nahiM kiMtu keTalIka vakhata meTA moTA beba vagerenA atyaMta moTA avAje thavAthI moTI moTI imArato-moTAM vizALakAya makAne paNa hacamacI jAya che; ane koI vakhata girivaranAM zikharo paNa dhaDAdhaDa paDavA lAge che. A badhI rUpI zabanI ja zakti hAI zake arUpI zabdanI ukta zaktio saMbhavI zake nahiM, mATe zabda rUpI yAne paulika che, e tattvataH siddha thAya che. atyataM vistaraNa
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. aMdhakAra svarUpa. 159 ke,-ka e aSTasparzI pulakadha che ane temAMthI AtmAnA amuka prakAranA prayAsathI cAra spavALA zabda utpanna thaI bahAra Ave che. zabda peAte cAra spavALA che, te ATasparzI pulakadhamAMthI ja utpanna thaI zake ,paraMtu catuHsparzI pulaka dhamAMthI tenI utpatti saMbhave ni A zabdanI utpatti, AtmA audArika vakriya ne AhAraka e traNa prakAranA zarIrathI karI zake che. arthAta ukta traNa de paikI kAi paNa eka dehadvArA karI zake che, paraMtu taijasa ke kANa zarIradvArA zabdane utpanna karI zakatA nathI. vaLI patthara vagere nirjIva padArthomAMthI je zabdotpatti thAya che te paNa nirjIva audArikadeha dvArA ja thAya che. aMdhakAratama, timira ke aMdhArUM, arthAt je adha kare te aMdhakAra. jema bhIMta vagerethI avarAyela- bhAMta vagerene AMtare rahela vastune, viziSTajJAnI zivAya sa.mAnya jIva AMkhathI joi zakatA nathI, tema aMdhakArathI avarAyela vastune paNa, kAna sudhI lAMbA netravALe paNa joI zaktA nathI, mATe aMdhakAra e tejane rAkanAra eka jAtanA pulapariNAma che. arthAta paudgalika rUpI dravya padArthoM che.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. vaLI bhIMta vagerenI jema daSTine kinAra hovAthI, tathA vastra vagerenI jema AvAraka hovAthI aMdha kAra paulika che, ema dalIlathI paNa siddha thAya che. kanaiyAyike "aMdhakArane tejane abhAva' kahe che. teonI mAnyatA nIce mujaba che- aMdhakAramAM dravya guNa ane karmanI siddhinA virUddha dharmo hovAthI bhAvanA abhAvarUpa tama che, eTale ke dravya guNane karmanA dharmonI sAthe aMdhakAranA dharmonI asamAnatA hovAthI, aMdhakAra tejanA abhAvarU5 che. aMdhakAra je dravya hoya te, te anitya hovAthI ghaDA vagere dravyanI jema utpanna thavo joIe? chatAM te dravyanI jema utpanna thato nathI, kAraNa ke te aMdhakAra amUrtaarUpI che, svarahita che, prakAzane virodhI che ane aNuothI banela nathI, mATe aMdhakAra dravya rUpa nathI. vaLI aMdhakAra guNarUpa paNa nathI. kAraNa ke guNanirAdhAra na rahI zake, mATe je aMdhakAra guNa hoya che, tene koi AdhAra hovo joIe ! ane AdhAra te kaI dekhAtuM nathI. A vAta, aMdhakAra prakAzane virodhI hovAthI suprasiddha ja che. vaLI aMdhakAra karmarUpa paNa nathI. kAraNa ke, te saMga vibhAga ke vega nAmanA saMskAranuM kAraNa nahi. hovAthI tene kaI Azraya maLI zakatuM nathI, mATe aMdhakAra kamarUpa paNa nathI. te upayukta kAraNene laIne tene prakAzane jyAM abhAva hoya tyAM tama che- adhikAra che vaLI anya dravyathI teja yAne prakAza avAI javAthI aMdhakAra phelAya che ema mAnavuM joIe."
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. aMdhakAra vicAra te udyota svarUpa. 161 udyotagIta prakAza. caMdra, graha, nakSatra, tArA, ratna tathA khadyota =Agie java) AdinA je zIta prakAza te 'udyota' kahevAya che. agninA prakAzamAM uSNatA haiAvAthI te udyota kahevAtA nathI, paraMtu caMdrakAntamaNInA prakAza udyota kahevAya che, kAraNake tene zIta prakAza hAya che. caMdra, graha, nakSatra ne tArAone uparyukta taiyAyikAnI mAnyatA vyAjabI nathI. kAraNa ke, aMdhakAramAM bhIMta vagerenI jema cakSunI zaktine rAkavAnuM sAmarthya che. mATe bhIMta vagerenI jema adhakAra pAgalika che e sASita thAya che. " naiyAyikAe aMdhakArane dravyana niSedha karavAmAM je je hetuo batAvyA te tamAma asiddha che yAne khATA che. juo ! nayAyikAe kIdhuM ke adhakAra arUpI che' e vAta paNa pratyakSavirUddha che, kAraNa ke adhakAra zyAmarUpe dekhAya che. bIjI' aMdhakAra spaza rahita che' e (hetu=) vAta paNa geravyAjabI che, kAraNa ke," aMdhakAramAM zIta spaza che, jemA anubhava bhAMyarAmAM tathA guphAemAM thAya che. eTale ke- kAi bAdhaka na hAya teA aMdhakAravALA sthaLeAmAM ThaMDakanA anubhava thAya che, mATe adhakAramAM zIta spaza che e anubhavathI paNa siddha thAya che AthI aMdhakAra spa yukata che paNa spa rahita nathI' e vAta niti thAya che, tethI karIne 'adhakAra spa rahita che mATe te dravyarUpa nathI' evuM naiyAyikAnuM dravyaniSedhaka kathana anubhavathI paNa khATu kare che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa je zIta prakAza ApaNe nihALIe chIe, te devone nathI, paraMtu te caMdra Adi devAnA vimAne che. eTale ke,-te vimAnamAM rahelA pRthvIkAya chanA aMdhakAra prakAzane virodhI hovAthI vyasvarUpa nathI e vAta paNa ThIka nathI, kAraNake keTalAka padArtho paraspara virodhI hovA chatAM paNa dravyarUpa hoya che jemake, amRta ane viSa, jaLa ne agni, vagere vagere. vaLI "prakAzano virodhI hovAthI aMdhakara dravyarUpa nathI' ema kahevAthI niyAyikonA gharamAM bakarI kADhatAM UMTa pesI jAya che. jema prakAzane virodhI aMdhakAra che, tema aMdhakArane virodhI teja-prakAza paNa che. te teja yAne prakAza paNa dravya kahevAze nahiM.ane tejamAM prakAzamAM dravyatvano niSedhanayAyikethI thaI zake tema nathI, kAraNake teoe tejane prakAzane alaga dravya tarIke svIkArela che. A bAbatanI vistRta carcA ratnAkara avatArikA' Adi graMthothI vizeSAthae jANI levI. | 'aNuothI banela nahiM hovAthI aMdhakAra dravyarUpa nathI e vAta paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke, AtmA tathA AkAza vagere padArtho aNuothI banela nahi hovA chatAM paNa dravyarUpa che mATe, ane aMdhakAramAM zyAmarUpane anubhava thAya che mATe, vastutaH aMdhakAra paNa aNuthI ja banela che ane tethI ja te pautralikadravya manAya che, tethI ukta hetu paNa asiddha kare che. vaLI aMdhakAra guNa ane kriyAne Azraya che, e vAta pratyakSasidhdhache kAraNa ke "i tamaRRti kALuM aMdhAruM cAle che evo sAkSAta anubhava thAya che, mATe aMdhakAra dravya che ane te rUpI hovAthI pidugalika paNa che, e tattvataH
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 avatatva. aMdhakAra-vicAra ne udyota svarUpa. 163 dehane te zItaprakAza che. A zItaprakAzaya udyota, caMdra AdinA vimAnamAMthI samaye samaye chuTA paDatA sidhdha thAya che. vaLI IndradhanuSya vagerenI jema vaiRsika prayogathI (svAbhAvika prayogathI) banela hovAthI aMdhakAra pautralika dravya ja che, ema mAnavuM joIe. vaLI aMdhakAra naiyAyike mAnelA nava dravyathI alaga dravya che, e vAta naiyAyikanA pratipakSIoe nIcenA zokamAM sapramANa raju karI che. juo- 'tamaH khalu calaM nIlaM parA'paravibhAgavat / prasiddhadravyavaidhAnnavabhyo mettumarhati // 1 // " artha - nice tama-aMdhakAra che te, cala che, nIla che, para ne apara vibhAgavaMta che ane temAM prasidhdha nava dravyonuM vaidharyuM hovAthI prasiddha navadravyathI virUddha dharmapaNuM hovAthI, prasiddha nava dravyathI bhinna dravyarUpe aMdhakArane mAnavo joIe. sAra e Avyo ke- aMdhakAramAM zyAma-kALuM rUpa che, cakSunI zaktine bhIMta vagerenI jema rokavAnuM sAmarthya che, cala-kriyAva ta che tathA parA5ra vibhAgavaMta che, mATe aMdhakAra e eka pudgalanA pariNAmarUpa rUpI dravyapadArtha che.evI jaina darzananI mAnyatA tAvika dRSTie puravAra thAya che. [sUcanA-16bhA pAnAthI ahiM sudhI eka saLaMga TIppaNI che] | caMdra Adi sUrya zivAyanA jyotiSI devonA vimAnamAM rahelA pRthvIkAya jenA zarIrano je zIta-prakAza che, te temanA "udyotanAmakarmanA udayathI che mATe tene udyota kahevAmAM Ave che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 padyAnuvAda vivecanAdidyuta navatattva prakaraNa, pulanA pravAhamaya che. jIe, vartamAna kALamAM paNa, gyAsalAiTa,sarca lAiTa tathA ilekaTrIka (vIjaLI) AdinA dIvAomAMthI nIkaLatA tejanA paramANupravAha jema pratyakSa dekhAya che, tema caMdra AdinA vimAnAmAMthI nikaLatA tejanA paramANuonA pravAha paNa, kAMIka avyakta chatAM kiraNarUpe pratyakSa dekhAya che, mATe caMdra AdinA te zItaprakAzarUpa udyota paNa pulanA samUharUpa ja che, arthAt paulika padArtha che. prabhA-upaprakAza athavA cAMdra sUrya vagere tejasvI padArthonI kAMti. eTale ke,- caMdra, sUrya temaja tevAja khIjA tejasvI pulanA (padArthAnA) prakAzakiraNeAmAMthI nIkaLatA bIne je upaprakAza te 'prabhA' kahevAya che. A upaprakAzarUpa prabhAne laine ja prakAza vinAnA sthAnamAM rahelA ghaTa--paTa (ghaDA, vastra) vagere padArtho paNa dekhI zakAya che. A prabhA e prakAzapuDhAmAMthI Ache. A vhetA eka jAtane prakAzapravAha che, je pulanA samUhurUpa che. prakAzamAMthI viralapaNuM- Ache Ache| prabhArUpa pula pravAho vhetA na hoya teA, prakAza pAse rahelA padArtho paNa joi na na zakAya! mATe sUryAdikanA kiraNuprakAza jayAM paDatA nathI, tevA (ghara dukAna vagere) sthaLAmAM sadA amAvAsyA jevI kALI rAtrija hAvI joie ? ane ema
