Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
કચ્છ-ગીરનારની મહાયાત્રા.
E;
પ્રકાશક, જૈન સસ્તી વાંચનમાળા.
ભાવનગર.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીકચ્છ ગામના રનો
મહાયાત્રા
Tel
પ્રકાશક,
શ્રી જૈન સસ્તી વાંચનમાળા—ભાવનગર.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
લેખ –
૨. મેહનલાલ ચુનીલાલ ધામી.
રાજકેટ..
પ્રકાશકે સર્વ હક સ્વાધીન રાખ્યા છે.
કિં. રૂ. ૨-૮-૨
ભાવનગરધી આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શા. ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ
છાપ્યું.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમર્પણ
St
આ પુસ્તક તે તેજ દાનવીર નર રત્નને અર્પણ કરવાની હૈ | સ્વભાવિક ઈચ્છા થાય કે જેમણે આ મહાન સંઘ કાઢી R અતુલ પુણ્ય ઉપાર્જન કરી જગતભરમાં જૈન ધર્મની
ધ્વજ ફરકાવી છે.
ન માપી શકાય તેટલી ઉદારતા–ધર્મની || સાચી અને ઉંડી ધગશ સ્વામીભાઈ પ્રત્યેના પ્રેમને તે એક
વહેતે ઝરે શ્રીમંતાઈ છતાં સાદાઈ, ધામક દરેક પ્રસંગમાં ગમે તે સ્થળમાં નિયમીત હાજરી, અને નિત્યની ક્રિયા જેમની નિરંતર જોવાય છે. આવા વિશાળ હદયી પુણ્યશાળી નરરાન i] શેઠશ્રી નગીનદાસભાઈને આ પુસ્તક પ્રેમ-પૂર્વક અર્પણ કરી અતિ આનંદીત થાઉં છું.
લી. આપને –
-
-
-
અચરતલાલ.
-
60------
---
--
-
-
=
=
=
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
lolllllllIolllllllllllllllllllllllllllllId
આભાર.
MIHIIIIIIIIIIIIIII/IIIIIIIIIIIo
દાનવીર નરરત્ન !
શેઠશ્રી નગીનદાસભાઈ કરમચંદ સંઘવીએ 8
GIIIII IIIIII/IIIIIollllllollllllO|||III/IIOlllllyllllllllllll_IIIIII Ollllllla
ઉં આ પુસ્તકની ૫૦૦) નકલના પ્રથમથી ગ્રાહક B
થઈ મારા કાર્યને સહાનુભુતી આપી છે તે છે
માટે તેઓશ્રીને આભારી છું.
lilGillllliot]ill llllllfolllllIollllllCll.Illi
લી. સેવક,
અચરતલાલ.
gIHIG[lllllalllllllllll IllHollllllllllllllllllo
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રસ્તાવના
આવુ ઇતિહાસીક અને તાજેતર બનેલી જોવાયેલી હકીકતનુ પુસ્તક પ્રગટ કરવાને વાંચનમાળાને આ પહેલા પ્રયાસ હાવા સાથે તેના લેખકને પણ આવું ધાર્મીક, પ્રતિહાસીક પુસ્તક લખવાની આ પહેલી તક મળી છે, આનતા પ્રરતાવના લખતાં પશુ એજ થાય છે કે—એક દાનવીર ધ પરાયણુ ગૃહસ્થ ધર્મના ઢા` કેટલી હદ સુધી લખલૂંટ ખર્ચકરી કરી શકે છે અને દુનિયાભરમાં જૈનધર્મની ધ્વજા ફરકાવી શકે છે.
સંઘવીજીના વીચાર અને ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટની સલાહ.
સધીજીના પ્રથમ વીચાર આ સધ શ્રી રાધનપુર તરફ્થી શ્રી કચ્છમાં લઈ જવાના હતા, તેવામાં સુધવીજી અને શ્રીયુત કમળશી ભાઇ ગુલાબચંદ કામ પ્રસંગે શ્રી ધ્રાંગધ્રા જવુ થતાં ત્યાંના નામદાર મહારાજા રાજ્ય સાહેબ અને મહેરબાન દિવાનજી સાહેબને મળ્યા, ત્યાં આ સધનાં પ્રવાસની વાત નીકળી. જેમાં આ મહાન સંધ રાધનપુર તરફ લઈ જવા કરતાં આ બાજી લેઇ આવે તે રસ્તા સહેજ લાંખા થશે પરંતુ રસ્તા ઘણા સારા અને સગવડતા ભર્યું થશે. તેમ તેઓશ્રીએ જણાવ્યું. તે સાથે જો સંધ આ બાજી લેખ આા તા સધને જોતી તમામ મદદ આપવા ધણા ઉત્સાહ બતાવ્યા અને ત્યાંના સંઘે પશુ ઘણા ઉત્સાહ બતાવ્યા. વળી વયમાં મહાન પ્રાચીન તીર્થાંશ્રી સંખેશ્વરજી અને શ્રી ઉપરીયાળાજીની મહાન જાત્રાના લાભ શ્રી સ ંધને
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
થશે જેથી તે રસ્તે જવાનું ઠરાવ્યું. શા. શ્રીમતી સલાહ શ્રી ધાંગધ્રા ના નામદાર રાજ સાહેબ અને મે. દિવાન સાહેબને આભારી છે.'
ધ્રાંગધ્રામાં લેવાતી જગત આ સંધ આવતાં સંધવી) તેમજ સંધના દર્શન કરવા આવનાર બહાર ગામનાં માણસની તદન માફ કરી હતી અને સ્ટેટે પિતાનાં તમામ ઉતારામાં બહારની વેલા મેમાનેને સુવા બેસવાની ગોઠવણ કરી આપી હતી.
- શ્રી અખીઆણું ગામ મુક્યા બાદ શ્રી ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટની હદ શરૂ થઈ ત્યારથી તે સ્ટેટની હદ પુરી થતાં સુધીમાં દરેક મુકામેએ ધ્રાંગધ્રા
સ્ટ તરફથી તમામ જાતની સગવડતા કરી આપવામાં આવી હતી તે માટે અગાઉથી દરેક ગામનાં વહીવટદારો અને પોલીશ પટેલને હુકમ લખાઈ ગયા હતા.
* રાજગઢથી સંધ ધ્રાંગધ્રા સ્વારે નવ વાગ્યાના સુમારે (હરીપરની વાવે) પહોંચ્યો હતો ત્યાં આગળ ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટ તરફથી સંઘને ઘેડ વખત વિશ્રાંતી લેવા માટે બેઠક કરાવી હતી અને ત્યાંના મહેરબાન દિવાનજી સાહેબ માનસીંહજીભાઈ રાજમંડળ અને ઓફીસરે, સુધી તે હરીપરની વાવસુધી શ્રી સંધની સામે આવ્યા હતા. સંઘવી આવતાં મે. દિવાન સાહેબ સંઘવીશ્રીને આનંદથી મળ્યા, અને હાર તેરા આપ્યા. તે બાદ સંઘવીશ્રી અને મે. દિવાન સાહેબ વિગેરેએ આચાર્યશ્રી વિજયનેમિશ્વરસૂરિજીને વાંદયા. તે બાદ ત્યાંથી વરડાની શરૂઆતી થઈ; જવાનું અને આજુબાજુને રસ્તે માણસેથી ચીકાર ભરાઈ ગયે હતા, અને આનંદ આનંદ ઉભરાઈ રહ્યો. ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટે આનંદ ખાતર તમામ ઓફીસમાં રજ પડાવી હતી. વરડે
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગામમાં પૈસ્તા રસ્તામાં કેટલીક જગ્યાએ સધવીશ્રીને હારતારાથી વધાવવામાં આવતા હતા અને નામદાર મહારાજા રાજ સાહેશ શ્રીસંધનું સામૈયું અને સ્વારી જોવા માટે એક્ષચેન્જ હાલની મેડી ઉપર ખીરાજ્યા હતા વરધાડા જોઇ પાતે બહુજ ખુશી થયા હતા.
શ્રી ધ્રાંગધ્રામાં ત્રણ દિવસા ધણાં આનંદ સાથે વ્યતીત થયા હતા સૌના નામદાર મહારાજા રાજ સાહેબ અને મે. દિવાનજી સાહેબ અને ત્યાંના સકળ સધે જે પ્રેમાળ લાગણી બતાવી હતી તે ખરેખર જૈન ધને દીપાવનાર અને સ્તુતિ પાત્ર હાઇને તે માટે લખીએ તેટલુ ઓછું છે. મહારાજાશ્રી અને દિવાનજી સાહેબનું અનુકરણુ સ ંધવીજીનાં તમામ પ્રવાસમાં શ્રી શાસનદેવતાની કૃપાથી દરેક સ્થળે થયું હતુ, વિશેષ હકીકત આ પુસ્તકના પૃષ્ટ ૬૧ થી વાંચવાથી જાણી શકાશે.
આશા નહાતી કે આ પુસ્તક પ્રગટ કરવાનું સાહસ અમે કરી રોક્યું. કારણ કે આ મહાન સંધના પાંચ માસના પ્રવાસની સામેાપાંગ હકીકત ક્રૂરાયેલા, દરેક સ્થળેાના સ ંપૂર્ણ પ્રતિહાસ ક્યાંથી મેળવવા, કાની પાસે લખાવવા સાથે તેટલા મોટા ખર્ચો ક્રમ કરવા. છતાંય આ ઉત્તમ તક, ભવિષ્યની જૈન પ્રજાના ઉપયાગી ઇતિહાસ જતા કરવા, મન ન માન્યું જેથી આ પુસ્તકના લેખક ભાઇ મેાહનલાલ ચુતીલાલ ધામી. કે જે આ સંધમાં ઠેઠ સુધી સાથેજ હતા. તેમણે પ્રથમથીજ છંતિહાસીક દૃષ્ટીએ કચ્છના દરેક ગામના ઇતિહાસ મેળવવા જે સતત પ્રયાસ કર્યાં હતા તે જોતાં આ પુસ્તક તેમની પાસે વાંચનમાળાની ઓફીસમાં જ લખાવાયું. જે તેમણે ઘણી સુંદર રીતે લખવા ઉપરાંત આખા પુસ્તકના સાર રૂપ શ્રી સંધના રાસ. પણ તૈયાર કર્યાં ( જે આ પુસ્તકના છેવટના ભાગમાં આપવામાં આવેલ છે) તે માટે તેમને આભાર માનું છું.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
જીદગીની યાદગાર રૂપ આ સંધ હતે, પૂર્વના સંથેની યાદી આપનાર હતો. શેઠશ્રી નગીનદાસ કરમચંદે આ મહાન સંઘ કાઢી વસ્તુ પાળ-તેજપાળ જગડુશા આદિ પ્રભાવશાળી દાનવીરનું ખરેખર
સ્મરણ કરાવ્યું છે લગભગ ૪૫૦ સાધુ સાધ્વીનાં ઠાણું અને પાંચ હજાર માનવ સમુહને આ સંધ જ્યાં પડાવ નાખે ત્યાં એક સુંદર ગામને રેખાવ થઈ જતો હ. * કચ્છની જેનઅને જૈનેતર પ્રજા તે આ સંધ જોઈ હર્ષઘેલી બની ગઈ હતી તેમના સ્વાગત, તેમની નિખાલસ પ્રેમ અને કચ્છના ગામેગામનો ઈતિહાસ તેમજ પ્રાચિન તિર્થ શ્રી ભદ્રેશ્વર તિર્થને સંપૂર્ણ પરિચયઆપવા સાથે કચ્છના બીજા ગામોના ભવ્ય જિનાલના ફોટા આ પુસ્તકમાં આપ્યા છે. ઉપરાંત શ્રી કચ્છ નરેશ શ્રી ધ્રાંગધ્રા દરબાર, શ્રી વીરપુર દરબાર શ્રી માલીઆ દરબાર આદિ મહારાજાઓની જેને ધર્મ પ્રત્યેની સદ્દભાવના અને સંહાનુભૂતીનું દિગદ કરવો તેમના ફોટો પણ આપવામાં આવ્યા છે જેનશાસન દિપક જૈનાચાર્ય શ્રી વિજયનેમીસુરિશ્વરજી મહારાજશ્રી કે જેમના ઉપદેશથી આ સંઘ કાઢવામાં આવ્યું હતું તેમજ જેમના પવિત્ર હસ્તે સંઘવીજીએ તિર્થમાળ પહેરી તે તિર્થોદ્ધારક આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનીતિસૂરિશ્વરજી મહારાજશ્રીના ફોટા પણ દર્શનાર્થે આપવામાં આવ્યા છે આવી રીતે લગભગ ૩૦ ચીથી આ ગ્રંથને વધુ ઉપયોગી બનાવ્યો છે.
લગભગ પાંચ મહિના સુધી આ સંધે દરેક તિર્થનો લાભ લીધો, જીવન સાફલ્ય કર્યું તેની સવીસ્તર હકીકત ઉપરાંત ગામે ગામમાં થયેલી સખાવતે, સંધવીઝને મળેલા માનપત્ર-અને તેના જવાબ. ગામે
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગામમાં થયેલા જમણવારા વીગેરે તમામ હકીકત આ પુસ્તકમાં લેવામાં આવી છે. તે ઉપરાંત શેઠ નગીના ભાઈએ સ. ૧૯૮૨ ના ફાગણ માસમાં પાટણમાં મહામંગલકારી જ્ઞાનંદન ચારિત્રની આરાધનારૂપ ઉચાપન મહત્સવ કરેલ તેમાં શ્રી તારઞાજી મહાતીર્થની રચના અ પરંમાત ગુજ રામકુમારર્પાળ મહારાજાનાં પૂર્વભવનાં અને તે ભવનાં સુંદર દૃષ્યા ગાઠવ્યા હતા. તેના છ ફેટા તેની હકીકત સાથે આ પુસ્તકના પાછલા ભાગમાં આપ્યા છે તે પણ વધુ ઉપયાગી થઇ પડે તેમ છે. ફાટા કાચમાં મઢાવી ઘરમાં રાખી શકાય તેવા છે. ટુંકમાં આ પુસ્તક તુરતમાં જેટલુ` ઉપયાગી છે તેથી પશુ વધુ ઉપયાગી અદ્રિષ્યમાં થશે તેમ ઈતિહાસીક દષ્ટિથી જણાય છે.
આટલી—ઢીલ થવાનાં ઉપરનાં કારણા સાથે આ લાંબા પ્રવાસના દ્રષ્યા, ચિત્રા વીગેરે મેળવવા--તૈયાર કરવામાં પશુ ઠીક વખત લાગ્યા. પ્રથમથી થયેલા ગ્રાહાએ પણ તેટલા વખત શાંતિ જાળવી તે માટે તેમના આભાર માનવા સાથે જૈન સમાજ અમારા આ પુસ્તકને સહર્ષ વધાવી લઇ સહાનુભૂતિ આપશે તેમ ઇચ્છીશું.
લી સેવક,
લી અગરતલાલ.
O
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુધારો.
પાંના ૬૧ સરવાળ ગામના દેરાસરમાં દર્શન કરવા જતાં સાધારણ ખાતામાં રૂા. ૫૦૦) ધ્રાંગધ્રા-શેઠ ચાલુજી કલ્યાણજીની પેઢી મારફત આપ્યા હતા.
પાના ૬૨-માણસની સખ્યા ૭ થી ૮ હજાર.
- ૬૩–સંધવીજીના ડેકા સાથે ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટના ડ ંકા હતા. ,, ૬૪–રેલ્વેપુલ, તે હળવદ જવા માટેના
૬૫
19
..
..
"
..
ચેાથી લાઇનમાં–રાજ્ય તરફથી તબુ, રાવટી, તળેલા, ધોડેસ્વારી અને પેાલીસાની ટુકડી.
દશમી લાઇનમાં સંધવીજીના ચાંદીના દેરાસરજી પાસે શ્રી ધ્રાંગધ્રાના સધે શ્રી સમવસરણની રચના કરી હતી. ૬૭–ચેાથી લાઇનમાં દિવાનજી સાહેબ.
""
૯–સુધવીજીનુ માનપત્ર. શેઠ નગીનદાસ મેાહનલાલ ગાંધીએ વાંચ્યું હતું.
૮૫–૨૦–૨૧ લાઇનમાં—તેમજ મે. દિવાનજી સાહેબ તરફથી પેાશાકમાં ડાલર ૧૧ આવ્યા હતા.
ફૂંક—૨૦ મી લાઈનમાં-ધ્રાંગધ્રામાં સુંદરમ અનાથાશ્રમમાં રૂા. ૩૦૧) આપી તે દિવસે અનાથાને જમણુ આાપવામાં આવ્યું હતું.
૯૮–૧૨ મી લાઇનમાં—–જૈતાનાં વીશ ઘર છે,
水水
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
આભાર.
આ મહાન સુઘમાં તન-મન-ધનથી સેવા આપનાર ગૃહસ્થાની ટુંક પીછાણ સમાજને આપવાની ફરજ માની તેઓશ્રીના પણ આ સ્થળે આભાર માનુ છું..
૧ શેઠ કમળશીભાઇ ગુલાબચંદ રાધનપુરઃ—જ્ઞાપન મહાત્સવની રચનાના સુત્રધાર અને સારાય સધની યાજના, વ્યવસ્થા અને ઢાની પાછળ પેાતાની સમસ્ત શક્તિના વ્યય કરનાર, શ્રી સંધના કારૢ માટે રાત્રિદિવસ ખડાપગે ઉભા રહી સેવા અર્પનાર ગમે તેવા પ્રસગામાં પણ પેાતાના વ્રત–નિયમાને ન ચુકનાર આ પુણ્યવાન પુરૂષની અમે શું ઓળખાણુ આપીએ ? શા આભાર માનીએ !સ્થના આબાળવૃદ્ધ યાત્રિકા તેમની સેવાથી, તેમના કાયથી, તેમના નામથી, ક્યાં અજાણ છે !
૨- શેઠ પાપઢલાલ ધારશીભાઈ જામનગરઃ—શ્રી જૈન વિદ્યાર્થી જીવન જેવું સુંદર મકાન અણુ કરનાર આ ધર્મવીરના આભાર ભુલાય તેમ નથી. જામનગર અને આજુબાજુના ગામા તરફની બધી વ્યવસ્થાની ભલામણા તેમનીજ હતી.
૩ શેઠ માહનલાલ જમનાદાસ અમદાવાદઃ—અમદાવાદથી શ્રી સધના ઉપયોગ માટે દરેક પ્રકારની સગવડ કરાવનાર અને સંધના યાત્રાળુઓમાં કરી દરેક ભાઈઓની મુશ્કેલીનાં તાડ કાઢનાર આ ભાઈનેા પણ આભાર માન્યા શીવાય રહી શકાય તેમ નથી.
૪ શેઠ ગાંગજીભાઈ શીવજી ખીડાઃ—શેઠ નગીનદાસ કરમ
..
થંની સુખઇની “ શેઠ સેવતીલાલ નગીનદાસ ' ની પેઢીના ભાગીદાર
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
: :
-
- -
અને કચ્છમાં દરેક જગ્યાએ સંધની વ્યવસ્થા કરાવનાર શેઠ ગાંગજીભાઈને પણ ઓછો ઉપકાર નથી.
. ૫ શેઠ ચુનીલાલ કમળશી હળવદ –“મામા” ના નામથી ઓળખાતા આ ભાઈએ પણ દરેક જગ્યાએ શ્રી સંધના કાર્યમાં આગે વાની ભર્યો ભાગ લીધે હતે. ' રાજા, મહારાજાઓ તેમજ તેમજ અન્ય ગૃહસ્થની શ્રી સંધ માટેની દરેક પ્રકારની મળેલી સગવડે કરેલાં સ્વાગત વગેરે હકીકત પ્રસ્તામાં આવી ગયેલ હોવાથી આ સ્થળે લીધી નથી. અમે ઉક્ત દરેક ધર્મપ્રેમી, નરરત્નનો આભાર માનીએ છીએ અને આવા દરેક ધામક કાર્યમાં હજુ પણ વધુ પ્રગતી કરો. તેમ ઈચ્છીએ છીએ..
અમારૂ પુજ્ય મુનિ મંડળ. કે જેઓશ્રીએ આ સંઘમાં સાથે રહી અમારા ઉપર અને સારી જૈન સમાજ ઉપર મહદં ઉપકાર કર્યો છે, તેઓશ્રીની ટુંક ને લઈ કૃતાર્થ થાઉં છું, શ્રીમાન આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમીસુરિશ્વરજી મહારાજ તથા તેઓશ્રીના પદધર શ્રી દર્શનસૂરિજી શ્રી ઉદયરિજી આ મુનિ મંડળ. - શ્રીમાન આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયનીતિસૂરિશ્વરજી મહારાજ તેમના શિષ્ય આદિ મુનિ મંડળ.
શ્રીવિજયમાણેકસિંહરિ મહારાજ, પન્યાસજી મહારાજશ્રી ભક્તિવિજયજી મહારાજ (રાધનપુર) તથા તેમના શિષ્યો, પન્યાસજી ભક્તિવિજયજી મહારાજ (સમી) તથા તેમના શિષ્યો, પન્યાસ ખાંતિ
*
*
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિજયજી મહારાજ શ્રી પાસછ વાણવિન્યજી, પન્યાસજી મેતવિજયજી, પન્યાસજી ઉમંગવિજયજી પન્યાસજી ધર્મવિજયજી ઇત્યાદિ.
પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજાએ પન્યાસજી મહારાજે , સાધુ સમુદાય અને શ્રી સાધ્વીજીઓના સમુદાયે આ તીર્થયાત્રા દરમ્યાન અનેક કઠીણ પરિષહ સહન કરી, રસ્તાની વિટતા ઉપર લેશ પણ દુખીત હદયી ન થતાં ગમે તેવા કઠીણ પ્રસંગોમાં લેશમાત્ર પણ શાંતિ ન સમાવતાં, જે અનુપમ પ્રમ-શાસન ભક્તિ અને ઉચ્ચ અધ્યવસાય મા હદયે તીર્થયાત્રા કરી છે–તે દયે હાલના સાધુ જીવન ઉપર કટાક્ષ જનાર કોઈપણને ખરેખર મંત્રમુગ્ધ કરી સત્ય પથ દેરવાને માટેનું બલકે તેમની અસ્થિરતાના એક એક પાયાને હચમચાવી નાખવાને માટે એક સમર્થ સાધન થઈ યું હતું.
* ખરે ઉપકર તે આ પૂજ્યપાદ-મૂનિવરે અને સાધ્વીજીઓને પાનવાને છે કે જેઓએ આવા વિકટ રણ જેવા રસ્તાઓમાં પણ સ્થીર ચિનુ વિચારીને ત્યાંની અગાન અને ભોળી પ્રજાને-સમ્યકત્વ બીજની પ્રાપ્તિરૂપ શ્રી નવરભાષિત-ધર્મની પ્રાપ્તિ કરાવી હતી.
*
R
A
લી. શ્રી સંધના સેવકે– ચંપકલાલ અને અચરતલાલ.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
:
-
નભર વિષય
૧ મંગળાચરણ ૨ સંધ અને તેનું મહત્વ • સંધથી થતા ફાયદા અને તેનું સ્વરૂપ ૪ વિચારદ્દભવ અને તૈયારી ૫ સંધ નિમંત્રણ પત્રિકા • • ૬ પાટણ અને સંધની ભવ્યતા ૦ યાત્રા (ગુજરાત-ઝાલાવાડ) ૮ યાત્રા (કચ્છ-વાગડ) ... .. આ યાત્રા (સૌરાષ્ટ્ર) ... ) ૧૦ કચ્છને પરિચય... .. ૧૧ સંધ અને સંઘપતિ . . ૧૨ કવિતામાં સ્થાન.... ... ... ૧૩ સંધવીઝને મળેલા માનપત્રો . ૧૪ કચ્છ-વરાડીયાના એક જૈન બંધુના દયાદગાર (કાવ્ય) ૧૫ માનપત્રના જવાબ ... .. •• ૧૬ મા મહાન સંધની ખુશાલીમાં આવેલા તારે . ૧૭ સંધમાં અપાયેલ જમણવારની નોંધ • •
[ :
* દરેક ગામનો ઇતિહાસ
:: , ,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
•••
૨૧
૧૨ ૧૮ આ મહાન સંધનો રાસ. . ૧૯ શ્રી પાટણમાં ઉપધાન મહત્સવ ...
- ૩૯ ચિવ પરિચય.. ૧ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમીસુરિશ્વરજી મહારાજ - ૨૬ ૨ , , શ્રી વિજયનીતિસૂરિશ્વરજી મહારાજ - ૧૨ ૩ શેઠ શ્રી નગીનદાસ કરમચંદ સંઘવી ... . ૪ અ.સૌ. બેન. કેશરબા (શેઠ નગીનદાસભાઈનાં ધર્મ પત્નિ) ૪૦ ૫ મહારાવ શ્રી સર ખેંગારજી સવાઈ બહાદુર ... • ૧૦૨ ૬ મહારાણા શ્રી સર ઘનશ્યામસિંહજી સાહેબ બહાદુર ધ્રાંગધ્રા ૭૮ ૭ રાજયરાણા દિવાન સાહેબ શ્રી માનસિંહજી ધ્રાંગધ્રા . ૮૬ ૨ નામદાર દરબાર શ્રી ઠાકોર સાહેબ શ્રી હમીરસિંહજી . : સાહેબ વીરપુર •• .. • • ૧૬૮ ૯ ઠાકોર સાહેબ શ્રી રાયસિંહજી મેજી માલીયા.... ૧૫૮ ૧૦ શેઠ કુંવરજી આણંદજી ભાવનગર ... ...
• ૮૯ ૧૧ શેઠ શવજીભાઈ રાજપાળ બીદડા-કચ્છ .. ૧૨ માન્યવર દીવાન સાહેબ મહમદભાઈ જુનાગઢ ... ૧૩. શ્રી કચ્છ જખૌનું જિન મંદિર ૧૪ શ્રી જામનગરનું જિન મંદિર ૧૫ ,, ,, બીજું . ૧૬ શ્રી ભદ્રેશ્વર તિર્થ ... ૧૭ હળવદમાં શેઠ ચુનીલાલ કમળશીને ત્યાં સંધીજીનું સ્વાગત છે ૧૮ શ્રી સખેશ્વરછમાં સામૈયાને દેખાવ ..
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૧૨
૧૯ શ્રી સંઘનું સામૈયું ... ... ... ... ૧૬
* શ્રી જામનગરમાં સામૈયાને દેખાય છે. .. ૨૧ શ્રી દિક્ષા મહોત્સવના શુભ પ્રસંગનું દષ્ય . ૨૨ સંઘવી અને તેમનું કુટુંબ ... ૨૩ શ્રી પાટણ જૈન સમાજ સેવક મંડળ ૨૪ શ્રી ગિરનારજી તિર્થ .. . . ૨૫ સત્ય ધર્મ કયો. ચાર સજીવીની ક્યા ૨૬ મહારાજા કુમારપાળને પૂર્વ ભવ . ૨૭ દયાની મુર્તિ કુમારપાળ નરેશ પૌષધ વૃતમાં ૨૮ કુબેરદત શ્રેષ્ઠીને ત્યાં બારવ્રતધારી કુમારપાળ - ૩૪ ૨૯ ધર્મવીર કુમારપાળને કંટકેશ્વરી દેવીને ઉપસર્ગ ૩૦ શ્રી તારંગા તિર્થ • • • • ૩૫૪
આપણાં શહેર અને ગામડામાં - જ્યાં ત્યાં દરેક સ્થળે જે-તે જૈનેતર નેવેલો વચાતા હતા. તે હવે વાંચનમાળાના ઇતિહાસીક નવીન પુસ્તક વાંચવાને રસ લેતાં થયાં છે છતાં હજુ જોઈએ તેટલું પ્રમાણ નથી વધ્યું, દરેકે દરેક નાના મોટા ગામોમાં વાંચનમાળાના પુસ્તકે વંચાવા જોઈએ અને તે માટે તેને ગામમાંથી બે-પાંચ ગ્રાહકો થવાં જોઈએ તેજ અમારી ઈચ્છા છે. લીસ્ટ. ડ' .. જેને સસ્તી વાંચનમાળા
* સધનપુરી બાર-ભાવનગર. - .
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
જગડુશાહને-અવતાર,
દાનવીર નરરતન શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ.
પૂર્વના પ્રતિભાશાળી મહાપુરૂષનું સમરણ કરાવનાર, સંઘવીશ્રીને ટુંક પરિચય–આ પુસ્તકની શરૂઆતમાં આપેલ છે, પ્રકાશક, જે. સ. વાં. માલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રી. = = = = = = = ==
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ (સંઘવી ) નો
ટુંક પરિચય.
જેનાં પુણ્યકાર્યોની સુવાસ જગતભરમાં ફેલાઈ રહી છે. તાજેતરમાં જ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કેન્સફરન્સના જનરલ સેક્રેટરી તરીકે નિમાઈ-જેનામાં જોન કેમે પોતાને અખુટ વિશ્વાસ જાહેર કર્યો છે. અને
જેની ગણના જૈન આગેવાનોમાં થાય છે. એવા એ નરવીરની અમે શી પીછાણ કરાવી શકીએ ?
આ નરરત્નને જન્મ ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ પાટણ શહેરમાં સં. ૧૯૩૬ ના આસો શુ ૫ થયો હતો. મહાભાગ શેઠ, કરમચંદ ઉજમાં અને શ્રીમતિ દીવાળીબાઈના એ સુપુત્ર.
બાલ્યવયથી જ તેઓશ્રીને ધર્મપ્રેમી જવલંત હતા. તિર્થાધિરાજ શ્રી ગીરિરાજની વાર્ષિયાત્રા ઇત્યાદિ શુભકૃત્યે તેઓશ્રી પહેલેથી જ કરતા આવ્યા હતા. તેઓશ્રીએ તિર્થાધિરાજની નવાણું યાત્રા પ્રસંગે શ્રી ગીરિરાજવી પંચતિથિને સંઘ કાઢી-અપૂર્વ લ્હાવો લીધો હતે. તથા તેજ અરસામાં શ્રીમદ્દ કપુરવિજયજી મહારાજ પાસે બારવૃત ઉર્યા હતાં. - સાંસારિક અવસરે સમયે પણ તેમને ધર્મપ્રેમ તરી આવે છે. અને તે જનતાને તેમના સુપત્ર સેવંતીલાલના પ્રથમ લગ્ન વખતે કરેલ શાંતિસ્નાત્ર તથા તેમના બીજા સુપુત્ર રસિકલાલના લગ્ન પ્રસંગને ઉદ્યાપન મહત્સવ ઈત્યાદિ પ્રસંગેથી સારી રીતે વિદિત છે.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણની શ્રી દિવાળીબાઈ ઉદ્યોગશાળામાં પણ તેમને રૂ.૩૦૦૦૦). જેટલો ઉદાર ફાળો છે.
તેઓશ્રીએ કરાવેલ સં. ૧૯૦૨ની સાલમાં શ્રી પાટણમાંના અજોડ અને સારાય ગુજરાતની દષ્ટિ ખેંચનાર ઉઘાપન મહત્સવ અને અષ્ટોતરી સનાત્રથી કેણ અજાણ છે.
અને તાજેતરમાંજ નીકળેલા સારાય હિંદુસ્તાનભરના જેન–જેનેતને ચક્તિ કરનારા રાજ રજવાડાઓથી સન્માનિત થયેલા. પેલા વિરાટ યાત્રિના સમુહને શ્રી ભદ્રેશ્વર તથા શ્રી ગીરનારજીનાં દર્શનથી પૂનિત કરાવનાર સંઘથી કેણ આશ્ચર્યચકિત નથી થયું?
શ્રી પાટણ પાંજરાપોળના મેનેજીંગ ટ્રસ્ટી તરીકે તેઓશ્રી આજે કેટલાય વખતથી કામ કરી રહ્યા છે. અને હમણાંજ થોડા વખત ઉપર તેઓશ્રીની નિમણુક શ્રી બાબુ સાહેબ પનાલાલ પરનચંદ જૈન ચેરીટીઝ જેવાં સખાવતી ખાતાના ટ્રસ્ટી તરીકે થઇ છે.
શ્રી તારંગાઇ જીર્ણોદ્ધારના કાર્યમાં મહૂમ શેઠ વેણીચંદ સુરચંદ ને અખુટ સહાય આપનાર પણ એજ છે. તેમજ શ્રી ગીરનારજી ઉપર પરમહંત શ્રી કુમારપાળના દહેરાસરને જીર્ણોદ્ધાર સ્વદ્રવ્યથી કરાવ્યો છે તેમજ ત્યાંના રસેડાખાતામાં પણ સારી મદદ આપી છે.
મુંબઈના શ્રી શાંતિનાથજી મહારાજના દેરાસરના પણ લાંબા વખતથી તેઓશ્રી ટ્રસ્ટી તરીકે નિમાયેલા છે.
એમની કાર્ય કુશળતા મુંબઈના શ્રી જેન વેતાંબર કન્વેશન પ્રસંગે, અમદાવાદ અને મુંબઈના જૈન આગેવાને વચ્ચે તેમની કાર્યકુશળતા
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
વિરાધા દૂર કરવાની જ્વલંત ખાહેશ અને નિ ય કરવાની તેમની કુશાગ્ર બુદ્ધિ કર્યાં આછી તરી આવતી હતી ?
અને છેલ્લાં જેવાં મુખઇના આગેવાનાના વિધા દૂર કરવાની તેમની પ્રવૃત્તિઓ મુંબઇની જૈન પ્રજાથી કયાં છુપી છે.
અગરતા તેમને વધુ પરિચય આપવાથી પણ સર્યું, કારણ કે ધવલ પ્રભાયુકત રત્નની રાશિઓની ગણુના ક્રાણુ કરી શકે ?
