________________
૧૬૬
પદ્યાનુવાદ-વિવેચનાદિયુત નવતત્ત્વ પ્રકરણ.
પલપ્રવાહ વહ્યા કરે છે, તેમ દરેક બાદર પરિણામી પુલસ્કંધમાંથી– ધૂલ મૂર્ત પદાર્થમાંથી પણ પ્રતિ ચય-અપચય ધર્મવાળી (=અમુક અશોથી મળવા ને વિખરવાના સ્વભાવવાળી) તથા કિરણવાળી છે. આ કિરણને છાયાના પુદ્ગલો' તરીકે વ્યવહાર થાય છે, અર્થાત કિરણ એ જ છાયા-પુગ મનાય છે. સર્વ સ્થૂલ વસ્તુની છાયાને સાક્ષાત સૌ કોઈ જાણ– જોઈ શકે છે, માટે છાયાપુદ્ગલે પ્રત્યક્ષસિદ્ધ જ છે.
જે સ્કૂલ વસ્તુ બીજી કોઈ વસ્તુને આંતરે પડી હોય કે દૂર પડી હોય તે, દર્પણ અદિમાં તેનાં કિરણે દાખલ થઈ શકતાં નથી, તેથી કરીને દર્પણ આદિમાં તે વસ્તુ દેખાતી નથી, અને કેાઇની આડ ન હોય તે, અથવા બહુ દૂર ન હોય તો સ્થૂલ વસ્તુ દર્પણ આદિમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે, માટે સાબિત થાય છે કે-છાયાના પુગલો છે– અણુઓ છે. આ છાયા પુદ્ગલો તેવા પ્રકારની સામગ્રી પામીને વિચિત્ર પરિણમન સ્વભાવવાળા બને છે. જેમકે, તે છાયાપુ અભાસ્વર (=અપ્રકાશરૂપ) વસ્તુમાં દાખલ થાય છે ત્યારે દિવસે મૂળવસ્તુના આકારમાં શ્યામરૂપે પરિણમે છે અને રાત્રે કૃષ્ણવણે પરિણમે છે, જે દિવસે તડકામાં ને રાત્રે ચાંદણીમાં સાક્ષાત દેખાય છે. તથા આરિસા આદિ ભાસ્કર (પ્રકાશયુક્ત) વસ્તુમાં દાખલ થાય છે ત્યારે મૂળ વસ્તુને જે આકાર ને જે વર્ણ હોય, તેવા આકાર ને તેવા જ વર્ષમાં પરિણમે છે. જે પ્રત્યક્ષસિદ્ધ છે. આકાર ને વર્ણ૫ પરિણામ