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. prabhA ne chAyAnuM svarUpa. 165 banatuM nathI, mATe prakAzamAMthI paNa bIje upaprakAza vahe che ema mAnavuM joIe, ke jethI karIne je gharamAM sUryanA kiraNe paNa pravezI zakatA nathI, tevA gharamAM paNa A upaprakAzanuM ja ajavALuM paDe che, jene prabhA kahevAmAM Ave che. chAyA=pratibiMba. caMdra sUrya temaja dIvA AdinA prakAzamAM, darpaNamAM- ArisAmAM, svaccha jaLa jevA nirmaLa padArthomAM tathA opavALI vastuomAM paDatuM temaja dekhAtuM je pratibiMba te "chAyA" kahevAya che. A pratibiMbarU5 chAyA carmacakSuthI- AMkhathI dekhAya che, mATe te purkalapa che. chAyAnA pudgalo-ANuo hovAnI sAbiti # - sUryamaMDaLamAMthI jema kSaNe kSaNe kiraNarUpe agninA mULa tejano paNa upalakSaNathI prabhAmAMja samAveza saMbhave che, kAraNake agni pote uSNa hovAthI teno AtapamAM jema samAveza thaI zakato nathI, tema tene (agnio) prakAza uSNa hovAthI udyotamAM paNa aMtarbhAva thaI zake tema nathI, mATe prabhAmAM samAveza saMbhavI zake. * "pratibiba e zuM che ? pratibiMba e eka jAtanA chAyAnA putro che. jemake sarva ikiyapratyakSa vastu sthUla
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. palapravAha vahyA kare che, tema dareka bAdara pariNAmI pulaskaMdhamAMthI- dhUla mUrta padArthamAMthI paNa prati caya-apacaya dharmavALI (=amuka azothI maLavA ne vikharavAnA svabhAvavALI) tathA kiraNavALI che. A kiraNane chAyAnA pudgalo' tarIke vyavahAra thAya che, arthAta kiraNa e ja chAyA-puga manAya che. sarva sthUla vastunI chAyAne sAkSAta sau koI jANa- joI zake che, mATe chAyApudgale pratyakSasiddha ja che. je skUla vastu bIjI koI vastune AMtare paDI hoya ke dUra paDI hoya te, darpaNa adimAM tenAM kiraNe dAkhala thaI zakatAM nathI, tethI karIne darpaNa AdimAM te vastu dekhAtI nathI, ane keAinI ADa na hoya te, athavA bahu dUra na hoya to sthUla vastu darpaNa AdimAM pratibiMbita thAya che, mATe sAbita thAya che ke-chAyAnA pugalo che- aNuo che. A chAyA pudgalo tevA prakAranI sAmagrI pAmIne vicitra pariNamana svabhAvavALA bane che. jemake, te chAyApu abhAsvara (=aprakAzarUpa) vastumAM dAkhala thAya che tyAre divase mULavastunA AkAramAM zyAmarUpe pariName che ane rAtre kRSNavaNe pariName che, je divase taDakAmAM ne rAtre cAMdaNImAM sAkSAta dekhAya che. tathA ArisA Adi bhAskara (prakAzayukta) vastumAM dAkhala thAya che tyAre mULa vastune je AkAra ne je varNa hoya, tevA AkAra ne tevA ja varSamAM pariName che. je pratyakSasiddha che. AkAra ne varNa5 pariNAma
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatava. chAyAnA pulonI sAbiti 167 samaya jaLanA phuvArAnI mAphaka, tadAkAra-tevAja AkAravALa sUkSmaskaMdha samUha vahyA kare che. A hete sUmaskaMdha samUha sUrya AdinA prakAzamAM (prakAzarUpa nimitta pAmIne) kRSNavarNarUpe piDita-ekatrita thAya che, jene lekamAM "chAyA pADI, paDachAyo paDaye, tathA zILuM paDyuM" ema kahevAmAM Ave che. vaLI A hete sUkSmaskaMdha samUha ArisA tathA jaLa Adi jevI nirmaLa vastuomAM nirmaLatAnuM nimitta pAmIne, sAkSAt tadAkAre piDita thaI jAya che, eTale ke-jevuM svarUpa sAme hoya tevuM ja bIjuM svarUpa te ja AkAra ane te ja varNa yukta sAkSAt te (jaLa-darpaNAdi svaccha padArtho)mAM khaDuM thAya che, je lekamAM pratibiMba kahevAya che. sAra e A ke- chAyA ke pratibiMba e bAdara pari e pudgalane dharma hevAthI chAyA paugalika che e niHsaMdeha siddha thAya che." paramapUjya sUripuraMdara zrI malayagirijI mahArAjazrInA prajJApanA (pannavaNa) nAmanA upAMganI vRttinA uparyukta ullekhathI, tathA teneja maLatA draSyalokaprakAza Adi graMthonA ullekhathI, phoTogrAphanI zodhakhoLathI temaja anubhavathI paNa sAbita thAya che ke- chAyAnA pudagalo che arthAta chAyA pidugalika che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. NAmI pukkaladravyamAMthI sthala rUpI padArthamAMthI vahetA sUma pulaskaMdhanA samUhapa hevAthI, tathA AkArarUpe ane varNarUpe pariNamana thavuM, e yugalane dharma temaja svabhAva hovAthI (chAyA e) pularUpa che, athata chAyAnA pukalo che- aNuo che e tattvata: sAbita thAya che. vaLI Adhunika pheTogrAphanI (chabI pADavAnI) zodhakhaLathI paNa sAbita thAya che ke chAyAnA pukale che. juo! kemerAmAM-chabI pADavAnA yaMtramAM chAyAnA pukale javAthI pheTe paDe che-chabI kheMcAya che. je chAyApukala na mAnIe te kemerAmAM haragIja pheTe AvI zake nahiM, ane temAM pheTe Ave che, mATe mAnavuM joIe ke chAyAnA purkale che- aNuo che, ke jethI phoTo pADavAnA yaMtramAM pheTo pADI zakAya che. Apa zIta vastune uSNa prakAza. sUryanA vimAnamAMthI Avato je uSNuprakAza te "Apa" kahevAya che. sUryakAMta maNine prakAza paNa "Apa"mAM ja gaNAya che, kAraNa ke tene prakAza uSNa hoya che. agnine prakAza je ke uSNa che paraMtu agni pite zIta nathIuSNa che, mATe te Atapa kahevAtuM nathI. sUryavimAnane tathA sUryakAMta maNine prakAza "Atapa kahevAya che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva AtapanuM svarUpa. 169 sUryanuM vimAna pAte zIta chatAM tene prakAza uSNugarama hAvAnuM kAraNa e che ke- sUryanA vimAnamAM rahelA pRthvIkAyanA jIvA AtapanAmakama"nA uddayavALA hAya che, tenA pratApeja te pRthvIkAya jIvAnA dehanA prakAza uSNu hAya che, jene saMskRta bhASAmAM 'Atapa athavA AtApa' kahevAmAM Ave che, ane je gujarAtI bhASAmAM 'taDakA' mAravADImAM 'tAvaDA' tathA hiMdImAM 'chUpa' evA nAmathI oLakhAya che. A Atapa sUrya (nAmanA iMdra) devanA nathI, paraMtu AtapanAmakarmanA udayavALA khAdara pRthvIkAya jIvAnA ekatrita deDapiMDamaya sUryanA vimAnanA che. A uSNu prakAzarUpa Atapa te pRthvIkAyanA pula0pa audArika dehamAMthI pulanA pravAharUpe nikaLe che, mATe jemAMthI Atapa utpanna thAya che te paNa pula che ane Atapa pote paNa pula che, e sAbita thAya che. kAraNa ke "jevuM kArya hAya tevuM kAraNa hAya ane jevuM kAraNa hAya tevu kArya hAya" e anubhavasiddha niyamAnusAra Atapa jemAMthI nikaLe che, te pArthiva audArika deha paulika che, mATe temAMthI nikaLatA uSNuprakAzarUpa Atapa paNa paulika che, e tattvata: puravAra thAya che. vaNu =raMga. cakSuiMdriyanA viSaya hAya te, arthAta
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17o padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatava prakaraNa. cakSudvArA je jANI zakAya te "varNa kahevAya. tenA kRSNa-kALa, nIla-lIle, rakta-rAta yA lAla, pItapILe, ane taLe ema pAMca prakAra che. A zivAyanA bIjA varNo eka bIjAnI meLavaNIthImizraNatAthI thAya che, mATe mULa varNa pAMca che ane bAkInA badhA sAMnnipAtika che-mi che, ema manAya che. A varNa Adi (=varNa, gaMdha rasa ne sparza e cAra), guNa che paraMtu dravya nathI, guNane AdhAra dravya che, arthAt dravyamAM guNa rahe che. kRSNa Adi kaI paNa varNa dharmAstikAyAdi dravyamAM rahetA nathI phakta pukalAstikAyamAM ja-puladravyamAM ja rahe che, mATe varNa e pulanuM lakSaNa che. dhamastikAya vagere cha dravya pikI pukaMlAstikAya ja rUpI dravya che, ane A varNAdika rUpI dravyamAMja rahe che, je ke te te iMdriyathI jANI zakAya che, mATe varNAdika para Adhunika vijJAnavAdio te lAla pILo ne vAdaLI e trane ja mULa varNa tarIke mAne che ane bAkInA badhA vane mizravaNuM mAne che sadara mAnyatA sarvajJa bhagavatanA sidhdhAMtathI temaja anubhavathI virUddha hovAthI amAnya che. - AvarNAdika zabdathI varNa, gaMdha rasa ne sparza e cAra guNe dareka ThekANe levA. * varNa cakSu ikiyathI, gaMdha dhrANediyathI, rasa rasaneMdriyathI ane sparza paze diyathI jANI zakAya che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 avatattva. varNa svarU5. 171 e pukalanuM (guNa5) lakSaNa che, anyanuM nahiM. paladravyamAM rahela kRSNavarNAdi dareka guNa che te, eka guNa adhika =eka aMza vadhAre kALe), be guNa adhika (be aMza vadhAre kALo), traNa guNa adhika (etraNa aMza kALA), saMkhyAta guNa adhika, asaMkhyAta guNa adhika, ane anaMtaguNa adhika ityAdi alapaadhikanI taratamatAnA kAraNe (sochA vattApaNAnA taphAvatane laIne) anaMta bhedavALA che. arthAt AMzika jUnAdhikatAnI taramatAnI apekSAe dareka varNa gaMdha rasa ne sparzanA anaMta bheda paDe che. " lokamAM rahelA sarva paramANuomAM tathA paramAzuonA maLavAthI thatA be pradezavALA, traNa pradezavALA, saMkhyAta pradezavALA, asaMkhyAta pradezavALA anaMta pradezavALA, yAvat anaMtAnaMta pradezavALA) skaMdhamAM paNa varNo rahe che. dareka jAtanA paramANumAM kaI paNa eka varNa to hoya ja che, te varNa temAM niraMtara kAyama Takato nathI, paraMtu jaghanyathI eka samaya (kSaNa) mAM ane utkRSTathI asaMkhya samaye te varNanuM avazya parAvartana thAya che, arthAt varNatara thAya che-bIje varNa utpanna thAya che. e rIte eka paramANumAM vArA pharatI pAMca varNo, AvirbhAva-prakaTatAne