શેઠશ્રીનું સાહિત્ય જ્ઞાન—ધાર્મિક જ્ઞાન અને કેળવણી માટેના તેમના અથાગ પ્રેમ તે માટે તેઓશ્રીએ કરેલી ઉદાર સખાવતાથી જૈન સમાજ જાણીતી છે. અને તેમના પેાતાના જ્ઞાન માટે તા હમણાં જ ભરાચેલી શ્રી દેશવિરતી આરાધક સમાજના તૃતિય અધિવેશનમાં તેઓશ્રીએ આપેલા ભાષણથી સૌ કાઇ જાણી શકયા છે વધુ જાણુવા વીરશાસને 'ક ૨૪ મે વાંચવા શ્રી ભાયણીજી તિર્થમાં આ અધિવેશનમાં શેઠશ્રી સ્વાગત પ્રમુખ હતા. તેમના તરફથી ફ્રાગણુ, શુદી. ૧૨-૧૩-૧૪-૧૫ અને વદી ૧ પાંચ દિવસ સુધી સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું.
દરેક ધાર્મિક પ્રસંગામાં આગળ પડતા ભાગ લઇ જાતે દરેક ક્રિયા કરી આવી અનુપમ ઉદારતા સ્થળે સ્થળે કરનાર વ્યક્તિ જૈન ક્રામમાં ભાગ્યે જ જોવાય છે. ઉપરા ઉપર પ્રતિવષે ધાર્મિક કાર્યમાં નાદર રકમ ખર્ચ લક્ષ્મીની મૂર્છા શેઠશ્રીએ ઉતારી નાખી છે. શાસન દેવા તેમના દરેક શુભકાર્ય માં સહાયક થાઓ અને જૈન સમાજમાં આવા ઉદાર નરવીર રત્ના દીાઁયુષી થઇ વીર્ શાસનની વિજય પતાકા ફરકાવા તેમ અંતકરણથી ઇચ્છું છું.
લી. સેવક અચરતલાલ.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
જરા વાંચી લેજો.
જીવનને નૈતિક, ધાર્મિક અને ઉચ્ચ સંસ્કારી બનાવવા, વરસે રૂા. ૩) જરૂર ખરચશે. જૈન સસ્તી વાંચનમાળાએ પ્રગટ કરેલાં પુસ્ત શીલીકમાં નથી માટે તે
સ. ૧૯૭૯-૮૦-૮૧-૮૨ નાં પુસ્તકા
નામેા અહીં આપવામાં આવ્યાં નથી. સ. ૧૯૮૩ નાં
૧૨ શ્રી બપ્પભટ્ટસૂરિ અને આમરાજા ભાગ ૨ ૧૩ જગડુશાહુ કે જગતના પાલનહાર ૧૪ શ્રી અંખડ ચરિત્ર ૧૫ સદ્ગુણી સુશીલા ...
01
...
સ. ૧૯૯૪ નાં
૧૬ મગધરાજ શ્રેણીક ચરિત્ર ૧૭ શ્રી સ્થંભન પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર.. ૧૮ પુથ્વીકુમાર યાને મહામત્રી પેથા ૧૯ માનતુ ંગ માનવતી યાને બુદ્ધિમતી પ્રમદા...
૧ ચંપકશ્રેષ્ઠી કથા
૨ ચિત્રસેન પદ્માવતી
...
૩ સ્થુલીભદ્રની નાકા
૪ શ્રી અજારા પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર
...
દુઃ
...
પૃષ્ટ
૨૦૦ ૧-૦-૦
૩૨૧ ૧-૮-૦
૧૫૦ ૯-૧૦-૪
૨૪૦ ૧૨-૦ ૯૨૫૪૪-૪-૦
૩૫૦ ૧-૮-૦ ૩૫૦ ૧-૮-૦ ૨૫૦ ૧-૪-૦
સ. ૧૯૮૫ માં ગ્રાહકોને મળવાનાં પુસ્તકો,
૧૦૦ ૦-૬-૦ ૧૦૫૦ ૪-૧૦-૨
ચારે પુરતા
લગભગ ૧૦૦૦
પાનાનાં થશે.
લખા—જૈન સરતી વાંચનમાળા રાધનપુરી ખજાર—ભાવનગર.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કચ્છ ગીરનારની મહાયાત્રા.
ખંડ પહેલે.
મંગલાચરણ. भक्तिं तीर्थकरे गुरौ जिनमते सङ्घ च हिंसानृतस्तेयाब्रह्म परिग्रहाद्युपरम, क्रोधाधरीणां जयम् । सौजन्यं गुणिसङ्गमिन्द्रियदमं दानं तपो भावनां वैराग्यं च करुष्व निर्दृतिपदे यद्यस्ति गन्तुं मनः ॥ .
હે માનવ! મેક્ષપદ મેળવવાનું તારૂં મન હેય તે, તીર્થકર પર, ગુરૂપર, જનમતપર, અને સંઘપર ભકિતભાવ ધારણ કર. હિંસા, અસત્ય, મિથુન અને પરગ્રહ વિગેરેથી વિરામ પામ. કોધ વિગેરે અંતરંગ શત્રુઓને જીતવા યત્ન કર,
સહદયભાવ રાખ, ગુણવાનનો સંગ કર ઇન્દ્રિઓને કાબુમાં : રાખ; દાન, તપ, ભાવ અને વૈરાગ્યને ધારણ કર.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંઘ અને તેનું મહત્વ.
(૧)
સંઘ એ શું? સંઘની મહત્વતાના પ્રભાવ, સ’ધની યેાજના, સંધ ખળમાં પ્રભુ મહાવીરે ભરેલી અગાધશક્તિ અને સંઘના બંધારણેા, યાત્રાના સદ્યા કેમ કાઢવા ? કઇ રીતે સંઘની શક્તિ ફેરવવી, તેમજ સંધની શું મર્યાદા ? આવા અનેક પ્રશ્નના આપણી સન્મુખ થાય, તે સ્વાભાવિક છે. આપણામાં સંઘ વિષે કોઇ જુદોજ ગ્રંથ કે જુદુ જ શાસ્ત્ર હાય, એવું હજી સુધી જાણવામાં આવ્યું નથી. પરંતુ સૌંધની મહત્વતાને, સંઘની મર્યાદાના અને સંધની રચનાત્મક ચેાજનાના કંઇક ખ્યાલ આપનારા છૂટા છવાયા લોકો રાસે, પ્રકરા, ચરિત્રા આદિ ગ્રંથામાંથી મળી આવે છે. આ સિવાય સંઘની સંપૂર્ણ ચેાજના તેા વ્યવહારમાંજ જળવાય છે. એ વ્યવહારના અતુલ ભંડારા આપણને પૂજ્ય મુનિવર્ગ પાસેથી મળી આવે. તદુપરાંત પૂર્વે કાઢેલા મહાન સંઘાના વર્ણના સંઘ નાયકાના ચરિત્રા, અને રહેણી કરણીઓ તેમજ પરાપૂર્વથી ચાલી આવતી વહેવારૂ રીએ વિગેરે દ્વારાથીજ • સંધ એ શું ? ' અને સધની મર્યાદા તેમજ તેની સહેતુક રચના વિગેરે સ ંઘશાસ્ત્રોના વિષયા આપણને મળી આવે, અને આપણે સંઘની રચના ખરાખર પીછાણી શકીયે.
"
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ )
આ પ્રકરણમાં સંઘની મહત્વતાના શાસ્ત્રાધારે ટુકી ઉલ્લેખ કરીશ.
સિન્દ્ર પ્રકરણમાં સંઘનું મહત્વ આ પ્રમાણે અતાવેલ છે:——
रत्नानामिव रोहण क्षितिधरः खं तारकाणामिव स्वर्गः कल्पमहीरुहामित्र सरः पङ्केरुहाणामिव । पाथोधिः पयसामिवेन्दुमहसां स्थानं गुणानामसावित्यालोच्य विरच्यतां भगवतः सङ्घस्य पूजा विधिः
જેમ રત્નનું સ્થાનક રાહણાચલ, તારાનું સ્થાનક આકાશ, કલ્પવૃક્ષનું સ્થાનક સ્વર્ગ, કમળનું સ્થાનક સરેાવર, ચ સરખા નિર્મલ પાણીનુ સ્થાનક સમુદ્ર છે તેમ ગુણાના સ્થાનરૂપ અને પૂજ્ય એવા સંઘની પૂજા કરે..
यः संसारनिरासलालसमतिर्मुक्त्यर्थमुत्तिष्ठते
यं तीर्थ कथयन्ति पावनतया येनास्ति नान्यः समः । यस्मै तीर्थपतिर्नमस्यति सतां यस्माच्छुभं जायते स्फूर्तिर्यस्य परा वसन्ति च गुणाः यस्त्रिन्स सङ्घोऽर्च्छताम्
જે [સાધુ સાધ્વી શ્રાવક અને શ્રાવિકારૂપ સંઘ] સંસા રના ત્યાગ કરવા ઇચ્છતા હાઇ મુક્તિ માટે સાવધાન થાય છે. જેને પવિત્રતાથી તીર્થં ગણવામાં આવે છે, જેના જેવા ખીજે
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪ ) કોઈ નથી. જેને તીર્થકર નમસ્કાર કરે છે, જેથી જનેનું કલ્યાણ થાય છે, જેને ઘણો મહિમા છે અને જેમાં ગુણે વસે છે તે સંઘની પૂજા કરે. लक्ष्मीस्तं स्वयमभ्युपैति रभसा कीर्तिस्तमालिङ्गति प्रीतिस्तं भजते मतिः प्रयतते तं लब्धुमुत्कण्ठया। स्वाश्रीस्तं परिरल्धुमिच्छतिमुहुर्मुक्तिस्तमालोकते यः सङ्घ गुणराशिकेलिसदनं श्रेयोरुचिः सेवते
જે કલ્યાણેચ્છુ મનુષ્ય, ગુણ સમૂહના કીડાગ્રહરૂપ સંઘને સેવે છે, તેની સમીપમાં સંપત્તિ પિતે આવે છે, કીર્તિ તેને આલિંગન આપે છે, બુદ્ધિ તેને ઉત્સુકતાથી મળવા ઈચ્છે છે, સ્વર્ગીય લક્ષમી તેને આલિંગન આપવા ઈછે છે અને મોક્ષ તે વારંવાર તેની સામે જોયા કરે છે. यद्भक्तेः फलमर्हदादिपदवी मुख्यं कृषः सस्यवचक्रित्वं त्रिदशेन्द्रतादि तृणवत्प्रासंगिकं गीयते । शक्तिं यन्महिमस्तुतौ न दधते वाचोऽपि वाचस्पतेः सङ्घः सोऽघहरः पुनातु चरणन्यासैः सतां मंदिरम्
જેમ ખેતીનું ફળ મુખ્યત્વે કરીને ધન્ય છે તેમ જે [ સંઘ ] ની ભક્તિનું ફળ ખાસ કરીને તીર્થકર વગેરે પદવી
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૫ ) છે, ખેતી કરતાં જેમ ઘાસ ઉગી નીકળે છે તેમ ચક્રવતી પણું અને દેવપણું તો તે [ મનુષ્ય ને સામાન્ય રીતે મળે છે, જેનો મહિમા વર્ણવવાને વાચસ્પતિની વાચા પણ સમર્થ નથી એ પાપ હરનાર તે સંઘ પિતાનાં ચરણે સ્થાપીને સજજનેનાં ઘર પાવન કરે.
સંઘ અને સંઘપતી સંબંધી શત્રુંજય માહામ્યમાં પણ સારો પ્રકાશ પાડેલ છે –
न प्राप्यते विना भाग्यं संघाधिपपदं नृपः। सत्यामपि हि संपत्तौ पुण्डरिक इवाचलः ॥
હે રાજન ! પુંડરિકગિરિની માફક, સંઘવીપદ સંપત્તિ મળ્યા છતાં પણ ભાગ્ય વગર પ્રાપ્ત થતું નથી.
एन्द्रं पदं चक्रिपदं श्लाघ्यं श्लाघ्यतरं पुनः । संघाधिपपदं ताभ्यां नविना सुकृतार्जनात् ॥ .
ઈન્દ્રપદ અને ચકવતીપદ તે લાધ્ય છે, પરંતુ તે બંનેથી સંઘવીપદ તે લાધ્યતર છે. અને તે સુકૃત કર્યા સિવાય સર્વદા પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી.
तीर्थकर नामगोत्र-मर्जयत्यतिदुर्लभम् लब्ध्वा दर्शनसंशुद्धि संघाधिपतिरुत्तमम् સંઘવી શુદ્ધ સમ્યક્ત્વને પામીને, ઉત્તમ ને દુર્લભ એવું તીર્થકર નામકર્મ ઉપાર્જન કરે છે.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
अर्हतामपि मान्योऽयं संघः पूज्यो हि सर्वदा तस्याधिपो भवेद्यस्तु स हि लोकोत्तरस्थितिः
સંઘ સદા હિતને પણ માન્ય-પૂજ્ય છે, તેને જે અધિપતિ થાય છે, તે લત્તર સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરે છે.
चतुर्विधेन संघेन सहितः शुभवासनः । रथस्य देवतागारजिनबिंबमहोत्सवैः ।
શુભ વાસનાવાળો સંઘવી, ચતુર્વિધ સંઘની સાથે રથમાં સ્થાપિત કરેલાં એવા દેવગ્રહના જિનબિંબને મહેત્સવ કરતે છતે–
यच्छन पंचविधं दानं प्रार्थना कल्पपादपम् । पुर पुरे जिनागारे कुर्वाणो ध्वजरोपणम् ॥
યાચકે પ્રત્યે કલ્પવૃક્ષ સમાન પાંચ પ્રકારના દાન દેતે છતે, માર્ગમાં આવતાં દરેક નગરોના જિનાગારમાં દવારેપણ કરે છ –
शत्रुजये रैवते च वैभारेऽष्टापदाचले । । सम्मेतशिखरे देवा,-नर्चयन् शुभदर्शनः ॥
શત્રુંજય, રૈવત, વૈભાર, અષ્ટાપદ અને સમેતશિખરે. શુભદર્શનવાળા તે દેવની પૂજા કરે –
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ७ ) सर्वेष्वेवथ चैकस्मिन् गुर्वादेशपरायणः । इन्द्रोत्सवादिकं कुर्वन् कृत्यं संघपतिर्भवेत्
અને એ બધા તીર્થોમાં અગર એકમાં, ગુરૂની આજ્ઞામાં તલીન એ તે, ઈન્દ્રોત્સાદિક કરતે છતે કૃતાર્થ થાય છે.
सदाराध्योऽपि यत् पुण्यकर्मणाराध्यते गुरुः सौरभ्यं तत् सुवर्णस्य सा चेन्दोनिष्कलंकता
પોતે હમેશાં આરાધન કરવા યોગ્ય છે, છતાં સંઘવી પુણ્યકર્મ વડે ગુરૂનું આરાધન કરે છે, તે સુવર્ણમાં સુગંધતા भने मानिsexता छ. . मिथ्यात्विषु न संसर्ग,-स्तदवाक्येचनादेरः । विधेयः संघपतिना सद्यात्राफलमिच्छता ॥
સુયાત્રાનું ફલ ઈચ્છનાર સંઘવીએ,મિથ્યાત્વી જોડે સંસર્ગ અને તેઓના વા તરફ આદરભાવ પણ ન કરવો જોઈએ.
न निन्दा न स्तुतिः कार्या परतीर्थस्य तेन हि । पालनीयं त्रिशुद्धया तु सम्यक्त्वं जीवितावधि ॥
પર તીર્થની નિન્દા તેમજ સ્તુતિ કદી ન કરવી. ત્રીકરણ શુદ્ધિવડે જીવિત પર્યત સમ્યક્ત્વ પાલન કરવું. ___ साधून सधर्मिसहितान् वस्त्राननमनादिभिः। ... . प्रत्यब्दं पूजयत्येष संघयात्रां करोति यः॥
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
જે સંઘ યાત્રા કરે છે તે સાધર્મિયુક્ત સાધુઓને વસ્ત્ર, અન્નદાન અને નિરંતર નમનાદિથી પૂજે છે, पाक्षिकादीनि पर्वाणि धर्मान् दानादिकांश्च सः । श्री संघपूजा मत्युच्चैः कुर्यादार्जव संयुतः ॥ स हि संघपतिः पूज्यः सुराणामपि जायते । सिद्धः स्यात् तद्भवे कश्चिद् भवेषु त्रिभु कश्चनः ।।
(શત્રુંજય મહાભ્ય.) પાક્ષિકાદિક પર્વે, જ્ઞાનાદિક ધર્મો, અને અત્યુત્તમ સંઘપૂજા નિષ્કપટ ભાવે કરનાર, તે સંઘપતિ દેવતાઓને પણ પૂજ્ય થાય છે, અને કેઈક ત્રણ ભવની અંદર સિદ્ધિ પદને પ્રાપ્ત કરે છે.
કર પ્રકરમાં પણ કહ્યું છે કે – लोकेभ्यो नृपतीस्ततोऽपि हि वरश्चक्री ततो वासवः सर्वेभ्योऽपि जिनेश्वरः समधिको विश्वत्रयी नायकः। सोऽपि ज्ञानमहोदधिः प्रतिदिनं संघ नमस्यत्यहो, वैरस्वामिवदुनतिं नयति तयः सः प्रशस्य:चितौ ।।
રાજા શ્રેષ્ઠ છે સર્વ લેકેથી, રાજાથી ગરિષ્ટ છે ચક્રવતી, ચક્રવતીથી ઉરચ ઈંદ્ર ગણાય છે, અને એ સર્વથી અધિક-મહાન–ત્રણ જગતના નાયક પ્રભુ જિનેશ્વર છે કે જે
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાનના મહાસાગર સમા તે જીનેશ્વર પ્રભુ પણ નિત્ય જે સંઘને નમે છે તેવા સંઘને વાસ્વામીની માફક જે પુરુષ ઉન્નતિ પમાડે છે તે પુરૂષ પૃથિવિમાં પ્રશંસનીય છે.
कोऽप्यन्यो महिमाऽस्त्यहो भगवतः संघस्य यस्य स्फुरत् कायोत्सर्गबलेन शासनसूरी सीमन्धर स्वामिनम् । नीत्वा तत्कृतदोषशुद्धि मुदितां यक्षार्यिकां चानयत् किं चैतन्ननु तत्प्रभावविभवस्तीर्थकरत्वं भवेत् ॥
(કર પ્રકર.) ' પૂજનિક સંઘનો અવર્ણનીય મહિમા છે કે –જે સંઘના દેદીપ્યમાન કાઉસગ્નના સામર્થ્યથી શાસનદેવી, યક્ષા સાધ્વીને (થુલીભદ્રના મેટાં બહેનને) સીમંધર સ્વામિ પાસે લઈ જઈ, તેને દેષની શુદ્ધિથી આનંદિત બનેલી યક્ષાને પાછી ભરતક્ષેત્રમાં લાવી હતી. વધારે શું વર્ણવીએ ? સંઘના મહિમાના સામર્થ્યથી, તીર્થંકરપણું પણ પ્રાપ્ત થાય છે.
આ તે માત્ર સંઘનું માહાસ્ય જ થયું; આ સિવાય પણ સંઘને લગતા, સંભવ છનચરિત્ર, ઉપદેશ તરંગિણું, તેમજ બીજા પ્રકમાં છુટા છવાયા કે મળી આવે છે.
હવે સંઘની રચના જાણવી હોય તે, પૂર્વે નિકળેલા સંઘના વર્ણને અને તેમાં સંઘપતિની રહેણી કરણ વિષે જણાવેલ હકિકત ઉપરથી, આપણે સંઘરચનાને ખ્યાલ
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦ ) પામી શકીએ, આવા વર્ણને આપણામાં ઘણે ઠેકાણે મળી આવે છે. (શત્રુંજય માહાભ્ય–તેમજ બીજા રાસાઓ) મહારાજા કુમારપાળ-જાવડશા, સમરાશા, કરમાશા, વસ્તુપાળ તેજપાળ, વિમળશા આદિએ કાઢેલા સંઘના વર્ણને જે આપણે તપાસીએ, તે આપણને સંઘની મર્યાદાની, સંઘના મહત્વની અને સંઘથી થતા તમામ વર્ગમાં–ફાયદાઓની ઝાંખી થાય. અને એ બધા ઉપરથી જ સંઘ-રચનાનું તારણ કરી શકાય. અસ્તુ.
સંઘથી થતા ફાયદા અને તેનું સ્વરૂપ.
- પહેલા પ્રકરણમાં શાસ્ત્રાધારે સંઘની મહત્વતા જોઈ. આ પ્રકરણમાં સંઘથી થતા ફાયદાઓ અને તેના સ્વરૂપ વિષે વિચાર કરીએ. સંઘ એ શું? આ પ્રશ્ન જૈન જગતમાં ન થાય; પરંતુ
જૈનેતર જગતમાં થાય એ સ્વાભાવિક છે. સંઘનું સ્વરૂપ સંઘ એટલે ઐક્યતા. સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક
અને શ્રાવકા એ સંઘના ચારેય અંગેનું અભેદપણું-એ ચારેય અંગેનું અરસપરસ ભાવ, સહકાર અને શાસ્ત્રમાં નિયત કરેલા વ્યવહારનું પાલન, અને એ સર્વનું પવિત્ર સંગઠ્ઠન, એજ ઐક્યતા-એજ સંઘ. - પરંતુ આવી ઐક્યતાને પવિત્રપણાનું સ્વરૂપ શા માટે
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ ) આપ્યું હશે? એનો જવાબ એજ કે આ ઐક્યતા ધર્મના પાયા પર રચાયેલી છે અને આ એકયતાની રગેરગમાં માનવ જીવનનો ઉત્કર્ષ અને ધર્મની પ્રચુર ભાવના ભરેલી છે. એથી જ સંઘની શક્તિ ઉપરથી ધાર્મિક વાતાવરણની ઉજ્વળતા માપી શકાય છે. સંઘની શકિત જેટલી નબળી તેટલી જ ધાર્મિક ઉજ્વળતામાં ખામી. ' આવી ઐકયતાને સંઘ કહેવાય, આવા શ્રી સંઘ યાત્રા, નિમિત્તે જે જે પ્રદેશમાં ફરે, અને જ્યાં જ્યાં પોતાનું વાતાવરણ ફેલાવે છે તે પ્રદેશમાં અંજળ પરિવર્તન થાય, ધર્મભાવનાને અખલિતપણે વહેવડાવે અને ઘણું ભાગ્યશાળી છના જીવનનો ઉત્કર્ષ થાય, ઘણુય ભવિ જીના હૃદયમાં સમકિત ઉદય પામે તેમજ ધર્મની પ્રભાવના થાય એથી જ શાસ્ત્રકારે કહે છે કે – આવા મહાન સંઘને સેવક સંઘપતિ-એકયતાને નાયક (સંઘના સંપૂર્ણ કાયદા પાળવાથી). તીર્થકર શેત્ર બાંધે.. આવા ઐક્યતાના મજબુત તત્વથી રચાયેલા ભવ્ય
સંઘે જ્યારે યાત્રા નિમિત્તે દેશ પર ધર્મની દેશમાં ફરે ત્યારે સામાન્ય જનતા કે પ્રભાવના. વર્ગ “ધર્મ એ શું"? એ જાણતો પણ ન
હોય અને કદાચ જાણતા હોય તે તેને ધર્મભાવ એટલે શિથિલ થયે હોય કે જે એને ધર્મની પ્રભાવના ન મળે તો એના જીવનમાંથી ધાર્મિકતાને નાશ
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨ ) થઈ જાય. આવા વર્ગમાં શ્રીસંઘે એવી છૂપી રીતે ધર્મની પ્રભાવના કરે છે કે, જેથી સામાન્ય (જૈન) જનતામાં ધર્મ દણિયે પિષાતા અધર્મને નાશ થાય અને ધર્મને શુદ્ધ પરમાણુઓ વ્યવહાર દ્વારા તેમાં પ્રવેશે.
આવું પરિવર્તન કરવાને કાંઈ વરસે નથી જોઈતા; પરંતુ સંઘની રચનાત્મક પદ્ધતિ એવી વિશાળ અને અર્થ પૂર્ણ છે કે માત્ર એક દહાડામાં એક જ દિવસના સમાગમમાં સંઘની રચનાને વ્યવહાર અને સંઘનું ભવ્ય સ્વરૂપ નિહાળવાથી મનુષ્યને ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા જાગે છે, અને પોતે જે કંઈ કરે છે તેનું સત્યાસત્ય સ્વરૂપ સમજે છે. સંઘમાંના પ્રચલિત વ્યવહારે જોઈ તે માણસ તેવા વ્યવહારેનું અનુકરણ કરવા લલચાય છે અને એથી જ એના હૃદયમાં ધર્મભાવનાને ઉદય થાય છે. એટલે આવા સંઘેમાંના પ્રચલિત વ્યવહારે જેવા કે-દર્શન, પૂજા, પ્રતિક્રમણ, વ્યાખ્યાન, તપ, આદિદ્વારાજ ધર્મની પ્રભાવના થાય અને આ પ્રભાવનાના પ્રતાપે જ શુદ્ધ વ્યવહાર પોષાય. સંઘમાં રાજદ્વારી તત્વ પણ અજબ હેય છે. જેનેતર
વર્ગમાં જૈન ધર્મની મહત્તા અને પ્રભાવ સંઘમાં રાજ- ફેલાવી શકાય. ઉપરાંત ધર્મની સ્થિતિનું દ્વારી તત્વ, અવેલેકન કરી શકાય. અમુક સ્થળે અમુક
ધર્મના અનુયાયીઓ જૈનધર્મને અમુક પ્રકારના આડકતરા વાતાવરણથી ડગમગાવી રહ્યા હોય
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ ) અથવા તે સામાન્ય વર્ગમાં વિરૂદ્ધ તત્વ ફેલાવી પોતાના ધર્મને પ્રચાર કરવાને માટે સબળ પ્રયત્ન કરી રહ્યા હોય ત્યારે યાત્રાએ નિકળતા સંઘમાંહેને વિદ્વાન મુનિવર્ગ, આ વસ્તુને તપાસે, વિચાર અને ધર્મ પ્રત્યે થતા અન્ય ધર્મોના આઘાતથી બચવા માગે છે. વળી કઈ ગામમાં કોઈ દુષ્ટ રાજા પ્રજાને પડી રહ્યો હોય અને પ્રજા સંઘપતિ આગળ આવીને પ્રાર્થના કરે ત્યારે સંઘપતિ એ વાતને વિચારે અને રાજાને મળી જે પ્રકારનું પ્રજાને દુઃખ હોય તેમાંથી પ્રજાને મુકત કરવા રાજને વિનવે, જે રાજા ન માને તે નાણાં આપીને પણ પ્રજાનું દુઃખ દૂર કરવા પ્રયત્ન કરે; છતાં પણ રાજા ન માને તો છેવટ સંઘપતિ લડાઈનું નોતરું આપે (પૂર્વે રાજાઓ જે સંઘ કાઢતા તેમાં દેશ જીતતા તે એટલાજ માટે કે પ્રજાનું દુ:ખ દૂર કરી પ્રજાને જોઈતા હકકે અપાવે)કોઈ રાજા અધર્મ પિષી રહ્યો હોય તે તેને મુનિ વર્ગ સમજાવે અને શાસ્ત્રોની દલથી કે તપના પ્રભાવથી રાજાના હૃદયને પલટો કરે.
દાખલા તરિકે શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિએ વિક્રમને પ્રતિ હતું, અને વિક્રમરાજાએ શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરને સાથે લઈ શત્રુંજય તીર્થને સંઘ કાઢયે હતું. જેમાં પાંચ હજાર આચાર્યોએ ભાગ લીધો હતે. મહાત્માશ્રી હીરસૂરિજીએ સમ્રાટ અકબરના હૃદયમાં ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધાને પ્રકાશ પાડી, ધર્મના અનેક રાજદ્વારી કાર્યો કર્યા હતાં. આ ઉપરથી જાણ
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪ ) વાનું એટલું જ કે ધર્મની ઉજવળતા જાળવી રાખવા જેટલી જરૂર વ્યવહાર પાલનની છે, તેટલી જ આવશ્યકતા આવા રાજદ્વારી કાર્યોની પણ છે. અને એથી જ પૂર્વના મહાન આચાર્યો સંઘ સાથે વિહાર કરતા કરતા આવાં કાર્યો કયે જતા.
- દરેકે દરેક ગામે દેરાસર, ધર્મશાળા, કુવા, વાવ વિગેરે શક્તિ પ્રમાણે સંઘપતિ કરાવે તેનું કારણ પણ ભવિ
ધ્યમાં સંઘપતિની આ ઉદારતાભર્યા કાર્યો જેમાં માનવ હદ : પિગળે અને ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા રાખે. એથી જ આજે આપણે
વીર વસ્તુપાળ તેજપાળ તેમજ વિમળશા જેવા નરરત્નોને યાદ કરીએ છીએ. . ઉપરાંત ધર્મની હદે નક્કી કરે, ભૌગોલિક દણિયે સિમાડા રચે અને ધર્મભાવનાને સામાન્ય વર્ગમાં–જેનેતર વર્ગમાં પ્રચાર કરે. (પૂર્વે કુટુંબના કુટુંબ અને ગામના ગામે જૈનધર્મની મહત્તા નિરખી જેને થઈ જતા.) આવા તે અનેક કાર્યો છે. આ બધા રાજદ્વારી ગણાય, આવા કાર્યો કરતા થકા પણું સંઘપતિ કે મુનિવર્ગ ન્યાય-નીતિ અને ધર્મને તે નજ ચૂકે. જે કંઈ કરે તે ધર્મબુદ્ધિથી જ પરોપકારની ભાવનાથી જ કરે. - શ્રી સંઘે જ્યાં જ્યાં પર્યટન કરે, ત્યાં ત્યાં ગામડા
- એની, શહેરની અને જુદા જુદા સામાજીક તત્વ,
* દેશની, જુદી જુદી જાતની પ્રજાની ઓળ
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
* ?
( ૧૫ ) ખાણું યાત્રાળુઓ પામે. કચ્છમાં વસતા જેને પરિચય ગુજરાતને કેદી થાત? અને કચ્છીઓ પણ ગુજરાતીઓને કયારે પિછાણત? એ ઓળખાણ આવા સંઘ વગર નજ થઈ શકે. આથી બંધુત્વની ભાવના ફેલાય છે, અને જે જે ગામડા શહેરમાંના જેનેને જેનધર્મનું પ્રભુત્વ ન દેખાયું હોય ત્યાં આવા ભવ્ય સંઘના આગમનથી તેઓ જોઈ શકે છે અને તેઓનાં હૃદયમાં અવાજ થાય છે કે – '
“જેનેઅમારા ભાઈઓ, આ જગત્માં સંખ્યાબદ્ધ છે અને તેથી અમારે ધર્મ અમર છે.”
એકબીજી પ્રજાની ઓળખાણોમાં તો અનેક પ્રકારના શુભ કાર્યો સમાયેલાં છે. એકબીજાના સામાજીક રિવાજે, એક બીજાના આદર્શો, એક બીજાના ખાનપાનના વહેવારે, એક બીજાની પહેરવા ઓઢવાની પ્રથાઓ, લગ્નાદિક્રિયાઓની રીતભાત-ભાષા-જ્ઞાન–સ્વાચ્ય-શક્તિ અને વેપારની ખીલવણના એકબીજાના વિચારે વિગેરેની આપ-લે આવા આવા સંઘ દ્વારા એકબીજી પ્રજા કરી શકે અને એથી સમાજમાં પડેલે સડો દૂર થાય અને સમાજ જે સ્વચ્છ થાય, તે પછી ધર્મ પણ ઉજજવળ જ થાય. કાણુ કે સમાજ એ ધર્મ ઝીલનારું પાત્ર છે. જે તે કાણું હોય તે ધર્મરૂપી અમૃત ઢળી જાય. આથી જ સામાજીક તત્વ સંઘ દ્વારા વિશેષ અંશે શુદ્ધ બને અને ધર્મની ઉજવળતા વધારે દીપે.
આવા સામાજીક લાભ માત્ર જેનેને જ થાય એમ
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧ )
નહીં પરંતુ દરેક વર્ગ આ લાભ મેળવી શકે. દાખલા તરિકે કચ્છી પ્રજા પાસે પ્રેમ અને આદરના અખુટ ભંડાર હતા, ત્યારે ગુજરાતીએ પાસે વિવેક-કરકસર અને સમયસુચકતાના ભંડાર હતા. એકબીજામાં આ ગુણ્ણાના વિનીમય થાય તે કાંઇ જેવું તવું કાર્ય ન ગણાય,
સંઘ સાથે વિચરતા સાધુ મુનિરાજાના ચારિત્રના અને ઉપદેશના પ્રભાવથી અનેક સ્થળેામાં છવહીંસાએ અટકે, દયાધમ ના પ્રચાર
થાય; સામાન્ય જૈન જનતાની સંસ્કારિતા ખીલે. વૈરાગ્ય ભાત્રનાના પણ વિકાસથાય, માનવજીવનનું ખરૂ′ રહસ્ય સમજાય. આત્માની ઉન્નતિના અનેક માર્ગોનું દર્શન થાય સાથે સાથે શ્રાવકાનાં ઇતર વના આચાર વિચાર અને વ્યવહારમાં પણ સુધારા થાય, અને લાખા રૂપિયાના પુરતકે છપાવતાં, કે લાખા રૂપિયા ખચી ઉપદેશકા ફેરવતા, જે કાર્ય ન થાય તે કામ આવા કંચન કામિનીના ત્યાગી સાધુએના ચારિત્રમાંથી અને ઉપદે શામૃતમાંથી જ થાય. પેાતાના નિર્માળ ચારિત્રથી સાવ સમાજમાં પવિત્ર વાતાવરણને પાથરે અને એના પ્રભાવની શકિતભરી વિજળી, અધર્મ રૂપી અ ંધકારને દૂર કરે. અને જ્યાં જ્યાં ધર્મના પાયા નબળા પડ્યા હાય, શ્રાવકેાના આચારા શિથીલ થયા હાય, તે ત્યાં એ મુનિવરે રોકાઇ જાય અને વ્યાખ્યાન દ્વારા એ ખામીએ દૂર કરી, પાયા મજબુત કરે, ઉત્સાહ સીંચે અને ધર્મ પ્રત્યે શ્રાવકને દ્રઢ મનાવે.