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17ra padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. tathA tibhAva-pracchannatAne pAme che. AthI e paNa jaNAya che ke, dareka paramANu prakaTapaNe eka varNavALo. hoya che ane sattAnI apekSAe pAMce vaNe dareka paramANumAM rahelA che ema mAnavuM joIe. skaMdhamAM te nizcayanayanI dRSTie pAMce vaNe saMbhave che. ane vyavahAranayanI dRSTie je varNanI bahulatAadhikatA hoya te varNavALe te skaMdha kahevAya che. varNAdikano AdhAra pukala dravya che ane purkaladravya mUrta rUpI che, mATe temAM rahenArA varNAdika guNe paNa mUrta ja che e siddha thAya che. vaLI A varNAdika guNo te te iMdriyathI pratyakSa thAya che, mATe varNAdika pularUpa che e paNa sAbita thAya che. gaMdha=dhrANedriyane je viSaya hoya te, arthAta ghANathI-nAkathI je jANI zakAya te "gaMdha" kahevAya. tenA be bheda che. sugaMdha ne durgadha. jagatabharamAM e kaI paugalika padArtha nathI, ke jemAM gaMdha na hoya! vaLI dhamastikAyAdi kaI paNa apIdravyamAM baMdha rahetuM nathI, phakta pukaladravyamAMja rahe che, mATe gaMdha e pulanuM lakSaNa che. dareka paramANuMmAM eka gaMdha to prakaTapaNe avazya hoya che. ane sattAthI baMne gaMdha hoya che. je para
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. gaMdha tathA rasa svarUpa. 173 mANumAM je gaMdha hoya te ja kAyama rahe che ema nathI, paraMtu samaye temAM palaTa thAya che. eTale ke, jyAre sugaMdhano AvirbhAva (prakaTatA) hoya tyAre durgadhane tirobhAva (-pracchannatA) hoya ane durgadha ne AvirbhAva hoya tyAre sugaMdhane tibhAva hAya. skaMdhamAM te samakALe banne gaMdha hoI zake che, temAM je gaMdhanI bahalattA hoya te gaMdhavALe te sakaMdha kahevAya che, e rIte bAkInuM svarUpa varNanA svarUpanI jema jANavuM. rasa=rasaneMdriyano je viSaya hoya te, arthAt rasanA-AlhAdvArA je jANI zakAya e je guNa te "rasa' kahevAya. tene kaDavo, tIkhuM, tUra, khATe ne mIThe, evA pAMca ja prakAra che. A rasa dharmAstikAya ka lokaprasiddha chaThTho khAra rasa hovA chatAM, jaina zAstrakAroe tene madhura rasamAM gaNelo che, mATe ahiM rasanA pAMca ja prakAra lIdhA che. anubhava paNa juo,-lavaNane loke mIThuM tathA sabarasa kahe che. A kathananuM tAtparya e che ke- lavaNa khArUM chatAM amuka prakAranI mIThAza yA svAdutA temAM che, ane moTe bhAge rasoImAM paNa mIThAthI ja svAdutA Ave che, kAraNa ke temAM sarva jAtanA rasonI mizraNanA arthAt sarva rasanA aMze rahelA che, tethI khAruM hovA chatAM, lavaNa e mIThuM tathA sabarasa kahevAya che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 padyAnuvAda vivecanAyuita navatattva prakaraNa, * Adi kAi paNa dravyamAM nahiM paraMtu phakta puladravyamAMja rahe che, mATe rasa e paNa pulanuM lakSaNa che. prakaTapaNe eka paramANumAM eka rasa hAya che, ane sattAnI apekSAe pAMce parasAne saMbhava che. ane paramANuonA saMceAgathI banelA skaMdhAmAM te pAMce ya raseAnA nizcayathI saMbhava che, chatAM jenI adhikatA hoya tenI pradhAnatA jANavI. bAkInuM vaNa na va nA varNana mujaba jANavu sparza =sparzIne driyane je viSaya hAya te, arthAt sparzI nAthI-ttvacAthI je jANI zakAya te 'sparza' kahevAya. tenA zIta-DhaDA, uSNu-unA- garama, snigdha-cikaNA, rUkSa-lakhA, gurU-bhAre, laghu-halakeA, mRdu-kAmaLa ane karka za-kharabacaDA-marasaThe e ATha prakAra che. A zIta vagere sparza dharmAstikAya vage2e arUpI dravyeAmAM hAtA nathI, kAraNa ke- arUpI dravyane kAi paNa prakAranA sparza hoi zakeja nahiM. spazakti rUpI dravyane ja hoi zake. have jainadarzana mAnya cha dravye paikI kevaLa pulAstikAya ja rUpI dravya che, ane sparza e guNa che, mATe tenA AdhAra rUpI dravyaja hoi zake ! mATe avidha spardhAnA AdhAra puladravya ja hAvAthI, sparza e pudgaladravyanA rUpI guNa che, ane pulanu lakSaNa paNa che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatava. sparza svarUpa. 15. dareka paramANumAM judA judA samayanI apekSAe athavA sattAnI apekSAe zIta, uSNa, snigdha ne rUkSa e cAra sparzI manAya che; ane eka samaye eka paramANumAM zIta ane snigdha, athavA zIta ane rUkSa, athavA uSNu ane sinagdha, athavA uSNa ane rUkSa,-A cAra prakAramAMthI harakoI eka prakAre be sparza hoI zake. sAra e che ke,-eka paramANumAM samakALe avirodhI evA kaI paNa be sparzI rahe che ane ATha te phakta bAdara pariNamI purkalakadhamAM ja hoya che. pa A bAbatamAM tatvArthavRttikAra (pAMcamA adhyAyanA 28 mA sUtranI vRttimAM) nIce mujaba pharamAve che- "zrI sarvajJabhagavaMte "kaMdhamAM yathAsaMbhava AThe prakArano sparza hoya che ema pratipAdana karyuM che. ane paramANuomAM cAra prakArano sparza heAya che te paNa zIta uSNu snigdha ke rUkSa jAtine ja, anya nahiM, temAM paNa eka paramANumAM paraspara avidhI be sparza hoya che." punaH A bAbatamAM bRhatazataka graMthamAM nIce mujaba ullekha che- "paramANamAM laghu ne mRdu e be sparzI paNa aphara rIte rahelA che." have A mata pramANe te, paramANamAM eka kALe ekI sAthe cAre sparzIne paNa saMbhava thayo ane sattAnI apekSAe athavA yogyatAnusAra che sparzI paNa hoI zake, paraMtu bahumate paramANumAM 4 sparza gaNAya che.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa. upasaMhAra- e rIte A 11 mI gAthAmAM pulanA daza jAtanAM lakSaNo batAvyAM. te paikI "zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA ne Atapa e che padArtho purkalanA vikArarUpa che, tethI te ye paulika rUpI temaja pukalanA vizeSa lakSaNe kahevAya che, tathA "varNa, gaMdha, rasa ne sparza e cAra puke ladravyanA guNe che mATe te varNAdi cAreya paulika rUpI guNa tarIke ane pukalanA sAmAnya lakSaNa tarIke manAya che. pukalanI siddhimAM ananya-ajoDa kAraNa hovAthI varNa--gaMdha-rasa-speza e cAra)ne rUpI guNa tarIke gaNelA che. ahiM sAra e che ke-jema cetanA-catanya e jIvanuM svarUpa che-AtmAnuM lakSaNa che, tema varNAdi tathA jainazAstrakAroe duniyAnA upayogI pugala kedhAne paramANu samUhane ATha jAtanA vargamAM vaheMcI dIdhela che, je ATha vargaNa kahevAya che. te paikI pahelI audArika vargaNAnI pUrvenA vyaNukAdi skaMdhomAM samakALe cAra sparzI heAya che; ane dArika, vaikriya ne AhAraka vargaNane yogya pudgalakAmAM ATha sparzI saMbhave che, ane tethI AgaLanI tejasa, bhASA zvAsocchavAsa, mana ne kAmaNa e pAMca vagaNae cAra sparzavALI ane uttarottara sUmapariNAmavALI che. [sUcanA- 175 mA pAnAnI A cAlu TIppaNuM che)
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. vyavahArakALanuM svarUpa. 177 pulanuM svarUpa che-lakSaNa che. eTale ke,- je dravyamAM varNa gaMdha rasa ne sparza hoya te pukalAstikAya kahevAya che. eka paramANumAM pAMca varNa piMkI harakoI eka varNa, be gaMdhamAMthI eka gaMdha, pAMca rasamAMthI kaI paNa eka rasa, ane snigdha uNa rUkSa ne zIta e cAra sparzamAMthI kaI paNa avirodhI be sparza hoya che. skaMdhamAM yogyatAnusAra saghaLAne saMbhava che. ti purucaraghAma che e 11 avataraNa- have vyavahArika kALanA bheda kahe che- bahAra kAvI egA koDI satasahi, lakkhA sattahustarI sahassA ya / do ya sayA solahiyA, AvaliyA igamuttammi // 12 // samayAvalI muhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa parisA ya / bhaNio paliyA sAgara, ussappiNi-sappiNI kAlo // 13 // atha -eka kroDa, saDasaTha lAkha, satyotera hajhAra basa ne soLa adhika (1,67,77,216) AvalikA eka muhUrtamAM thAya che. [12] . - samaya, AvalI, muddata. divasa, pakhavADIyuM, mAsa, varSa palyopama, sAgarepama, utsarpiNI, avasarpiNuM, ane kALacakra e (saghaLA vyavahAra-) kALa(nAbhedo)zrIjinAgamamAM kahyA che |13. * padyAnuvAda:[eka muhUrtano AvalikAo). eka keDI lAkha saDasaTha, satera hejhAra ne,
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ navata 178 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa baso saLa sAdhika AvalikA,-mAna eka muhUrtane, vyivahAramAM upayogi kALanAM kamathI nAma) samaya Avali muhUrta divasa, pakSa mAsa ja varSa ne, kALa palyopama ane vaLI, sAgaropama kALa ne. (13) utsarpiNI avasarpiNI, ne kALacaka anukrame, e badhA vyavahAra kALo, bhAkhiyA jina Agame, vivecana-avibhAjya (eTale ke chellI keTIne jhINAmAM jhINa) je kALa te samaya" kahevAya che. pakalamAM jema paramANu avibhAjya vibhAgarUpa manAya che, tema kALadravyamAM samaya paNa avibhAjya vibhAgasvarUpa manAya che. samayathI kaI sUkama kALa nathIsamaya karatAM keI bIje nAne kALa nathI. AvA asaM khya samayanI eka AvalikA thAya che. sAdhika 256 AvalikAno eka bhulakabhava thAya che. 65536 mulaka bhavanuM eka mahata thAya che, jenuM pramANa be ghaDI thAya che. 30 muhUrta divasa, 15 divasanuM pakhavADIyuM. be pakSane-be pakhavADIyAne mahine, 12 mAsanuM varSa, asaMkhya varSanuM po. 5ma, 10 keDA keDI palyopanuM sAgaropama, 10 keDIkeDI sAgarepanI eka utsapiNI ane teTa lAja kALapramANanI eka avasarpiNI thAya che, A * badheya kALa sUryanI gatithI mapAya che. Iti vyavahArakALa-saMkSepa:
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva. vyavahArakALanuM svarUpa. 19 -vyavahAra kALa- kALanA mukhya be bheda che. nizcayakALa ne vyavahArakALa. vartAnAdi paryAyavALo, athavA vartamAna samayanA pramANavALe nacakikALa- nicayakALa che, jenuM svarU5 9 mI gAthAnA vivecanamAM batAvI gayA chIe, tyAMthI vAMcI levuM. samaya AvalikA ne muhurtAdi bhedavA vyavahArakALa che. te caMdra ne sUryanI niyata gatithI mapAya che. kAraNa ke-divasa, tithi, mAsa ne varSa vagerenI utpatti jatiSpakanA paribhramaNathI ja thAya che. temAM je kALane vibhAga na thaI zake e atyaMta sUkSma je kALa te samayaja kahevAya che. jema ke baLavAna yuvAna tINu bhAlAnI tINa aNuthI, uparA uparI mUkelAM kamaLanAM so pAMdaDAMne ekI sAthe bhedI nAMkhe, ane mAne ke meM eka kSaNamAM ekI sAthe so pAMdaDAM bhedI nAkhyAM che te tenI bhUla che. kAraNa ke-eka pAMdaDAthI bIjA pAMdaDAMmAM bhAlAne pesatAM jeTalo vakhata lAge teTalA vakhatamAM to asaMkhya samaya pasAra thaI jAya che eTale ke se pAMdaDAMne bhedavAno kALa to dUra rahe! paraMtu eka pAMdaDAnA chedamAM asaMkhya samaya lAge che, to 100 pAMdaDAnA chedanamAM 99 vakhata asaMkhya samaya lAge che, eTale badho
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. uparyukta svarUpavALA asaMkhya samayanI eka AvalikA thAya che kAraNa ke eka AvalikAmAM asaMkhya samaye saMbhave che. keI sUphamanigodiyA jenuM AyuSya 256 AvalikAnuM hoya che. saMsAravatti koI paNa jIvanuM AyuSya AthI ochuM hotuM nathI, tethI te mulaka bhava (nAnAmAM nAno bhava-TuMkAmAM TuMkuM - 2458 jIvana) kahevAya che. vaLI AvI 4446 AvalikAno eka prANa thAya che, je zvAsa kahevAya che. AvA sAta prANa (zvAsozvAsa)ne eka staka, sAta stokano eka lava ane 77 lavanuM eka saMskRta thAya che. sUkSma samaya che ema mAnavuM joIe. athavA koI atyaMta jIrNa vastrane phADatAM eka tAMtaNAthI bIjA tAMtaNAne tuTavAmAM asaMkhya samaya lAge che. are ! AMkhanA eka palakArAmAM tathA eka capaTI vagADavAmAM paNa asaMkhya samaya pasAra thAya che. mATe uparyukta udAharaNathI saheje samajI zakAya che ke sarvajJa kevaLIbhagavaMtanA jJAnadarpaNamAM paNa, jenA be bhAga na bhAse, e jhINAmAM jhINe kALane je bhAga te "samaya" kahevAya che. ahiM nirogI yuvAna purUSane je zvAsocchavAsa te
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. achata. vyavahArakALanuM svarUpa. 181 eka vAsozvAsa (paprANu)mAM sAdhika 17 kSullakabhava thAya che, arthAta eka zvacchavAsamAM 1LA sADA sattara kSullaka bhava thAya che ane eka muhUrtamAM 65536 hradalAbha thAya che (eTale ke teTalI vakhata janma-maraNa thAya che). A ja vAta bahusaMgrahaNImAM paNa kahI che. juo-"gorifyLatA, chattIsA igmuhuuttkhubhvaa| AvaliyANaM dosaya chapanna iga gumAzA artha -1 muhUrtamAM 65536 kSullaka bhave thAya che ane 1 bhulukabhavamAM 256 AvalikAo thAya che." vaLI nava samayathI mAMDIne 1 samaya nyUna (uNa) 1 muhUrta sudhIne badhe kALa aMtamuhUrta kahevAya che. mATe aMtarmuhUrta paNa asaMkhya prakAranuM che, eTale ke aMtarmuhUrtanA asaMkhya bhedo che, te pikI nava samaya (nA pramANa)nuM jaghanyaaMtamuhUrta, 10 samayathI mAMDIne be samaya ochA rahe tyAM sudhI madhyamaaMtarmuhUrta, ane eka samaya nyUna muhurta pramANunuM utkRSTaaMtamuhartA kahevAya che. prANa tarIke levo, eTale ke haSTapuSTa yAne kheda rahita, jarA rahita-avRddha, bhUkhanA duHkhathI adurbala prANIne eka uSTravAsa ne eka niHzvAsa, e bane maLIne eka "prANuM gaNAya che. durbaLa ke rogIno nahiM.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. muhUrtanA caMdraguharta ne sUryamuharta ema be bheda che. lekamAM 30 muhUrtano divasa gaNAya che. A divasanI gaNatrI cAMdramuhUrtathI ja gaNAya che. kAMIka uNa sADA tera (13) cAMdramuhUrtanuM eka sUrya muhUrta thAya che. A sUryamuddatathI temAM vyavahAra cAlate nathI. 30 cAMdramuhartAne 1 divasa gaNAya che, tenA paNa cAMdradivasa ne sUryadivasa ema be bheda che. temAM 30 muhUrtanA pramANavALo athavA 60 ghaDI pramANa je divasa te sUryadivasa kahevAya che ane kAMI adhika 2lA muhUrta pramANa caMdrakaLAnI hAni vRddhithI utpanna thatI je tithi te cAMdradivasa manAya che. lokamAM sUryadivasa "ahorAtra evA nAmathI ane cAMdradivasa tithievA nAmathI oLakhAya che. eka pakSamAM 15 divasa ane 15 rAtrie thAya che. ukta 15 divasonuM 1 sUryapakSa ane 15 tithienuM 1 cAMdrapakSa bane che. lekamAM caMdrapaNathI ja vyavahAra cAle che. be pakSa (pakhavADIyA)ne 1 mAsa thAya che. tenA pAMca prakAra nIce pramANe che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. vyavahArakALanuM svarU5. 183 = 1 abhivardhi, 1 30 ahArAtrinA=1Rtu- 3. 29 ahArAtrinA= | T mAsa. (a5ranAma 1 caMdramAsa! -kama'mAsa). = 1 nakSatramAsa 2. 30 ahe- = sUryamAsa rAtrine ukta pAMca mAsa paikI caMdramAsathIja lekamAM vyavahAra cAle che, je cAMdramAsa 29 ahorAtri pramANa, athavA saMpUrNa 30 tithi svarUpa che. cha mAsanuM eka "sUrya-ayana thAya che, je 183 aherAtri ( divasa-rAta) pramANanuM hoya che. A sUryAyananA dakSiNAyana ane uttarAyaNa evA be bheda paDe che. 13 aherAtrinuM cAMdrAyaNa thAya che, paraMtu lokavyavahAramAM tenuM prayojana nathI. phakta sUryAyana ja lokavyavahAramAM upagi che. bAra mAsane eka saMvatsara bane che. te paNa mAsanI jema pAMca prakAre che. te A pramANe ra 360 aherAtrinetra 1 rAtrinuM=1 | RtusaMvatsara (athavA | caMdravarSa kama saMvatsara). , =ii nakSatravarSa J2366ahorAtrino =1 saura saMvatsara(=1 sUryavarSa.) | " vidhitavarSa | uparyukta pAMca prakAranA saMvatsara (varSa) paikI pAMca sUryavarSa maLIne eka yuga thAya che. ane 84 lAkha = abhi
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. sUrya varSanuM eka pUrvAga, 84 lAkha pUrvAganuM athavA 70pa60000000000 sauravarSanuM eka pUrva thAya che ane 84 lAkha pUrvanuM eka guTitAMga thAya che. ATaluM AyuSya yugAdIza zrI kaSabhadeva bhagavAnanuM hatuM punaH 84 lAkha truTitAMganuM 1 kuTita thAya che. A rIte aDaDAMga-aThaDa-avavAMga avava-huhukAMgahuhuka-u5lAMga-utpala-paghAMga-padya- nalitAMga -nalita- arthanirAMga-arthanipura-ayutAMga -amRta-na yutAga-nayuta-prayutAMga-prayuta-cUlikAMga-cUlikA-zISaprahelikAMgazISa prahelikA, sudhInI sarva saMkhyAne pUrva pUrvanI saMkhyAnI apekSAe corAzI corAzI lAkha guNI jANavI. siddhAMtamAM -jaina zAstromAM zIrSaprahelikA sudhI saMkhyAnI (=kALa gaNanAnI) maryAdA batAvI che. AthI AgaLanA kALane pAyama tathA sAgaropamaevuM nAma apAya che. popama ne sAgaropamanI vyAkhyA ne samajutI palyopama=palyanI-dhAnya mApavAnA pAlAnI upamA jene apAya che. sAgarepama=sAgaranI- samudranI upamA jene hoya te * 84 lAkha pUrvAga eTale sItera koDa ne chapanalAkhaphroDa varSa
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatasva. vyavahAra kALanuM svarUpa. 185 pUrvokta asaMkhya varSonuM eka popama thAya che. ApaNu jevA sthUla buddhivALAthI asaMya varSonI gaNatrI thavI muzkela che, chatAM dayAsAgara zAstrakAra jJAnI bhagavaMtoe kalipata paNa yAlAnI upamAvALA kuvAnA daSTAMtathI sArI rIte samajAvela che. te A pramANe- 1 jana (eTale cAra gAu) lAMbe, 1 jana paheLe ane 1 yojana uDe e eka (dhAnya mApavAnA pAlAnA AkArano) kU hoya, tene pahelA ArAnA (uttara kurUkSetrana) yugalika manuSyanAM mastaka muMDAvIne, ekathI sAta divasa sudhImAM ugelA vALanA (aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA) asaMkhya bhAga karI, te vALanA TukaDAothI bhare. e ThAMsI ThAMsIne bhare ke, cakavaninuM 9 koDa pAyadaLa- lazkara upara thaIne cAlyuM jAya te paNa eka IMca jeTale paNa khADe na paDe, puSkarAva megha varSe te paNa eka biMdu paNa pravezI zake nahiM ane vALanA khaMDene hehAvI zake nahi, tathA vanane dAvAnaLa paNa bALI zake nahiM. AvI rIte ThAMsI ThAMsIne ukta kezakhaMDethI bharelA A kUvAmAMthI se se varSe ekeka TukaDe kADhavo. ane jeTale varSe te ku tadana khAlI thAya tenuM nAma eka 'palyopama' kahevAya. ka 1 uddhArapApama, 2.advApalyopama ane 3 kSetrapalyopama, ema palyopamanA mukhya traNa prakAra che