સુનિવર્ગના
પ્રભાવ.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૭ )
સંઘપતિ તે ઘણું કામ કરે. સંઘપતિ પ્રત્યે સર્વને
પૂજ્ય ભાવના હોય, સંઘપતિ તે બારવ્રત સંઘપતિને પાળનારો હેય તે કદી જુઠું તે બેલે પ્રભાવ. નહીં, તેનું વ્યક્તિત્વ નિર્મળ અને અભિ
માન વગરનું હોય, એનું ચારિત્ર ગૃહસ્થાઈ ભર્યું ખિલેલું હોય, એની ઉદારતા તે અજોડ હેય. એનું હૃદય વિશાળગંભિર હોય, ટુંકામાં એનો ધર્મ પ્રત્યે પ્રેમ અખુટ હોય. આવા ગુણની મૂર્તિ સમા સંઘપતિને નિરખી, એના પ્રત્યે દરેકને માન થયા વગર ન જ રહે, અને પિતાના આ પ્રભાવની અસર તે રાજાઓમાં, અમલદારોમાં અને સામાન્ય જનતામાં, એવી રીતે પાથરે કે એના કહેવા માત્રથી ઘણએ વ્રત-નિયમે લે–આચાર-વિચારમાં સુધારો કરે, અને આવા પ્રભાવિકે પુરૂષના કહેવાથી ઘણુંઓનાં વર્ષો થયાં ચાલતા નાતના-ધર્મના અને કુટુમ્બના ઝઘડાઓ પણ દૂર થાય. અને પ્રેમ ભાવનાનું જ વાતાવરણ પથરાય. સંઘના નાયકની મુખ્ય દષ્ટિ ધાર્મિક હોય છે. તેમાં
દયા પોપકાર અને ફરજ આવી જાય છે. સંસ્થાઓનું જે જે ગામે સંઘ વિચરે, તે તે ગામમાં નિરિક્ષણ અને ચાલતી ધાર્મિક સંસ્થાઓ જેવી કે પાંજપાષણ. રાળ, સદાવ્રતખાતાંઓ, ધર્મશાળાઓ,
વિગેરે સંસ્થાઓનું સંઘપતિ નિરીક્ષણ કરે અને દરેક સંસ્થાઓની અગવડ પૂરી પાડે. વળી સંઘ સાથે
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮ ) યાત્રા કરતા બીજા શ્રીમંત ગૃહસ્થ પણ આવી સંસ્થાઓને પિોષણ આપતા જાય જેથી સંસ્થાઓ ફાલી ફૂલી રહે, અને પરોપકાર પણ જળવાય, વળી કઈ સંસ્થા લબાડ હેય, કેઈ ઠેકાણે ધર્મને નામે અધર્મ પિષાતે હેય, તે સંઘપતિ તેમજ બીજા ગૃહસ્થ, એ સંસ્થાઓનું બારીકાઈથી નિરિક્ષણ કરી એ ખામી દૂર કરવા સુચના કરે, તેમ છતાં સંસ્થાઓ એવીજ હલકટ હોય, તે સંઘપતિ તેને બંધ પણ કરાવી શકે. સાથે સાથે સામાજીક કાર્યો કરતી સંસ્થાઓમાં પણ જરૂર જેગું ધામીક દ્રષ્ટિએ દાન અપાતું જાય અને એનું પણ નિરિક્ષણ થતું જાય. - વળી કઈ કઈ ગામડાઓમાં પાણીની તંગી હોય અને કુવાઓની જરૂર હોય તે યથાશક્તિ તેમાં પણ સંઘ મદદ કરે કઈ સ્થળે ચબુતરા આદિની ઉપયોગીતા જણાઈ હોય તે તે 'પણ પુરી કરે.
હવે સામાન્ય દઝાયે સંઘમાં જનારાઓને થતા ફાયદાઓ તપાસીયે. - સંઘની સાથે ફરતા યાત્રાળુઓને કાંઈ ઓછી કટી
માંથી પસાર નથી થવું પડતું. રાજ હેચાત્રાળુઓના વારે વહેલું ઠંડીમાં ઉઠવું, ગાડાઓમાં
જીવનમાં હાથે હાથ સામાન ભરો, પાલ (તબુ) કટી. સંકેલવા અને ગાડાઓમાં ચડાવવા, છરી
પાળનાર ભાઈઓને અને બીજા ગાડામાં ન બેસનારાઓને ભળકડાના ઝાંખા અજવાળામાં ચાલવું
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૯) અને ચારચાર પાંચ પાંચ ગાઉની મજલ કરવી, સાથે સાથે પ્રભુસ્મરણ કરતા જવું.
જે સ્થળે પડાવ હોય ત્યાં આગળથી જગ્યાઓ રોકી તડકામાં તપવું અને ખરી મહેનતથી પાલ ઉભા કરવા. કઈ જમીન કાંટાવાળી આવે, કેઈ પથરાવાળી આવે. કેઈ વળી ભંડીયાબડવાળી પણ આવે, આવી જમીન પર સેંય બિછાનું બિછાવી સુઈ રહેવું, ટાઢ તડકા સહન કરવા, છહરી પાળનારાઓ અને બીજા તપ કરનારાઓને આટલું કરવા છતાં એક વખત જમવું, ગરમ ઠારેલું પાણી પીવું, કયાંય પાછું ન મળે તે તરશ્યા રહેવાને પણ અનુભવ પ્રાપ્ત કરે, વળી દેવદર્શન ગુરૂવંદન વ્યાખ્યાન-પ્રતિક્રમણ, સામાયિક આદિ નિત્ય ધાર્મિક કાર્યો પણ નિયમસર કરવા.
તદુપરાંત જે જે ગામે સંઘ ગયે હેાય, તે તે ગામમાં જોવાલાયક વસ્તુઓને જોવા માટે, જોઈતી વસ્તુઓ ખરીદવા માટે અને એવાંજ બીજાં કામો માટે ગામમાં ફરવું.
અમુક વસ્તુ ખલાસ થઈ ગઈ હોય, ગામમાં મળતી પણ ન હાયતે તે વસ્તુ વગર ચલાવી લેવું અને ત્યાગ શક્તિ કેળવવી.
વખતે માથું દુખવું, તાવ આવ, શરદી થવી, કયાંક લાગી જવું, આદિ નાના નાના રોગોની સામે પણ શીર ઉચકવું, અને યાત્રામાં ન કંટાળવું, ભક્તિ પણ એટલી જ રાખવી.
કઈ વખતે ગાડાં માર્ગે ચાલતા, સાથમાંથી છુટા પડી જવું અને માર્ગ ભૂલી જવે, વળી માર્ગ શોધ, રસ્તામાં
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૦ ) આવતાં સંકટ સહન કરવાં; ચારની બીક, હીંસક પશુઓને ડર, બીજા આકસ્મિક પ્રસંગોમાં પણ સચેત રહેવું-આવા અનેક પ્રકારના શિક્ષણથી વિટાઈને રહેવું એ શું ઓછી કરી છે? આવી કસોટીમાંથી પસાર થયા સિવાય જ્ઞાન, શક્તિ, સંયમ તથા મેશને માર્ગ ન જ મળી શકે, કાયરે તે આ વાંચતાં જ ભડકે.
કઈ મારગમાં ઢાળ આવે, અગર ઉંચા-નીચા ખાડા-ટેકરાવાળા રસ્તાઓ આવે, નદિઓ, પર્વત, જંગલ આદિ ભયંકર સ્થળે આવે, આવામાં ગાડાઓને ચાલવું, એક બીજા ગાડાઓ અથડાય, બળદીયા ચમકે, ગાડાઓ ઉંધા પડે, વળી તેમાંથી ઉગરવું, હાના છોકરાઓ, સ્ત્રીઓ વૃદ્ધો આદિ કુટુમ્બના માણસોની પૂરતી સંભાળ રાખવી, આટલી આટલી ઉપાધીઓ હોવા છતાં જાણે કેઈપણ પ્રકારની જંજાળ જ ન હોય એવું હૃદય રાખવું, અને ધર્મમાં દ્રઢ રહી યાત્રા કરવી, આ કાંઈ ઓછી કસોટી નથી. અત્યારે સ્કાઉટ પાછળ જે લાખ રૂપિયા ખર્ચાય છે તેના કરતાં તો આ ઘણું જ ઉંચું શિક્ષણ છે. ચારિત્ર બીલે અને શરીર પણ સુદઢ બને, વળી અનેક અનુભવની એરણ પર જીવન ટીચાઈને અનુભવી બને.
જ્યારે સ્કાઉટ પદ્ધતિથી ધાર્મિકતાને નાશ થાય છે ત્યારે આ યાત્રાએથી શારીરિક ખીલવણું સાથે ધાર્મિકતા મજબુત બને છે. . વળી આજના સાધનમૂત વાતાવરણમાં રંગાયેલા સુધા
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૧ ) રકે કહે છે કે –“રેલ્વેના સાધન હોવા છતાં શા માટે આવા ગાડા રસ્તે હાડમારી ભેગવતાં જવું અને પૈસાનું પાણું કરવું ?” પરંતુ એ ભાઈઓને કયાં ખબર છે કે રેલ્વેના સંઘે એ સંઘજ ન કહેવાય, એ તે મુસાફરી ગણાય. સંધ તે એના નિયમ પ્રમાણે સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા એ ચારેય શક્તિઓના સમૂહથીજ નીકળવો જોઈએ. આવી રીતે જે સંઘ નીકળે તેજ સંઘ કહેવાય. રેલવેના સંઘમાં ન ધાર્મિકતા પિષાય કે ન માનવ જીવનને અનુભવ મળે, ને પ્રકૃતિનું નિરિક્ષણ થાય કે ન પરોપકારના બીજા મહાન કાર્યો પિષાય. અરે! રેલવેની યાત્રા તે ખરી યાત્રા પણ ન ગણાય. એ તે આવી કસોટીઓમાંજ મન વચન અને કાયાને નિર્મળ રાખવી, અને ધર્મભાવના દઢ રાખવી એજ ખરી યાત્રા કહેવાય. એમાંજ યાત્રાળુઓનાં જીવન રીઢાં બને, અભ્યાસી બને, દુ:ખ વખતે કંટાળે નહીં, મુસીબતેની સામે તે પગભર થઈ શકે. આવી કસોટીથીજ યાત્રાળુઓના જીવનમાં નૈતિક્તા અને ચારિત્ર્યની પ્રાબલ્યતા જન્મે. અને ત્યારે જ તેને મોક્ષ મેળવવાની ઈચ્છા થાય. આવા પવિત્ર ભાવનાવાળા પાદચારી સંઘના કેટલા
ફાયદા વર્ણવવા? આવા સંઘમાં હજારે સામાન્ય પ્રજાને માણસને છ મળે. જેવાકે મજુર, પોષણ ગાવાળાઓ, પખાલી, ઘોડા સાચવ
- નારાઓ, ઘાટીઓ, માંગણ લેકો અને અનેકગરી. આ બધા સંઘની સાથે હોય, તેમને સારું ખાવા
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૨ )
પીવાનું મળે, અનુભવ મળે અને વળી પગાર મળે. તેઓ ન જેએલા દેશો જુવે. પિતાના ધર્મનાં યાત્રાસ્થળ આવે તેનાં દર્શન કરીને પાવન થાય. તેમની નીતિ સુધરે. સત્સંગથી ચારિત્રની ખીલવણી થાય અને વળી નવરી સોસમે ચાર ચાર માસના રોટલા અને તંદુરસ્તી લઈને ઘેર આવે. આ શું એ છે ફાયદે? સંઘમાં ખરચાતા પૈસાને મોટો ભાગ તે આવી સામાન્ય પ્રજા–મજુર વર્ગનાજ ખીસામાં ચાલ્યો જાય, એના પેટ ગુજારા ને કાંઈક પિષણ મળે.
વળી જે ગામમાં સંઘ જાય ત્યાંના મજુરોને, વેપારીઓને અને બીજાઓને પણ હજાર પાંચ રૂપિઆને વકરો થાય. એક બીજાના વેપાર-ધંધાની માહીતી મળે. આવી ધાર્મિક, રાજકીય અને સામાજીક ભાવનાઓથી સંકળાયેલી રચનાવાળા “સંઘની આવશ્યકતા નથી” એવું કહેનારાઓ ગંભીર ભૂલ કરે છે.
જે જે દેશની વસ્તુઓ વખણાય, જ્યાં જ્યાંની–કારીગરી વખણાય (દાખલા તરિકે ભૂજનું મીનાં કામ, મંજલના
ચપુ સુડી, અંજારના વાસણ આદિ.) તે કળા અને કારી વસ્તુઓ સંભારણું ખાતર લેવા માટે ગરને ઉત્તેજન. યાત્રાળુઓ તીડની માફક પડયા હોય.
વળી સંઘપતિ પાસે પણ ઘણુય કારીગરો પિતાની કળાના સર્વોત્તમ નમુનાઓ લઈને ભેટ ધરવા આવે. તેને સ્વીકાર, એ કળાને વધાવી લઈ તેને એગ્ય સત્કાર -
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩ )
પ. આવા નાદર નમુનાઓ જેઈ સંઘાળુઓ પણ વસ્તુ ખરીદે, આથી અનેક કારિગરો તથા ભારતીય કળાને પોષણઉત્તેજન અને જીવનદાન મળે. આવી રચના પાછળ આપણું પૂર્વજોએ પ્રાણ આપ્યા હશે, છતાં પણ ઘણા ખરા જૈન ભાઈઓને આવા સંઘની આવશ્યકતા નથી જણાતી. તે કેટલી નબળાઈ ! " આ સંઘરચના કાંઈ શુષ્ક નથી. રોજ જીનમંદિરમાં
ભાવનાઓ બેસે, પૂજાએ ભણાવાય. આમાં કવિતા અને સંગિત સાથે આત્માને પણ આનંદ મળે. સંગિત. વળી જે જે ગામમાં વસતે કવિવર્ગ તે
આવા સંઘની ભવ્યતા નિરખી તેના પર કા રચી સંઘપતિ પાસે સાંજની કચેરીમાં આવે અને કાળે ભેટ ઘરે. સંઘપતિ કવિતાની કદર કરે અને કવિને રાજ કરે. વળી ત્યાં વસતા સંગિત રસિકગાયકે પણ આવે અને મીઠી ભરવી કે માલકેષ ફેંકી જાય, સંઘપતિ એની પણ ચગ્ય કદર કરે, કેઈ યાચકો આવે-માંગણે આવે તે પણ બે ચાર દુહા કહી જાય અને તેને પણ સંઘપતિ રાજી કરે. આવી રીતે કવિતા અને સંગિતને પણ આવા પાદચારી સંઘ દ્વારા પોષણ મળે. [ આ સંઘ માટે ઘણા ખરા ગામોમાં લોક કવિઓએ દુહા સોરઠાઓ રચ્યા છે. તેનું જુદું જ પ્રકરણ હેવાથી તે વાંચી લેવું.] નિશદિન વૈભવમાં મ્હાલતા અને ગરિબાઈ, મુસીબત,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪ )
કસોટી વિગેરેને જેને ખ્યાલ પણ નથી પ્રીમંત વર્ગને એવા શ્રીમંત કુટુંબે (આ સંઘમાં સામાન્ય જીવનને હતા.) સામાન્ય જીવનને ખ્યાલ કયારે ખ્યાલ, જાણી શકે? ગાડાવાળાઓ, મજુરે અને
બીજા કામ કરનારાઓ પરસેવાથી નીતરી પૈસે પ્રાપ્ત કરે છે. તે શ્રીમંતે પિતાને ઘેર કે રેલ્વેના સેકંડ કલાસના ડબ્બામાં કેદી અનુભવત! આવા દ્રશ્ય આવા અનુભવે તે તે આવી યાત્રાઓમાંજ જોઈ શકે–મેળવી શકે, અને તેથી જ તેઓનાં હદયમાં અનુભવની ખુમારી પ્રગટે અને દયા-પરોપકાર તેમજ ફરજના તો સમજાય.
આ સિવાય સામાન્ય દષ્ટિથી તે ઘણાંય લાભો જોઈ શકાય છે. શારીરિક લાભથી અનેક પ્રકારના રોગો દૂર થાય અને શરીર કસાયેલું મજબુત બને. માનસિક બળની ખિલવટ થવાથી હૃદયમાં અનેક પ્રકારની ઉજ્વળતા પ્રગટે. શારીરિક અને માનસિક શક્તિની જેટલી ખિલવણી એટલી જ હૃદયમાં શુદ્ધ–પરમાણુઓની ભરતી. અને એ શુદ્ધ પરમાણુઓના પ્રતાપેજ નિર્મળતા પ્રાપ્ત થાય. અસ્તુ. - સ્ત્રીઓને સાચે શણગાર.
નિતિક અને ધાર્મિક સંસ્કાર સાથે એક આદર્શ ગૃહીણું આ પુસ્તકના વાંચનથી થઈ શકે છે. જુજ નકલે શીલીકમાં છે માટે તુરત મંગાવો.
૧ પ્રતિભાસુંદરીયાને પૂર્વકર્મનું પ્રાબલ્ય. ૧-૮-૦
૨ સગુણ સુશીલા... ... ... ૧–૦–૦ લખે-જૈન સસ્તીવાંચનમાળા, રાધનપુરી બજાર-ભાવનગર
અને મનમાં અનેક અને માનસિક
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિચારોદ્ભવ અને તૈયારી.
(૩)
શેઠ શ્રી નગિનદાસભાઈના જીવનમાં જન્મથીજ પરોપકા૨ અને ધર્મભાવનાનાં બીજે રોપાયેલાંજ હતા. આદર્શ માતા દિવાળીબાઈ અને ગુણવાન પિતા કરમચંદના એ સ૬ગુણોને વાર, આ ભાગ્યશાળી નરને બાળવયમાંથી જ પ્રાપ્ત થયા હતા. અજવાળીયાના ચંદ્રની કળા જેમ દિવસે દિવસે ખિલતી જાય, તેમ આ ગુણે શેઠશ્રીમાં દિનપ્રતિદિન ખિલતા જતા. આ ભાવનાના પ્રતાપે તેઓશ્રીના કંઠમાં લક્ષમીદેવીએ માળા આપી. એને જગતને સનાતન નિયમ છે કે જ્યાં હદયની વિશુદ્ધતા-જ્યાં ધર્મ પ્રેમ-જ્યાં દયાના ફુવારા અને
જ્યાં પપકારવૃત્તિ ત્યાં લક્ષમી, હસતી હસતી જાય છે, એવા પ્રતાપી પુરૂષના કરકમળમાં નાચે છે અને રમે છે. મળેલી લક્ષમીને પૂણ્યમાગે, ધર્મમાગે અને સતકાર્ય પંથે વ્યય કર એવી ઈચ્છા શેઠશ્રીના હૃદયમાં જાગી, અને આજદિન સુધીમાં એમને ધાર્મિક તેમજ સામાજીક કામમાં પુષ્કળ લક્ષમી ખુલ્લા દિલે વાપરી અને પિતાના હૃદયમાં જાગૃત થયેલી ઈચ્છાને વિકસાવી.
આવા સુકાર્યો કરતા કરતા કોઈ એક ધન્ય દિવસે તેઓશ્રીના મનમાં સંઘ કાઢવાની ઈચ્છા પ્રગટી. અને આ અચાને, શાસનેન્નતિરક્ત, સન્માર્ગોપદેશક પવિત્ર પંચાચાર
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૬)
સમારાધક પન્યાસજી મહારાજ શ્રી શ્રી શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમાન ભક્તિવિજયજી (આચાર્ય મહારાજ શ્રી સિદ્ધિવિજયજીના પ્રશિષ્ય) મહારાજે સદુપદેશરૂપી અમૃત છાંટી પલવિત કરી. અને વિજયશેઠ તથા વિજયા શેઠાણના પૂનિત બ્રહ્મચર્યના પ્રતાપે વિભૂષિત થયેલા કચ્છપ્રદેશમાં આવેલા શ્રી ભદ્રેશ્વર તીર્થ તરફ સંઘ કાઢવાની સૂચના કરી. શેઠશ્રીને હેયે વાત ઉતરી અને તેઓને લાગ્યું કે શત્રુંજય-ગિરનાર-તેમજ કેસરીયાજીનાં સંઘે તે દરવર્ષે નિકળે છે, પરંતુ આવા ભદ્રશ્વર જેવા છુપા-પૂનિત–તીર્થના સંઘ તે કવચિત જ નિકળે છે. આવા વિચારથી તેઓશ્રીએ ભદ્રેશ્વર સંઘ કાઢવાનો વિચાર નકી કર્યો અને સંઘ નિમિત્તે ખર્ચના અડસટ્ટા તૈયાર કર્યા. આ ખર્ચને અડસટ્ટો ૭૦ હજારથી એક લાખ સુધીને ધારવામાં આવ્યો હતે. તાકીદે સંઘની તૈયારીઓ થવા લાગી. સીધું સામાન ખરિદાવા માંડયું. ત્યાં વળી તેમના આ કાર્યને વધુ પ્રકાશ મળવાનું સાધન ભાગ્યદેવીએ આપ્યું. તે પ્રકાશને દિપાવનાર, તીર્થોદ્ધારક શાસન પ્રભાવક પ્રાતઃ સમરણીય પૂજ્યપાદ તપગચ્છ ગગન દિનમણિ આચાર્ય મહારાજશ્રી ભટ્ટારક શ્રી શ્રી શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમાન વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજ તે સમયે પાટણમાં બિરાજતા હતા. તેઓશ્રીએ આ કચ્છ-ભદ્રેશ્વરનાં સંઘને લગતા અનેક મુદ્દાઓ સમજાવી સંઘની મર્યાદા સંઘની રચના વિગેરેને પુરે ખ્યાલ આપી હાલમાં શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થને વિરહ કાળ હોવાથી શ્રી રૈવતગિરિ તીથે સંઘને કચ્છમાંથી સીધે લઈ જ
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી તપગચ્છાધિપતિ-શાસનસમ્રાટ પૂજ્યપાદ પ્રાતઃસ્મરણીય આચાર્ય મહારાજશ્રી વિજયનેમી સૂરિશ્વરજી મહારાજશ્રી
જેમના સદુપદેશથી આ મહાન સંઘ નીકળે છે,
જેમના વચનામૃતથી લાખની સખાવતે જગજાહેર છે,
વંદન હો ! જૈનશાસન સમ્રાટ તિરક્ષક આચાર્યશ્રીને. પ્રકાશક : જૈ. સ. વાંચનમાલા.
ક. ગિ. મ. યાત્રા. પૃષ્ટ ૨૬.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૭)
એ ઉપદેશ આપે. શેઠ બહુ રાજી થયા અને એ ઉપદેશામૃતને હૃદયમાં ઝીલી લીધું. સોનામાં સુગંધ ભળી.
તરતજ દરેક તૈયારીઓ પૂર્ણ ઉત્સાહ પૂર્વક બમણું જોરથી થવા લાગી. ગામેગામ જ્યાં જ્યાં જેનો વસતા હતા ત્યાં ત્યાં દરેક સ્થળે નીચે પ્રમાણે શ્રી સંઘ નિમત્રણ પત્રિકા મોકલાવી દીધી:–
| | ૐ અર્હ નમઃ શ્રી શંખેશ્વરજી ઉપરિયાલા-કચ્છ દેશીય શ્રી ભદ્રેશ્વરાદિ તીર્થયાત્રા કરી શ્રી રૈવતાચલ ( ગિરનારજી) મહાતીર્થ યાત્રા નિમિત્તે
શ્રી સંઘ નિમત્રણ પત્રિકા. नागेन्द्र निर्मित फणाश्चित मौलिपार्श्वः यो भात्युपासक सुरासुरनाथ पार्श्वः । यत्तीर्थरक्षणपरो विदितोऽस्ति पार्श्वः श्री पत्तनाधिपतिरस्तु सुखाय पार्श्वः ॥१॥ यत्राभन्नेमिनाथस्य, कल्याणानां त्रिकं वरम् , दीक्षाज्ञानं च निर्वाणं तं वन्दे रैवताचलम् ॥१॥ पद्मनाभादयोभावि-जिना यत्र शिवालयम् यास्यन्ति कर्मनिर्मुक्ता-स्तं वन्दे रैवताचलम् ॥३॥
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૮ ) आरम्भाणां निवृत्तिर्द्रविणसफलता सङ्घवात्सल्यमुच्च, नैर्मल्यं दर्शनस्य प्रणयिजनहितं, जीर्णेचत्यादि कृत्यम् । तीर्थोन्नत्यं च सम्यक् जिनवचनकृति - स्तीर्थकृत्कर्मबन्धः, सिद्धेरासन्नभावः सुरनरपदवी तीर्थयात्रा फलानि ॥ १ ॥
સ્વસ્તિ શ્રી સકલશ્રેયામ ગલમણિમણ્યાકરાન્ અનુપમા પ્રમેયગુણગણમકરન્દાકૃષ્ટ ભવ્યસુરાસુરનરગણુ નાયકેન્દિન્દિરાપાસ્યચરણેન્દીવરાત્ ચતુÁિશકતિશયસમ્પલ્સમન્વિતાન નિખિલાન્ જિનાધીશાન ગણાધીશાન્ પરમગુરૂÅ પ્રણમ્ય સમસ્તાનન્દ્રાલયે ભવાણું વતરણ શ્રીજિનચૈત્યેાપાશ્રયધમ શાલાક્રિયાત્રિકાસ્પદાપશેાભિતે સન્માર્ગાપદક પવિત્રપંચાચારસમારાધક ગુરૂગાગમનપવિત્રિતમેદ્ધિનીતલે તંત્ર શ્રીમતિ નગરે ત્રિકાલાખાધ્ય સ્યાદ્વાદમુદ્રાંકિતપવિત્રધર્મારાધક નિરૂપમામેયપ્રભાવપ્રભાવિત શ્રી વીતરાગપારગતાપાસક પરમપાવનાવિચ્છિન્ન પ્રભાવમુક્તિસાધસરણિ શ્રી સર્વજ્ઞશાસનસમુપાસક અપારસંસારસિંધુતારણતરીશુદ્ધાગમપ્રતિપાદિત પંચમહાવ્રતાલંકૃત સુગુરૂચરણકમલે પાસક શાશ્વતશિવશર્મેકાવ દયનિખ ધનખ રસમ્યકત્વમૂલદ્વાદશત્રતસમારાધક દેવગુરૂભક્તિકારક સમાનધાર્મિક બંધુ્રવ વાત્સલ્યધારક મૈથ્યાદિશુભભાવનાભાવિતાંત:કરણ માર્ગોનુસારિત્વાદિ ગુણુગવિભૂષિત સુશ્રાદ્ધસદ્ગુડ્ડાલકૃત સમસ્તશ્રમણેાપાસક શ્રી સંઘચરણાત્ પ્રતિ શેઠજી શ્રી
વિગેરે ચેાગ્ય શ્રી પત્તન ( ઉ, શુ પાટણ) નગરથી લિ. શા
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૯ )
કરમચંદ ઉજમચંદના બહુમાન પુરસર પ્રણામ પૂર્ણાંક સિવનય વિજ્ઞાપન વાંચશેાજી.
વિ. અત્રશ્રી દેવગુરૂધર્મ ની કૃપાથી આનન્દ્વમંગલ વર્તે છે. આપ શ્રીસંઘના પણ નિર ંતર આન ંદમય સમાચાર ચાહીયે છીચે. વિ. વિ. અમારા ભાઈ નગીનદાસને ઘણા વખતથી શાસનેાન્નતિરક્ત સન્માર્ગોપદેશક પવિત્ર પચાચાર સમારાધક પન્યાસજી મહારાજ શ્રી શ્રીશ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમાન ભક્તિવિજયજી ( આચાર્ય મહારાજ શ્રી સિદ્ધીવિજયજીના પ્રશિષ્ય ) મહારાજના સદુપદેશથી શ્રી સજ્ઞ ભગવંતે જેમનું સમ્લતશિમણી બ્રહ્મચર્ય વ્રત વર્ણ ન્યુ હતુ તે શ્રીવિજયશેઠ વિજયાશેઠાણી જેવા પવિત્ર પુરૂષાથી પાવન થયેલા શ્રી કચ્છ દેશમાં આવેલા શ્રી ભદ્રેશ્વરતીર્થાદિની યાત્રા સુધ કાઢવાના વિચાર હતા. તેમાં વલી સેાનામાં સુગંધની જેમ અમારા પુણ્યદયથી હાલ અમારા નગરમાં ખીરાજતા તીર્થોદ્ધારક શાસનપ્રભાવક પ્રાત:સ્મરણીય પૂજ્યપાદ તપગચ્છગગનદિનમણિ આચાર્ય મહારાજાધિરાજ ભટ્ટારક શ્રી શ્રી શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમાન્ વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના સદુપદેશથી હાલ શ્રી તીર્થાધિરાજ શ્રીસિદ્ધગિરિજી મહારાજના વિરહુકાળ હાવાથી તે શ્રી સિદ્ધગિરિજી મહારાજના ફૂટ ( શિખર રૂપ) મહાતી શ્રી રૈવતાચલજી તી કે જ્યાં બાલબ્રહ્મચારી શ્રી નેમિનાથજી મહારાજના દીક્ષા કેવલજ્ઞાન અને નિર્વાણુ કલ્યાણકા
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૦ )
થયા હતા તથા અનાગત વીશી નિવાણપદ પામશે તે શ્રી રૈવતાચલ તીર્થની ભવ્ય જીવને બધિબીજાં કત્પાદક સભ્યકત્વ દઢતાનું પરમ સાધન યાત્રાર્થે સંઘ લઈ જવા નિર્ણય કર્યો છે. તેનું શુભ મુહૂર્તમાગશર (હિંદી ષ)વદિ ૧૩ શનિવાર તા. ૧-૧-૨૭
સૂચનાપાટણથી પ્રયાણ કરી અનુક્રમે સંઘ ગઈ વીશીમાં આષાઢી શ્રાવકે ભરાવેલ ઈદ્રભવનાદિ અનેક સ્થાનેમાં પૂજિત શ્રી શંખેશ્વરજી તીર્થ-ઉપરિયાલા-ધ્રાંગધ્રા થઈ કરછમાં શ્રી ભદ્રેશ્વરજી તીર્થ વિગેરેની યાત્રા કરી મોરબી રાજકોટ રસ્તે થઈ મહાતીર્થ શ્રી ગિરનારજી જશે. " હવે અમારી આપ શ્રી સંઘ તથા શ્રીમાન પ્રતિ સવિ‘નય નમ્ર પ્રાર્થના છે કે–આપશ્રી સહકુટુંબ સાધમિક બંધુ વર્ગ મિત્રમંડળ સમેત સંઘમાં પધારી અમારા ઉપર અનુગ્રહ કરવા સાથે શાસનશેભામાં વૃદ્ધિ કરશો. આ૫ શ્રીમાનેને પણ માર્ગમાં અનેક તીર્થો-તીર્થરૂપ ચૈત્યેના દર્શન પૂજા "આદિ અપૂર્વ લાભ સાથે લેકામાં વર્ણવ્યા પ્રમાણે આર
ને ત્યાગ, દ્રવ્યની સફલતા, સાધમિક બંધુ તથા શ્રી સંઘનું ઉત્કૃષ્ટ વાત્સલ્ય સમ્યક્ત્વની નિર્મળતા, નેહિઓનું સાચું હિત કરવાપણું, જીર્ણ ચઢ્યદ્વાર, તીર્થની ઉન્નતિ, છનવચનની આરાધના, તીર્થકર નામકર્મને બંધ અને મુ. ક્તિની નજીક્તા વિગેરે મહાન તીર્થયાત્રાના ફલેનો લાભ મળશે.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૧ )
પૂજ્ય સકલ સાધુ સાધ્વી મહારાજેને પણ અમે સાદર વંદનાપૂર્વક સાગ્રહ વિનંતિ કરીયે છીએ કે આપ પણ શ્રી સંઘમાં પધારી અમારી ઉપર અનુગ્રહ કરશો.
આપ શ્રીસંઘના પધારવાથી મહાન મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળની ભાવના પ્રમાણે “સંઘપતિ”એ ૫દ તત્પરૂષ સમાસ વડે એટલે કે “સંઘને પતિ” એ અર્થથી નહિ પણ બહુવ્રીહિ સમાસ વડે એટલે કે “સંઘ છે પતિ જેનો” એ અર્થથી મળે તેમ અમારા આત્માને માનીશું.
શ્રી સંધ ચરણમલ સેવકે, * વીર સંવત ૨૪૫૩ શા કરમચંદ ઉજમચંદના સુપુત્રો
સરૂપચંદ કરમચંદ. વિક્રમ સંવત ૧૯૮૩ માગસર, શુદી ૨.
( નગીનદાસ કરમચંદ તા. ૭-૧૨–૨૬ મંગળવાર. મણીલાલ કરમચંદ
ના સબહુમાન પ્રણામ વાંચશોજી.
તા. ક–આવનાર યાત્રાળુઓને પાટણથી સાથે પધારવાથી અનુકુળતા રહેશે બાકી વચમાં પણ શ્રી શંખેશ્વરજી-ઉપરિયાલા–ધ્રાંગધ્રાહલવદ વિગેરે સ્થળે રેલ્વે વિગેરેની અનુકુળતા હોવાથી ભેગા થઈ શકાશે.
છહરી” પાલવાની ઈચ્છા ધરાવનારા માટે પણ સગવડ રાખવામાં આવશે,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૨ )
ઉપર લખી પત્રિકા મેકલાવ્યા પછી શેઠશ્રીએ સ પૂર્ણ તૈયાફ્રી કરવા માટે માણસાની સગવડ કરવા માંડી, અને પોતાનું આખુ કુટુ .તેમજ કામના મુખ્ય વહીવટ કરનાર રાધનપુરવાળા શ્રીયુત કમળશીભાઇ સંઘની વ્યવસ્થા માટેતનતાડ મહેનત કરવા લાગ્યા. તેમણે કરેલી, આ સ ંઘને લગતી તૈયારીના ખ્યાલ તા જનતાને એટલા ઉપરથીજ આવી શકશે કે ત્રણ મહીના પહેલાં શ્રી સંઘના માર્ગ પથમાં ચાલનારાં સ્થળાનાં આગેવાન ઉપર તે ગામમાં શું શું વ્યવસ્થા થઇ શકશે તેના માટે પત્ર લખી જવાબ મંગાવી બાકી રહેલી તમામ વ્યવસ્થા તે ગામની આગળ પાછળના સેન્ટરથી(મુખ્ય શહેર ) યાજના કરી હતી.
ગામેગામ જ્યાં જાઓ ત્યાં આ ભવ્ય સંઘનીજ વાતા સભળાવા લાગી સૌ કહેતા કે “ શેઠ તા એવા માટા સધ કાઢવાના છે કે છેલ્લા દાઢસા વ માં એવા સ ંઘ નિકળ્યા પણ નહીં હોય. ” જનતાની આ વાણી પણ ફળી ! !
..
વાર્ષિક . ૩) માં
દર વરસે ૧૦૦૦ પાનાના ઋતિહાસીક નવીન ત્રણ પુસ્તક્રા નીય મીતપણે ગ્રાહકાને મળે છે. પોસ્ટ ખર્ચ જુદો. લખા—
જૈનસસ્તી વાંચનમાળા. રાધનપુરી બજાર,—ભાવનગર.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
1444
曾曾曾慧
2 =======
中分萱:曾曾曾
41213-2.1. qi. HILOS
!======
સંધવીજી અને તેમનુ કુટુ ખ.
Aanand P. Press-Bhavnagar.
3. G. HBy 3
?
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ અને સંધની ભવ્યતા.
( ૪ )
પાટણ એ દેવભૂમિ છે. એ દેવભૂમિ ઉપર અનેક નરરત્નાએ પેાતાનુ જીવન અમ્મર કર્યું છે.
પાટણ.
જૈન ઇતિહાસમાં જેની કીર્તિકથા કાઇ પણ કાળે ભૂસા વાની નથી. એવા પરમાત્ શ્રી કુમારપાળ મહારાજાના જીવન સાથે પાટણ સંકળાંચેલુ છે એ વીરનરે રેડેલી સ’સ્કૃતિથી આજ પણ પાટણ ઉજળું છે.
ન
"
જગતને શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યની પ્રસા બતાવનાર, જેના સાહિત્યના જોટા ન મળે એવા સાડા ત્રણ કરોડ àાકની રચના કરનાર, અને ગુજરાતપર–ભારતવ પર અહિંસા પરમેાધર્મ ” ના વિજય–ડંકા વગાડનાર, એવા કલિકાળ સર્વ જ્ઞ શ્રીમદ્ હેમચંદ્રાચાર્યના પૂનિત પગલાએ કરી, પાટણ પવિત્ર અનેલું છે.
જગમ યુગપ્રધાન શ્રી જયસિંહ સૂરીશ્વરજીની પવિત્ર ભાવનાઓ વડે પાટણના દેહ રંગાયેલ ઉજ્વળ બનેલ છે.
વીરત્નની પ્રતિમા સમા, રાજનીતિમાં કૈટીલ્ય સમા, ધર્મકાર્યોમાં આદશ શ્રાવક સમા, મુ ંજાલ અને ઉદાયન જેવા
૩
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩
)
મહા મંત્રીઓ વડે પાટણની રાજનીતિ પંકાએલી છે-પાટણની જાહેરજલાલી અદ્વિતીય બનેલી છે.
અને જગત જેને ભૂલી શકવાનું નથી એવા કળાવિધાયકે શુરવીરનાં હૈયામાં જેની વીરતાનું પૂજન થયેલ છે એવા રણવીરે, જેને જેનેતરો જેની ધર્મજાહોજલાલીના
સ્મારકે નિરખી, પ્રભાતે જેનું સ્મરણ કરે છે, એવી એ વીર વસ્તુપાળ-તેજપાળની જેડીનાં, ચેતન ઓજસ નેધર્મભાવનાના સાગરનું મૂળ પણ ત્યાં જ છે.
એવા એ અણહીલપુર પાટણના પૂનિત હદયપર શ્રેણીવર્યનગિનદાસ કરમચંદ જેવા નરરત્નો જન્મે એમાં શી નવાઈ? સંવત ૧૯૮૩ ના માગશર વદી ૧૩ ને મંગળ દહાડે
પાટણના ઇતિહાસમાં કે જગતના જૈન એ ધન્ય દિવસ. ઇતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે અંક્તિ થઈ અમર
થયા છે અને રહેશે. એ સામાન્ય દિવસ હેતે, પણ સારી આલમના દિવસોનું તારણ હતું. એ તારણમાં ધર્મભાવનાનુ ઉજવળ નૂર ઝળકતું. ઉદારતાના ઓજસ અને પાટણની પૂર્વ જાહેરજલાલીના મીઠાં સંસ્મરણે તેમાં ઝળહળી રહ્યાં હતાં.
એ મંગળ દિવસને દિવાકર પણ જૈનત્વના લાલ ખમીરની-ખુમારીથી અવનવું નૃત્ય કરી રહ્યો હતે. એનાં નૃત્યમાં એનાં હાસ્યમાં અરે! એનાં પ્રત્યેક કિરણમાં “જૈન
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૫ ) ધર્મના વિજય રણકાર ' ધર્મભાવનાથી પૂનિત બનેલા * સમીર સાથે અદ્વિતીય ગાન ઉપજાવી રહ્યા હતા. પાટણના પુણ્ય દેહ, એ દિવ્ય ગાનથી ડાલી રહ્યો હતા; એ સ ંગિત સરિતાથી નાહી રહ્યો હતા, અને જેનેાના વદનપર તે એ દિવ્ય ગાને અજબ આનંદ પાથર્યો હતા.
આ ધન્ય દહાડે, પાટણના જૈનેાનાં ઉજ્જવળ આંગણે, ધર્મ ભાવનાના ઉત્સવ મંડપેા રચાયા હતા; તેઓના હૃદયમાં ધર્મ-પ્રેમની વીણા વાગી રહી હતી. દેશ દેશાંતરેથી પધારેલા મુનિ મહારાજાએ ના સમૂહે કરીને પાટણ પલટાઈ ગયું હતું; શ્રી કુમારપાળ મહારાજના સમયનુ રૂપ પાટણે આજપ્રકાશ્યું હતું.
ચાટે ને ચાકે, બજારે ને પાળે, માનવ-મેદિનીના ગુંડા વીર વસ્તુપાળ તેજપાળ, માહડમત્રી અને જાડશાહ, કર્માંશાહ અને સમરાશાહ, આભૂશેઠ અને પેથડકુમાર, વિગેરે નરવીરાએ કાઢેલા સ ંઘેાની ભવ્યતાની અને જગડુશાહના અપૂર્વ દાન મહિમાની, સ્મરણકથાએ કથી રહ્યા હતા.
''
,,
ભગવતી દેવી સરસ્વતીએ પણ આ ધન્ય દહાડે, માનવ સુખે કેમ વાસ કર્યો હાય ! તેમ સાના હૈયાં લલકારતાં કે: જુગજુગ જીવા પુત્ર પર્તાતા પાટણને એ નિગન, ” આ ધન્ય દિવસનાં મંગલ-પ્રભાતે શ્રેષ્ઠીવર્યું નિગનદાસ કરમચ દે પ્રેમથી, ઠાઠથી અને ઉત્સાહથી પ્રતિષ્ઠા. વરઘેાડા કાઢી પેાતાના રાપ્ય જીનાલયમાં ચઉમુખજી,અને શ્રીપાર્શ્વ નાથ પ્રભુની પ્રતિ
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ ) માજીની પ્રતિષ્ઠા કરી. આ સમયે હજારે માણસોની મેદિનીથી પાટણની બજારે ઉભરાઈ રહી હતી. નરવીર નગિનદાસ શેઠના આ શુભ કાર્ય માટે સૌ અંતરથી આશિષ દઈ રહ્યા હતા. આ ધન્ય દિવસને લ્હાવો લેવા અને દેઢસો વર્ષમાં
નહીં બનેલા કાર્યને મહોત્સવ નિરખવા માનવ સમૂહ. આસપાસના ગામડાઓમાંથી, અમદાવાદ,
સુરત-મુંબઈ આદિ શહેરમાંથી, અને ગુજરાત-મારવાડ-કચ્છ-કાઠીયાવાડ આદિ દેશમાંથી અનેક જૈનભાઈઓ આવ્યા હતા. દૂર દૂરથી વિહાર કરીને મુનિ મહારાજાઓ અને શ્રી સાધ્વીજીએ પણ આ ધન્ય દહાડાને લાભ લેવા પધાર્યા હતા. સાથે સાથે જૈનેતર વર્ગને તે પારજ હેતે, ટુંકામાં માનવ સમૂહ એટલો બધો હતેકે પાટણની બજારેના રસ્તાઓ માનવ મેદિનીથી કેમ જાણે ઢંકાઈ ઢંકાઈ ગયા ન હોય! આ ધન્ય દહાડે સંઘના પ્રસ્થાનનું મુહૂર્ત હતું. શુભ
ચોઘડીયે, સારા શુકને, અનેક પ્રકારના પ્રસ્થાન ઉત્સવ. રસાલા યુક્ત પ્રસ્થાનને વરડે ઘણું
ભવ્યતા દાખવતા નિક, પાટણની બજારે વજાપતાકાથી શોભી રહી હતી. વરઘોડે દેશવટ, સુખડીવટ આદિ મૂખ્ય બજારમાં ફરી કણસડા દરવાજા તરફ ( જ્યાં સંઘને પડાવ મુકરર કરવામાં આવ્યો હતો ) વળે, આ પ્રસ્થાન-ઉત્સવમાં પ્રખર વિદ્વાન આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમિ સૂરીશ્વરજી તથા પન્યાસ શ્રી ભકિત
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૭ ) વિજયજી (રાધનપુરવાળા) વિગેરે પિોતપોતાના શિષ્ય સમુદાય સાથે ચાલી રહ્યા હતા. પાછળ શ્રેષ્ઠીવર્ય નગિનદાસભાઈ (સંઘવીજી) તેમના વડીલભાઈશ્રી સ્વરૂપચંદભાઈ, તથા ન્હાના ભાઈશ્રી મણુલાલભાઈ સર્વને નમન કરતા સના અંત:કરણના આશિર્વાદ ઝીલતા, હર્ષાશ્રુએ યુકત નયને ચાલી રહ્યા હતા. સાથે અમદાવાદના શેઠ માણેકલાલભાઈ મનસુખભાઈ તેમજ બીજા રાધનપુર-ધ્રાંગધ્રા-લખ્તર તેમ બીજા ઘણાં ગામોના શેઠીઆઓ આ પ્રસ્થાન-ઉત્સવની શોભામાં વૃદ્ધિ કરી રહ્યા હતા. સંઘવીશ્રીનું કુટુંબ પણ સામેલ હતું, સંઘવીજીની ન્હાની પુત્રી કલાવતી બહેનની વદનપ્રભા, પણ જનતામાં દિવ્યતા અને પવિત્રતાની પ્રતિભા પાથરી રહી હતી.
છેવટે વરઘેડે કણાસડા દરવાજાની બહાર પડાવસ્થળે આવી પહોંચ્યો અને કચેરીના ભવ્ય તંબુમાં સંઘવીશ્રી બિરાજ્યા, બાજુના તંબુમાં સંઘવયણ શ્રી અ. સૈ. કેસરબહેન અપાર નારી સમુદાય વચ્ચે બેઠા. કણસડા દરવાજાની બહાર એક વિશાળ ખેતરમાં
પડાવની રચના કરી હતી. જ્યાં એક પડાવની રચના ભવ્ય દરવાજે લાલ મધરાશી જડેલે
શેભી રહ્યો હતો. જેના ઉપર સોનેરી રૂપેરી કામ ઝગમગી રહ્યું હતું. - દરવાજામાં પ્રવેશ કરતાં જ બે બાજુએ રાવટીતંબુએની તારે પડી હતી. એક તરફ મુનિવર્ગ અને એક તરફ
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૮ )
સંઘવીના પાલા હતા. સામે રાખ્ય-મંદિર ઝળહળી રહ્યું હતું આ મંદિર એક ભવ્ય મડપ વચ્ચે ગોઠવ્યું હતું. આજુબાજુ કુમારપાળ મહારાજના જીવનચિત્રા ગાઠવ્યાં હતા. ડાબી તરફ કચેરીના વિશાળ તંબુ હતા. પાછળ સ્ટાર ખાતુ વિગેરેના તંબુઓ હતા, એક તરફ રસેાડાના મંડપ અને એક તરફ સાધુ–સાધ્વીઓની વ્યવસ્થાના પાલ હતા. એક માજી ઉકાળેલા પાણીની રાવટી હતી અને ખાકીના ભાગામાં મ્હારગામના ગાડાએ છુટયા હતાં, આ પ્રમાણે પડાવની રચના શેાલી રહી હતી આ વિશાળ રચના જોવા માટે માનવ–પુર પશુ ઉછળી રહ્યું હતું. ગાડીઓ-મેટરી અને સાઇકલાની આવજાની ધમાલ પણ આશ્ચર્ય પમાડે તેવી હતી. જાણે અમરપુરીજ આ માનવ લેાકમાં આવી ને કેમ વસી ન હેાય !
મંદીર.
આ જીનાલય ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવું હતુ. આ રૂપાના દેરાસરને ચાર દ્વારા હતા. દ્વારે દ્વારે રૂપાનું જીન સુવર્ણ પાયેલા ચાંદીના તારણેા હતા, મુખ્ય દ્વારે-વચ્ચેના ચાંદીના ગઢપર શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથ સ્વામીની ધાતુમય પ્રતિમાજી હતા અને ઉપર ચામુખજી ( ધાતુમય ) બિરાજમાન હતા. મ્હારના વિશાળ રંગમંડપમાં ચાંદીનુ સીંહાસન હતુ. જેમાં શાંતિનાથ પ્રભુની પ્રતિમા સિદ્ધચક્રજી મંડળ સાથે બિરાજમાન હતા. આ દેરાસર કમળશીભાઇની થતી દેખરેખ નીચે અને તેમની સુચનાથીજ કરવામાં આવ્યું હતુ
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩
).
દેરાસરનું ચકડું, સિંહાસન અને ત્રીગડામાં રૂા. ૪૦૦૦) ની ચાંદી વાપરવામાં આવી હતી. જ્યારે દહેરાસરને મંડપ રૂા. ૨૦૦૦) ના ખર્ચથી રેશમી ઝાલર યુક્ત સુશોભીત બનાવ્યો. હતા. રંગમંડપમાં ચટાઈઓ અને જાજમ પાથરેલી રહેતી. તેમજ સંગિત પણ ચાલુ રહેતું. પૂજા ભાવના આંગી આદી કાર્યો પણ નિયમિત થતાં, ટુંકામાં દેરાસરજીની રચના અનુપમ ભવ્ય અને આનંદદાયક હતી. આ દહેરાસરની ઉપ૨ના ભાગમાં મનોરમ્ય જરીની ધ્વજા અને સોનેરી ઇંડાઓ ગોઠવાયેલાં હતાં. ચારસો માણસ ખુશીથી બેસી શકે એવો ભવ્ય તંબુ
કચેરીના ઉપયોગ તરિકે લીધા હતા. આ - કચેઠી. કચેરીમાં ગાદી તકીયાઓ બિછાવ્યા હતા
. અને તે પર લાલ મખમલના ઝરી ભરેલા સુંદર ગાલીચાઓ પાથર્યા હતા. વિશાળ જાજમ પર પણ આગ્રાને ગાલીચે બિછાવ્યું હતું. એક તરફ તેજુરીઓ, રહેતી. બાજુમાં નાણાંને વહીવટ કરનાર કીલીદાર બેસતા, વચ્ચે શેઠ બેસતા. એક ખુરશીપર સંઘના જનરલ સેક્રેટરીની બેઠક હતી. આજુબાજુ માનવસમૂહ બેસતે. આ કચેરીમાં રોજ ધાર્મિક સંગિત થતું. સંઘના નેકર વર્ગથી થયેલા ગુન્હાઓના ચુકાદા અને સંઘ કયે રસ્તે લઈ જા, કેવી રીતે લઈ જ તેમજ સંઘાળુઓની વ્યવસ્થામાં શી શી ખામીઓ, અડચણે અને ઉણપ આવે છે, વિગેરેને નિર્ણય
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪ ) કરવા રોજ રાત્રે કચેરી ભરાતી અને સંઘમાંથી આગેવાન માણસે આવી, ચર્ચા ચલાવતા અને પ્રત્યેક કાર્ય સંઘની સલાહથી સંઘવીજી અમલમાં મૂક્તા. આવી ભવ્યતા જોઈ સ્વાભાવિક જ કહેવાઈ જતું કે આ દિગ્વિજય કરવા નિકળેલ કેઈ મહારાજાનું વિરાટ કાર્યાલય જ છે યાને રાજદરબાર છે. બાજુમાં સંઘવીયણશ્રીને તંબુ હતું. આ તંબુમાં પણ
એવી જ ધમાલ રહેતી. સ્ત્રીઓને આવરે સંઘવીયણ જાવરે, અનેક પ્રકારનાં ભેટણ, અનેક ડેરા તંબુ પ્રકારનાં ન્હાના ન્હાનાં ગુપ્તદાન વિગેરે
સ્ત્રીજીવનની નિર્મળ ઘટનાઓ આ તંબુમાં દેખાતી. જુદા જુદા ગામની સ્ત્રીઓ મળવા આવે અને સંઘવીયણ તેમને પ્રવાસની, ધર્મની, તથા બીજી વાત કરે, આથી સ્ત્રીઓનાં હૃદયમાં એક પ્રકારની શકિત પ્રગટતી અને સંઘવીયણશ્રીની ઉદારતા તેમજ ધર્મપ્રિયતા, મળવા આવતી સ્ત્રીઓમાં સન્માન પામતી. વધાવાનો રિવાજ અતિ પ્રાચીન અને ઘણો મહત્વપૂર્ણ
છે. વધારે એટલે કાર્યમાં સમ્મતિ. સંઘવધાવા. વિશ્રીના આ કાર્યમાં અનેક સમ્મતિઓ
આવતી હતી. વધાવાથી ઉત્સાહ, જાગૃતિ અને કર્તવ્ય સચેત રહે છે. વધાવો એ કાંઈ રૂઢી નથી, પરંતુ સુંદર યેજના છે. આવા વધાવા પાટણમાં ત્રણ દહાડા સુધી
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પાટણ જન સમાજ સેવક મંડળ, કે જે દરેક ધાર્મીક કાર્યામાં હાજર રહી સેવા અપી રહ્યું છે.
પ્રકાશક. જૈ. સ. વાં. માલા,
૧.
૬. ગિ. મહાયાત્રા. પૃષ્ટ ૪૧
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪૧ ) ચાલુજ રહ્યા હતા. સંઘવીજી સોના વધાવા સકારતા અને પિતાના કાર્યની આ સમ્મતિથી ઉત્સાહિત બનતા.
આ વધાવા માત્ર જેને કે સગાઓ તરફથી આવતા એવું જ હતું જૈનતર વર્ગમાંથી પણ આવતા. એ તે જેના હદયમાં આવા કાર્યો માટે લાગણ, ભાવ, સનેહ અને સમ્મતિ પ્રગટે તે વધારે કરી શકે. આ સિવાય હારતેારાથી પણ શેઠ શ્રી ઢંકાઈ રહેતા. પડાવ જેવા આવનારને પહેલી જ તકે આ સેવાભાવી
સૈનિકના લશ્કરી ઠાઠથી શણગારાયેલા શ્રી પાટણ જેન તંબુના દર્શન થતા. આ મંડળ પાટણના સમાજ સેવક યુવક વર્ગનું બનેલું છે. આ મંડળે સં. મંડળ. ઘમાં સારું કાર્ય બનાવ્યું હતું. માર્ગમાં
સંઘની વ્યવસ્થા જાળવવા માટે નીચે પ્રમાણે વ્યવસ્થા અને નિમણુંક કરવામાં આવી હતી:
મૂખ્ય કાર્યવાહક-રાધનપુરવાળા શ્રીયુત કમળશી ભાઈ ગુલાબચંદ હતા. તેઓશ્રીએ પિતાના અનુભવ અને કાર્ય કુશળતાથી આ કાર્યને બરાબર દિપાવ્યું હતું. તમામ ખાતાઓ પર નજર રાખવી અને સંઘાળુઓની અડચણે વિગેરેને ખ્યાલ રાખે એ તેમનું મુખ્ય કાર્ય હતું. - પ્રાઇવેટ સેક્રેટરીઃ–ચંપકલાલ જમનાદાસ રાધનપુર વાળા હતા. આ ભાઈનું કામકાજ સંઘના સેક્રેટરી તરીકેનું
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪૧ )
હતું. સંઘ વ્યવસ્થા જાળવવી અને ખીજા પરચુરણ કામેાના એર આપવા વિગેરે.
નાણાં ખાતાના વહીવટ કરનાર બાપુલાલભાઈ દલપતરામભાઈ અને કેશવલાલભાઈ હતા. આ ભાઇ લેવડ દેવડના તથા તમામ ખર્ચના હિસાબના વહીવટ સાચવતા.
તંબુ ખાતાની વ્યવસ્થા કરનાર પાટણવાળા ડાહ્યાભાઈ સાંકળચંદ હતા. આ ભાઇનુ કામ એક મુકામથી ખીચે મુકામ તંબુઓ માકલાવવા અને સાધુ સાધ્વીઓના પડાવને વ્યવસ્થિત રાખવા વિગેરે હતું.
સાધુ સાધ્વીની સરભરા તેમજ તેમની વ્યવસ્થા જાળવવા ખાતર શ્રી વીરચંદ્ય મેઘજી પંડિત અને ભાલચંદ્ર મગનચ ંદને રાકવામાં આવેલા હતા. આ ભાઇઓનુ` કામ સાધુ-સાધ્વીના ઉતારાની સગવડ કરી દેવી, તેમજ તેમની અડચણા દૂર કરવી તે હતું. હેરી પાલનાર ભાઇઓના વિદ્યાભુવનના શિક્ષક શાંતિલાલ આવ્યા હતા.
દાખસ્ત ખાતર શ્રી જૈન જગજીવનને રાકવામાં
ભાતા ખાતામાં ડાહ્યાભાઇ ખેમચંદ અને મણીલાલ ભાઇને રાકવામાં આવ્યા હતા.
ગાડા ખાતાનુ કામ શેઠ મનસુખલાલ નાગરદાસ તથા જેઠાલાલ શીવજી કચ્છ સાંઘાણવાળાને સોંપવામાં આવ્યું
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪૩ )
હતું. આ ભાઈનું કામ એ હતું કે તમામ ગાડાની નેંધ રાખવી. ગાડાવાળાઓને સમજાવવા. નવા ગાડાઓ ભાડે કરવા વિગેરે.
રસોડા ખાતામાં લધુભાઈ ભારમલ તથા શાહ મેહનલાલ મુલચંદને રોકવામાં આવ્યા હતા.
ખાનગી રસોડા ખાતામાં અમીચંદ તલકચંદ શિહોરવાળા તથા શેઠ ખેમચંદ ભૂખણદાસ તથા મણલાલ લહેરચંદ હતા. સાધુ સાધ્વીને હેરાવવાનું પણ કામકાજ તેમના હાથમાં હતું.
આયંબીલ તથા દેરાસરને લગતું કામકાજ અમદાવાદવાળા ચીમનલાલ જેસીંગભાઈ પટવાને સેંપવામાં આવ્યું હતું.
કંદોઈ ખાતામાં મેહનલાલ મુલચંદ પાટણવાળા હતા.
આ સિવાય સંઘાળુઓની તમામ વ્યવસ્થા જાળવવાનું, છહરી પાલનારભાઈઓના સામાન સાચવવાનું, પીરસવાનું તેમજ એવા ન્હાના મોટા પરચુરણ સંઘાળુઓની સેવાનું, કામકાજ પાટણ જૈન સમાજ સેવક મંડળના પચાસ સેવકોએ માથે લીધું હતું અને આ મંડળના કેપ્ટન શ્રી કરશનદાસ કે. શાહ હતા. તેમની વ્યવસ્થાશકિત સારી હતી.
આ સિવાય સંઘવીજી તરફથી બસ પગારદાર માણસો રોકવામાં આવેલા હતા. અને બીજા પણ સગા સંબંધીઓ
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪૪ )
કામકાજમાં ભાગ લેનારા ઘણુ હતા. (આ કમિટીઓમાં વખતે વખતે ફેરફાર થતા હતા) પાટણને આંગણે સંઘ ચાર દિવસ રેકો. પિષ સુદી
એકમને દહાડે શાસન પ્રભાવક આચાર્ય આચાર્યશ્રીની મહારાજ શ્રી વિજયનેમિસુરિશ્વરજીનું દેશના મહત્વ પૂર્ણવ્યાખ્યાન હતું. આ વ્યાખ્યાન
સાંભળવા માટે માનવ મેદિનીને પાર હેતે. કેઈ તેમના દર્શનાર્થે, કઈ વચનામૃતની આશાએ તે કેઈતેમને પડકાર ઝીલવા એમ ઘણું ભાઈઓ આવ્યા હતા. અમદાવાદના તેમજ બીજા ગામોનાં શેઠીઆઓ પણ આ વ્યાખ્યાનમાં આવ્યા હતા. જૈનતર વર્ગને પણ સારે જમાવ થયે હતે. મહારાજશ્રીએ “આત્મ શકિતને વિકાસ અને
પ્રતિમા પૂજન” ઉપર સચોટ દલિ સહિત લગભગ ત્રણ કલાક સુધી સુંદર વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. સંઘવીશ્રી તરફથી શ્રીફળની પ્રભાવના પણ કરવામાં આવી હતી.
આ ઉપરાંત ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટની પોલીસ અને સ્વારે, કુણ ઘરના ઠાકોર, (ચેકીયાતો) તેમજ બામચાએ માગવાવાળાઓ વિગેરેની પુષ્કળ ધમાલ અને આનંદના અંગે વાતાવરણ એટલું બધું આનંદદાયક બન્યું હતું કે, કેઈ અજાણ્યા જેનાર તે આ ભવ્યતા નિહાળી કઈ રાજાને લશ્કરી પડાવ જ ધારી લે.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
(
૫ )
શ્રી સંઘ પાટણ ખાતે ચાર દહાડા રોકાય અને સાડા
ચારસે લગભગ ગાડાઓ, પાંચ હજાર પ્રયાણું. લગભગ માણસે દેઢસો સાધુ સાધ્વી
એના ઠાણુએ, ઉપરાંત ચોકીદારો પિલ સિગરામે, મોટર, મોટરલારીઓ, ઘોડા ગાડીઓ આદિ અનેકવિધ રસાલા સહિત સંવત ૧૯૮૩ ના પોષ શુદી બીજને બુધવારની મંગલ-પ્રભાતના મંગળ ચોઘડીએ સંઘ વિદાય થયે. આ પ્રયાણ વખતે લગભગ એક હજાર માનવ મેદિનીના જૈન શાસન દેવકી જય.” ને ગગનભેદી ઘોષ સાથે સંઘવીએ પ્રયાણ કર્યું. - પાટણમાં પણ મહેલે મહેલે પ્રયાણનાંજ ઉત્સ થઈ રહ્યા હતા. યાત્રા કરવા જતા કુટુંબને સાર-સંભાળની સુચનાઓ સ્નેહીજને આપી રહ્યા હતા. સંઘને લાભ ન લઈ શકનારા ભાઈઓ તથા બહેને, પિતાને હિણભાગ્ય માની રહ્યા હતા. અને જનારાઓને સુખરૂપ નિર્વિદને પાછા આવે, એ આર્શિવાદ આપી રહ્યા હતા. આવા શુભ આશિર્વાદો ઝીલતાં ઝીલતાં શ્રી સંઘે પાટણને આંગણેથી પ્રયાણ કર્યું.
આર્શિવાદ આપીને સુખરૂપર હિ૭ભાગ
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
યાત્રા.
( ગુજરાત આલાવાડ ) ( ૫ )
કુણઘેર
પાષ શુદ ૨ બુધવાર
આ ગામ પાટણથી ત્રણ ગાઉ થાય, સંઘે એક વિશાળ ખેતરમાં પડાવ નાખ્યા, આ ગામ ઘણુ' જીનુ છે, મેાગલસમય પહેલાના અવશેષો મળી આવે છે. શ્રાવકાના ઘર આઠથી દસ છે. એક જીન મ ંદિર છે. આ મ ંદિર જુનું છે. મંદિરને ઘાટ એકે ખામણે છે; આછી આછી કલા પણ મદિર ઉપર તરવરે છે. મુળનાયકજી શ્રીશાંતિનાથ પ્રભુ છે. પ્રભુની પ્રતિમાજી ઘણાં મનેાહર છે. એક ઉપાશ્રય છે. આ ઉપાશ્રયને જોતાંજ જૈનાચાય હીરસૂરીજીપર કલાખાટ સુમાએ ગુજારેલા જુલમ અને તાલાવામી શ્રાવક જેવા શ્રાવકાની બહાદુરી યાદ આવી જાય આ ગામમાં રજપુતાની વસ્તી વધારે છે. આ ગામના ઠાકારા રણશૂરા ગણાય છે. સંધની ચાકી કરનારા પણ આજ કુણઘેરીઆએ હતા. આહીં મૂખ્ય ધંધા ખેતી છે. ખેડુત વની સ્થિતિ સાધારણ છે. પરંતુ લેાક મહેનતુ અને ઉદ્યમી હાવાથી ગામ સારૂં લાગે. આંહીના માટીના વાસણા વખણાય છે. પ્રજા જીવનમાં હજીપણ પરાપૂર્વથી ચાલ્યા આવતા આય સંસ્કૃતિના સંસ્કારો ચાલ્યા આવે છે. પરદેશનું વાતાવરણ નથી જામ્યુ’. પહેલા આ ગામમાં વણાટકામ સારૂ થતુ, પરંતુ અત્યારે હાથવણાટને ઉત્તેજન નહીં હોવાથી આ ધંધા
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
(
૭ )
ભાંગતે જાય છે. ગૃહઉદ્યોગમાં સામાન્ય ભરતકામ અને ક્યાંક ક્યાંક રેટીઆઓ ચાલે છે, જેવા લાયક સ્થળ તરીકે એક તળાવ સારૂં છે. ફરતી વનરાજી છે. કાંઠે એક શિવાલય છે.
આ રાજ્ય ગાયકવાડનું છે. ગામની પ્રાચીનતાને પુરાવો ગામને પાદર પડેલા પાળીયાઓ આપે છે.
આંહી સંઘ એક રાત રહ્યો. શરૂઆત અને પહેલેજ દિવસ હોવાથી ઉત્સાહ સાથે માણસમાં ધમાલ હોય તે સ્વાભાવિક હતું. સાંજે ચાર વાગ્યાના સુમારે ગામ તરફથી સંઘવી શ્રીનું સામૈયું થયું, રાત્રે સંઘવી–મંદિરમાં માનવમેદની બેશુમાર હતી, સંઘાળુઓ અને જોવા આવનારા ભાઈઓથી ચીકાર ગીરદીવાળે દેખાતો હતો. જ્યાં જુઓ ત્યાં આનંદ અને આનંદ જ પથરાયેલો દ્રષ્ટીગોચર થત, સંઘના દેરાસર માં પણ પૂજા–આંગી આદિ હોવાથી ત્યાં પણ સંગિત સહિત ભાવના બેઠી હતી. (આંહી કેના તરફથી જમણું, તેમજ કેટલી સખાવત, તે પાછળ જુદુંજ પ્રકરણ હોવાથી તેમાં આપવામાં આવશે. ) જમણપુર
પિષ શુદી ૩ ગુરૂવાર કુણઘેરથી જમણપુર પાંચ ગાઉ થાય, વચ્ચે ભલગામ અને ચંદ્રમાણે નામના બે ગામડાઓ આવ્યા હતા. આ બેમાંથી એકેય ગામમાં દેરાસર હેતા, ગામના માણસો હૃવારના સાત વાગ્યાથી સંઘપતિને જોવા માટે ગામને ગોંદરે આવીને બેઠા હતા, અને સંઘવીજીને જોવા માટે અધિરા થઈ રહ્યા હતા.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪૮ )
આ પાંચ ગાઉના પથ સધાળુઓને સહેજ આકરા લાગ્યા. અને તે સ્વભાવિક હતું. લગભગ દિવસના ખાર વાગ્યે સંઘ જમણપુર પહોંચી ગયા. આ ગામમાં જૈનેનાં માત્ર એજ ઘર છે અને એક હાનુ દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી ચંદ્રપ્રભુ છે. દેરાસર જરા જીણુ થયેલું છે. આ ગામમાં એક વિશાળ પ્રાચિન તળાવ છે, પરંતુ વર્ષો થયા આ તળાવની સંભાળ લેવામાં નહીં આવેલ હાવાથી અત્યારે ભગ્નસ્થિતિમાં પડયું છે. ગામની સ્થિતિ સારી ન ગણાય. મુખ્ય વસતિ ખેડૂત વની છે. પરંતુ લેાકેાપર નૂર નથી. સ ંઘને આંહી પાણીની મુશ્કેલી પડી હતી. સંઘનું પડાવ સ્થળ પણ સાધારણ હતું. સધાળુઓમાં તે ઉત્સાહ અપાર હતા. સંઘવી મંદિરમાં નિત્ય નિયમ પ્રમાણે બેઠક થઈ હતી અને પાણી વિગેરેની વાતા ચર્ચાઇ હતી. આઆએ રાત્રીના દશ વાગ્યા સુધી રાસ પણ ગાયા હતા. સંધના દેરાસરમાં પૂજા, આંગી, ભાવના પણ થઇ હતી. સંઘનું સામૈયુ પણ થયું હતુ ં અને વાજતે ગાજતે સંઘવીશ્રી દેરાસર દરશન કરવા ગયા હતા. ગામના ગરીમ લેાકેા અને આસપાસના ગામડાના ખીજા ઘણાંય અન્ય કામના માણસા સંઘ જોવાને આવ્યા હતા. અને રાત્રીના દશ વાગ્યા સુધી આનંદમય વાતાવરણ ફેલાઇ રહ્યું હતું.
હારિજ
પોષ શુદી ૪ શુક્રવાર.