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 padyAnuvAda vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa ukta 10kaDAkaDI (1000000000000000) paame eka sAgarepama thAya. (kaDane kreDathI guNatAM je saMkhyA Ave te ThAkaDI kahevAya. ahiM dasADa ne dasakreDe guNavAthI je saMkhyA AvI che te dasa keDIkeDI samajavI A rIte sarvatra keDIkeDI mATe samajavuM) 10 koDAkaDI sAgarepame eka utsarpiNI ane 10 keDADI sAgaropamanI eka avasarpiNa thAya che. ra0 kaDAkoDI sAgaropama pramANa (athavA 1 utsarpiNI ne 1 avasarpiNa maLI) 1 kALacaka thAya che. A traNeya sukSma ne bAira evA baLe bheTavALA hevAthI kula cha bheda thAya che. A che bheda pikI prastutamAM sUkSmaaddhA palyopama" upayogI hevAthI, tenuM pramANa upara batAvyuM che. vizeSArthIe kALalokaprakAza, caMdraprajJapti, sUryaprajJapti tathA tibbaraMDaka Adi graMthe A vyavahArakALanA vizeSa jJAna mATe avaDhokavA. * jema rathanAM be cakra-be paDI hoya tema kALarUpI rathanAM utsarpiNI ane avasarpiNI e be cakro che. vaLI cakrane jema vacamAM ArAo heya tema, kALarUpI rathacakranA ArA samAna cha cha ArAo che. cha ArA eTale utsarpiNI ke avasarpiNI kALanA cha vibhAgo. tenA nAma ane pramANa nIce pramANe che
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ | saMkhyA nAma. . pramANa saMkhyA nAma. | pramANu 2. ajIvatara. 1. suSama-suSamA keDIkeDI sAgaropamAM 4. duSama suSamA 42000 varSa jUna 1 ke DAkoDI sAgaropama suma 5. | dupama | 21000 varSa suSama-dudhamAM 2 6. duSama-6Sama, 21000 varSa che e ArAnA maLI kula 10 keDADI sAgaropama saMpUrNa thAya che. uparyukta 6 ArA utsarpiNI kALamAM caDhatA ane avasarpiNI kALamAM utaratA Ave che, mATe ja utsarpiNI eTale caDhatakALa ane avasarpiNuM eTale utarate kALa kahevAya che. arthAta utsapiNamAM pahelo duSamaduSama Aro, bIje duSama Are, e pramANe uttarottara kramazaH caDhatA ArAo Ave che; ane avasarpiNImAM pahela suSamasuSama Are bIje suSama Are, e rIte kramazaH utaratA ArAo Ave che ema samajavuM. kAraNa ke sukha, saMdhayaNa AyuSya, baLa, zubhavarNa, gaMdha rasa, sparza, jamInanA rasakasa vagere zubha bhAvanI utsarpiNImAM dinapratidina kramazaH vRddhi thatI jAya che ane avasarpiNamAM hAnI thatI jAya che. vyavahAkALanuM svarUpa. &
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdyuita navatattva prakaraNa. leAka rUDhi mujaba teA kALanI maryAdA cAra yugamAM ja samAyelI che. jainadarzana-mAnya kALanI viza La maryAdA leka ruDhimAM nathI. arthAta jainetare kALane cAra vibhAgamAM vheMcI de che. te cAra vibhAga te cAra yuga. jenAM nAma ane prabhANuM nIce mujaba che-- 188 1. kRtayuga 2. tretAyuga 1728000 varSa pramANenA che. 1296000 3. 4. kaliyuga dvAparayuga 864000 432000 4720000 99 '' "" jyAre uparyukta cAre yuganAM kula tetAlIza lAkha ne vIza hajAra varSa thAya che. tyAre jainadarzanamAnya eka pUmAM ja 7056 0000000000 sIttera kreDane chappana lAkha kroDa ( sUrya ) varSa thAya che. ahiM kahevAneA sAra e che ke--eka pUrvamAM 16733333 vakhata cAre yuganAM parAvarttanA thAya che, athavA eka pUrvamAM cAre yugeAnA samuditakALane phakta 1/3 bhAga vyatIta thAya che. (sUcanA-186 mA pejathI ahiM sudhI eka saLaMga TIppaNI che)
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ re ajIvatara. vyavahArakALanuM svarupa 189 athavA bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALa ema kALa traNa prakAre che te traNa prakAramAM bhUtakALa ne bhaviSyakALanA anaMtA samaye che ane vartamAnakALa eka samayano che, eTale ke,-anaMtA kALacakro bhegAM thAya tyAre eka pulaparAvarta thAya che, (tenuM svarUpa karmagraMthAdikathI jANavuM). AvA anaMta pukalaparAvartanane bhUtakALa che, ane tethI anaMtaguNa purkalaparAvartanane bhaviSyakALa che, arthAt bhUtakALathI bhaviSyakALa anaMtaguNa che. athavA jeTalo bhUtakALa pasAra thayo teTalo bhaviSyakALa che, eTale ke "bhUta bhaviSya sarakhA che e paNa eka mata che. A banne mato sApekSa hovAthI avirUddha che, chatAM tattva kevaLI gamya jANavuM. A vyavahArakALa paNa apI che ane te rA dvIpamAM ja che. kAraNa ke rA dvIpanI hAra caMdrasUryanI gati nathI, mATe tyAM divasa varSa ke mAsa Adine vyavahAra nathI. jyAM divasa tyAM divasa ja, ane jyAM rAta tyAM rAta ja sadAkALa che. mATe rAA dvIpanI bahAra sarva dvIpa ne samudramAM, devalokamAM temaja sAte narakapRthvImAM je 10000 Adi varSanuM AyuSya vagere je je kALa saMbaMdhI vyavahAra cAle che, te tamAma rA dvIpamAM cAlatA caMdra sUryanI gatine anusAre jANavA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 " 1 , vyavahArakALanA bhedanuM saMkSipta keka avibhAjya sUkSyakALa = 1 samaya. 9 samaya= 1 jaghanya aMtarmudda. asaMkhya samaya= 1 AvalikA 256 AvalikA= 1 phulakabhava. I 444646 AvalikA= 1 prANa (zvAsocchavAsa). ' athavA sAdhika 17nA bhulakabhava= 7 prANa (zvAsocchavAsa)= 7 oNka= 1 lava. 38lava= 1 ghaDI. ( 2 ghaDI athavA 77 lavara 1 muhUrta. 0 athavA 65536 phulakabhava= 30 mud7= 1 divasa (aherAtra). 15 divasa 1 pakSa (pakhavADIyuM). che 2 pakSa = 1 mAsa (mahino). athavA 30 divasa che 6 mAsa 1 uttarAyaNa athavA che athavA 180 divasa= 1 dakSiNAyana. padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. achatatva. I 2 ayana = 1 varSa (saMvatsara) che athavA 12 mAsa= 5 varSa= 1 yuga 84 lAkha varSa= 1 pUrvAga. | 70 kroDa ne 56 lAkha doDa, 1 pUrva (7056 0000000000) varSa asaMkhyavarSa 1 palyopama 10 koDA keDI pApama= 1 sAgaropama. J 10 koDAkoDI sAgaropama = ' 1 utsapiNI athavA 1 avasarpiNI. j 20 kaDAkoDI sAgaropama= 1 kALacaka. 1 thavA 1 utsapiNI avasarpiNI= anaMtakALacakra= 1 pudgalatharAvatta. anaMtapugalaparAvartAnA bhUtakALa.. | che bhUtakALathI anaMtaguNa pugalaparAvartAnA bhaviSyakALa. che athavA matAMtare tatsama=bhUta jeTaleja= 1 samaya= valtamAnakALa. bhUta- bhavikhya-vartamAnakALa= saMpUrNa vyavahArakALa. che iti vyavahArakALa svarUpa samAptama ! 13 vyavahArakALanuM svarUpa. 19
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19ra padyAnuvAda-vivecanAdiyuga navatatva prakaraNa. avataraNa jainadarzanamAM jIvAstikAya, dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pulAstikAya ane kALa, ema cha ja dravya-cha ja padAtho mAnelA che. tenuM svarUpa ukta 13 gAthAomAM kahI AvyA. have te cha drAmAM pariNAmitvAdi dharmakArA, nIcenI gAthAmAM sAmya dhammane vicAra kahe che - mula- pariNAmi jIva muttaM, sapaesA ega khitta kiriyA ya / dira zALA rANA, sadhyagaya iyara appavese // 14 // atha:-pariNAmI chava, mUrta, sapradeza, eka, kSetra, kriyA, nitya kAraNa, kartA, sarvagata, A badhAnA Itara bheda, ane apraveza (A tamAmane cha dravyamAM te vicAra karo. te 14 che. - padyAnuvAda - ( cha dravyamAM pariNAmitAdi bAra dharmanI vicAraNA che. pariNamitA ne jIvatA ne, mUrtatA saMpradezitA, ekatA ne kSetratA, sakriyatA ne nityatA. (14) kAraNapaNuM kartApaNuM, vaLI sarvavyApakatA ane, tarApravezitA bhavika! Sa dravyamAMhi vicArane,
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vivecana - gAthAmAM Avela zabdo ke artha1. pariNamI=jenuM rUpAMtara thAya che. | 9. kAraNa kAraNabhUta. anyane upayogI 2. jIva=jemAM cetanA-jJAnAdi hoya te. | ke upakAraka. 3. mUrta=rUpI. jemAM rUpa-rasa-gaMdha- 10. kartA svataMtra kiyA karanAra sparza heya te. 11. sarvagata=sarva vyApaka. sarvatra rahenAra. 4. sapradezIjene pradeza hoya te. | itara-dezavyApaka athavA viparIta pa. eka saMkhyAthI je eka hoya te. | (pratipakSI bheda sahita). 6. kSetra=AdhArabhUta dravya. 12. apraveza=praveza rahita athavA anya 7. kriyA=gamana-AgamanAdi kiyA. dravyamAM praveza nahiM pAmanAra, yAne 8. nityazAzvata, sthAyi, athavA jenI | bIjA dravyApe nahiM thanAra. utpatti ke nAza na hoya te. ukta cha dravya kyA kyA dharmanI apekSAe samAna che ane kayA kayA dharmanI ! apekSAe samAna nathI? e praznanA ukela mATe ye drAmAM pariNAmitvAdi bAra dharmo dvArA sAdhamya= sarakhA dhamaeNpaNuM) ane vedhamya=( virUddha dharma paNuM) 2. ajIvatatva. 6 dravyamAM 12 dvAranI ghaTanA 193
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. batAvAya che. pariNAmitvAdi je bAra dharmo che te vicAraNanAM bAra dvAra kahevAya che. A bAra dvAro eTale (pratipakSa sahita) bAra praka. A bAra prakAranA prazno nIce mujaba che. cha dravyanAM pariNamI Adi bAra dvAre. 1. cha dravyamAM pariNamI (=pariNAma pAmanAra) koNa? ane apariNAmI koNa? ,, jIva (=sacetana) I , ajIva (=acetana) , 3. , pI (=mUrtA=varNAdiyukta) , , arUpI (amUrta) sapradezI ( pradeza yukta) ,, apradezI (=pradezarahita) , eka (=saMkhyAthI eka) ,, aneka (=saMkhyAthI ekAdhika) ,, kSetra (=AdhAra ke Azraya) kSetrI =Adheya ke azrayI) , sakriya (trakriyA sahita) ,, akiya (kriyA rahita) , 8. nitya (zAzvata) , anitya (=azAzvata) , kAraNa (=anyane upakAraka) akAraNa (=anyane anupayogI),, , kartA (=svataMtra kriyA karanAra) ,, akartA (svataMtra kriyA na karanAra), , sarvavyApI (=sarvatra rahenAra) , , dezavyApI (=amukamAM rahenAra) ,, , sapravezI (=anya dravyarUpe thanAra) ,, ,, pravezI =anyamAM nahi bhaLanAra, | padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa che. 1 0, 11. 1ra..
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. 6 dravyomAM 12 dvAranI ghaTanA. 195 A rIte the dravyamAM pratipakSa sahita bAra praznarUpa bAra dvArA kahyAM che, tethI cha ye dravyonuM paraspara sAdhamya (=amuka dharmanI apekSAe sarakhApaNuM) ane vaidhamya (=amuka dharmanI apekSAe asarakhApaNuM) jaNAvela che, jenuM vistRta vivecana nIce mujaba che. pariNamI pitAnA mULa svarUpane choDyA zivAya bhinna bhinna avasthAne pAmanAra je dravya te pariNAmI dravya kahevAya. athavA pariNAma jene heAya te pariNamI. pariNAma eTale rUpAMtara-avasthAMtara-palaTa ke pheraphAra. arthAt eka kriyAthI bIjI kriyAmAM ke eka avasthAthI bIjI avasthAmAM javuM te pariNAma kahevAya. A pariNAma jIvo ane pulamAM ja thato hovAthI, te be dravya ja pariNamI che. jema ke,-nAraka devAdi5 jIvane pariNAma che, ane bhinna bhinna varNa gaMdhAdi tathA staMbha-kuMbhAdi aneka prakArane dekhAte pukalane pariNAma che. je ke e dravya pitapotAnA svarUpamAM pariNAma pAme che, paraMtu jIvana nAraka devadipa ane pulane staMbha kuMbhAdipa je sthUla pariNAma thAya che, te sthUla pariNAma dharmAstikAyAdi cAra
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. dravyomAM thatuM nathI, mATe jIva ane pula e be dravya ja pariNamI che ane bAkInAM 4 kavyA apariNamI che. arthAt jIva ane ajIvane jyAre "pariNAmitva' dharmanI apekSAe paraspara sAmya che-sarakhApaNuM che, tyAre zeSa cAra dravyane apariNAmitva dharmanI apekSAe paraspara sAdhamma che. ahiM sthUla pariNAmanI vivekSA che. jIvana temaja ajIvane paNa 10 prakArane pariNAma thAya che. jo ke nizcayanayanI daSTie to chae dravyo pariNAma che, kAraNa ke potapotAnA svarUpamAM to badhAMya dravyo pariNAma pAme che; paraMtu vyavahAranayanI daSTie te jIva ane pula e be dravyamAM ja pariNAma yAne rUpAMtara thAya che, ane dharmAstikAya Adi cAra dravyomAM tevo pariNAma thato nathI. AthI sAra e Avyo ke- nizcaya dRSTithI ye dravyo pariNamI che ane vyavahAra dRSTithI jIva achavaja pariNAma che, ane bAkInAM dravyo apariNAmI che. 10 prakArane jIva pariNAma, 1 gatipariNAmadeva, manuSya, nArakI ke tiryaMcANe jIvanuM pariNamavuM te. re indriya pariNAmasparzanAdi pAMca IkriyapaNe 3 kaSAya pariNAma krodha, mAna, mAyA ke lobha 4 vezyA pariNAmakRSNa vezyAdi 6 vezyA 5 yuga pariNAma=moga, vacanaga ke kAga ,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. 6 mAM 12 kAranI ghaTanA. 197 jIva-jenI aMdara cetanA yAne sukhaduHkhanI lAgaNuM hoya te jIvadravya kahevAya che. cha dravya pikI phakta jIvamAM ja cetanA hovAthI, te eka jIvadravya 6 upagapariNAma=matijJAna Adi 12 (paikI haroi) upayoga rUpe jIvanuM pariNamavuM te. che jJAnapariNAma=matijJAna Adi 8 (paikI hakeI). jJAnapaNe jIvanuM pariNamavu te. 8 dazanapariNAma=mithyAtva, kSAyopathamisamyaktva ke mikasamyaktvapaNe jIvanuM pariNamavuM te. 9 cAritrapariNAmasAmAyika Adi pAMca (paikI harakoI) cAritrarUpe jIvanuM pariNamavuM te. 10 vedapariNAma strIveda, purUSada ke napuMsakavedapaNe , uparyukta gati Adi chavapariNAma prAyogika ( karmapI upAdhijanya) che, paraMtu svAbhAvika nathI. gati pariNAma=nArakI Adi gatinAma karmanA udayathI je prApta thAya te "gati' kahevAya che. ane nArakatva, manuSyatva, tiryAphatva ke devatvaparyAya e javano (=AtmAno) pariNAma kahevAya che. mATe gatirUpa je pariNAma te "gatipariNAma kahevAya. jemake-kaI eka manuSya vartamAnakALamAM manuSyagatinA pariNAmavALe che, tenuM AyuSya pUrNa thavAthI te devapaNe utpanna thayo, te vakhate manuSya paryAyano nAza thayo ane devaparyAyanI utpatti thaI. tathA Atmadravya yAne jIva to tene te ja che. arthAta je jIva manuSya hatuM te ja deva thaye
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 padyAnuvAda vivecanAyuita navatattva prakaraNa. che ane bAkInAM pAMca dravyo ajIva che. eTale ke ajIvatva e jIva zivAyanA pAMca dravyonuM sAdharyuM che. che. eTale ke teno AtmA te mULasvarUpamAM kAyama ja che, tenA mULasvarupano palaTo avasthAMtara ke rUpAMtara thayuM nathI, phakta tenA paryAyane ja palaTo thayela che. (ahiM utpAda, vinAza ne dhrauvyapa tripadInI ghaTanA kavAmAM AvI che). A rIte manuSyAdi avasthAmAMthI ke paryAyamAMthI deva Adi avasthA ke paryAyane pAmate hevAthI chava e pariNAmIdravya che. e rIte "Idriya pariNAma AdimAM paNa svabuddhithI ghaTanA karI levI. jemake-eka jIva eke priya che, te marIne beIkiya teIdriya cauriSi ke paMcaeNkiya thayo, to tyAM ekedriyapaNAne nAza ane beIdriyadipaNAnI utpatti thaI. vaLI AtmAnuM mULa svastha to tenuM te ja che-aphara che. mATe IkiyAdi paryAyAmAM palaTa thAya che chatAM AtmatatvanI dhruvatA che. Avo IdiyapariNAma chavamAM ja ghaTe che bAkInA dharmAstikAyAdi ajIva dravyamAM ghaTato nathI, tethI indriya pariNAma e jIvano ja pariNAma che, paNa anyano nahi e siddha thAya che. e pramANe kapAya vagere pariNAmenI vyavasthA paNa svabuddhithI vicAravI. 10 prakArane pula pariNAma. 1 baMdha pariNAma-pulono paraspara saMbaMdha thavo yA maLI javuM ke ekameka thaI javuM te. (be prakAre che.)
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvata. 6 dravyamAM 12 dvAranI ghaTanA. 19 -jemAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza hAya mUrtimaMta ke rUpI) kahevAya che. cha dravya 2 gatipariNAma-komAM gatikriyA upajavI yAne teonuM sthAnAMtara thavuM te. (2) 3 saMsthAnapariNAma- punuM amuka AkAramAM goThavAI javuM te (5) 4 bhedapariNAma-pukalonuM skaMdhathI alaga thavuM te. (5) 5 vaNu pariNAma- pumAM ta Adi pAMca (paikI harakeI) varNa pariNamana thavuM te. 6 gaMdhapariNAma- , sugaMdha ke durgadharUpa , 7 rasa pariNAma- ,, madhura Adi pAMca raso paikI harakoI rasapaNe pariNamana thavuM te. 8 sparzapariNAma- , zIta Adi ATha sparza pachI harakoI sparzapaNe pariNamana thavuM te. 9 agurU laghupariNAma-putromAM gurUtva, laghutva, gurUlaghuva, ke agurulaghutvanuM pariNamana thavuM te. 1 gurUtvapariNAma adhagatinuM kAraNa che, je loDhA ne patthara Adi bhAre padArthamAM hoya che. 2 laghutvapariNAma urdhvagatinuM kAraNa che, je dhUmADA ne varALa jevA halakA padArthomAM hoya che.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra00 padyAnuvAda viveca-diyuta navatatva prakaraNa. pikI phakta pulamAM ja varNa, gaMdha, rasa ne sparza havAthI phakta pula ja mUrtidravya che, ane bAkInAM 3 gurUlaghutvapariNAma tirthIgatinuM kAraNa che. je vAyu AdimAM hoya che. ja agurulaghupariNAma prAyaH sthiratAnuM kAraNa che, je paramANu tathA AkAza AdimAM hoya che. temAM gurUta ke laghutA paNa nathI. anubhava paNa kahe che ke- laghu-halako padArtha uce jAya che ane gurU-bhAre hoya te nIce jAya che, tethI jemAM laghutA ke gurUtA paikI ekeya na hoya te ja dravya sahaja sthira rahI zake che mATe tevA svabhAvavALA dharmAstikAya Adi arUpI dravyomAM paNa A pariNAma hoya che. vaLI pudgalanI ATha vargaNA paikI "audArika AhAraka, vaikriya ne tejasa' e cAramAM gurUlaghupariNAma hoya che, ane "kArmaNa, mana, uzvAsa ne bhASA" e cAramAM agurulaghu pariNAma hoya che. 10 zabda pariNAma-pudgalomAM vividha zabda-dhvani ke avAja upaja te. ukta 10 prakArano pariNAma phakta pudgala dravyamAM ja hevAthI pudgala e pariNAmI dravya che ane ukta gati Adi 10 prakArano pariNamI dravyamAM ja thato hovAnI jIva paNa pariNamI dravya che. tathA dharmAstikAyAdi cAra apariNAma che. (sUcanA-196bhA pejathI ahiMsudhI eka saLaMga TIppaNI che.)
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra. ajIvatava. 6 dravyomAM 12 dvAranI ghaTanA. 201 pAMca dravya amUrta che-arUpI che, kAraNa ke temAM varNAdi hotA nathI, mATe amUrtatva e pula zivAyanA pAMca dravyanuM sAmya che. (varNa, gaMdha, rasa ne sparza, e cAranuM sAmudAyika nAma "rUpa che, mATe te varNAdi cAra jemAM hoya te rUpI ane na hoya te arUpI kahevAya che ema samajavuM). pAMca dravyo arUpI che, temAM chavadravya paNa AvyuM. ahiM saheje prazna thAya ke jIvatavamAM jIvane rUpI gayela che ane ahiM apa kaho cho, te kema samajAya? tenA javAbamAM jANavuM ke jIvatatvamAM zarIra dhArI jIvanA 14 bhedanI apekSAe rUpI kahela che, ane ahiM javadravyanA mULasvarUpanI apekSAe arUpI kahevAya che, mATe virodha nathI. sapradezI- pradeza sahita hoya te (sapradeza ke) sapradezI kahevAya. jemAM pradeze (sUkSma avayavo yAne kevaLajJAnathI paNa jenA aMzo kalpI na zakAya tevA sUkama aMzo) hoya te samadezIdravya kahevAya. jIvAstikAya, dharmAstikAya ane adhamastikAyanA asaMkhya pradeza che, AkAzAstikAyanA anaMta pradeza che, ane padulAstikAyanA be pradezathI mAMDI anaMtA pradeza
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra0ra padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaNa. che, mATe e pAMca dravyo sapradeza che. kALa samaya hovAthI tenA aMze thaI zakatA nathI, mATe kALa apradeza che. kALadravya zivAyanA pAMca dravyanuM sapradezitva sAmya che. ' pugalAstikAyamAM paramANune dravyarUpe kahela che, paraMtu skaMdhane nahiM. kAraNa ke, pUrve kahela dravyanuM lakSaNa temAM (paramANumAM) ghaTe che. vaLI paramANune pradeza rUpa aMza thaI zakto nathI, chatAM paramANuonA maLavAthI ekatrita aneka paramANuono) skaMdha thAya che, ane te (skaMdha)mAM pradeza rahelA che, mATe tene sapradezI dravya kahela che. eka- saMkhyAthI je (dravya) eka hoya te "eka dravya' kahevAya che. cha dravya pikI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya eka eka che, mATe teo "eka dravya kahevAya che. jo anaMtA che. pukalanA paramANuo anaMtA che, ane bhUtakALa temaja bhaviSyakALanA samaye paNa anaMta che. mATe jIva, pudgala ne kALa e traNa dravyo aneka che. sAra e Avyo ke- dharmAstikAya, adharmAstikAya ne AkAzAstikAya e traNa dravyanuM "ekatva dharmanI