આ ગામ આસ
જમણપુરથી હારીજ ત્રણ ગાઉ થાય. પાસના ગામડાઓના વેપારનું મથક છે. આંહી જૈનાના લગ
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૪ ) ભગ ૫૦ ઘર છે, એક ન્હાનું દેરાસર અને ઉપાશ્રય પણ છે. મૂળનાયક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ છે. પ્રતિમાજી ન્હાના પણ સુંદર છે. આ ગામમાં અનાજ અને ગોળને વેપાર સારે થાય છે. ગામ મોટું છે. પ્રજા જીવન ગામડા જેવું નિર્મળ ન ગણાય. અહીંના ખેડુત વર્ગની સ્થિતિ સાધારણ છે. આંહીનું તળાવ મોટું અને સારું છે. જમીન પણ રસદાર છે. એક જીના છે. આ જીનના ભવ્ય મેદાનમાંજ સંઘને પડાવ નંખાયે હતે. આ હારીજ ઘણું પ્રાચિન કહેવાય છે. પૂર્વે આ શહેર હતું. એવી લોકકથા અહીં પ્રચલિત છે. આ ગામમાં સંઘનો સત્કાર સાર થયે હતું. જેને લઈને આસપાસના ગામડાઓમાંથી અનેક માણસો સંઘ જેવાને આવ્યા હતા. આંહીના સામૈયાને, ઠાઠ ઘણે સારો હતે. શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી કુણઘેર ( તબીયત નરમ હવાના અંગે) રેકાઈ ગયેલા હોવાથી સામયામાં તેમના પ્રભાવની ન્યુનતા જણાતી, છતાં બીજા મુનિ મહારાજાઓ સારા પ્રમાણમાં હતા. આંહી પણ નિત્ય નિયમ પ્રમાણે સંઘના દેરાસરમાં આંગી આદિ થયેલું હતું, અને ગામના દેરાસરમાં પણ આંગીઓ ચડાવી હતી, રાત્રે ઘણાં શેઠીયાઓ મળવા આવેલા હોવાથી સંઘવી–મંદિર ઘણું રળીયામણું જણાતું હતું, સંઘવીયણ-મંદિરમાં પણ સારે આનંદ હતે. સ્ત્રીઓ મળવા આવતી અને રાત્રે ગીત પણ ગવાયાં હતાં. ગાવા આવનાર બહેનને રેજ લાણું પણ નિયમ પ્રમાણે થઈ હતી.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮ )
મુજપુર
પિષ શુદી. ૫. શનીવાર " હારીજથી મુજપુર પાંચ ગાઉ થાય, હારીજથી મુજ. પુર જતાં વચ્ચે એક નાનકડું ગામ આવ્યું હતું. આ ગામના ખેડુતોએ સંઘવીજીને સત્કાર હૃદયના ઉમળકોથી કર્યો હતે. આગળ જતાં રણની જમીન આવે છે. આને લેટીનું રણ કહે છે. આ રણ બહુ વિકટ નથી; માત્ર બે અઢી ગાઉનું જ છે. મુજપુર ઘણું પ્રાચીન ગામ છે. પૂર્વે તે મોટું શહેર હતું અને તેના અવશેષે અત્યારે પણ નજરે ચડે છે. ગામને પાદર ત્રણ તળાવ છે. વાવકુવા સારા પ્રમાણમાં છે. ગામ વચ્ચે એક ચબુતરે છે. તે લગભગ છ વર્ષને જુને હવાની ગામની અટકળ છે. અહીં એક ગોજારો કુવો છે તેને પણ લોકે પ્રાચીન કહે છે. આંહી જેન ભાઈઓના લગભગ પચાસ ઘર છે, અને એ ભાઈઓની સ્થીતિ સારી ગણુય બે દેરાસરે છે. એકમાં મૂળ નાયક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ બિરાજે છે. બીજામાં શ્રીગેડી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ મૂળનાયક છે, આ દેરાસરે કળાવાન છે, ઘાટ ઘણજ સારો છે, કારણું પણ ઠીક છે. આ ગામમાં સંઘને સારે સત્કાર થયે હતે પડાવસ્થળ છુટું છવાયું થઈ ગયું હતું. સામૈયાને ઉત્સાહ પણ સારો હતા અને આંગી ભાવના પણ ગામના તેમજ સંઘના દેરાસરમાં સારી થઈ હતી. શખેશ્વર
પિષ શુદી. ૬-૭-૮ મુજપુરથી શંખેશ્વર ચાર ગાઉથાય; અત્યારે આ ગામની સ્થિતિ ઘણીજ સાધારણ છે. માત્ર યાત્રાળુઓના આવરાજાવરા
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૫ ) ઉપજ ગામ નભી રહ્યું ગણાય. આઠથી દશ દુકાને વેપારીની છે. મુખ્ય વસ્તી રબારી-ઠાકરડાઓની છે. પ્રજાજીવન નિર્મળ નથી. ગીધન સાધારણ છે. ખેડુત વગની સ્થિતિ સાધારણ છે. જેનેના પાંચ સાત ઘર છે અને બે ધર્મશાળાઓ છે. ગત ચોવીશીના પ્રગટ પ્રભાવી શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું વિશાળ જિનમંદિર છે. આ પ્રતિમાજીને નીચે પ્રમાણે ઈતિહાસ છે. "
ગઈ ચોવીશીમાં આષાઢીશ્રાવકે આ પ્રતિમાજીને ભરાવ્યા અને ઘણે કાળ પોતે ભક્તિભાવે પૂજા કરી. ત્યારબાદ અસંખાતે કાળ એ પ્રતિમાજી ભરતક્ષેત્રમાં માનવોથી પૂજાઈ. પછી દેવતાઓમાં ભિન્ન ભિન્ન સ્થળે પૂજાઈ. ચંદ્ર-સૂર્યના વિમાનમાં અને ઇદ્રોએ પણ આ પ્રભાવિક પ્રતિમાજીને આરાધી. ત્યારપછી પાતાળપતિ નાગનાથ પાસે એ પ્રતિમાજી આવ્યાં, અને તેને ઘણો કાળ પૂજી, નમિ વિનમીએ પણ આ. પ્રતિમાજીને ઘણો કાળ આરાધી. ત્યારબાદ કૃષ્ણવાસુદેવનું અને જરાસંઘનું યુદ્ધ ભરતક્ષેત્રમાં થયું. તેમાં જરાસંઘે યાદ પર જરા-મંત્રબળથી મૂકી. આના બચાવ અથે નેમિકુમારે શંખનાદ કર્યો અને કૃષ્ણ-અઠ્ઠમનું તપ આદર્યું. તપના પ્રભાવે પાતાળવાસી દેવનું આસન ખળભળ્યું. દેવી પદ્માવતી પ્રગટ થયાં, અને કૃષ્ણને કારણ પૂછયું. કૃષ્ણ આ પ્રતિમાજીનો મહિમા સાંભળેલ હતો અને એનાં પ્રભાવેજ પિતાના લશ્કરની જરા દૂર થાય તેમ હતી, એટલે પ્રભુની પ્રતિમાજીની માગણી કરી. પાતાળમાંથી પ્રતિમાજી પ્રાપ્ત થયાં, અને કૃષ્ણ તેમની અનેક
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨ )
પ્રકારે વિવિધ પૂજા કરી, પાર્શ્વનાથ પ્રભુની એ પ્રતિમાજીના ન્હવણથી લશ્કરના જરા રાગ દૂર થયા. આંહી શંખનાદ કરેલા હાવાથી શંખપુર નામનું ગામ વસાવ્યું, અને ત્યાંજ આ પ્રગટ–પ્રભાવી શ્રી શંખેશ્વર પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી.
ત્યારબાદ તે ઘણેા કાળ વિત્યેા. હજારો વર્ષો વિત્યાં. માનવા ભક્તિભાવથી પૂજતા રહ્યા, અને કર્ણદેવના વખતમાં ૧૧૫૧ ની સાલમાં સજ્જન મત્રીએ આ તીના ઉદ્ધાર કરાવ્યા અને એક ભવ્ય પ્રાસાદ બંધાવી પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી, એ પછી તેરમા સૈકામાં ગુજરાતના મહામંત્રી વસ્તુપાળે વ માનસરના ઉપદેશથી આ તીર્થોના ઉદ્ધાર કર્યો, અને પુન: પ્રતિષ્ઠા કરી, ત્યારપછી સુભટશાહ નામના પ્રખ્યાત વેપારીએ, આ પ્રતિમા આરાધનથી પેાતાના ચારાએવા માલ પાછા મળતા, શ ંખેશ્વર આવી ખૂબ ભક્તિભાવે પ્રતિમાજીનુ પૂજન કર્યુ અને પોતે ઘણા વખત ત્યાં રહ્યો, અને છેલ્લો જીર્ણોદ્ધાર દુનશલ્ય રાજાએ કરાવ્યેા. આ રાજાનાં અંગે કાઢ હતા અને પોતે પ્રભુનુ` હૅવણ લેવાથી પેાતાના કાઢ દૂર થયા, તરતજ તેણે જૈન ધર્મ સ્વીકાર્યું અને પ્રભુના ભવ્ય પ્રાસાદ જે જીણુ થયેા હુતા, તેને પુન: સમરાવી ઉદ્ધાર કર્યો. ત્યારપછી ઔર ગર્ઝેમના શાહજાદા મહમદ આઝમશાહ, જે ગુજરાતના સુમે હતા તેણે આ સ ંખેશ્વર તિ પર હલ્લો કર્યો અને મંદિરને ઘેરી લીધું પૂજારીઓએ પ્રતિમાજીને સાંયરામાં છુપાવી દીધાં. સ્વેચ્છાએ મદિર તેાયું, ખીજા કેટલાંક
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
..........
શ્રી સખેશ્વરજીમાં સામૈયાના દેખાવ.
Pho. C. J. Shah.
આનંદ. પ્રેસ-ભાવનગર.
કુ ગિ. મ. યાત્રા. પૃ. ૫૩.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૫૩ )
ન્હાના પ્રતિમાજીને ખ'ડીત કરી તે ચાલ્યા ગયા, ત્યારપછી શ્રી મહાવીર પ્રભુની ૬૧ મી પાટે આવેલા શ્રી વિજયપ્રભસૂરિના ઉપદેશથી, શ્રી સ`ઘે આ મા પુન: સમરાવ્યું અને ફરી પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી, તે સત્તરમી સદીને અ ંતે થયેલું આ ઉજ્વળ કાર્ય આજ પણ ઝળકી રહ્યું છે અને હજારો માણસા યાત્રાએ આવે જાય છે, તેમજ પ્રતિવર્ષે આ તીના ઘણાં સ ંઘે પણ નિકળે છે, આ જીનાલયનેા, ગામના અને પ્રતિમાજીને આ પ્રમાણેના ઇતિહાસ છે.૧
સંઘ પાષ શુદી ૬ ને દહાડે આ પ્રાચિન તીને આંગણે આવ્યા અને એક વિશાળ ખેતરમાં પડાવ નાખ્યા આ અવ સરે એક ખેરાળુને સંઘ પશુ આવ્યા હતા. એ ખેરાળુના સંઘપતિ શેઠ ગેાપાળદાસ છગનલાલ તથા કારખાનાવાળાએ તરફથી આ સ ંઘનુ` સારૂ સામૈયુ થયું અને હજારો માણસની મેદની વચ્ચે શેઠ ગિનદાસ કરમચંદ અને તેમનાં ભાઈએ ઠાઠથી દર્શનાત્સવના વરઘોડા સાથે, દન કરવાને નિકળ્યા હતા.
સધી સાથે આવવા ખાતર અહીં મુનિમંડળ પણ સારૂ' ભેગું થયું હતુ અને એ સર્વાંના સમુદાયથી વરઘેાડા વધારે દીપી રહ્યો હતેા.
સંપૂર્ણ ઇતિહાસ જાણુવા હાય તા અમારા તરફથી પ્રગટ થયેલ શ્રી શ ંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ચસ્ત્રિ મંગાવેા. કિ. રૂા. ૧૫
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૫૪) સંઘ ત્રણ દહાડા અહીં રોકાયે હતે. ને દહાડે ખેરાળુના સંઘવી તરફથી આંગી–પૂજા અને ભાવના હતી, સાતમને દહાડે સંઘવીના વડીલભાઈ શેઠ સ્વરૂપચંદ કરમચંદ્ર તરફથી આંગી–પૂજા અને ભાવના હતી અને આઠમને દહાડે સંઘવીજી તરફથી આંગી-પૂજા અને ભાવના હતી. આંગીને ઠાઠ અજબ હતા, ભાવનામાં પણ હજારે માણસે એ વિશાળ ચોકમાં ભેગા થયા હતા અને એક મારવાડી ગૃહસ્થનાનાચની સાથે ભાવનાને રંગ ખીલી નિકળે હતા.
રાત્રે સંઘના પડાવમાં અને દેરાસરમાં બૈરાંઓ રાસ, ગીત આદી ગાતા અને એથી પણ વાતાવરણ ઘણું રળીયામણું લાગતું, તેમજ જરમનસિલ્વર, પિતળ આદિની વાટકીઓ, શ્રીફળ, સેપારીઓ વિગેરેની લ્હાણીઓ પણ થતી હતી.
આ ત્રણે દહાડામાં કચેરીને ઠાઠ બહુ ભવ્ય લાગતે, રેજ રાત્રે અનેક પ્ર ચર્ચાતા અને સાતમના દહાડે સંઘવી તરફથી રસ્તામાં ગામેગામ ટીપ વિગેરેની અડચણ ન પડે, તે માટે એક સારી જેવી ટીપ ઉભી કરવામાં આવી હતી. જેમાં નીચે મુજબ રકમ ભરાણી હતી: –
રૂ. ૧૫૦૦૦) સંઘવી નગીનદાસ કરમચંદ, રૂ. ૫૦૦૦) શેઠ સ્વરૂપચંદ કરમચંદ, રૂ. ૩૦૦૦) શેઠ મણીલાલ કરમચંદ, રૂ. ૨૫૦૦) શેઠ સવજીભાઈ રાજપાળ, રૂા. ૧૨૦૦) શેઠ ચુનીલાલ કમળશીભાઈ હળવદવાળા, રૂા. ૩૦૦) શેઠ ચુનીલાલ ખુબચંદ,
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ સિવાય બીજી હાની મોટી રકમ પણ ઠીક ભરાણી હતી અને કુલ રૂા. ત્રીશ હજાર ઉપર થયા હતા ! .. " અષ્ટમીના પૂનિત પ્રભાતે વાજાં, પ્રાંગધ્રાની પેલીસ ટુકડી, અને સમાજ સેવક મંડળના સૈનિક તથા શેઠના મોટા પુત્ર સેવંતીલાલ સાથે સંધને માનવ-સમુહ વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના સામૈયા માટે આનંદપૂર્વક સામે ગયો હતે. (મહારાજશ્રી, પોતાના શિષ્ય. વાચસ્પતી મુનિની તબીયત નરમ હોવાના અંગે પાટણ રોકાયા હતા.) લગભગ પિણ ગાઉ ઉપર સામૈયાએ વિસામે લીધે, ત્યાં મહારાજ શ્રીની ઉજજવળ એવી ભવ્ય મૂર્તિ શિષ્ય સમુદાય સાથે આવતી જણાઈ. વાજાં શરૂ થયાં અને મહારાજશ્રીનાં મંગલચરણે સના મસ્તકે નમ્યા. મહારાજે હદયથી ધર્મલાભ આપે અને સૈ ગામ તરફ ઉપડ્યા. ગામને પાદર તો માનવ-મેદની લગભગ ત્રણ હજાર ઉપરવટ થઈ હતી. આ માનવ–પુર દેરાસર તરફ ચાલ્યું. સામે વિજયનીતિ સૂરીશ્વરજી પણ આવ્યા હતા અને સાથે બીજા સાધુઓ પણ હતા. * દેરાસરમાં પહોંચ્યા, મહારાજશ્રી ચૈત્યવંદન કરવા બેઠા. જાણે કેમ શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ પ્રભુની હસતી પ્રતિમાજી સામે મહારાજની અંતરવાતે ઉકેલાતી ન હોય ! .. હાર વ્યાખ્યાન મંડપમાં માણસ સમાતું હતું. મહારાજશ્રી આવ્યા અને દેશના શરૂ કરી અને મહાવીર પ્રભુના જીવનની ઉજજવળ કથા રસમય શૈલીમાં જણાવી. ત્યારબાદ
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ર )
તીર્થં માળાનું મુહૂર્ત હતુ. સ સામગ્રી તૈયાર થઇ અને વિધિ સહિત શેઠના મોટા પુત્ર સેવ'તીલાલ અને તેમના પત્નાના કંઠમાં તીથૅ માળનુ આરાપણુ થયુ. આજ વખતે સભામડપમાં બેઠેલા હજારા માણસાએ શ્રી શ ંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ પ્રભુના જયનાદથી "ગગન ગજાવી મુકયુ' અને તીથૅ માળના પ્રસંગ સમાપ્ત થયા. આ પ્રસંગ વખતે પાલણપુર નિવાસી ભાઈ મણીલાલ ખુશાલચંદે એક વ્યાખ્યાન આપી શત્રુ જયના ઈતિહાસ જનતાને જણાવી, યાત્રાત્યાગના તપને મક્કમ રીતે વળગી રહેવા જણાવ્યું હતું.
પંચાસર
પાય શુદ્ધિ ૧૦ બુધવાર
શ ંખેશ્વરથી પ ંચાસર ત્રણ ગાઉં થાય. આ ગામ પણ ઇતિહાસ પ્રસિદ્ધ છે, પંચાસરની આસપાસના પ્રદેશ વીરભૂમિ ગણાય છે. આ ગામમાં મુખ્ય વસ્તી ચાવડા વંશથી ઉતરેલા નાડાદા રજપુતાની છે. તેઓના ધંધા ખેતી અને ઢારાનું પાલન છે. આ ગામમાં જેનેાના પંદરથી અઢાર ઘર છે, એક દેરાસર છે, મૂળ નાયક શ્રી મહાવીર પ્રભુ છે. દેરાસર ન્હાનું પણ સારૂ છે, એક ધર્મશાળા તથા એક ઉપાશ્રય છે. ગામનુ` સૃષ્ટિસાન્દ પણ સારૂ છે. ગામને પાદર એક તળાવ છે.
સંઘને પડાવ સ્થળ અહીં સારૂ મળ્યું હતું, અને ગામના જૈન ભાઈઓ તરફથી સંઘનું સામૈયું પણ ઉત્સાહભર્યુ થયુ હતુ. ગામના અન્ય વર્ગ પણ ભક્તિભાવે સંઘના દર્શોન કરવા આવી પહોંચ્યા હતા. તદુપરાંત નિત્ય-નિયમ પ્રમાણે
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
(40)
ગામના દેરાસરમાં આંગી પણ થઇ હતી અને સંધના દેરાસરમાં પણ આંગીભાવના આદિ ઉત્સાહપૂર્વક થયાં હતાં.
શાડા
પાષ શુદી ૧૧ ગુરૂવાર
પંચાસરથી દશાડા ચાર ગાઉ થાય, પરંતુ સંઘ, આજીમાં રહી જતાં વડગામ ગામના દેરાસરના દન કરવાને જવાના હૈાવાથી, એક ગાઉના ફેરા થયા હતા. વડગામ પ જીનુ ગામ છે. આંહીનું દેરાસર જુની ઢબનું સારૂ છે. મૂળ નાયક શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુ છે. આ ગામમાં મુખ્ય વસ્તી રજપુતાની છે. જમીન ઘણીજ રસાળ અને ઉપજવાળી છે. ગાયા ભૂંસા સારા પ્રમાણમાં છે. શ્રાવકાના માત્ર ચારજ ઘર છે.
દશાડા ગામ માટું છે. મુસલમાની રાજ્ય હાવાથી મુખ્ય વસતી મુસલમાનાની છે. ખેતી સારી છે. ગામને પાદર એક નાનું તળાવ છે. શ્રાવકાના ૫૦ ઘર છે અને એક દેરાસર છે. દેરાસર સાધારણ છે; પરંતુ મૂળનાયક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુના પ્રતિમાજી ઘણાં મનેારમ્ય છે. ધમ શાળા તથા ઉપાશ્રય પણ છે.
આ ગામમાં પણ પડાવ સ્થળ સારૂ મળ્યું હતું. સામૈયાના ઠાઠ ગામ પ્રમાણે સારા હતા. પાણીની સ્હેજ તંગી પડી હતી. આ ગામમાંથી બીજા ઘણાં માણસો સંધ જોવાને આવ્યા હતા, અને આખા દિવસ સંઘવી મંદિર પાસે તેમજ સંધના દેરાસર પાસે ગીરદી રહી હતી. આંગી-પૂજા અને ભાવના પણ એજ પ્રમાણે થઇ હતી.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮ ) માંડલ
પોષ વદી ૧૨-૧૩ દશાડાથી માંડલ ત્રણ ગાઉથાય. વચ્ચે એક જગદીસણું નામનું ૫૦ ઘરની વસ્તીવાળું સુંદર ગામડું આવ્યું હતું. આ ગામના ખેડુતે, સંઘપતિને જોવા માટે ટેળાં વળીને ગામને પાદર ઉભા રહ્યા હતા. માંડલ ગામ મોટું છે. કપાસના વેપારનું મથક હોવાથી અહી ૪૦૦ ઘર જૈનોના છે. ચાર દેરાસર છે. વાસુપૂજ્ય સ્વામીનું, આદિનાથ પ્રભુનું, શાંતિનાથ પ્રભુનું અને પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું. આમાં એક મોટું દેરાસર છે તે કારીગીરીવાળું –કળાવાન છે. સાત ઉપાશ્રય છે. જમીન સારી છે. આ ગામના ઉત્સાહી સ્વયંસેવક સંઘની સેવા સારી કરી હતી. કોઈ પણ સંઘાળુને પાલનાખવા પડ્યા નહોતા. એવી ઉતારાનો સગવડો અને માંની ઓરડીઓમાં કરી હતી. અમુક પાછળથી આવેલા સંઘાળુઓને પાલ નાખવા પડયા હતા. અહીનું સામૈયું ઘણું સરસ નિકળ્યું હતું. પાટણથી અહી સુધીના સામૈયામાં આ માંડલનું સામૈયું જ વધી જાય. માંડલના સ્વયંસેવકની વ્યવસ્થાશક્તિ ઘણું સુંદર હતી. આંહી સંઘમાંથી વડી દીક્ષા અપાઈ હતી. તેમજ વિજય નેમિસૂરીશ્વરજીનું મહત્વ પૂર્ણ વ્યાખ્યાન પણ થયું હતું. બંને દિવસ સંઘના દેરાસરમાં તેમજ ગામના દેરાસરમાં આંગીઓ રચાઈ હતી. આંહી એક જેન લાયબ્રેરી છે તે પણ સારી અને મેટી છે. ઉપરીયાળા
પિષ સુદી ૧૪-૧૫ માંડલથી ઉપરીયાળા છ ગાઉ થાય. વચ્ચે માલણપુર,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૫૯ )
હાથીપરૂં, અને નવરંગપરૂં નામના ત્રણ નાનાં ગામડાઓ આવે છે. આ ત્રણે ગામને પાદર ગામના લેાકેા ઉલટભેર સંઘ જોવાને ઉભા હતા; અને આતે શેઠીયા છે કે ભગવાનના અવતાર છે. ” એમ કથી રહ્યા હતા.
66
ઉપરીયાળા એ વીરમગામની બાજુમાં આવેલુ એક જૈન તીથ છે. આંહી એક દેરાસર છે. તીર્થપતિ શ્રી ઋષભદેવ સ્વામિનું ભવ્ય અને મનેાહર ખિમ આ દેરાસરમાં બિરાજી રહ્યું છે, આંહી સંઘ જોવાને આસપાસના ગામડાઓ માંથી અને વીરમગામ, અમદાવાદ આદિ સ્થળેથી હારી માણસે। ઉતરી પડ્યા હતા, લગભગ પાંચ હજાર માનવ– સમૂહના મેળા ભરાયા હતા. આ ગામમાં શ્રાવકેાનાં બેથી ત્રણજ ઘર છે. આ તીર્થ ના સઘળા વહીવટ વીરમગામવાળા કરે છે. આંહી સંઘની વ્યવસ્થા જાળવવા માટે શ્રી વીરમગામ નું સ્વયં સેવક મંડળ આવ્યું હતું અને એ લેાકાએ વ્યવસ્થા સારી જાળવી હતી. સામૈયામાં બજાણાના દરખારશ્રી સામે આવ્યા હતા. એટલે સામૈયાના રંગ બહુ સારા દિવ્યેા હતેા. અને ધર્માનુરાગી ભાઈઓના પ્રેમમાં ઉત્સાહ આવ્યા હતા. ઓ ગામ અજાણા દરબાર સાહેબના તાખે છે. વીરમગામથી ઘણાં વેપારીઓએ આંહી અગાઉથી આવીને પરચુરણ સામા નની મેળા માફક દુકાના માંડી હતી તેમજ એ દહાડા સુધી સાને અપાર આનંદ મળ્યા હતા. આંહી સંઘવીશ્રી તરફથી સંઘમાંના પાલેા, ગાડા, માણસા, સાધુ-સાધ્વીએ વિગેરે ની ગણત્રી થઇ હતી. અને ઉપરીયાળા સુધીમાં ૧૨૫ સાધુ
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૦ )
મહારાજે ૧૮૬ સાધ્વીજી મહારાજ એટલે કુલઠાણું ૩૧૧ જૈન યાત્રાળુઓમાં ૭૦૦ પુરૂષ અને ૧૮૦૦ સ્ત્રીઓ થઈ કુલ માણસો ૩૫૦૦) ૩૨૫ ગાડાઓ ૧૦ પિલીસ તથા સ્વાર ધ્રાંગધ્રા શહેરના. જેમાં પાયદળ ચાલનારા અને ચાર ઘેડેસ્વાર. પ૭ કુણઘેરીયા તરવારવાળા ચાર બીજા બંધુકેવાળા અને ત્રણ ખાનગી રાઈફલવાળા. આ પ્રમાણેની ઉપરીયાળા મુકામે ગણત્રી થઈ હતી. અજાણ
પોષ વદી. ૧ મંગળવાર ઉપરીયાળાથી બજાણા ચાર ગાઉ થાય. આ ગામમાં એક દેરાસર છે. મૂળનાયક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ છે. લગભગ ૧૨૫ ઘર જેનેના છે. ગામ સારું અને મોટું છે. એક મેટા તળાવના કાંઠે જ સંઘને પડાવ નંખાયે હતે. આંહી સંઘમાં એક પાલ સળગી જતા એક બાઈને સહેજ ઈજા થઈ હતી. સામૈયું વિગેરે ઘણા ઠાઠથી થયું હતું. અખીયાણ
પિોષ વદી ર બુધવાર. બજાણાથી અખીયાણું ચાર ગાઉ થાય. આ ગામમાં જેનનું ઘર કે દેરાસર કહ્યું છે નહી. ગામ પણ ન્હાનું છે. અખી. ચાણામાં સંઘને પડાવ ઘણે સરસનંખાયા હતા. સંઘની મંદીરમાં અને દેરાસરમાં રેજ કરતા ધમાલ વિશેષ હતી. રાત્રે ગામમાંથી ખેડુતોની સ્ત્રીઓ આવી હતી. અને સંઘવીયણના દર્શન કરી હલકભર્યા રાગે એકબે રાસ ગાયા હતા. આહા ! સંઘની આ ભવ્યતા સામાન્ય વર્ગનાં હૃદયમાં પણ કેટલી ભકિત પેદા કરે છે !!
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬
).
મેથાણુ
પિષ વદી ૩ અરવારઅખીયાણથી મેથાણ ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે “સરવાલ” નામનું એક ગામડું આવે છે, આ ગામડામાં એક શીખરબંધ દેરાસર છે. મૂળ નાયક શ્રીવાસુપૂજ્ય સ્વામી છે. શ્રાવકનું માત્ર એક જ ઘર છે, પરંતુ ગામના પટેલે વાજતે ગાજતે સંઘવીશ્રીનું સામૈયું કર્યું હતું. અને સંઘવીશ્રી તથા તેમના બંને પુત્રો દર્શનાર્થે ગયા હતા. આ ગામમાં વસતા શ્રાવક ભાઈઓએ સંઘની યથાશક્તિ સેવા બજાવી હતી. બાકી ગામના માણસેના ઉત્સાહને તે પારજ ન હતું. અહીથી ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટની હદ શરૂ થઈ હતી.
મેથાણમાં જેનેનાં ત્રણ ઘર છે. પરંતુ દેરાસર નથી. ગામ સાધારણ છે. ખેડુતો દુઃખી હોવાથી ગામ પડી ભાંગ્યા જેવું જણાય છે. રાજગઢ
પિષ વદી ૪ શુક્રવાર મેથાણથી રાજગઢ ૪ ગાઉ થાય. વચ્ચે-ગાળા નામનું એક ન્હાનું ગામડું આવે છે. [ સંઘને પડાવ પહેલા આહી નક્કી થયે હતે.] આ ગામમાં જેનેના ત્રણ ઘર છે અને એક ન્હાનું શીખરબંધ દેરાસર છે. મૂળ નાયક શ્રી શાંતિનાથપ્રભુ છે. ગામ સાધારણ છે. - રાજગઢ હમણું નવું વસેલું ગામ છે. અહીં સંઘને પાણની બહુ હાડમારી વેઠવી પડી હતી. આ ગામડું એક ધાર૫ર આવેલું છે. જેનેના ઘર દેરાસર નથી.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨ )
ધ્રાંગધ્રા
પાષ વદી ૪-૫-૬ ·
રાજગઢથી ધ્રાંગધ્રા ત્રણ ગાઉ થાય. રસ્તામાં યાત્રાળુએને સામૈયામાં હાજર રહેવાની સુચના કરેલી હોવાથી યાત્રાળુઓના ગાડાએ ધ્રાંગધ્રાના પાદરમાં જ ઉભા રહ્યા હતા. અને સઘળા યાત્રાળુ આ સામૈયામાં હાજર રહેવાને તૈયાર
થયા હતા.
આ ભવ્ય સઘના સમાચાર સારાએ કાઠીયાવાડમાં વાયુવેગે પ્રસરેલા હેાવાથી, ધ્રાંગધ્રા મુકામે આસંઘ પહેોંચ્યા તે અગાઉ,વઢવાણુ–રાજકોટ-મારખી-ભાવનગર-જામનગર જુનાગઢ–વેરાવળ-થાન–ચેોટીલા-લખતર-તેમજ
ગુજરાત
તરફથી
અમદાવાદ-પાટણ-વીરમગામ-મેસાણા આદિ ગામામાંથી, પુષ્કળ માણસા ધ્રાંગધ્ધે સધના દર્શનાર્થે આવ્યા હતા. આ જોવા આવેલા માણસેાની સંખ્યા લગભગ પાંચ હજાર ઉપરની હતી. માણસાનાં ટાળેટોળાં માર્ગમાં ગામથી અડધા ગાઉ દૂર આવીને ઉભા હતાં. અને હરઘડીએ સઘાળુ ભાઇઓને પૂછ્યા કરતા કે—“ શેઠ કયારે આવશે ? ” ત્યાં શેઠ પણ આવ્યા. અને એક જગ્યામાં સામૈયામાં તૈયાર થવા માટે ઉતર્યો. ત્યાં આચાર્ય મડ઼ારાજશ્રી પણ આવી પહેલુંચ્યા. અને સામૈયામાં જવાની તૈયારીઓ થવા લાગી. ઘેાડી વારે સંઘના સત્કાર કરવાને દિવાન સાહેબ શ્રી માનસિંહજી બહાદુર તથા ધ્રાંગધ્રા સંઘના આગેવાના, તેમજ રાજ્યના બીજા અમલદારો વિગેરે આવ્યા અને વરઘેાડાની તૈયારીઓ થવા લાગી.
-
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૩ ) - ગામથી એક માઈલ દુરથી વરઘોડો ચડવાને હેવાથી
બેએક માઈલ સુધી સડકપર બને બાજુ વરા માણસોની હાર ખડી થઈ ગઈ હતી.
વરઘોડામાં પ્રથમ સંઘવીશ્રીને નિશાન કે હતુંત્યાર પછી સ્ટેટનું વિશાળ મિલિટરી બેન્ડ હતું. એની પાછળ સ્ટેટના પાયદલ સૈનિકની સશસ્ત્ર એક ટુકડી હતી. પાછળ કાઠીયાવાડના પાણીદાર ઘોડાઓ નચાવતા સ્ટેટના સ્વારે હતા. ત્યાર પછી કુણઘેરીઆ ગુર્જરવીરે તેની પાછળ ઘેડાગાડીઓની લાંબી કતાર અને શણગારાયેલા સાંબેલાઓ પાછળ સંઘવીજીને સુંદર સીગરામ ચાલતો હતે. એની પાછળ ધ્રાંગધ્રાના સ્વયંસેવકેની વિશાળ ટુકડી હતી. ત્યારબાઢ સંઘપતિની પુત્રી શ્રીલાવતીબહેન સાંબેલા તરિકે ભી રહ્યા હતા. આની પાછળ પાટણના પચાસ લીંટીયરની ટુકડી હતી; આ પછી વળી સ્ટેટનું એક સુંદર બેન્ડ હતું. અને પાછળ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી, આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજય નીતિસૂરીશ્વરજી આચાર્ય શ્રી ઉદયસૂરિજી, આચાર્ય શ્રી દર્શનસૂરિજી પં. શ્રી ભક્તિવિજયજી તેમજ બીજા મુનિમંડળ સહિત લગભગ પિણે સાધુમહારાજાઓને વિશાળ સમુદાય ચાલ્યા જતે હતે. ત્યાર પછી સંઘવજી અને તેમના બંને ભાઈઓ તથા કુટુંબ, તેમની બાજુમાં ધાંગધ્રા
સ્ટેટના દિવાન સાહેબ તથા અન્ય અમલદારો ત્યારબાદ ધ્રાંગધ્રાના આગેવાન જૈન ગૃહસ્થ, અને ભાવનગર, જામન
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૪ ). ગર, વેરાવળ આદિ ગામેના શેઠીયાઓ. આ ઉપરાંત સંઘના તેમજ બીજા જોવા આવેલા ભાઈઓની અપાર સંખ્યા હતી. આ વરઘેલાની લંબાઈ એટલી વિશાળ થઈ હતી કે જાણે કોઈ નદી મંદ મંદ ગતીએ વહી રહી ને હૈય! આ વરઘોડો રેલ્વે પુલ વટાવીને ગામના દરવાજા પાસે પહે, ત્યાં ટેટને મદમસ્ત હાથી ઉભે હતું, અને તે પર સૂવર્ણજડીત અંબાડી શેભી રહી હતી. આ હાથીપર સંઘપતિના બંને પુજે સેવતીલાલ તથા રસિકલાલ પ્રભુજીની પ્રતિમા લઈને બેઠા. અને એ હાથી વરઘોડા સાથે લીધું. પાછળ સંઘવી શ્રીના પત્ની કેસર બહેન અને સ્ત્રીમંડળ સાધ્વીશ્રીઓના સમુદાય સાથે ચાલી રહ્યા હતા. - સંઘની આવી મહાન ભવ્યતા નિરખી જેનારા ભાઈએના હૈયામાંથી અચાનક બોલાઈ જવાતું કે –“આ સંધ નથી પણ ઈંદ્રની સ્વારી છે.” કઈ વળી કહેતું કે, “આ તે વસ્તુપાલ તેજપાળને જ અવતાર છે. સંઘપતિ તમે ઘણું છો” અને આવા અનેક કાર્યો કરે ! ! “વળી કોઈ તે ત્યાં સુધી બોલી જતા કે – આ સંઘપતિ તે સ્વ
ને દેવ છે.” વળી કોઈ બીચારા આવી ભવ્યતાના ખર્ચને ખ્યાલ નહી બાંધી શકવાથી એમ પણ કથી લેતા કે – “ભાઈ! એને તે લક્ષ્મી દેવી સહાયમાં છે. મોઢે માગ્યા રૂપિયા એને મળી રહે છે. પછી આ ખર્ચ શું કામ ન કરે?” આ પ્રમાણે અનેક ભાઈઓ હૈયાના સુર છેડી રહ્યા હતા અને
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
( 34 )
ઘણાંયના હૃદયમાં, આવા સંઘની યાત્રાને લાભ ન લઈ શકેવાથી, પોતાના જીવનપર ધિક્કાર પણ વધુટતા. ત્યારે ઘણાં ભાઇએ હર્ષાશ્રુ સહિત પોતાના પ્રેમ પણ પ્રગટ કરી રહ્યા હતા. ધીરે ધીરે સામૈયું ગામમાં ગયું અને અને દેરાસરાનાં દન કરી, પડાવ સ્થળ તરફ વળ્યું. દિવાન સાહેબ પણ દેશસર સુધી સાથેજ રહ્યા હતા. ધ્રાંગધ્રાંના તમામ ધારી રસ્તાઆ ધ્વજા પતાકાથી શણગાર્યા હતા. અને ગામના માણસા પણુ, કાઇ મેડી માથે તેા કેાઈ છાપરા માથે તેાકેાઇ ઝાડ ઉપર એવી રીતે ચડી ચડીને આ ભવ્ય એવા વિશાળ વરઘેાડા જોઈ રહ્યા હતા.
સંઘના પડાવ દરખારશ્રીના વિશાળ જીનના પ્લોટમાં રાખવામાં આવ્યા હતા. રાજ્ય તરફથી આ જીનની જગ્યા સાફ-સ્વચ્છ કરાવી હતી અને રાજ્યના તંબુઓ ત્યાં ઉભા કરવામાં આવ્યા હતા. (રાજ્ય તરફથી તબુએ રાવટીઓ તેમજ ખીજા ઘણાં સામાનની પહેલેથીજ સંઘવીશ્રીને મદદ મળી હતી ) આ પડાવ સ્થળમાં રાજ્ય તરફથી એક મેટા શમીઆણ્ણા પણુ ખડા કરવામાં આવ્યા હતા. અને સંઘનાં પડાવમાં ખાસ વિજળી બત્તી (ઇલેકટ્રીક) પણ ગાઠવી હતી. ઉપરાંત ધ્વજા પતાકાથી આખા પડાવ ઝળહળી રહ્યો હતા. આવા ભવ્ય મેદાનમાં શ્રી સંઘે ઉતારા કર્યાં.
શ્રી સંઘની શુભ પધરામણીની ખુશાલીમાં શ્રી ધ્રાંગધ્રા
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬
)
નરેશે નીચે પ્રમાણે પૂણ્યકર્મના ફરમાને બહાર પાડી, ' પિતાના હદયને અને શ્રીસંઘ પ્રત્યેના પિતાને પ્રેમને સર્વને સાક્ષાત્કાર કરાવ્ય:--
– ફરમાન – ૧ આ રાજ્યના કેદીઓની દરેકને એક માસની કેદની સજા માફ. અને એક માસના કેદીઓને મુક્ત કરવામાં આવે છે.
૨ જ્યાં સુધી આ શ્રી સંઘ અત્રે રહે ત્યાં સુધી કેઈએ પણ આ શહેરમાં પશુ વધ કરે નહીં. તેમજ કોઈપણ વિદેશીને તેની ખાસ અગત્ય હોય તે પણ તેને આ સ્થળેથી તે મળી શકશે નહીં.
ધ્રાંગધ્રા નરેશને આ ધર્મપ્રેમ અનહદ ગણાય. પૂર્વના રાજાઓનું સ્મરણ કરાવતા વીરનરેશોનું સંઘ પ્રત્યે આવું માન અને આટલે અગાધ પ્રેમ, ખરેખર પ્રશંસનીય છે.
બીજે દિવસે રવિવારે બપોરે ત્રણ વાગ્યે સંઘના પડાવ સ્થળે રાજ-શમિયાણામાં માનપત્રના મેળવડાને પ્રસંગ હતે. આ પ્રસંગે ધ્રાંગધ્રા નરેશ શ્રી પિતે તેમજ મંત્રીવર માનસીંહજી, તથા રાજકર્મચારીઓ વિગેરે આવવાના હતા, એટલે રાજ્યના માણસોએ આ સભામંડપની જગ્યાને સ્વચ્છ કરી વિશાળ જાજમ પાથરી તે પર એક સુંદર ગાલીચ બીછાવી, બે બાજુ ગાદી તકીયાઓની હારે ગોઠવી દીધી અને પાછળના ભાગમાં ખુરશીઓ વિગેરે વ્યવસ્થિત રીતે ગોઠવી દીધું હતું. દરબારશ્રીને બેસવા માટે એક સૂવર્ણની હીરા જડીત બહુ
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૭ ).
મૂલ્ય રંગ બેરંગી મીનાકામવાળી ખુરશી પણ ગોઠવવામાં આવી હતી. આ દિવ્ય પ્રસંગને લાભ લેવા પુષ્કળ માણસે શમિયાણાની આસપાસ ચીકાર ગોઠવાઈ ગયા હતા અને અરેબર નિયત કરેલા સમયે દરબારશ્રી પધાર્યા. સાથે દિવાન સાહેબ તથા રાજકર્મચારીઓ પણ હતા. - આ મેળાવડાનો લાભ લેવા અમદાવાદથી માનવંતા શેઠશ્રી માણેકલાલભાઈ મનસુખભાઈ પણ પધાર્યા હતા. ભાવનગરથી શેઠ કુંવરજી આણંદજી તેમજ બીજા સંભાવિત ગૃહસ્થ પણ પધાર્યા હતા, આ સિવાય બીજા ગામના શેકીઆઓ પણ આવ્યા હતા. દરબારશ્રીને, સંઘવી તથા તેમના ભાઈએ હારથી મંડપમાં સન્માન સહ લઈ આવ્યા અને નામદાર મહારાજાશ્રી રાજા સાહેબ સુવર્ણ સિંહાસન પર બિરાજ્યા. આ પ્રસંગમાં માત્ર જેનેજ હતા એમ નહોતું. હિંદુ, પારસી, ખ્રિસ્તી, મુસલમાન વિગેરે તમામ વર્ગના ભાઈઓ આવ્યા હતા અને કાર્ય શરૂ થયું. શરૂઆતમાં વઢવાણ નિવાસી કવિ મનસુખલાલ ડાહ્યાભાઈએ મંગળાચરણ કર્યું. ત્યારબાદ કવિ રસીકે મધુર રાગમાં બે કાવ્ય ગાઈ સંભળાવ્યા. તે કાવ્યો નીચે આપવામાં આવે છે – કવિ મનસુખભાઈએ ગાયેલું મંગળાચરણ:
(શહેર ધ્રાંગધે ધામધુમ છે, દસેજ દીવાળી.) સંઘે સ્નેહથી તંબુ તાણીયા, ભવિ પ્રાણીયા,
તક જાણી આ કરે ભક્તિ રસાળી- શહેર પ્રાં,
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૮ )
પાટણપુરી પવિત્ર પ્રમાણે, સવાસો જિનચૈત્ય જ્યાં જાણે ,
નગરી જૈનપુરી જ માને, પંચાસર પાર્શ્વની પડિમા પ્રેમથી, ત્યે ત્યાંહીનિહાળી–પ્રાં, એ શુભ પાટણપુર વાસી, શેઠશ્રી શાણા ઉલ્લાસી;
રસીયા જિનધર્મ અભ્યાસી, ઉજમણું કીધું મોટા ખર્ચથી, કરી જાહેરજલાલી. શહેર પ્રાં, કરમચંદ શેઠ સુભાગી, સુપુત્ર તસ ત્રણ ધર્મરાગી,
લગની યાત્રાની લાગી, સ્વરૂપ-નગીન-મણિ ભાઈઓની, જુઓ ભક્તિ રસાળી. ધ્રાં, નગીનભાઈ શેઠ રંગીલા, સોહે સંઘવીજી રસીલા;
- ધર્મે છે જરી નહિ ઢીલા, લીલા લહેરથી લક્ષ્મી વાપરે, આતમ અજવાળી.–શહેર પ્રાં, સંઘ મહા કાઢી પ્રીતે, શંખેશ્વર જઈ શુભ ચિત્તે,
ઉપરિયાળેજ ખચિતે, આદિજિકુંદને ભેટી ભાવથી, ભવરાશી ટાળી –શહેર પ્રાં, કૃપા કરી અંહિ પધારી, સંઘની વિનંતિ સ્વીકારી
શાસને શોભાને વધારી, સંઘને મહામેળો જોવા આવીઆ, જન બહુ પુન્યશાળી -પ્રાં સાધુ સમુદાય સારે, અધિક શત પંચથી ધારો,
સુધર્યો જેમાં જન્મારો,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૬૯ )
જેણે જોયું નહિ તે કરે ઓરતે, સુણ વાત આ હાલી–ધ્રાં, રાજયે કરી મદદ મઝાની, રૈયાસત ઉતારાની
શોભા વધી સામૈયાની, ધન્ય! ધન્ય! ધ્રાંગધ્રા નૃપતિ! ધન્ય છે, કરી ભક્તિ રસાળી. દવાનજી સાહેબ શાણા, આવ્ય સંઘ બહુ હરખાણા;
ઉત્તેજન આખ્યા મઝાના, સગવડે દઈ નેહે વધારી સ્ટેટની, બહુ જાહોજલાલી–ધ્રાં, સામૈયું શેભે ભારી, હાથી અંબાડી સારી;
નીરખે નરનારી અપારી, રસીક-સેવન્તી બધુ ખંતીલા, બેઠા પુન્યશાળી–શહેર પ્રાં, એન્ડ વાજાઓ ભારી, ટુકડી ત્રણ મન હરનારી,
ગાવે ગીત લલકારી, સામૈયે હે મોટર પાલખી, બહુ બગીઓ રૂપાળી–ધ્રાં, ધન્ય ! ધન્ય ! ધ્રાંગધ્રાવાસી, સફળ શ્રી સંઘ ઉલ્લાસી;
ભક્તિ કીધી બહુ ખાસી, વૈયાવચ્ચ કીધી ભારે ભાવથી, દિન રાત ગાળી.–શહેર પ્રા. મહેનત બહુ મેટી લીધી, સંઘની ભક્તિ બહુ કીધી,
જમણે નવકારશી દીધી, ભકિતમાં રસિયા ભવિયા, કેકે તે નિદ્રા પણ ટાળી–શ. ધાં. ધ્રાંગધ્રા સંઘ સંઘભક્તિ, રૂડી કરે ફેરવી શકિત;
થઈ છે જેયાની જુક્તિ,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૦ )
ભાગ્યે ભવિક જન જાણજે, મળી ઘડી લટકાળી–શહેર ધબ મંગળકારી આ મેળે, પુન્ય અહિં થયે ભેળે;
જોતાં હું તે થયે ઘેલે, ઘરઘર મહેમાને બહુ આવીયા, હશે કોકજ ખાલી-ધાં. સંઘ તે ભસર જાશે, ધીમે ધીમે ઉલ્લાસે,
મહાવીર પ્રભુ દર્શન થાશે, જાશે જુકિતથી ગઢ ગીરનાર, છરી” વળી પાળી–ધ્રા ને મીશ્વર દર્શન કરશે, ગીરનારે મનડાં કરશે,
ભવિયાં ભવજળથી તરશે, ભવની ભ્રાન્તિને સર્વે યાત્રિકે, દેશે ઝટ ટાળી.–શહેર પ્રાં, લાખના લેખાં આમાં, ગણતાં મનસુખ મુંઝા મા .
સુણ્યો નથી આ સંકામાં, કુમારપાળાદિ પૂર્વના સંઘની, યાદી આ આલી –શહેર પ્રાં,
કવિ રસિકે ગાયેલાં કાવ્ય (સાખી). જય જય જિનશાસનતણી, બલિહારી જગમાંહ જે આગમથી સાંભળ્યું, તે પ્રત્યક્ષ જણાય. ૧ શ્રી ભદ્રેશ્વર તીર્થને, સંઘ સરસ સહાય આવ્યા ધ્રાંગધ્રા નયર, જ્યાં સન્માને રાય. ૨ તેહ બીના શી વર્ણવું, મુખથી કહ્યું ન જાય; તે પણ ધર્મ પ્રભાવના, કારણ ખ્યાન કરાય. ૩ ધન્ય ધરા આ નયરની, ધન્ય ધન્ય દરબાર ધન્ય દિવાનજી આપને, કીધો સંધ સત્કાર. ૪
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭ )
ધન્ય પ્રજા આ શહેરની, કર્યું સંઘ સન્માન અવર જને એ નિરખતાં, કરે આત્મ કલ્યાણ. ૫
કવાલી. પ્રભાવક જૈન શાસનના, અમર હો સંઘવી પ્યારા; વિજય પામે સકળ ઠામે, અમારી આંખના તારા. ૧ ચલાવ્યો સંઘ પાટણથી, અજબ શભા સહિત આપે પધાર્યા શહેર પ્રાંગધે, અમર હે સંઘવી પ્યારા. ૨ તમારા દાન મહિમાથી, સુગંધી ધર્મની મહેકી; ઘણું જીવને જીવનદાતા, અમર હે સંઘવી પ્યારા. ૩ ઉમંગી રાજવી પોતે, વળી દીવાન પણ તેવા; કરે સન્માન બહુ સારું, અમર હે સંઘવી પ્યારા. ૪ બધે રાજા અને દીવાન, કદાપિ હોય આ જેવા; અને એ સાથ તુમ સરીખા, અમર હે સંઘવી પ્યારા. ૫ વિજય જિનધર્મને હોવે, પૂરવ કાળે હતે જે બતાવી એહની ઝાંખી, અમર હો સંઘવી પ્યારા. ૬ હદયમાં જે ભરેલું છે, ઉચરતાં અંત ના આવે, રસિક તોયે બધા બેલે, અમર હે સંઘવી પ્યારા. ૭
મંગળાચરણ થઈ રહ્યા બાદ નામદાર રાજસાહેબની આજ્ઞા મેળવીને તેઓ સાહેબને આપવાનું સંઘવી તરફનું માનપત્ર શેઠ નગીનદાસે વાંચી સંભળાવ્યું અને ત્યારપછી ધ્રાંગધ્રા મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ તરફથી આપવાનું માનપત્ર.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૨ ) ભાઈ ડુંગરશી હરિલાલે વાંચી સંભળાવ્યું. ત્યારબાદ કેટલીક બીજી ભેટ સાથે સંઘવીનું માનપત્ર ત્રણે બંધુઓએ નામદાર રાજાસાહેબને અર્પણ કર્યું, અને ધ્રાંગધ્રાના સંઘનું માનપત્ર સંઘના આગેવાને નામદાર રાજાસાહેબને અર્પણ કર્યું, તે બને માનપત્રો આ નીચે આપવામાં આવ્યા છે.
૩૦ તત્સવઅખંડ ઐશ્વર્ય સંપન્ન, ઝાલાકુળ શિરોમણિ, નેક
નામદાર મહારાજાધિરાજ, મહારાણા શ્રી સર ઘનશ્યામસિંહજી સાહેબ બહાદુર
જી. સી. આઈ. ઈ, કે. સી. એસ. આઈ. મહારાજા રાજાસાહેબ, સંધ્રાંગધ્રા નેક નામદાર મહારાજા સાહેબ
અમે ગુર્જર દેશમાં અણહીલપુરપત્તનના નિવાસી શા. સ્વરૂપચંદ કરમચંદ, નગીનદાસ કરમચંદ અને મણિલાલ કરમચંદ એ બંધુઓની ત્રિપુટી આપ નામદારશ્રીએ અમારા કચ્છદેશની યાત્રા કરવા કરાવવાના શુભ સંક૯પ નિમિત્તે શ્રી સંઘની ભકિત તથા સેવા કરવાના અવસરે અને અનેક પ્રકારની તંબુઓ, રાવટીઓ, રસાલાના સ્વારે, પિલીસે વિગેરેની મદદ આપીને તેમજ અનેક પ્રકારની સગવડતા કરી આપીને અમને અમૂલ્ય ઉત્સાહ આપે છે તે માટે અમે આપ નામદારશ્રીને અને આપના ગુણજ્ઞ અમાત્ય રાજરાણુ
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૩ ). શ્રી માનસિંહજી સાહેબને ઘણોજ ઉપકાર માનીએ છીએ. એવા ઉત્તમ દીવાન મેળવવામાં આપે ઘણું ઉંચા પ્રકારની મનુષ્ય પરિક્ષાને અનુભવ આપે છે. આ શુભ અવસરે અમે કૃતજ્ઞતા અને વિનયપૂર્વક આપ નામદારના અને મે દીવાન સાહેબના અનેક પ્રકારના ગુણાનુવાદ કરી અમારા હર્ષોલ્ગાર પ્રદર્શિત કરવા માટે આ અભિનંદનપત્ર અર્પણ કરીએ છીએ, તે સ્વીકારી અને કૃતાર્થ કરશે.
આપના ઉત્તમ રાતે જેને સાથે સંબંધ પરાપૂર્વથી અસ્મલિત ચાલ્યો આવે છે, તેને આપ નામદારશ્રીએ વૃદ્ધિગત કરી કેઈ પણ જાતિ કે સંપ્રદાયના ભેદ રહીત અમે જેનેને અનેક પ્રકારની મદદ અને આશ્રય આપી આભારી કરે છે તે જાણી અમને અપ્રતિમ આનંદ થાય છે.
આવા મહાન રાજ્યમાં આપનામદારશ્રી આપની પ્રજાનું પુત્રવત પાલન કરે છે, અને તેમની ધાર્મિક, ઔદ્યોગિક અને આર્થિક ઉન્નતિ અર્થે વ્યાપાર, ઉદ્યોગ, ખેતીવાડી, કેળવણી વિગેરે દરેક દિશામાં પ્રગતિ કરી છે, વળી આધિવ્યાધિના નિવારણ માટે દરેક મહાલેમાં ઔષધશાળાઓ, સ્કુલે, પાઠશાળાઓ, પુસ્તકાલ, હસ્પીટલો, અનાથાશ્રમે અને પાંજરાપોળ સ્થાપન કરીને તેમજ દરેક ધર્મની સંસ્થાઓને આશ્રય આપીને સર્વ ધર્મની પ્રજાના આશીર્વાદ મેળવ્યા છે એમ કહેવામાં અમે કાંઈપણ અતિશયોક્તિ કરતા નથી, એટલું જ નહિ પણ દુભિક્ષ જેવા વિષમ પ્રસંગે મુંગા પ્રાણીઓની રક્ષા કરી ધર્મને બહાને થતી પ્રાણી હિંસાને ઉછેદ કરવામાં આપ નામદારે પહેલ કરી
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૪ )
છે અને હરામી હલાલી માણસે પરહદમાં પશુઓ લઈ ન જાય, તે માટે સર્ણ પ્રતિબંધ કર્યો છે. આવા અનેક શુભ કાર્યો માટે આપ નામદારને ઘણેજ ધન્યવાદ ઘટે છે.
અમારે સંઘ શ્રી શખેશ્વર, ઉપસ્થિાળા વિગેરે તીર્થોની યાત્રા કરી અહીં આવતાં આપ નામદાર સાહેબે તથા નામદાર શ્રી દીવાન સાહેબે અને અમારા જૈન સંઘે અમારૂં જે સ્વાગત અને સન્માન કર્યું છે તેને માટે આ ઉત્તમ રાજ્યની અને જેને પ્રજાની સેવા કરવાને પરમકૃપાળુ પરમાત્મા અમને અવસર આપે એમ ઈચ્છીએ છીએ અને આપ નામદારશ્રી જેવા જીતેન્દ્રિય નિષ્કલંક અને શુદ્ધ રાજકુળતિલક મહારાજા સાહેબના તથા આપના નરપુંગવ દીવાન સાહેબ રાજરાણાશ્રી માનસિંહજી સાહેબના પ્રત્યક્ષ દર્શન કરી અમે અમને પુરા ભાગ્યશાળી માનીએ છીએ.
છેવટે પરમકૃપાળુ પરમાત્મા પાસે અમારી પ્રાર્થના છે કે આપ નામદારશ્રી મહારાજ કુમારશ્રી સર્વ રાજકુટુંબ સહિત આરોગ્ય અને દીઘાયુ રહે અને ધર્મ તથા પરેપકારનાં અનેક કાર્યો કરી મનુષ્ય જીંદગીને સફળ કરે.
અમો છીએ, ધ્રાંગધ્રા, ૧૯૮૩ના પોષ વદ ૫. .
આપ નામદાર મહારાજાશ્રીના રવિવાર તા. ર૩-૧-૧૯૨૭ આજ્ઞાંકિત આભારી સેવક,
શા. સ્વરૂપચંદ કરમચંદ. શા. નગીનદાસ કરમચંદ શા. મણિલાલ કરમચંદ
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૫ )
ૐ તરલત
અખંડ પ્રાઢપ્રતાપ ગોબ્રાહ્મણપ્રતિપાલ, ઝાલાકુળચક્રચુડામણિ શિરછત્ર નેક નામદાર મહારાજાધિરાજ મહારાણા શ્રી સર ઘનશ્યામસિંહુજી સાહેબ મહાદુર
જી. સી. આઇ. ઇ. કે. સી. એસ. આઇ.
મહારાજા રાજ સાહેબ સ ધ્રાંગધ્રા.
પ્રજાવત્સલ મહારાજાસાહેબ,
મમા સં॰ ધ્રાંગધ્રાના સમસ્ત જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજકો, અમારા પરગજુ અને પ્રિય ધર્મ બંધુ પાટણનિવાસી શેઠ સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઇ તથા મણિલાલભાઇ એ ત્રિપુટીએ ચતુર્વિધ સંઘની સેવા કરવાના અમૂલ્ય અવસર મેળવી કચ્છ દેશની મહાન્ યાત્રા કરવા પધારતાં આ રસ્તે થઇ પધારવા આપ કૃપાળુ પિતાશ્રી તથા અમારા પ્રજાપ્રિય દીવાન સાહેબે આગ્રહ કરીને અમેને તેમની સેવાના અમૂલ્ય અવસર મેળવી આપ્યા,તેમની સાનિધ્યમાં આપ નામદારશ્રીએ અત્રેના સમસ્ત જૈન ભાઈઓ ઉપર કરેલા આ તથા બીજા અનેક ઉપકારાનુ સ ક્ષેપમાં દિગ્દર્શન કરવારૂપ આ માનપત્ર આપનામદારશ્રીના ચરણામ્બુજમાં સાદર કરીને હર્ષ પામીએ છીએ.
દરેક શુભ કામ રાજાએની મદદ અને સહાનુભૂતિ સિવાય સંપૂર્ણપણે પાર પડી શકતા નથી. આવા ઉદ્યાર સિદ્ધાંતને લઈને શેઠ નગીનદાસભાઇએ આદરેલી મહાન તીર્થ -
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૬ ) યાત્રા પ્રસંગે આ રાજ્યની અનેક રયાસત ઉદાર દિલથી તેમને આપીને તથા તેમના સત્કાર અને સ્વાગતને મોટા પાયા ઉપર સમારંભ કરીને તેમની સેવાને અમને પણ લાભ અપાવી કૃતાર્થ ક્યાં છે, તેથી અમેને ઘણુંજ આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે.
આખા કાઠિયાવાડમાં ક્ષત્રિતેજપૂર્ણ ઝાલાવંશનું પાટનગર પ્રાંગધ્રા છે. અને તેના મૂળ પુરૂષ પુણ્યક મહાત્મા શ્રી હરપાળદેવજી તથા રાજર્ષિ રણમલસિંહજી બાપાના નામને શોભાવનાર આપ પ્રતાપી નરેશ રાજ્યારૂઢ થયા કે તુર તજ આપ નામદારે અમે પ્રજાવર્ગમાંથી આ રાજ્યના અગ્રગણ્ય અને વિદ્વાન ભાયાત રાજરાણા શ્રી માનસિંહજી સાહેબ સી. આઈ. ઈ. જેવા હિંમતવાન અને સુદ્રઢ રાજભકત ને અમાત્ય પદ ઉપર સ્થાપન કરી અમારી ઉપર મેંટે અનુગ્રહ કર્યો છે.
આપ નામદારશ્રીએ આપના બુદ્ધિ ચાતુર્ય તથા વિદ્વરાથી નામદાર સાર્વભેમ બ્રીટીશ સરકાર સાથે ઘણેજ સં. બંધ વધાર્યો છે, તેમજ પડોશના તમામ રાજ્ય સાથે કુટુમ્બભાવ તથા મૈત્રી વધારી, અને અમદાવાદ, પાટણ, સુરત, મુંબઈ, કલકત્તા આદિ શહેરના જૈનસંપ્રદાયના આગેવાન નેતાઓ સાથે સ્નેહસંબંધ વધારી નિર્મળ અને પવિત્ર સમષ્ટિભાવના અંત:કરણપૂર્વક બ્રહ્મચર્યાદિ અનેક મહાન સદુગુણવડે સિદ્ધ કરી આપી છે, તે બીજા રાજ્યોને દ્રષ્ટાંત રૂપ તેમજ અનુકરણીય છે.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૭ )
માખા કાઠિયાવાડમાં સ॰ ધ્રાંગધ્રાને મુખ્યત્વે રૂના અને બીજા અનેક વ્યાપારનું આપે કેન્દ્રસ્થાન બનાવ્યું છે. પ્રજા ની ઓદ્યોગિક તથા વ્યાપારાદિક ઉન્નતિ કેમ થાય તેને માટે આપ નામદાર અને આપના મે. દિવાન સાહેમ અહેાનિશ ચિંતા ધરાવા છે, તેથી પરમાત્મા આપની તેવી શુભેચ્છા પૂરી કરે એવી અમારી તેમના પ્રત્યે પ્રાર્થના છે.
ધાર્મિક દરેક પ્રસંગે આપ નામદાર અમારા જિનમદ્વિરે દર્શને પધારીને તેમજ અમારા ગુરૂમહારાજને યાગ્ય સન્માન આપીને આપે અમારી જૈન કામ પ્રત્યે પૂર્ણ સદ્ભાવ બતાવેલા છે. તેમજ અહીની પાંજરાપાળને એક ગામ માત્ર નામની રકમથી અમુક વર્ષ માટે આપીને ખરેખરા કરૂણાભાવ મતાવી આપ્યા છે, તેને માટે અમે આપના સંપૂર્ણ આભારી છીએ.
છેવટે પરમાત્માને આવતાપૂર્ણાંક અમારી હંમેશા એજ પ્રાર્થના છે કે આપ દયાળુ મહારાજાસાહેબ, મહારાજ કુમારશ્રી સવ રાજકુટુમ્બ અને નામદાર દીવાન સાહેબ દીર્ધાયુ થાઓ, આરોગ્ય રહેા અને ધર્મ તથા પ્રજાકલ્યાણના કાર્યોમાં અનેકવિધ વૃદ્ધિ કરી આપની શુભ મન:કામના પિર પૂર્ણ કરા. તથાસ્તુ. અમે છીએ.
સ. ૧૯૮૩ ના પાષ વિદ પ
તા. ૨૩–૧–૧૯૨૭.
આપ નામદાર સાહેબની
વફાદાર જૈન પ્રજાના સેવકે ( ધ્રાંગધ્રા સંઘના આગેવાનાની સહીએ.)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭૮ ) બંને માનપત્ર અર્પણ થયા બાદ નામદાર રાજાસાહેબે અને માનપત્રને ઉત્તર આપે હતું તે નીચે પ્રમાણે ધ્રાંગધ્રાના નામદાર દરબારશ્રીને સંધવીના
માનપત્રને પ્રત્યુત્તર શ્રીમાન જૈન આચાર્યો, સાધ્વીજીએ સંઘવી,
- જૈન ગ્રહસ્થ અને હેને! અમારા રાજ્યની અંદર પાટણના ધર્મપરાયણ ભાઈઓના પરિશ્રમથી જૈન ધર્મગુરૂઓ અને જૈન ધર્માચાર્યોને આવવાને પ્રસંગ અમને તથા અમારી પ્રજાને ઘણેજ આનંદદાયક થઈ પડે છે. આ જડવાદના જમાનામાં શિથિલ પડતા ધર્મના તંતુઓને સતેજ રાખવા માટે. આવું જૈનધર્માચાર્યોનું સંમેલન જૈનધર્મનેતેમજ અન્ય ધર્મોને પણુ ઘણે દરજે સજીવન કરે છે. આ પવિત્ર આર્યભૂમિમાં મનુષ્યજન્મને સાર સ્વધર્મપાલન છે અને તે કાર્ય લક્ષમી પ્રાપ્ત થવાથી ઘણી વખત ભૂલી જવાય છે. જ્યારે શેઠ સ્વરૂપચંદ, નગીનદાસ અને મણિભાઈએ દરેક પ્રકારની સાંસારિક તથા વ્યવહારિક સુખસંપત્તિ હોવા છતાં પિતાને ધર્મ એજ પિતાનું કર્મ માનેલ છે અને એકથી વધારે વખત પિતાના ધર્મ તરફની એમની પ્રીતિ આપણે સર્વેએ જોઈ છે. આ તેમના ધર્મના કામમાં અમારા રાજ્ય તરફથી કોઈપણ
ડી ઘણી મદદ થઈ હોય તે તેમાં હું મારી ફરજનું પ્રતિ પાલન થયેલું જ સમજુ છું,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
ിOOOODി രിരി OOOOOOOOOOO
અખંડ એથ્વસંપન્ન, ઝાલાકુળ શિરોમણિ, નેકનામદાર, મહારાણાશ્રી સ૨ ધનસ્યામાસિંહજી સાહેબ બહાદુ૨,
SOOO
SOOOOOOOOOOOOOOG OOOOO , OC
OOOOOOOOOOOOO OOOOO
OOOOOOOO
0 જેઓશ્રીને સંધ પ્રત્યેના પ્રેમ, અહિંસા પ્રેમ અને અખલિત ઐાદાયના સાક્ષી આ
Vadaliar 5. 341 L. P. 2. ai, iel. 4. CG. +1 & 1 lal. '. 92 വിവിധവിശവവിവിലവിലുള്
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯ )
છેવટે હુ મારા અંત:કરણથી ઇચ્છુ છુ કે મહાન્ પ્રભુ દરેક રીતે આ મહાન્ પ્રવાસમાં સંઘને સુખશાંતિ આપે.
( પોતાની જૈન પ્રજાના માનપત્રના પ્રત્યુત્તર ) મારી વહાલી જૈનપ્રજા !
પાટણથી ધર્મપરાયણ શેઠ નગીનભાઇ તથા તેમના ભાઇએ ધ ગુરૂઓને તથા જૈનસંઘને સાથે લઈને અહી આવતાં અમારી વહાલી પ્રજાએ પેાતાથી યથાશિકત સંઘની સેવા કરી છે તે માટે હું મારી પ્રસન્નતા જાહેર કરૂ છુ.
તમે। જેના મારી પ્રજા છે અને તમારા ધર્મનું તેમજ દરેક ધર્મનું રક્ષણ તથા પરિપાલન કરવું તે મારી ફરજ છે. એફરજ અદા કરવાના બદલામાં આ અભિનદનપત્ર આપવાની કાંઇ જરૂર નહેાતી, છતાં તમાએ આપેલ અભિનંદન પત્ર માટે સૈાના ઉપકાર માનું છું અને મહાન પ્રભુ પાસે પ્રાર્થના કરૂં છું કે-તમે સવ તમારા સ્ત્રધમ માં વિશેષ ધમ પરાયણ થાએ અને નીતિને રસ્તે વ્યાપાર ઉદ્યોગમાં આગળ વધીને સુખી થાઓ. તા. ૨૩-૧-૧૯૨૭. အ ૐ તત્સત્ " परोपकाराय सतां विभूतयः ,,
આ જવાબ સાંભળીને સા પ્રસન્ન થયા હતા. ત્યારપછી શ્રી ધ્રાંગધ્રાના સ ંઘે સંઘવી—ખંધુની ત્રિપુટીને આપવાનું માનપુત્ર
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૦ )
નામદાર રાજાસાહેબની પરવાનગીથી ધ્રાંગધ્રાના ગૃહસ્થાએ વાંચી સ`ભળાવ્યું હતું તે નીચે પ્રમાણે.