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. avatattva. 6 byAmAM 12 dvArAnI ghaTanA. 203 apekSAe sAdha che. ane jIvAstikAya, pudgalAstikAya temaja kALa e traNa drabyAnuM 'anekatva'dharmanI apekSAe sAdha che--sarakhApaNuM che. joke jIvadravyamAM mAnavA parimita saMkhyAvALA che. (eTale ke, eka ekaDAne 96 vakhata ThANu khamaNe karavA ane je saMkhyA Ave teTalA vadhumAM vadhu manuSye! mAnavasRSTimAM hoya che, tethI adhika kadApi hAtA nathI, jemake- ekanA bamaNA e, enA khamaNA cAra, cAranA bamaNA ATha, A rIte 96 vakhata khamaNI amaNA karavAthI jeTalI saMkhyA Ave teTalI saMkhyA mAnavAnI hAi zake); devA ne nArakA asaMkhyAtA che, teA paNa nigeAdati jIvA anaMtA heAvAthI (te ana takAyanI apekSAe) jIvA anaMtA kahyA che. pudgalAstikAyamAM paudgalika- svarUpI dekhAtA padArtho anaMtA che, mATe pudgaladrabyA paNa anaMtA che. kALa joke vartamAna eka samayarUpa che, te paNa bhUta ne bhaviSyakALanA anaMtA samaye hAvAthI, bhUta-bhaviSyanI apekSAe kALa paNa anaMta che. dharmAstikAya, adharmAstikAyanA asaMkhyAtA ane AkAzAstikAyanA ana tA pradezeA je kahevAya che,
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. te kevaLa kAlpanika che, vAstavika nathI tethI te traNe dravyo akhaMDa eka skaMdharUpa hovAne lIdhe, saMkhyAthI pratyeka eka eka ja che. kSetra- kSetra eTale AdhAra. AdhAra ApanAra dravya kSetra kahevAya che. cha dravya pikI AkAza e anya sakala dravyono AdhAra levAthI, AkAza e kSetra che, ane bIjA pAMca dravya AkAzane AdhAre rahelAM hovAthI kSetrI (-Adheya) che. AkAza zivAyanA pAMca dravyanuM kSetritva dharmanI apekSAe sAdhamya che. kiyA- gamana-Agamana =javuM AvavuM) vagere kriya che. cha dravya paikI jIva ane pudagalamAM ja gamanAgamanAdi kiyA thatI hovAthI, jIva ane puDala e be dravya sakriya (trakriyA sahita) che, ane zeSa cAra dravye tevI kriyA karatAM nathI, tethI akiya che (trakiyArahita) che. jeke potapotAnA svabhAvanI pravRttirUpa kiyAnI apekSAe te saghaLAM dravyo sakriya che, te paNa tevuM sakriyapaNuM ahiM levAnuM nathI. tethI gamanAgamanAdi bAhya kiyA jIvane ajIvamAM ja che, zeSa cAramAM nathI. sakiyatva" dhamanI apekSAe jIva ne ajIvanuM sAdhamya che. ane "akiyatva" dharmanI apekSAe jIva ne ajIva zivAyanA cAra dravyanuM sAmya che.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatatva 6 mAM 12 dvAranI ghaTanA. 25 nitya- haMmezAM eka svarUpe rahe te nitya. cha dravyo paikI dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa, e pAMca dravya haMmezAM eka svarUpe rahetAM hovAthI nitya che. tathA jIve temaja pudgale eka svarUpe rahetA nahiM hovAthI, eTale ketene aneka prakArane pariNAma (rUpAMtara-palaTa) thato hothI, jIva ane pugala e be anityadravya che. jeke saghaLA padArtho maLa dravyanI apekSAe nitya che ane paryAyanI apekSAe anitya che. tethI dharmAstikAyAdi cAra dravya paNa paryAyanI apekSAe anitya che. ane jIve tathA pugale paNa dravyanI apekSAe nitya che. arthAta A rIte saghaLAM dravya nitya che ane anitya paNa paka mULa dravyanI apekSAe sakala padArtho nitya che, ane paryAyanI apekSAe anitya che, mATe dharmAstikAya vagere dravya paNa paryAyanI apekSAe anitya che, ane jo tathA putro paNa dravyanI apekSAe nitya che. eTale ke jagatanA tamAma padArtho nitya paNa che, ane anitya paNa che, paraMtu ahi "je kAyama eka rUpe rahe te niya" evI vyavahAra nayanI apekSAe 4 dravya nitya gaNyAM che, ane jIva tathA pugala e be dravyo eka rUpe rahetAM nathI, mATe anitya gaNyA che. nizcayathI to che dravyamAM nityatva ane anitya che.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 padyAnuvAda-vivecanAdiyupa navatattva prakaraNa, che. paraMtu ahiM vyavahAra nayanI apekSAo eTale bhUla draSTie) "je sadA eka rUpe rahe te nitya kahela hovAthI ukta cAra dravya nitya che, ane jI tathA pukale eka rUpe rahetA nahiM hovAthI (eTale ke-jIvanA devAdi ane pugalanA staMbha-kuMbhAdi aneka sthaLa paryAye thatA hevAthI) anitya che jIva ane pudgala e be dravyanuM "anitya sAmya che. ane bAkInA cAra dravyenuM "nitya" sAdhamya che 1. prazna-siddhanA jo nitya ke anitya ? uttara-anitya che. kAraNake je nitya hoya te niyamita anAdi anaMta (bhAge) heya." evo niyama che. ane siddhapaNuM sAdi anaMta (bhAge) che. tethI anAdi kALanuM nathI, mATe siddhonuM siddhatva anitya hevAthI siddhanA che paNa anitya che. sAra e che ke- siddhanA jIvonuM jIvatva nitya che ane siddhatva anitya che. kAraNa ke- sakala karmamalano kSaya thavAthI amuka kALe siddhapaNAnI utpatti thaI che. tethI siddhatvanI Adi che, ane jenI Adi sAbita thAya te nitya na kahevAya, mATe siddhatva anitya che (siddhazIlA te zAvatI hovAthI nitya che.) 2. prana-zAzvatI pratimAo, zAzvatAM maMdiro ne merUparvata Adi lokamAM je je zAzvatA (paulika) padArtho kahevAya che, te nitya che ke anitya ? uttara- jagatamAM je je zAzvatA padArtho che, te AkAramAtrathI ke pramANamAtrathI ja zAzvatA che-nitya che, kAraNa ke te zAzvatA padArthonA AkAra ke pramANamAM kALAMtare paNa
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. ajIvatattva. 6 mAM 12 dvAranI ghaTanA. 207 kAraNa- anya dravyanA kAryamAM upagi ke upakAraka je dravya te kAraNa dravya kahevAya. ane je bIjAne upakAraka ke upayogI na hoya te "akAraNa dravya kahevAya. cha dravya pikI dharmAstikAya Adi pAMce dravya jIva dravyane upakAraka che-upAgi che, mATe te pAMceya kAraNa che ane jIvadravya te pAMce paikI ekeyane upani nahiM hovAthI akAraNadravya che, arthAt dharmAstikAya gatipariNAmathI pariNata banelA jIvanane pula)nI gamana kriyAmAM upakAraka che, adharmA stikAya thiti pariNAmathI pariNata banelA jIva(ne pudgale)nI sthitimAM-sthiratAmAM upakAraka che, AkAzAstikAya jIva (ne pukala)ne avagAha-avakAza (ke rahevAnI jagyA) ApavAe karIne upakAraka che, pudgalAstikAya jIvanA zarIra-vacana-mana- vAsasukha-du:kha jIvita ane maraNa vageremAM upakAraka che. ane pharaphera thato nathI. vaLI te badhA pulanA banelA hovAthI anaMtA pukalaparamANuonA samUha5-kaMdharU5 che. samaye samaye te zAzvatAM dravyomAMthI dhamAMthI anaMtA purkala paramANuo chUTA paDe che ane anaMtA navA AvIne bhaLI jAya che, mATe zAzvatA padArthone AkAra tathA pramANu kAyama TakI rahe che. eTale ke temAM phAraphera thato nathI sAra e Avyo ke- paulika padArtho bhale zAzvatA ke nitya kahevAtA hAya, paraMtu temAM rahelA pulo-niraMtara kAyama TakatA nathI, paNa kSaNe kSaNe anaMtA paramANuo temAMthI khare che ne anaMtA navA maLe che, te apekSAe pula dravya anitya ke azAzvata
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa kALa dravya jIvanA vartanAdi paryAyomAM upakAraka che. e rIte chavadravya pratye dharmAstikAyAdi pace dravya upakArI (-upagi ) hovAthI te pAMca kAraNo che ane jIvadravya anya dravya pratye anupayogi hovAthI akAraNudravya che. mATe jIva zivAyanA pAMca drAnuM "kAraNa' dharmanI apekSAe sAdhamya che - 1. zaMkA- jema anya dravya jIvanA upakAraka che, tema pudgalanA paNa upakAraka che, mATe jIvadravyanI jema purkala dravyane paNa akAraNa gaNavuM joIe? ekalA jIva dravyane ja zA mATe akAraNuM kaho cho ? samAdhAna-jIvanI jema pulanAM upakAraka bIjA dravya che, e vAta sAcI che, paraMtu pagaladravya pite paNa jIvadravyane upakAraka che, ane "akAraNadravya te te kahevAya che ke- je pote anyadravya pratye upakAraka na hoya ane pitAnA pratye bIjA dravya upakAraka hAya" A akAraNudravyanuM lakSaNa phakta jIva dravyamAM ja saMpUrNa ghaTI zake, che paraMtu pudgala dravyamAM saMpUrNa ghaTatuM nathI. kAraNake puNalAstikAya pratye bIjA dravya upakAraka che eTale lakSaNane bhAga ghaTe che, te paNa jIvadravya pratye pudagalAstikAya upakAraka hovAthI pite anya dravya pratye upakAraka na hoya e aMza ghaTato nathI mATe) ekaluM jIvadravya ja akAraNa dravya che, che, paraMtu AkArathI ke pramANathI te (zAzvatI pratimA vagere) nitya ja che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatattva prakaraNa, ra. zaMkA-dharmAstikAya tathA adharmAstikAya Adi nyA jema bIjA dravyAnA upakAraka che, tema jIvadravya khIjA keAI dravyanuM upakAraka che ke nahi ? 2. samAdhAna-'parasparopatro nIyAnA" e tattvArtha sUtranA kathana mujaba eka jIva (dravya) khIjA jIva(dravya) pratye upakAraka che, e rIte jIveA paraspara eka bIjAnA upakAraka bane che, je anubhavasiddha vAta che; paraMtu ahiM upakAritA anyajAtIya dravyanI apekSAe levAnI che, mATe jIvadravya peAtAnI jAtivALA anya jIvadravyanuM upakAraka heAvA chatAM, khIjI jAtivALA dharmAstikAyAdi dravyanuM upakAraka tA nathI ja, mATe sajAtIya dravyamAM upakAraka chatAM vijAtIya dravyanuM upakAraka nahiM hAvAthI anya jAtIya dravyanI apekSAe jIvadravya bIjA kAI dravyanuM upakAraka nathI' ema kahevAmAM koipaNa jAtanA virAdha ke vAMdhA AvatA nathI. kartA-jee svataMtrapaNe kriyA kare te kartA. athavA je dravya khIjA dravyanI kriyA pratye adhikArI hAya, yAne svAmI hAya te kartA je dravya bIjA dravyanI kriyA pratye kahevAya che, ane adhikArI na heAya