શ્રી અણહિલપુર પત્તનના નિવાસી, પુણ્યરાશી, શેઠ શ્રી કરમચંદ ઉજમચંદુંના સુપુત્રો, સાજન્ય સુધાસાગર અનેક સદ્ગુણાલંકૃત શ્રાદ્ધકુલદીપક પરોપકારપરાયણ, સ્વધર્મ પ્રતિપાળક શેઠજી સાહેબ શ્રીમાન્ સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઇ તથા મણિલાલભાઇની ત્રિપુટી યાગ્ય. મુ. ધ્રાંગધ્રા, અમા શ્રી ધ્રાંગધ્રાના શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સમુદાય આપ ભાઇઓના શ્રીચતુર્વિધસંઘ સાથે કચ્છના તીર્થોની યાત્રા કરવા, કરાવવાના શુભ પ્રસંગે આપ સર્વને અત્રે પડાવ થતાં ઘણા માન અને વિનયપૂર્વક આવકાર આપીએ છીએ અને આપના અમૂલ્યદર્શન અને સેવાના અલભ્ય લાભથી અમે કુંતા થયા છીએ. એટલુંજ નહીં પણ આ ધન્ય અવસરે આપ ભાઈઓએ કરેલાં અનેક ધર્મ કાર્યો અને જૈન ભાઈએ ઉપર કરેલા ઉપકારોની મિમાંસાથી પ્રેરાઇ આ અલ્પ અભિન દન પત્ર અર્પણ કરવાની ઈચ્છા પ્રદર્શિત કરીએ છીએ, તે સ્વીકારી આભારી કરશે. આપ બન્ધુએ પૈકી શેઠ નગીનદાસ ભાઇ બહુ નાની વયમાંજ વિદ્યાભ્યાસ અને ધર્મ શાસ્ત્રોના સારે અભ્યાસ કરી સયમ અને મનેાનિગ્રહથી ધર્મ પરાયણ વૃત્તિને પામ્યા છે, તેમજ વ્યવહારના અંગે મુંબઇ જેવા વ્યાપારના
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧ )
મહેાળા પ્રદેશમાં જઇ હિન્દુસ્તાનમાંથી નીકાસ થતાં માલને અંગે ચુરાપીયન વ્યાપારીઓ સાથે પણ હરીફાઇમાં ઉતરી ઘણીજ કુશળતા બતાવી આપી છે અને લક્ષ્મી દેવીની કૃપા હાવાના કારણે આપ પાપકાર અને દાન એવા માનપણે કર છે કે જમણા હાથે થયેલા દાનની ડાબા હાથને પણ ખબર પડે નહિ. એજ આપ ભાઈઓની દાનશીલતા અને શ્રીમંતાઇનું શુદ્ધ સ્વરૂપ છે. આપના સઙ્ગત માતુશ્રી દીવાળી આઇના નામથી પાટણમાં એક ઉદ્યોગશાળા ખાલી તેમાં પચાસ હજાર જેવી મેાટી રકમ આપી તેમાં જ્ઞાનાભ્યાસ ઉપરાંત ભરત, શીવણુ વગેરે અનેક ઉદ્યોગથી સ્ત્રીજાતિ ઉપર એક મહાન ઉપકાર કર્યો છે. આ સંસ્થાને જૈન અને જૈનેતરના ભેદ વિનાની રાખી વસુધૈવ કુટુમ્મન્ના ભાવ તમે સિદ્ધ કરી મતાન્યા છે. તેમજ પાટણની પ્રસિદ્ધ પાંજરાપાળ જેમાં ચાર હજાર જેટલી મોટી સંખ્યામાં અમેલ પશુઓનું પાલન કરવામાં આવે છે, તેમાં આપ ભાઈઓની માટી રકમની સહાય છે; તેમજ પાટણમાં ભાજનશાળામાં સારી રકમનીસહાય આપવાથી સ્વામીવચ્છલના પરમ લાભ પણ આપને ઘેર બેઠા મળ્યા કરે છે અને એથી પણ આપના જન્મનું સા કય છે. એ ખાતાને પગભર કરવા માટે આપે અન્ય ગૃહસ્થાની પણ સારી રકમની સહાય મેળવી આપીને આપની લાગવગના સદુપયેાગ કર્યો છે.
ગત વર્ષ માં પાર્ટણ ખાતે આપ બન્ધુએએ એક મહાન
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૨ ) ઉજમણાને મહત્સવ કર્યો હતો કે જેની અંદર શ્રી તારગાજી તીર્થની રચના કરવા ઉપરાંત કુમારપાળ મહારાજાની એ ભૂમિ હોવાથી, તેમના પૂર્વભવના અને તદભવના દેખાવેની પણ રચના કરી હતી કે જેનાં દર્શન કરવાથી અનેક ભવ્ય જીને અનેક પ્રકારનો અનુભવ અને પરમ લાભ પ્રાપ્ત થયો હતો. એ શુભ મહોત્સવમાં સુમારે એક લાખ રૂપિયા જેટલી રકમ ખરચીને મેળવેલા દ્રવ્યને આપે સદુપયોગ કરી બતાવ્યું હતું, અને ત્યારપછી તુરતમાંજ શ્રી શંખેશ્વર મહા તીર્થને સંઘ કાઢી વિવિધ રીતે ચતુર્વિધ સંઘની ભક્તિ કરી હતી.
આપ ભાઈઓએ શ્રી ગીરનારજી, તારંગાજી અને ચારૂપ તીર્થના જીર્ણોદ્ધારમાં સારી સહાય આપી છે અને મહાવીર વિદ્યાલયના પણ સારા સહાયક છે. પાટણ શહેરની અંદર જેન સાહિત્યને અપૂર્વ ખજાનો છે, તેને માટે જ્ઞાનમંદિર બનાવીને જૈન ધર્મ સંબંધી અનેક પુસ્તકનું સંરક્ષણ કરવામાં મોટી રકમની સહાય આપવા ઈચ્છા જણાવી છે અને સમસ્ત જૈન બધુઓના અનેક આશીર્વાદ મેળવ્યા છે અને દુષ્કાળાદિ પ્રસંગોએ આપની કરૂણાવાળી વૃત્તિને લઈને આપે ઘણું સારી રકમને ફાળો આપી દુષ્કાળ પીડિત જનની પીડા દૂર કરવામાં સહાય કરી છે.
આ સ્થાને આપ ભાઈઓ માટે અમારો આનંદ દર્શાવવાનું અસ્થાને નહિ ગણાય. તે એ કે અમારા શિરછત્ર મહારાજા રાજસાહેબના પ્રતિષ્ઠિત રાજ્યમાં અમે આપના જેને
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૩ )
બન્ધુએ અમારા ધર્મ કર્મમાં દરેક રીતે સુખ અને આનંદ ભાગવીએ છીએ અને અહિંની જૈન પ્રજા પ્રત્યે નામદાર મહા રાજા રાજસાહેબ તથા નામદાર દીવાનજી સાહેબ દરેક પ્રસંગે નાના ઉત્સવામાં રસ લઇ અમાને આનંદિત મનાવે છે. અને આપના સંઘને આ માજીના રસ્તે થઈને પધારવાને અંગે અનેક પ્રકારની સગવડતા કરી આપવાથી આપ ચતુર્વિધ સંઘના આદરાતિથ્યના તેમજ આપની યત્કિંચિત્ સેવા કરવાના અમને લાભ મળી ગયા છે. તેને માટે પણ અમે તેએ નામદાર સાહેબના પૂર્ણ આભારી છીએ.
છેવટે પરમાત્માને અમારી પ્રાર્થના છે કે આપ ભાઇએની ત્રિપુટી સ ́પ અને સુખમાં રહી દીર્ઘાયુષ્ય ભાગવા, અનેક પ્રકારનાં ધર્મકાર્યો કરી લક્ષ્મીના સદુપયોગ કરી અને આત્માનું હિત સાધી ઉચ્ચ પ્રકારનાં ઐશ્વયને પ્રાપ્ત થા અને ચતુર્વિધ સંઘ સાથે આપની આ યાત્રા સફળ ચાઓ તથાસ્તુ.
શ્રી ધ્રાંગધ્રા. અમેા છીએ, સ. ૧૯૮૩ ના પાષ વદ પ શ્રી સંઘના સવકો. રવીવાર, તા. ૨૩-૧-૧૯૨૭), (ધ્રાંગધ્રા સત્રના આગેવાનેાની સહી)
સંઘવીને આપવાનુ માનપત્ર વંચાઈ રહ્યા ખાઇ શ્રીસંધ તરફથી દરખારશ્રીના હસ્તે તે અણુ કરવામાં આવ્યુ હતુ. ત્યારપછી સંઘવી નગીનદાસભાઇએ તેના જવાબ વાંચી સંશળાન્યા હતા તે નીચે પ્રમાણે
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૪) સંઘવીશેક નગીનદાસ કરમચંદને માનપત્રને પ્રત્યુત્તર નેકનામદાર શ્રીમાન મહારાજા સાહેબ, મે. દીવાન સાહેબ, અત્રે પધારેલા ગૃહસ્થા અને હેને.
શ્રી કચ્છદેશના જૈન તીર્થોની યાત્રા કરવા માટે ચતુર્વિધ સંઘ સાથે અહિં આવતાં અહિંના શ્રી સંઘે અમારી અપ સંઘસેવાને અંગે અમને જે કંઈ અપરિમિત માન આપ્યું છે અને અમારે જે સત્કાર કર્યો છે, તેમજ અહીંના નામદાર રાજસાહેબે અમારી સાથેના શ્રી સંઘને અને અમારે જે, અપૂર્વ સત્કાર કર્યો છે તેથી અમારું અંત:કરણ એટલી બધી લાગણીથી ઉભરાય છે અને અમે એટલા બધા આભારી થયા છીએ કે તેને આભાર માનવાને માટે અમને પૂરા શબ્દો પણ મળી શક્તા નથી. ' . . * અત્રેના શ્રીસંઘે અમારી આ શ્રીસંઘસેવાના બદલામાં અમને માનપત્ર આપવાનો વિચાર અમલમાં મૂક્યો છે, તે માનપત્રમાં જણાવેલા શબ્દો અમને ઘણું અતિશયોકિતવાળા લાગે છે. અમે શ્રીસંઘની ઘણી અલ્પ સેવા બજાવી છે. પૂર્વે ઘણુ મહાપુરૂષો એવી સંધસેવા કરી ગયા છે કે જેના પ્રમાણમાં આ અમારી સંઘભકિત ઘણું જ અ૫ છેછતાં અમારી ઉપરના સનેહભાવના આકર્ષણથી અમને માનપત્ર આપીને શ્રીસંઘે અમને એવા અહેસાનમંદ કર્યો છે કે જેને માટે અમે શુદ્ધ અંતઃકરણથી પરમપૂજ્ય શ્રીસંઘને પૂર્ણ રીતે આભાર માનીએ છીએ.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૫ ) અત્રેના જૈન સમુદાયનો અને અહિંના ઉત્તમ અને શ્રેષ્ઠ રાજયને આવે ગાઢ પ્રેમવાળો સંબંધ જોઈને અમારું અંત:કરણ અત્યંત કવિત થાય છે. અમે રાજા પ્રજા વચ્ચે આવે શુદ્ધ અંત:કરણવાળો પ્રેમ જેવાને ઇચ્છીએ છીએ અને આશા રાખીએ છીએ કે આ સંબંધ વિશેષે વૃદ્ધિ પામે અને બીજાઓને આદર્શરૂપ બને
અંતમાં પ્રજાપાલક અને ધર્મપષક નામદાર મહારાજા સાહેબનું તથા શ્રીમાનના માનવંતા કુટુંબનું ધર્મપેષણ તથા પ્રજાકલ્યાણ માટે દીર્ધાયુષ્ય થાઓ તથા શ્રીમાનનાં રાજ્યમાં સદા સુખશાંતિ અને આબાદી વિસ્તાર પામે એમ અમે ઈચ્છીએ છીએ. નામદાર મહારાજા સાહેબને, મહેરબાન દીવાન સાહેબને અને અત્રેના શ્રીસંઘને ફરીથી આભાર માનીએ છીએ અને પરમાત્મા અમને આ વખત વારંવાર આપે એમ ઈચ્છી અમારૂં બોલવું સમાપ્ત કરીએ છીએ. .
ૐ નમો મળવા ગઈતાય.” સંઘવીને જવાબ વંચાઈ રહ્યા બાદ નામદાર રાજસાહેબ તરફથી સંઘવીની ત્રિપુટીને તથા નગીનભાઈના બંને પુત્રો (સેવંતીલાલ ને રસિલાલ) ને પોશાક આપવામાં આવ્યા હતો. તેમાં જરૂરી વસ્ત્રો ઉપરાંત એક હીરા જડીત ઘડીયાળ પણ હતું.
ત્યારબાદ મે, દીવાનસાહેબે પિતાનું ભાષણ વાંચી બતાવ્યું હતું. તે નીચે પ્રમાણે -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮ ) ધ્રાંગધ્રાના નામદાર દીવાન સાહેબનું ભાષણું.
પૂજ્ય જૈન ધર્મગુરૂઓ, સોંઘવી શેઠશ્રીઓ, જૈન ગૃહસ્થા અને ના ! .
શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ, નગીનદાસભાઈ તથા મણીલાલભાઈએ માયાળુ શબ્દોમાં ખુદ્દાવિંદ શ્રી મહારાજા સાહેબની સંપૂર્ણ કૃપાથી અને પ્રેરણાથી જે યત્કિંચિત્ સેવા રાજ્યની અને પ્રજાની હું કરી શકયા છુ, તેના ઉલ્લેખ કરી મને તેમના આભારતળે દાખી નાખ્યા છે, તેમજ અત્રેના જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘે જે પ્રેમ અને ઉમળકાભર્યો શબ્દો મારા માટે વાપરી પોતાના સદ્ભાવ પ્રદર્શિત કર્યો છે તે માટે હું તમનેા ઋણી છું.
આ રાજ્યનું પરાપૂર્વથી ચાલ્યુ' આવતુ સૂત્ર છે કે— • રાજ્યે પેાતાની દરેક ધર્મની અને દરેક સ`પ્રદાયની પ્રજાને સમષ્ટિથી જોવી. તેમના ધર્માંના પ્રતિપાલનમાં દરેક રીતનું ઉત્તેજન આપવુ કે જેથી રાજા એ સૈા પ્રજાના પાલક પિતા છે એવી દરેક વ્યક્તિને પ્રતીતિ થાય.’ અમારા ખુદાવિંદ શ્રી મહારાજા રાજસાહેબ રાજ્યનીતિના આ ગહન સૂત્રના અનન્ય ઉપાસક છે અને તેઓશ્રીના સ્તુત્ય ઉદ્દેશને દરેક રીત વ્યવહારમાં મૂકવા એ મારા ધમ છે.
વળી સનાતન ધર્મના મહાન સિદ્ધાંત છે:— अहिंसासत्यमक्रोधस्त्यागःशान्तिर पैशुनम् । दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं हीरचापलं ।।
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઝાલાકુલભૂષણ રાજ્યરાણા-દિવાન સાહેબ શ્રી માનસિ હજી.
જેમના શુભ પ્રયાસથી ધાંગધ્રા સ્ટેટના દરેક પ્રકારની સગવડા સંઘને મળી હતી. તેઓશ્રીને ધર્મ પ્રજાવાત્સલ્યતા-સરળતા આદિ માટે વાંચા પૃષ્ટ ૮૬ પ્રકાશક જે. સ. વાં. માલા
૬. ગિ. મહાયાત્રા,
||0||0||0||0||
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮૭ )
- જે ધર્મ અનેક સંપ્રદાયને સંપૂર્ણ રીતે ગ્રાહ્ય છે તે તે દરેક રીતે ઉત્તેજનને પાત્ર છે. વળી યાત્રાની મહત્તા અને તેથી થતું પુણ્ય સર્વ ધર્મગ્રંથ મુક્તકંઠે વર્ણવે છે. તેમાં પારલૌકિક કલ્યાણ તેમજ ઇલેકિક કલ્યાણ દરેક પ્રકારે સમાયેલું છે. એ વિચારતાં જણાઈ આવશે. આવા સંઘના સમૂહ-મેળાને લીધે ધાર્મિક ભાવનાઓ સતેજ અને સુદ્રઢ થાય છે, એટલું જ નહિ પણ એકજ સાથે રહીને પ્રવાસમાં પડતાં અનેક સંકટો વેઠવાથી શ્રીમાન લક્ષ્મીનંદનેને, ગરીબોને તથા સામાન્યવર્ગને પડતી હાડમારી તથા મુશ્કેલીઓને ખરે અને તાદશ ચિતાર ખડે થાય છે. તેથી “આમંત સયતે” એ મેક્ષમાર્ગને અમેઘ મંત્ર જીવનવ્યાપારમાં કેટલેક અંશે ઉતારી શકાય છે, અને મનુષ્યમાં ખરી સહૃદયતા અને ભ્રાતૃભાવ આવે છે. આવા સ્તુત્ય આશયથી શ્રીમાન સંઘવીજીએ ઉઠાવેલ ભગીરથ પ્રયત્નને આપણે એ બનતી સહાનુભૂતિ આપવી એમાં કાંઈ આપણે વિશેષ કરતા નથી. મને ખરે સંતોષ તો એ જોઈને થાય છે કે ધ્રાંગધ્રા રાજ્યની સમસ્ત જૈનપ્રજા આપણા પરણાઓને સત્કારવા કટીબદ્ધ થયેલી છે.
અમારા ઝાલાકુળને તથા અણહિલ્લપુરપાટણને તે પુરાણ નેહ છે. એ પુણ્યભૂમિના સંસ્મરણે તે અમને હમેશાં વંશપરંપરા આલ્હાદજનક રહેવાનાં. અમારા પુણ્યલોક પ્રતાપી વડિલ શ્રી હરપાળદેવના પ્રખર પરાક્રમનું એ પ્રથમ ક્ષેત્ર હતું,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
( 44 )
તેથી એ સ્થળ તા અમારા યશસ્વી ઇતિહાસમાં સેાનેરી અક્ષરે અંકાયેલુ રહેશે. ત્યાંના સુપુત્ર શેઠશ્રી આવે ધાર્મિક પ્રયાસ આદરે તેમાં અમારા ઝાલાકુળ શિરામણ નૃપતિની પૂરી સહાનુભૂતિ હાય અને મારી એક ત્રી તરીકેનીજ નહિ, પણ એક ઝાલાવંશના ક્ષત્રિય તરીકેની સહૃદયતા હાય તેમાં નવાઈ શી ? અને તેમાં હું શુ` વધારે કરૂ છું કે જેથી આવા પ્રેમમય શબ્દોથી આપે મને વધાવી લીધા છે ? એ માત્ર મારા પ્રત્યેના આપ સૈાના સદ્ભાવ અને પક્ષપાતજ સૂચવે છે.
વિશેષમાં મને ના. મહારાજા સાહેબે હુકમ કર્યો છે કે નીચેના સાત દિવસેામાં ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટમાં જીવહિંસા કાઇ કરે નહીં, અને કરે તેા છ મહિનાની સખ્ત કેદની સજા ને એક હજાર રૂપીયાના ઈડને તે પાત્ર થાય.
૧. કાર્તિક શુદ્ધિ પૂર્ણિમા. ૨. મહાશિવરાત્રી.
૩. રામનવમી.
૪. જન્માષ્ટમી.
૫. જૈનાની સ’વત્સરી.
એમ ઈચ્છું છું.
૬. મર્હુમ રાજા સાહેમની મરણુ તિથિ,
છેવટે સંઘવીજીને પ્રભુ સર્વ પ્રકારે સહાય કરે
૭. ના. મહારાણી સાહેમ સુન્દરમા સા હેમની મરણતિથિ.
પાછળ આપ્યા છે.
૧
આ સાત દિવસેાના ખાર દિવસા કરવામાં આવ્યા છે. તે
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમાન ધર્મપ્રેમી—શેઠ કુંવરજી આણંદજી–ભાવનગર.
જૈનસમાજ જેમની ઉજવળ કારકીર્દી જોઈ રહી છે. પુખ્ત ઉંમર છતાં તેટલીજ
લાગણીથી હજુ પણ દરેક ધાર્મિક કાર્ય માં આગળ પડતો ભાગ લઈ રહ્યા છે. પ્રકાશક–જૈ. સ, વાં. માળા.
ક. ગિ. મ. યાત્રા. પૃષ્ઠ ૮૮.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯ ) આ ભાષણ સાંભળી શ્રોતાઓનું દિલ અત્યંત પ્રસન્ન. થયું હતું. ત્યારપછી નામદાર રાજસાહેબની આજ્ઞાથી મી. કુંવરજી આણંદજીએ ભાષણ કર્યું હતું. તે નીચે પ્રમાણે –
છે. કુંવરજી આણંદજીનું ભાષણ. | નેકનામદાર મહારાજાસાહેબ, મહેરબાન દીવાનસાહેબ, સંઘવી શ્રી નગીનભાઈ વિગેરે. ધ્રાંગધ્રાના શ્રી સંઘના આગેવાને તથા અન્ય ગૃહસ્થો ! - આજે મને આ મેળાવડો જોઈને એટલે હર્ષ થયે છે કે હું વધારે બોલી શકું તેમ નથી. મને ખાસ કરીને ત્રણ કારણે હર્ષ થયા છે. પ્રથમ આ મહારાજા ને દીવાનની ધર્મપરાયણ જેડી કે જેમણે ખરા અંત:કરણથી શ્રી પાટણના સંઘને અપૂર્વ સત્કાર કર્યો છે. બીજુ આ સંઘવીની બંધુ ત્રિપુટી –શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ, નગીનભાઈ તથા મણિભાઈ કે જેઓ મળેલા દ્રવ્યને ખરેખર લાભ લેવા તત્પર બની રહેલા છે અને પૂરેપૂરી ઉદારતાથી દ્રવ્યને વ્યય કરે છે. ત્રીજું કારણ અહીંના શ્રી સંઘને સંપએકત્રતા કે જે એકત્રતાને અંગે તેમણે આ સંઘની ખડે પગે રહીને અપૂર્વ ભક્તિ કરી છે. જેમાં રાતદિવસની પણ ગણના કરી નથી. આ સઘળે એકસરખે સંગ કવચિત જ બને છે. તે અહીં બનેલ હોવાથી મને અપૂર્વ અને અપરિમિત આનંદ થાય તેમાં આશ્ચર્ય નથી. એક કવિએ કહ્યું છે કે –
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯૦ ) आहारनिद्राभयमैथुनानि, सामान्यमेतत् पशुभिर्नराणां । धर्म नराणामधिको विशेषो, धर्मेणहीनाः पशुभिःसमानाः ।।
આહાર, નિદ્રા, ભય અને મૈથુન–એ ચાર પશુઓને અને મનુષ્યને સમાન છે. માત્ર મનુષ્યોમાં ધર્મ અધિક વિશેષ છે તેથી જેઓ ધર્મહીન છે, તે પશુ સરખાજ છે.” આ લેક ઉપરથી ઘણી હિતશિક્ષા લેવાની છે. અત્યારે અહીં તમે જે શોભા જુઓ છો તે બધી ધર્મની છે. આવી રાજ્યઋદ્ધિ ધર્મને. પ્રતાપે જ મળે છે. દ્રવ્યપ્રાપ્તિ પણ પૂર્વે કરેલા ધર્મથી જ થાય છે. તેને સદુપયોગ કરે એ ઉત્તમ મનુષ્યનું કાર્ય છે. ખરી રીતે મનુષ્યએ ગુણની પંક્તિમાં દયા, ક્ષમા, દાન, નમ્રતા, શીળ, સંતોષાદિ ગુણવડે આવવાની જરૂર છે. એક કવિ કહે છે કે – गुणीगणगणनारंभे, न पतति कठिनी ससंभ्रमाद्यस्य । तेनांबा यदि सुतिनी, वद वंध्या कीदशी नाम ॥
ગુણેજનેના સમૂહની ગણના કરવાના પ્રારંભમાંજ જેના નામ ઉપર આંગળી પડતી નથી, તેની માતાને જે પુત્રવાળી કહીએ તે કહો વધ્યા કેને કહેશું? અર્થાત્ જેઓ ગુણીમાં ગણાતા નથી, તેઓની માતાજી પુત્રવાળી છતાં વંધ્યા ગણવા યોગ્ય છે.” આમાં થોડા શબ્દોમાં ઘણું રહસ્ય સમાવેલું છે. અત્યારે તે સંબંધી વિસ્તારથી કહેવાને અવસરનથી.
આ સંઘ હમણાં સે-પચાસ વર્ષમાં નીકળે નથી.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧ ) સાધુ-સાધ્વીના ૪૦૦ થાણાઓને એકત્ર સંગ એ અપૂર્વ બનાવે છે. નામદાર દીવાન સાહેબે પોતાના ભાષણમાં જણાવેલા (બાર) દિવસના અમારી પહ માટે નેક નામદાર રાજસાહેબને આભાર માન્યા સિવાય હું રહી શકતો નથી. આ પાટણના સંઘની અત્રે આવ્યાની યાદગીરીમાં કરેલ કાર્ય બહુજ પ્રશંસાપાત્ર છે. એનો આભાર માનવા માટે મને જોઈતા શબ્દો પણ મળી શકતા નથી. આખી જેનકોમને એ કાર્યથી આભારી કરેલ છે. આવા મહારાજા ને દીવાન સાહેબને લાભ અહીંની પ્રજાએ લઈ જાણવાની જરૂર છે. હું નામ દોર મહારાજા રાજસાહેબ અને મે. દીવાન સાહેબ આરોગ્યયુક્ત દીઘાયુ ભેગ, સંઘપતિની ત્રિપુટી અખંડ રહો અને અત્રેના શ્રી સંઘને સંપ બબ રહે એવી પરમાત્મા પાસે શુદ્ધ અંત:કરણથી પ્રાર્થના કરીને મારું બેસવું સમાપ્ત કરૂં છું.
છેવટે કવિ મનસુખલાલ ડાહ્યાભાઈએ નીચેની સન્માનની કવિતા ગાઈ સંભળાવી હતી. વિ ઉ સેનાને આ સ્થાન માનપત્ર મળ્યા સન્માન. રે. ...રવિ શેઠ નગીનભાઈએ સંઘ મહા કાઢી, કીધું આત્મકલ્યાણ; મહેર કરી આ શહેર પધાર્યા તે, ઘરઘર છે ગુતાન રે–રવિ પચરંગી શુભ પાઘડી મેળો, મળતા આ માટે મેદાન; સ્થાન બન્યું તીર્થસ્થાનના જેવું, શું કરીએજ વખાણ રે–રવિ
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
( હર )
જેનારાની જીન્દગાની જરૂરજ, થઈ છે સફળ પ્રમાણ; નહિ આવ્યા તેને એરતા રહેશે, સાંભળતાં આ ખ્યાન રે-રવિ ઘનશ્યામસિંહજી મહારાજ ઘણું છે. રાજસાહેબ મહેરબાન સંઘની ભક્તિ કરી અતિ હર્ષ, આપ્યાં ઉત્તમ માન રે-રવિ મનસુખ હર્ષમાં ઘેલા બનીને, ભાવે ગાવે ગુણગાન; નૃપતિજી ને સંઘવીજી સ્વીકારે, અંતરના સન્માન રે-રવિ
ઉપર પ્રમાણેની કવિતા ગવાઈ રહ્યા બાદ નામદાર રાજસાહેબને, મે. દીવાનસાહેબનો તેમજ ધ્રાંગધ્રાના સંઘને, સંઘવી તરફથી આભાર માનવામાં આવ્યું હતું. અને “જૈન શાસન દેવકી જય” ના પ્રચંડ જયઘોષ સાથે આ મહોત્સવ સમાપ્ત થયા હતા. | દરબારશ્રી સંઘના દેરાસરે પધાર્યા હતા. અને ૧૦૧) રૂપિયા પ્રભુ આગળ મુકી પ્રેમથી દર્શન કર્યા હતા, ત્યારબાદ સંઘમાં સમવસરણની રચના થઈ હતી ત્યાં પણ દરબાર શ્રી દર્શને ગયા અને રૂા. ૫૧) ધર્યા
મહોત્સવને આ મહા પ્રસંગ જગતના ઈતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે અંક્તિ બની અમર રહેશે. અને ભારત સમ્રાટ અકબરે જેવી રીતે અમારી પટની ઘોષણા પોતાના સમસ્ત રાજ્યમાં કરી અમર કીર્તિ સંપાદન કરી હતી, અને આજ પણ જેને એ કાર્યને સંભારી પુલકીત બની રહ્યા છે. જૈન ઇતિહાસ પણ આજ એ સમ્રાટના ઉજજવળ કાર્યથી જે મગરૂબી ધરાવી રહેલ છે, તેવી જ મગરૂબી અને તેવાજ સંસમ
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ ) રણે ભવિષ્યની જેને પ્રજા પિતાના હદયમાં ઝીલી રાખશે અને ધ્રાંગધ્રા નરેશના આ અમર કાર્યને યાદ કરશે. આ અમર કીર્તિના યશોગાન યુગના યુગ સુધી પણ નહીં ભૂલાય.
વળી પૂર્વે મહાન સંઘવીઓએ કરેલા મહાન કાર્યો, કે જેને લીધે જૈનપ્રજા ઉજજવળ બની જગત્ સન્મુખ ખડી છે; અને અનહદ માન સંપાદન કરી રહી છે. તેવું જ માન તેવુંજ ગરવ, ભવિષ્યની જેન પ્રજા સંઘવીશ્રી નમિનદાસ કરમચંદના આ મહાન કાર્યને આલમના ચોગાનમાં ધરી મેળવશે. - આ માનપત્રને મહત્સવ પૂર્ણ થયા પરંતુ જેવા આવેલા માનવ હૃદયમાં આ બનાવ સદાકાળને માટે જડાઈ ગયે. એજ રાત્રે સંઘવી મંદિર પાસે ધ્રાંગધ્રાના ખેડુત વગે સંઘ સંબંધીના તેમજ બીજા સુંદર રાસ ગાઈને હૈયાને ઉત્સાહ ઉજવ્યું હતું.
. . આ પ્રમાણે ત્રણ દહાડા ચાલ્યા ગયા. સંઘવીજીએ ધ્રાંગધ્રાના દેરાસરજીમાં ને સાધારણખાતામાં રૂા. ૫૦૦૦) પાંજરાપોળમાં રૂા. ૫૦૦) અને બીજા બહાર ગામથી આવેલાઓને રૂ. ૨૫૦૦) કુલ આઠ હજાર લગભગ આખ્યા. ( સખાવતની સંપૂર્ણ ને ત્રીજા ખંડમાં છે.) ઉપરાંત સંઘવીશ્રીએ આ મહોત્સવની પુણ્યતિથી જળવાઈ રહે એટલા ખાતર ધ્રાંગધ્રા અનાથાશ્રમમાં રૂા. ૨૫૧) આપી, આ પૂણ્ય તીથિના દિવસે પ્રતિવર્ષે તેના વ્યાજમાંથી બાળકને મિષ્ટાન્નનું જમણ આપવાને વ્યવસ્થા કરી હતી.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯૪) પિષ વદી સાતમના મંગળ પ્રભાતે સંઘ ત્યાંથી વિદાય થયે, આ વખતે પણ સુંદર બેન્ડવાજા સહિત ઘણી જ ધામધુમથી રાજ્યના માનવંતા શ્રી દિવાન સાહેબ વળાવવા માટે લગભગ એક માઈલ સુધી આવ્યા હતા અને આગળ જતાં રસ્તો વિકટ આવતો હોવાથી, સંઘના સંરક્ષણ ખાતર બીજા વધારે માણસો મોકલાવવાની ઉદારતા શ્રી દિવાન સાહેબે બતાવી હતી. ધન્ય છે આવા ધર્મપ્રેમી નરેશને અને આવા માયાળુ દિવાને ને
ધ્રાંગધ્રાનું આ સન્માન અપૂર્વ ગણાય, આ સન્માનના કાર્યમાં ધ્રાંગધ્રાના સંઘ તરફથી, રા. રા. ભુરજીભાઈ કે જેઓ રાજ્યના માનવંતા અધિકારી છે તેમજ ભાઈશ્રી હરીલાલ
જુઠાભાઈ વિગેરે ભઈઓએ ઉતારા વગેરેની સગવડ માટે ઘણે સારે પ્રયાસ કર્યો હતે. તેમજ ના પોલીસ કમીશનર સાહેબ મેદાદુભાસાહેબે પણ સંઘના રક્ષણનો સારો બંદોબસ્ત રાખ્યા હતા.
ધ્રાંગધ્રા મોટું શહેર છે. રસ્તા તથા બજારે ભવ્ય છે. બે દેરાસર છે. એક વાસુપૂજ્ય સ્વામિનું અને બીજું અજીતનાથ પ્રભનું, જેનેના લગભગ ૫૦૦ ઘર છે. ૩૦૦ સ્થાનકવાસી અને ર૦૦ દેરાવાસી.
દરબારશ્રીએ મેળાવડાના પ્રસંગે જે સાત દહાડાનું ફરમાન બહાર પાડયું હતું તે પાછળથી બાર દહાડાનું રાજ્યના ગેઝેટમાં પ્રસિદ્ધ થયું છે. તે નીચે પ્રમાણે –
કાર છે. રસ બીજી અથવા
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
(
૫ )
- ધ્રાંગધ્રા.
શ્રી હજુર હુ નં. ૯, પાટણ નિવાસી શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ તથા તેમના ભાઈઓ કચ્છમાં જૈન સંઘ લઈને જતાં શહેર ધ્રાંગધ્રામાં રોકાયેલા, અને તેમને મહાન ભકિતભાવ જોઈ નામદાર મહારાજા રાજસાહેબ બહાદુરે ફરમાન કર્યું છે કે આ સંઘની યાદગીરીમાં સ્વસ્થાન પ્રાંગધ્રામાં કસાઈની દુકાને અમુક તિથીઓએ બંધ રાખવી તે તીથીઓ હવે નક્કી થઈ જતાં ફરમાવવામાં આવે છે કે રાજ્ય પ્રાંગધ્રામાં નીચે પ્રમાણે જણાવેલી તિથીના દિવસે કેઇ પણ કિસાઈએ પશુવધ કરે નહીં અને જે કઈ કરશે તે તેને આ હુકમનો અનાદર કર્યા બદલ કાયદેસર સજા થશે.