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 - - - - 2. ajIvatatva. 6 dravyomAM 12 dvAranI ghaTanA. 210 te "akartA" kahevAya che. "kiyAne kare te kartA evA sAmAnya vyutpatyarthane anusAra te chae dravya kartArUpa kahI zakAya, paraMtu ahiM te (anya sakala dranA svAmIpaNAe karIne) dravyone upabhoga karanAra hoya te kartA tarIke levAnuM che, ane upabhegamAM AvanAra dravya akartA tarIke levAnuM che, mATe che dravyo paikI dharmAstikAyAdi pAMce dravyanA gatisahAyakAdi guNone svataMtra upabhega karanAra temaja svataMtrapaNe kiyA karanAra jIva hevAthI chavadravya kartA che ane bAkInAM jIvanA upabhegamAM AvanArAM pAMca dravya svataMtrapaNe kiyA karatAM nathI, tethI atta che. vaLI dharma,karma, puNya pApa vagere kiyA karanAra hoya te kartA ane tethI viparIta hoya te "akartA kahevAya, evI vyAkhyA paNa zAstramAM kahelI che. tethI dharma kamaM puNya ne pApa karanAra kevaLa chavadravya hovAthI eka chavadravya ja kartA che ane zeSa pAMca dravya akartA che. mATe jIva zivAyanA pAMca dravyonuM paraspara akatRtvadharmanI apekSAe sAdha (=sarakhApaNuM) che. sarvagata sarvavyApI-loka alemAM sarvatra je vyApIne rahela hoya te savagata ke sarvavyApI dravya
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 padyAnuvAda-vivecanAdyuita navatattva prakaraNa, kahevAya ane je amuka jagyAmAM rahela hAya te dezavyApI kahevAya. cha dravyU paikI eka AkAza dravya ja leAka aleAkamAM sarvatra vyApIne rahela hAvAthI AkAza e sarvAMgata-sarvavyApaka dravya che ane zeSa dravye lAkamAM ja rahelAM hAvAthI asarvagata ke dezavyApI che. sAra e che ke-AkAzAstikAya zivAyanA cAra astikAye 14 rAjaleAkapramANa leAkAkAzane vyApIne rahelA che, mATe te cAra astikAyeA dezavyApI che; temaja kALa paNa'rA dvIpamAMja hAvAthI dezavyApI che. ane AkAzadravya sarvatra vyApaka hAvAthI sarva vyApI che. e rIte cha dravya paikI AkAza zivAyanAM pAMce dravyo dezavyApI che ane ekalu AkAzaja savyApI che; mATe dezavyApitva ke asa gatatva' dhama nI apekSAe AkAza zivAyanA pAMca drabyAnu paraspara sAdharmsa (=sarakhApaNuM) che. apraveza-eka dravyanuM bIjA dravya rUpe thaI javuM te praveza kahevAya, ane je peAtAnA mULa svarUpane tajIne khIjAmAM pesI na jAya eTale anya jAtIya dravyarUpe palaTAi na jAya) te 'apravezI' dravya kahevAya. tathA je dravya khIjAmAM pesI jAya yAne petAnA mULa svarUpathI bhraSTa thai anyarUpa thai jAya te 'sapravezI' dravya kahevAya.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ * nizcayanayathI chae dravyonA nityatva ane anityatvane jaNAvanAre kaThe ra12 dravyanuM nAma. | konI apekSAe nitya che? nitya che, anitya che. 4. dhotiyuM | arUpI, acetana, akriya ne gatisahAyaka e | deza, pradeza ne agurulaghu cAra guNa tathA skaMdhaparyAya, e pAMcanI apekSAe ,, | e 3 paryAyanI apekSAe, 2. adhatikAya arUpI, acetana, akriya ne sthitisahAyaka e deza, pradeza ne agurulaghu cAra guNa tathA skaMdhaparyAya, e pAMcanI apekSAe ,, | eka paryAyanI apekSAe, 3. AkAzastikAmAM arUpI, acetana, akriya ne avakAzadAna e deza, pradeza ne agurulaghu cAra guNa, tathA skaMdhaparyAya e pAMcanI apekSAe ,, I eka paryAyanI apekSAe, bhUta, bhaviSya, vartAmAna 4. kALa. apI, acetana, akriya ne vartAnAdi lakSaNa e cAra guNanI apekSAe kALa nitya che. tathA agurulaghu e cAra paryAyanI apekSAe , 5. jIvAstikAya. jJAna, darzana, cAritra ne vIrya e cAra guNa eka agurulaghuparyAya tathA arUpI, avagAha, ne avyAbAdha e traNa tathA deva-manuSya Adi paryAya (kula sAta)nI apekSAe jIva nitya che. paryAnI apekSAe ,, 6. pu6 lAstikAya. mUd=+pI, acetana=AjIva-jaDa Adi kaMdha deza, pradeza Adi guNonI apekSAe, pudgala nitya che. paryAyanI apekSAe ,,
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha dravyamAM pariNAma Adi 12 dvArane kaThe. 213 cha dravya ke cha dravya nAM nAma pariNAmI ke apariNAmI ? jIva ke ajIva ? arupI ? sapradezI ke amadezI ? eka ke aneka ? kSetra ke kSetrI ? sakriya ke akriya ? nitya ke anitya ? kAraNa ke akAraNa ? sarvavyApI ke dezavyApI ? sapravezI ke apravezI ? re nAma kaI - apra. 1 AstikAya. apariajavIarUpI/ pradezI ! eka | kSetrI akriyA nityanuM kAraNa INAmI | vyApI, vezI 2. adharmAstikAya. , sarva 3 AkAzAstikAya , kSetra vyApI che pari . Phe akA ane ta vyiApI " 4. jIvAstikAya. ! NAmI pa. pulAstikAya. apari! 6. kALa. cha | ja | kAraNa akartA , INAmI
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 2. ajIvatatva. 6 dravyamAM 12 dvAronI ghaTanA. - jo ke e dro eka bIjAnI sAthe ja rahelAM che, te paNa koI paNa dravya pitAnA svarUpane tajI bIjAnA svarUpane prApta karatuM nathI, arthAt kaI paNa dravya anya dravyarUpe thaI jatuM nathI, paraMtu saghaLAM dravyo pitapatAnA svarUpamAM ja rahe che. jema ke-jyAM AkAzAstikAyane eka pradeza che, tyAMja dharmAstikAyane eka pradeza che, tyAMja adharmAstikAyane eka pradeza che, pulAstikAyanA anaMtA paramANuo che ane jIvanA anaMtA pradeze paNa (rahelA) che, chatAM e badhAya pota potAnA svarUpamAM ja rahe che ane potapitAnA svarUpane anusAra kriyA kare che, mATe jIe dravya apravezI che. tethIja "apravezitvIe chIe dravyanuM sAmya che. ukta bAra dvAramAM je dravyonuM je dharmanI apekSAe sAdhamya (=samAnatA) kahela che, tethI anya dravyanuM te dharmanI apekSAe vaidhamya samajavuM; ane tethI viparIta dharmanI apekSAe te ja dravyanuM paNa vadharyuM (=asamAnatA ke viSamapaNuM) samajavuM. dAkhalA tarIke- jIva ane pudgala e be dravyanuM pariNAmitva dharmanI apekSAe sAdhamya kahevAya che, to tethI viparIta "apariNAmitvadharmanI apekSAe jIva ane
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. 215 pudgalanuM vaidhamya samajavuM. tathA jIva ane pagalathI anya pudagalAstikAyAdi 4 dravyanuM pariNAmitva" dharmanI apekSAe vaidhasya jANavuM. e rIte sarva padArthonI svabuddhithI sAdhamya ne vaidhamyanI ghaTanA karI levI. e rIte "pariNAmI' Adi 12 dvAre cha drAmAM ghaTAvyAM. A bAbatamAM vizeSa varNana zrIpatraveNu(prajJApanA)sUtra jevA mahAna zAstrAdithI jANavuM ajIvatatvanA 14 bheda purA thayA 14 have prasaMgopAtta rUpI arUpI vibhAgathI, dravya-kSetra-kALa-bhAva ne guNanA bhedanI apekSAe, tathA varNa--gaMdha-rasa-sparza ne saMsthAnanA bhedanI apekSAe ajIvanA pa60 bhedo thAya che, te jaNAvIe chIe, jenI samaja nIce mujaba che - - ajIva dravyanA 560 bheda - ajIva dravyanA mukhya be bheda che. arUpI ne rUpI, temAM arUpI ajIvanA 30 bheda ane rUpI ajIvanA pa30 bheda paDe che. A bhedanI samajuti A pramANe che -
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa arUpI ajIvanA 30 bheda udhamastikAyaskaMdha, 2 dharmAstikAyadeza, 3 dharmAstikAyapradeza; 4 adharmAstikAyasakaMdha, 5 adharmAstikAyadeza, 6 adharmAstikAyapradeza7 AkAzAstikAyaskaMdha, 8 AkAzAstikAyadeza, 9 AkAzAstikAyapradeza ane 10 mo kALa. tathA dharmA, adharmA, AkAzA, ne kALa e cAre nA dravya-kSetrakALa, bhAva ane guNanI apekSAe darekanA bheda gaNatAM (4*5=) 20 bheda thAya. e pramANe prathamanA 10 bheda ane A bIjI vakhatanA 20 bheda maLI kula 30 bheda thAya che. rUpI ajIvanA pa30 bheda-5 varNa, 2 gaMdha, pa rasa, 8 sparza ane 5 saMsthAna, e ra5 guNamAMthI je guNane bheda gaNa hoya, te guNa tathA tenA virodhI svajAtIya guNa zivAyanA bAkInA sarva guNonA bheda te (prastuta) guNamAM prApta thAya. dAkhalA tarIkeApaNe pAMca varNa pakI kRSNavarNanI apekSAe tenA bhedanI gaNatrI karIe ta- uparyukta 25 bhedamAMthI prathama kRSNavarNane, temaja tyArabAda kRSNavarNamAM samakALe ekI sAthe nahiM gaNavA lAyaka (svajAtIya viredhI) bAkInA cAra varNone paNa (eTale ke pAMca varNone)
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. achatattva. 6 dravyomAM 12 kAranI ghaTanA. ra17 bAda karatAM, zeSa ra0 bheda eka kRSNavarNamAM saMbhave. e pramANe nIla vagere varNanA bhedanI gaNatrImAM paNa varNana pace bhede bAda thatAM 20 guNabhede thAya. sAra e Avyo ke, dareka varNamAM vIsa vIsa bheda thavAthI, pAMce varNanA pa420=100, kulase varNa bheda thAya. e rIte pAMca rasa pikI dareka rasanI apekSAe (pAMca rasane bAda karatAM, te pAMca zivAyanA) vIsa vIsa bheda guNatAM rasabheda paNa 100 thAya. vaLI pAMca saMsthAna paikI dareka saMsthAnane AzrayIne (5 saMsthAna zivAyanA) vIsa vIsa bheda guNatAM kula saMsthAna bheda paNa 100 thAya, tathA be prakAranA gaMdha pikI ekeka gaMdhane AzrayIne (2 gaMdha bAda thatAM) trevIza trevIza bheda guNatAM 234=46 gaMdha bheda thAya, punaH 8 sparza paikI dareka sparzamAM (eka amuka ane bIjo tene vidhI, ema) be sparza zivAyanA zeSa vevIza vevIza bheda guNatAM, AThe sparzanA 2348=184 kula sparza bheda thAya. ukta sarva maLI rUpI ajIvanA 530 bheda thAya che.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakArAMtare ajIvana 560 bhedanuM saMkSipta koSTaka 218 arUpI ajIvanA .........30 bheda rUpI ajIvanA-pa30 bheda dharmAstikAya. kaMdha, deza, pradeza=3 dravya,kSetra, kALa.bhAva, guNa | pAMca varNanA-5420=100 adharmAstikAya. ka , , , , , , , , 5 | * rasanA- =100 padyAnuvAda-vivecanAdiyuta navatatva prakaraNa. AkAzAstikAya. , , , , , , kALa " " " saMsthAnanA , =100 ,, 5 | be gaMdhanA-2423=46 kula-20 ATha sparzana-84ra 3=184 kula- 500 kula- 10 10 + 29=30 + 530=160
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 ajIva dravyanA 563 bhedane nakA. ajIva arupI-30 rupI-530 dharmAstikAya adharmAstikAya AkAza0 dha deza, pradeza,dravya,kSetra,kALa bhAva guNa - pAMca varSanA-100 | pAMcarasanA-100 | bebaMdhanA-46 | | veta-20 | tikta-20 - kRNa-20 sugaMdha-2 3 kaTu-20 nIla-20 dugaMdha-23 kaSAya-20 rakta-re 0. Ala-20 pIta-20 madhura-20 dha, deza, pradeza, dravya, kSetra, kALa, bhAva, guNa dha, deza, pradeza, dravya, kSetra, kALa, bhAva, guNa AThasparzanA-18. maLe. dhya, kSetra mA, bhAva, guNa guru laghu mRdu khara zIta u snigdha rUkSa ezhzhzhzhnizhzhzhzhia 23 23 23 23 23 23 23 23 ajIvatatva pAMca saMsthAnanA-100 samApta. ja KIRxxx trikoNa-20,catuSkoNa-20, Ayata-20,vRtta-20,parimaMDaLa-20 KhKhKhKhKh
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
_