મુકરર થયેલા દિવસે. ૧ નામદાર મહારાજા રાજસાહેબ બહાદુરને શુભ જન્મ દિવસ,
૨ નામદાર મહારાજ કુમાર સાહેબને શુભ જન્મ દિવસ,
૩ શેઠ નગીનદાસ કરમચંદે કહેલ “સંઘે ? પ્રાંગધ્રા શહેરમાં મુકામ કર્યાને દિવસ પોષ વદી ૪. ૪ મહાશિવરાત્રી. પ રામનવમી. ૬ ચૈત્ર શુદી પૂર્ણિમા. ૭ શ્રી કૃષ્ણ જયંતી. '
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯૬ )
૮ પર્યુષણના પહેલા દિવસ હું ભાદરવા શુદ ૧ ૧૧ કારતક શુદી પૂર્ણિમા
૧૦ ભાદરવા શુદ ૪. ૧૨ મકર સક્રાંતિ.
જાણું તથા અમલ થવા આ હુકમ રાજ ગેઝેટમાં
પ્રસિદ્ધ કરવા.
સને ૧૯૨૭ તા. ૭ માટે મે.
જનરલ બ્રાંચ હજીર
એરીસ સેક્રેટરી.
}
નામદાર મહારાજ સાહેબના હુકમથી માનસિંહજી ડ. ઝાલા. દિવાન સ’ધ્રાંગધ્રા.
ચુલી.
પાષ વદી ૭ મગળવાર.
- ધ્રાંગધ્રાથી ચુલી ૪ા ગાઉ થાય. રસ્તા પથરાળ હોવાથી ગાડાઓને બહુ આકરૂ પડયું હતુ. વચ્ચે ‘ સેાલત ’ નામનુ એક નાનુ ગામડું આવે છે. આ ગામમાં અને ચુલીમાં જૈન ઘર કે દેરાસર નથી પરંતુ ગામ લેાકાના ભાવ ઘણા સરસ હતા અને ટાળે ટોળાં—“ હાલા શેઠીયાનું રૂપાનુ ઠાકર મંદિર જોઇ આવીયે ને દરશન કરી પાવન થઇયે.” આ પ્રમાણે કહેતા પ્રેમથી સંઘના દેરે દરશન કરી જતા.
હળવદ
પાષ વંદી ૮–૯.
ચુલીથી હળવદ સાડાપાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે સુખપર ’ નામનું ગામડું આવે છે; પણ જૈન ઘર એકેય નથી. હળવદ એ પહેલા કાઠીયાવાડનુ એક મથક ગણાતુ. આંહી એક વાસુપૂજ્ય સ્વામીનું સુંદર દેરાસર છે. લગભગ ૧૦૦
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
.....
**********************...
"........ માવા વાળા વાહનો વધ નાના ટુ" """"ફા
Pho. C. J. Shah.
હળવદમાં શેઠ ચુનીલાલ કમળશીને ત્યાં સંઘવીજીનું સ્વાગત.
-------...........
માન ૢ પ્રી. પ્રેસ-ભાવનગર.
......
૪. ગિ. મ. યાત્રા. પૃ. ૯૭,
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૭ ) ઘર જેનેના છે. આ ગામમાં શેઠના ભાગીદાર શા. ચુનીલાલ કમળસી (ચુનીમામા) રહેતા હતા. ચુનીભાઈનું સ્વાગત પ્રેમ ભર્યું હતું. સંઘના પડાવ સ્થળથી ઠેઠ ગામના દેરાસર સુધીના રસ્તાને ધ્વજા-પતાકાથી શણગારવામાં આવ્યો હતે. ધ્રાંગધ્રામાં માનપત્ર મહત્સવ વખતે “અમર હે સંઘવી ખાશ” ની ભાવના ભય કાવ્ય જેવા સુંદર સૂત્રો રસ્તામાં ઠેર ઠેર રોપવામાં આવ્યા હતા. શ્રી દેરાસરજીને તે ધ્વજા પતાકાથી ભરચક શણગારવામાં આવેલ હતું. 'હાર એક વિશાળ મંડપ પણ ગોઠવ્યો હતો. સામૈયાની શોભામાં પણ ચુનીભાઈને પરિશ્રમ સારે હતું. બીજે દહાડે ચુનીભાઈ તરફથી જમણ હતું. અને સંઘવીજીના આમંત્રણથી આવેલા સંબંધીઓને હવારે ચા, નાસ્તા કરાવ્યા હતા. છહરીપાળતાં અને એકાસણું કરતા યાત્રીઓને પણ જમણમાં ઘણીજ સુંદર વાનીઓ પીરસવામાં આવી હતી. વળી ચુનીભાઈ સંઘ સાથેજ યાત્રા કરતા હોવાથી સંઘની જરૂરીયાતોને પુર અનુભવ તેઓશ્રી એ જાણ્યો હતો એટલે સંઘને હળવદને સત્કાર ઘણે મીઠા લાગ્યો હતે. - હળવદ ઘણું પ્રાચિન ગામ છે. અહીં ઇતિહાસ પ્રેમીએને જોવા લાયક ઘણું જગ્યાઓ છે. ચુલીથી હળવદને રસ્ત વિહાર કરતા મુનિમંડળને તથા પગે ચાલતા યાત્રાળુ ઓને બહુજ આકરો લાગ્યા હતા.
: આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી પિતાના શિષ્ય સમુદાય સાથે ધ્રાંગધ્રાથી આગળ ન આવી શકવાથી
•
•
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૮ ). સાધુ સમાજમાં તેમની ન્યુનતા જણાતી હતી તેમજ પં. ભક્તિવિજયજી (રાધનપુરવાળા) પણ પોતાના શિષ્ય સમુદાયે સાથે પાછા વિહાર કરી ગયા હતા. એટલે અહી લગભગ ૬૫ થાણાં સાધુઓના હતાં અને ર૬૭ થાણાં સાધ્વીજીઓનાં હતા. વાંટાવદર
પિષ વદી ૧૦ શુક્રવાર - - હળવદથી વાંટાવદર ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે “રાયસંગપર' નામનું એક નાનું ગામડું આવે છે, આ ગામડાના લેકવગે ગામને પાદર સંઘ જેવા માટે હેલને ત્રાંસા વગાડતે ઉભું હતું અને એક ઢંઢને બારેટ, સંઘવીજીની કીર્તિ કથા રસમય શૈલીમાં હલકથી કથી રહ્યો હતે. અને જયારે સંઘવિજીને સીગરામ એ રસ્તેથી નિકળે. ત્યારે આ બારોટને સંઘવીએ રાજી કર્યો હતે. વાંટાવદરમાં ચાર ઘર જેનેનાં છે એક ન્હાનું એવું રમ્ય દેરાસર પણ છે મુળનાયક શ્રી ચંદ્રપ્રભુની મને હર પ્રતિમાજી બિરાજી રહ્યા છે. આ પ્રતિમાજી ચાર વર્ષ પહેલાના જુનાં છે. આ ગામમાં પહેલાં જેનેના ઘર પુષ્કળ હતા અને જેનેનું જ નામ હતું એવી લેવા અત્યારે પણ નિકળે છે. અહી સંઘને પડાવ નદી કિનારે પડ હતો. આસપાસના ગામડાઓના લેકે ટોળાબંધ સંઘને જોવા માટે આવતા હતા. સંઘવીજીના અને સંઘવશુના દર્શન કરવાને તેમનાં તંબુ પાસે ગીરદી ચીકાર રહેતી હતી. અને લેકે “આતે શેકી છે કે કઈ મોટે રાજા છે?” એ પ્રશ્નમાંજ ગુંચવાઈ રહેતાં રૂપાનું મંદિર નિરખીને પણ
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯ ) લેકોના હૃદયમાં ધર્મ પ્રત્યે લાગણું જાગતી હતી; અને હસે હસે પ્રભુના દર્શન કરી પોતાને પાવન માનતા. સુરવદર
પિષ વદી ૧૧ શનિવાર. વાંટાવદરથી સુરવદર ચાર ગાઉ થાય આ ગામથી ધ્રાંગધ્રાની હદ પુરી થાય છે. જેના માત્ર બેજ ઘર છે. ગામ બહુ મોટું નથી તે ઘરની વસ્તીવાળું ગણાય, આંહી દેરાસર નથી પણ એક જેનભાઈને ઘેર સિદ્ધચકનો ફેટે અને બીજી છબીયા છે, તેનાં દર્શન કરવા સંઘ ગયી લતે. વેણાસર
પિષ વદી ૧ર રવિવારે. - સુરવદરથી વેણાસર પાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે વેજલપુર
અને કુંભારીયા નામના બે ગામડાઓ આવ્યાં હતાં. આ અને ગામના માણસો સંઘ જેવા ગામને પાદર ઉભા રહા હતા. આંહીથી મોરબી રાજ્યની હદ હતી. વેણાસર પણ મેરબી તાબે છે. આ ગામમાં જૈનોના બે ઘર છે. અને એક ઉપાશ્રયમાં ઘરદેરાસર છે. સંઘને પડાવ એક ટેકરા ઉપર થયે હતે આંહીથી રણું શરૂ થવાનું હોવાથી યાત્રાળુઓ સઘળી તૈિયારીઓ કરવા લાગ્યા હતા. કોઈ પાણીની સગવડ તો કઇ ભાતાની સગવડતે કઈ એવી બીજી સગવડે વિગેરેની ધમાલમાં સંઘાળુઓ મશગુલ હતા સંઘવીશ્રી પણ વેણાસરથી માણાબો સુધી રણને માર્ગ જેવા મેટરમાં બેસીને ગયા હતા અને રણની કાંધી પર છહરીપાળનારાઓ માટે ઉકાળેલા પાણીની તેમજ બીજી માતાની સગવડ કરાવી હતી, રસ્તો સારો લાગવાથા સંઘ માં જાહેર કરી દીધું કે “હવારે ચારવાગે સાએ ગાડા જોડવા.”
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
યાત્રા ( ચાલુ ).
( કચ્છ-વાગડ. ) (૬)
માણામા.
પાષ વદી ૧૩ સામવાર.
વેણુાંસરથી માણુ આઠ ગાઉ થાય. વચ્ચે છ ગાઉનુ રણ આવે છે. અને એ ગાઉની કાંધી આવે છે. વેણાંસરથી પાઢીએ ચાર વાગ્યે ગાડાઓ ઉપડ્યા, યાત્રાળુઓના હૃદયમાં રણની જે મહાન ધાસ્તી હતી તેમાંનુ તે સ્વમ પણ જણાયું નહીં ગાડાવાળાઓ પણ એમજ ધારતા કે હવે રણમાંથી પાછા દેશમાં આવીશું નહીં, પરંતુ સુકાયેલું રણ જોતા એના હૃદયમાં કલેાલ અને આનંદ ઉભરાયા. રણમાં રેતી નામનીજ હતી. જે ગાડાઓ ચીલા છોડી જતા તે ગાડાઓને જરા મુશ્કેલી પડતી, બાકી સધવાશ્રીની મેટરલેારીઓને અડચણ પડેલી ચાલનારાઓને તેા બહુજ આનંદ હતા સંધ લગભગ દશ વાગ્યે કાંધી ઉપર પહોંચ્યા. આંહી સંઘવીશ્રી તરથી છઠુરી પાળનારાએ તેમજ સાધુ-સાધ્વીએ માટે વિસામે લેવાની તેમજ ખાવા પીવાની સગવડ થયેલી હતી. તેમજ આ કાંધી ઉપર ખારીયું ખડ હેાવાથી સંઘના ગાડાવાળાઓએ પણ આંહી વિસામેા લીધે, અને અળદાએ પણ વાગડનુ ખારીયું ખાઇને મેાળ ભાંગી.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦ )
સંઘ માણાબે અગીઆર વાગ્યે પહોંચે માણમાં પ્રવેશ કરતાજ કચ્છના મહારાવશ્રીના ૨૦ પોલીસે એક રાવટી નાખીને ખુલ્લી તરવારે ખડા હતા. યાત્રાળુઓએ જાણ્યું કે થઈ રહ્યું ! હવે રા’ સાહેબના માણસો જકાત માટે આપણું પિટલાં વિગેરે શું થશે અને આપણી પુરી કમ્બખ્તી થવાની. આ વિચાર યાત્રાળુઓને ગભરાવી રહ્યો હતે. પણ સાંજ પડી ત્યાં સુધી કેઈના પિટલા બચકા ન ચુંથાણું સેએ ધાર્યું કે આવતી કાલે જરૂર શું થશે. ત્યાં રાત્રે સંઘવી-મંદિરમાં કચેરી ભરાણું અને કચ્છ-પ્રવેશની વાતે ચર્ચાવા લાગી. ત્યાં પેલી પિોલીસ ટુકડીના સરદાર કચેરીમાં આવ્યા. સંઘવીશ્રી મળ્યા અને માનપૂર્વક તેમને સારૂ આસન આપ્યું. પછી તે ભાઈએ મહારાવશ્રી તરફથી આવેલે લખેટ સંઘવીશ્રીને આપે સંઘવીશ્રીએ તે વાંચે, અને સંઘને સંભળાવ્ય સાંભળતાંજ સંઘાળુઓનાં હૈયાં વેંત વેંત ઉછળવા લાગ્યાં અને સાના મુખપર હાસ્યની રેખાઓ તરી વળી સેના હદય બોલવા લાગ્યા કે “ધન્ય છે કચ્છના મહારાવ ને ધન્ય છે તેમના ધર્મ પ્રેમને.” એ લખોટો મહારાવશ્રીએ અંજારના વહીવટદાર સાહેબ ઉપર બીડ હતો. અને આ લખેટાને શુભ સંદેશ આપનાર પણ વહીવટદાર સાહેબ તેજ આવ્યા હતા. એ લપેટામાં લખેલી હકીક્તને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે હતે:. “પાટણના એક ગૃહસ્થ માટે સંઘ લઈને હારા દેશમાં આવે છે માટે જકાત માટે તેઓ કહે
સધાળુઓનાં કલા અને સંઘને સર્વશ્રીને આ
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦૨ )
તે નોંધી લેશે. અને તમે જાતે સ્વારી સાથે માણાબાજો અને તેમની ચાકી-જાપતાની પુરતી કાળજી રાખો અને બનતી મદદ કરજો.”
અહા ! કેવું વિશાળ હૃદય ! ! સંધવીશ્રીને ના॰ મહારાવશ્રી સાથે જરા પણ પરિચય ન્હાતા અને ના॰ મહારાવશ્રીએ પોતાના હૃદયની અમિરાત આ પ્રમાણે પ્રથમ ઘડીએજ બતાવી. તે કાંઇ ઓછી સહૃદયતા ન કહેવાય.
ના૦ મહારાવશ્રીના આ સ ંદેશા વહીવટદાર સાહેબ સંભળાવીને રાતા રાત અજાર ગયા અને પાલીસ ખાતાને પુરતી કાળજીથી સંઘની ચાકી રાખવા માટે હુકમ
આપતા ગયા.
આ દિવ્ય-સંદેશના સમાચાર રાતે રાત સંધમા પ્રસરી ગયા. સર્વ સંધાળુઓને જાણ થતા સૈાના હૃદય હર્ષ થી દ્ભવ્યાં અને શાસન દેવીના ઉપકાર માની ના૦ મહારાવશ્રીની આ ઉદારતાને સા વખાણવા લાગ્યા.
માણા એ સરહદનું નાકું છે. આ ગામમાં એકસા પચીસ ઘરની વસ્તી છે. અને જૈનોના ચાર ઘર છે. દેરાસર નથી. આંહી સંઘ જોવા માટે આસપાસના ગામડાઓમાંથી લગભગ ૨૦૦૦) જૈનો આવ્યા હતા. આ જૈનોના ધંધા ખેતી છે. આ લેાકેાનો પહેરવેશ કાઠીયાવાડના કણબીને મળતા આવે છે. આ જૈનભાઇઓને પ્રથમ વાર જોતાં તેઓ જૈન હશે કે નહીં તે શંકા થયા વગર ન રહે. આહીંથી ભાષા પણ અઃ
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
0િ
0
0
Boob>$0.
0 00 22000®00 Eછ0 0 ] અખંડ પ્રૌઢ પ્રતાપ, મહારાજાધિરાજ, મિરજા મહારાવશ્રી સર ખેંગારજી સવાઈ બહાદુર
જી. સી. એસ. આઈ. જી. સી. આઈ. ઈ. સ
2 0
0
0
0 0
0
0
0
-
0
0
0
0
0
0
0
0
0
જેમના સૌજન્ય અને આતિથ્ય પ્રેમે શ્રી સંઘને મુગ્ધ કરી દીધે હતા. પાંચ હજાર માણસના આ વિશાળ સંઘની જગાત માફ કરી. શ્રી સંઘને જમાડી રસ્તાઓની અનેક સગવડ કરી આપી હતી
અમર હે ! ધમ ધુરંધર કચ્છ નરેશને. પૃષ્ટ, ૧૦૨
પ્રકાશક: ૐ જૈ. સ. વાં. ભાવનગર,
}
*
સ્વદેશના “બંધુ કૃત્યથી.” &o=0 0 0 009 0 0 0 0 0 08
શ્રી કચછ ગિરનારની મહાયાત્રા.
0 થી
0 0
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩)
લાય છે. સંઘની આ વિશાળ ભવ્યતા જોઇ તે લેકે અરસ પરસ બોલી રહ્યા હતા કે-“હીં સંઘનાય હીં તે માડુજે મેરામણ આય.” (આ સંઘ નથી પણ માનવેને દરીયે છે) વળી આંહીથી ચલણ પણ બદલાતું હતું એટલે સંઘવીશ્રીએ કચછનું ચલણ (કેરી, ઠીંગલા, પાંચીયા, આધીયા, ઢબુ, દેકડા વિગેરે) સંઘવી–મંદિરમાંથી યાત્રાળુઓને મળે એવી સગવડ પણ કરી હતી.
પિષ વદ ૧૪-૦) માણાબેથી કટારીયા સાડા પાંચ ગાઉ થાય રસ્તે જરા વિકટ ખરે. માર્ગમાં રાયથકી (રાજસ્થલી) અને ચાંદળી વામના બે હાના સન્દર્ય પૂર્ણ ગામડાઓ આવે છે. રાયથરી ગામ અત્યારે ચારણે ભેગવી રહ્યા છે. અને ચારણની વસ્તી વધારે છે. ચાંદળી પણ નાનું ૬૦ ઘરનું ગામડું છે. કચ્છ-(વાગડ) ની પિલાદ જેવી ભડ પ્રજાના દર્શન સંઘને અહીથી થવા લાગ્યાં માણસના મેઢાપર લેહી કુદી રહ્યું હતું. સંઘ તથા સંઘવીના દર્શનાર્થે આ વીર પ્રજા ગામને પાદર ટેળા બંધ પડી હતી.
કટારીયા તે (વાગડનું) જેનેનુ તિર્થ ગણાય છે. આ ગામમાં જેનેના છ ઘર છે, અને અન્ય ૨૫૦ ઘર છે. જમીન સાધારણ પણ ગામની આસપાસ સિંદર્ય સારું છે. આ ગામમાં શ્રી મહાવીર પ્રભુનું એક ભવ્ય જીનાલય છે પ્રતિમા ઘણુજ સુંદર પ્રતિભા ભર્યા દિવ્ય છે. દર્શન કરના
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૪) રાઓ પ્રભુના વદન સામે જોયા કરે તેય કલાકેનાં કલાક થઈ જાય એવાં મનહર છે. અહીંથી ત્રણ ગાઉ વાંઢીયા કરીને એક ગામ છે. આ ગામમાં પણ એક વિશાળ જનાલય છે અને ચંદ્રપ્રભુજીના સુંદર પ્રતિમાજી છે વાંઢીયામાં જનના ૪૦ ઘર છે. સંઘના માણસો આ ગામમાં યાત્રા કરવાને ગયા હતા
આ તિર્થને ઈતિહાસ ઘણે સરસ છે- લાખા ફુલાણીના વખત પૂર્વે વાંઢીયા અને કટારીયા બંને ભેગા મળી “ આનંદપુર” નામની નગરી હતી. આ નગરીમાં અનેક કેટયાધિપતિ જેનો રહેતા હતા. વળી દરિયા પણ નજીક હતા. આ વિશાળ નગરીમાં જગતપાલક જગડુ શાહના પણ ભવ્ય પ્રાસાદે હતા. અને બીજા કેટયાધિપતી. એની ગગન ચુંબિત હવેલીઓ હતી. કુદરતને એતો ક્રમ છે કે “આજે જેની ચડતી કલા, કાલે તેની પડતી કલા.” આ નિયમાનુસાર આ નગરી પર એવા અનેક હુમલાઓ થયા. અને નગરી ભાંગી મુસલમાનના ધાડાઓ પણ પડવા લાગ્યા. દહેરાઓ તુટયાં. પ્રાસાદને નાશ થયે. લક્ષમી દટાઈ. સાગર પણ દુર થ. અને પ્રજા જીવ લઈને નાશી છુટી પછી જે બે ભાગ અવશેષ રહ્યા હતા તેના બે ગામડા થયા એક કટારીયા અને બીજું વાંઢીયા. આવા નામો પડવાનું કારણ એ હતું કે આનંદપુરના ઉત્તર ભાગમાં એક મસ્તબા હેતા હતા અને પોતે બકરા ગાડરને પાળ હતું. આ બકરા ગાડરને રાખવાને પિતે વિશાળ વાડો કર્યો હતો. વાગડમાં આ વાકાને “ઢ” કહે
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦૫ )
છે. જ્યારે દુશ્મના આનદપુર ઉપર ચડી આવ્યા અને લડાઇ રી. તેમાં રાજા પડયા. ત્યારે આ મસ્ત ખાવાએ ઉત્તર વિભાગમાં વિરતાથી દુશ્મના સામે યુદ્ધ કર્યું. અને દુશ્મનને તામા તેાખા પાકરાવ્યા, પછી માવા ત્યાં પડયા. અને દુશ્મના આનદપુરને લુંટીને નાઠા. આ ખાવાના વાઢ વાળી જગ્યાપર જ્યાં ખાવાનુ વિત્વ છંટાયુ હતુ ત્યાં ક્રીથી ગામ વસ્યું અને તેનુ નામ બાંઢીયા' પડયું. આ માજી આનંદપુરના દક્ષિણ વિભાગમાં જ્યારે દુશ્મના લડી રહ્યા હતા ત્યારે એક હ્યુરી ક્ષત્રાણી હાથમાં નગ્ન કટારી લઇને ખુલ્લા કેશે રણક્ષેત્રમાં કુદી પડી. આ વીરક્ષત્રાણીના સ્વામિને દુશ્મનના સેનાપતિએ મારી નાખ્યા હતા. તેનુ વેર લેવા તે સેનાપતિને શેાધી રહી હતી, આખરે તે વીર બાળાએ સેનાપતીને શેાધ્યેા. અને ઘેાડા પરથી તેને પછાડી તેની છાતીપર ચડી બેઠી અને એક હાથ જેવડી કટારી એ ચવનના હૃદયમાં હુલાવી દીધી. ચવના અને એ વીર–રમણી પણ આ લેાકમાંથી પરવારી આનંદપુર પણ શ્મશાનવત્ બન્યું. જાહેાજલાલી પળમાં ચાલી ગઇ. આજે એજ સ્થળે આ વીરનારીના પાળીએ છે અને એની કટારીના શોની યાદી રાખવા ત્યાં કટારીયા નામનું ગામ વસ્યું છે.
આજપણ વાંઢીયા અને કટારીયા વચ્ચેના માર્ગોમાં તેમજ વાંઢીયામાં પૂર્વના ભવ્ય પ્રાસાદેાના ભગ્નાવશેષા માજીદ છે. એક પ્રાચિન દુર્ગ પણ ( ભગ્ન દશામાં) ભૂત કાળની જાહેાજલાલીની સાક્ષી પુરતા ખડા છે.
વાંઢીયા તેમજ કટારીયાના અને દેરાસરાનાં પ્રતિમાજી
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૬), ઘણાં પ્રાચિન છે. કટારીયાના દેરાસરની તે અન્ય કેમમાં માનતાઓ ચાલે છે. આ કટારીયામાં પણ વાગડનું બે હજાર માણસ સંઘ જેવાને આવ્યું હતું. અને સંઘવીશ્રીનું સામૈયું ઘણાજ ઠાથી, ઉત્સાહથી તેમજ પ્રેમથી નિકળ્યું હતું. વાગડના ગામડીયા લેકે સંઘના વાજા–સંઘના તંબુ–સંઘની મોટરો વિગેરે જેઈને. ગાંડાતુર બની જાય અને શેઠને જોવા માટે તે દિવસના બારેય કલાક શેઠના તંબુ ઉપર માનવ-મેદનીને મારે રહ્યા કરતે. કોઈ દિવસ નહીં જોયેલી સામગ્રી જેઈને વાગડના જૈન ભાઈએના હદયમાં ધર્મપ્રેમની ખુમારી પેદા થતી, અને હૃદયમાં માન ઉત્પન્ન થતું કે અમારે ધર્મ આ મહાન શક્તિવાળો છે, મહાન તેજસ્વી છે. લાકડીયા.
માઘ શુ ૧ ગુરૂવાર - કટારીયા થી લાકડીયા ત્રણ ગાઉ થાય. રસ્તો સાર હતો. આ ગામમાં આજથી ૪૦ પૂર્વે વર્ષ શ્રાવકના ૬૦૦ ઘર હતા. પરંતુ આપણા સાધુ મુનિરાજાઓને સંસર્ગ નહીં રહેવાથી અને સ્થાનકવાસી સાધુઓના ચાર્તુમાસ પુષ્કળ થવાથી આજ ૪૫૦ ઘર સ્થાનકવાસીના થયા છે અને ૧૫૦ ઘર દેરાવાસીના રહ્યાં છે, હજી પણ જે મુનિ વર્ગ આ તરફ ધ્યાન નહીં આપે તે કેટલા ઓછાં થઈ જશે તે ન કહી શકાય. આ પ્રદેશમાં વિસા ઓસવાળની વસ્તી વધારે છે, આંહીનું દેરાસર કારીગરીવાળું છે. નકશીદાર કેરણી અને રંગબેરંગી રંગરોગાનથી
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૭)
દેરાસરની શેાભા ઘણી મનાહર લાગે છે. મુળનાયકજી શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ છે, પ્રતિમાજી ઘણાં આકર્ષક છે. આહીંના જૈનાના મૂખ્ય ધંધા ખેતી છે અને સાને ત્યાં જમીને પણ છે. આંહીથી અમને કચ્છની ભકિતના દર્શન થવા માંડયા ગામનાં સંઘે સંઘ માટે દુધ-છાશની સગવડ ઘણી સરસ કરી હતી. સંઘાળુઓનાં હૃદયમાં એવું હતું કે “ કચ્છ-વાગડ તા તદ્ન રસકસ હીન પ્રદેશ છે અને ત્યાં દુધ તે શું પણ પાણીયે નહીં મળે. ” પરંતુ આ માન્યતા ખાટી ઠરી. દુધ-છાશના સતારાતા પુષ્કળ હતા. માટલા ને માટલા સંઘના રસાડે ચાલ્યા આવતાં સૈાને એમજ થતુ કે શુ' કચ્છમાં કામધેનુ ધ્રુજતી હશે ? હા તેમજ હતું.
લાકડીયામાં સંઘને ઘણા આનદ પડયા હતા. અંજાર વિગેરે સ્થળેથી શેડીઆએ સંધવીજીને મળવા માટે આવ્યા હતા. તેમજ વાગડનું પણ હજારેક માણસ સંઘના દર્શનાર્થે સંઘમાં ઘુમી રહ્યું હતું. સધાળુઓને કચ્છના ચલણની ખખર પતી નહીં હોવાથી જરા મુ ંઝવું પડતુ તેમાંય ગાડાવાળાવ્યા બહુ મુ ંઝાતા. વાગડીયા લેકે રૂપિયાથી ડરે. ગુજરાતના ગાડાવાળાઓ કરી ઢીંગલાથી ડરે. છતાંય બહુ અડચણ ન્હાતી. આંહી સામૈયાને તેમજ પુજા-આગી આદિના ઠાઠ સારા હતા,
સામખીયાળી.
માલ જી. ૨ શુક્રવાર.
લાકડીયા થી સામખીયાળી ચાર ગાઉ થાય. મા
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦૮ )
મધ્યમ હતા. આ ગામ ઘણું રમણીય છે. ગામને પાદર એક સુંદર તળાવ છે અને આસપાસ પ્રકૃતિ દેવીની લીલીસાડી સમી વનરાજી છે. આ ગામમાં ૧૫૦ ઘર જૈનાના છે, એક ન્હાનું દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી વાસુપુજ્યસ્વામિની પ્રતિમાજી છે. આંહીના જૈનાના ધંધા ખેતી છે. આ ગામની પ્રજા માયાળુ છે, સંઘ પ્રત્યે જૈનાના જ નહીં પણ સારાએ ગામના અપાર પ્રેમ હતા, આખા દહાડા સંઘના પડાવમાં આ ભાઈઓ ફ્રી રહ્યા હતા, અને “ પ્રણામ–પ્રણામ ” દરેક યાત્રાળુઓને શીર નમાવીને કહી રહ્યા હતા. સાધુ-મુનિાજાનાં પાલ પાસે પણ ટાળા વળીને આ ભાવ ભૂખ્યા ભાઇઓ દન કરી રહ્યા હતા અને સાના હ્રદય કથી રહ્યાં હતા કે:—“ મહારાજ સાહેમ ! આંહી રહી જાઓ, અમને ધર્મના માર્ગ બતાવેા, અમને તારા તેવી વીનંતી કરતા હતા. ભચાઉ માત્ર શુ. ૪ શનિવાર.
સામખીયાળીથી ભચાઉ પાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે વેધ ' નામનું નાનું ગામડું આવે છે. આ ગામમાં એક દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી સ’ભવનાથ પ્રભુ છે, આંહી જૈનોના ઘર ૧૫ છે. સઘળાના ધંધા ખેતી છે. આંહીના જૈનભાઇએ ત્યાં દર્શને ગયેલા સંઘાળુઓને પોતપેાતાને ઘેર તેડી જઇ. છાશ-રોટલા જમાડયા હતા, અને પ્રેમથી ભક્તિ બતાવી હતી.
ܕ
ભચાઉ ગામ પણ પ્રાચિન છે. એક ટેકરા પર વસેલું છે. આ ગામના કિલ્લા ખાસ જોવા લાયક છે. કિલ્લામાં પાતાળ
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦૯ )
કુવે છે, તેમાં તે। દૃષ્ટી પણ નથી નાખી શકાતી. આંહી એક દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી અજીતનાથ પ્રભુ છે. પ્રતિમાજી મનેાહર છે. દેરાસર પણ ઠીક કહેવાય. આંહીમ ૩૦૦ ઘર જૈનોના છે. ધેાખેતી અને નેસ્તીના છે. પ્રજા મજબુત છે; સંઘના પડાવ ગામથી એક માઇલ દૂર રાખવામાં આવેલે હતા. આંહી સ્હેજ પાણીની તંગી જણાઇ હતી. બાકી સ જોવા માટે તેા આસપાસના લેાકેા પુષ્કળ આવતા.
ચીરાઇ
માઘ શુ. પ રવીવાર,
ભચાઉથી ચીરાઇ સાડા ત્રણ ગાઉ થાય લાકડીયાથી અંજાર સુધીની સડક હાવાથી મા સારા હતા. તળાવ માટુ છે. પરંતુ તુટી ગયેલ હાવાથી પાણીના પુરતા જથ્થા નથી રહેતા. આંહી જૈનોના સાત ઘર છે. એક ન્હાનું દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના ન્હાના પ્રતિમાજી છે. સાદો ઉપાશ્રય છે. [ સામૈયું જે જે ગામમાં દેરાસર હાય છે. ત્યાં થાયજ છે. એટલે હવે પછી જ્યાં સામૈયાની ખાસ વિગત લખવા જેવી હશે ત્યાંજ એ વાત આવશે. પુજા-આંગીના પણ નિત્ય નિયમ જાણવા. ]
ભીમાસણ
માધ શુ. ૬ સામવાર. ચીરાઈથી ભીમાસણ (ભીમાસર) ત્રણ ગાઉ થાય. રસ્તે સારા છે. આ ગામમાં એક પણ જૈન ઘર કે દેરાસર નથી. ગામ ન્હાનું છે. આ ભીમાસણને પાદર દેવી હેાથલ અને ઓઢાના પૂનિત પ્રેમથી પવિત્ર બનેલુ, ચકાસર નામનું એક વિશાળ
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૧૦). સરોવર છે. આ સરોવર જોતાં જ એમ થઈ જતું કે આંહીયા રહેતા હોઈએ તે કેવું સારું ! સંઘને પડાવ આ સરોવરના કાંઠે જ હતે આસપાસની વનરાજીમાંથી જોતાં સંઘને દેખાવ ઘણે રળીઆમણે લાગતું હતું.",
અંજાર
માઘ શુ. ૭– ભીમાસણ થી અંજાર પાંચ ગાઉ થાય. રસ્તે સારો હતે. વચ્ચે વરસામેડી નામનું એક ગામડું આવે છે. આ ગામ ઠીક છે. - અંજારથી એક માઈલ દૂર એક ભવ્ય મેદાનમાં સંઘને પિંડાવ નખાયા. અહીથી કચ્છ પ્રદેશ શરૂ થાય છે. વાગડના ભાઈઓનાં ટેળાં અહીંથી બંધ થયા. અહીયા તે રંગીલા કચ્છીઓના ટેળેટેળાં સંઘ જેવાને આવી રહ્યા હતા. અંજારનું સામૈયું સારું હતું. પડાવસ્થળથી તે ઠેઠ ગામના રસ્તાઓ સુધી વજા-પતાકા લગાવી દીધા હતા. સન્માન સુચકનેરી શબ્દ પણ શોભી રહ્યા હતા. અંજારની આ તૈયારી માટે શેઠ સોમચંદ ધારશીભાઈ અને શેઠ દેવકરણ મુલજીવાળાને મુખ્ય હિસ્સે હતે. આ ગામમાં ત્રણ દેરાસર છે. ત્રણેય દેશસર ખાસ જોવા લાયક છે. કાચનું રંગબેરંગી કામ, કલાભર્યા ચિત્ર, વિશાળ રંગમંડપમાં સોનેરી અને હીરકરંગનું ચિત્ર કામ, વિગેરે કારીગીરીથી દેરાસર ઘણાં કલાવાન અને મનેહર છે. એક દેરાસરમાં શ્રી વાસુપુજ્યસ્વામિ બિરાજે છે. બીજામાં
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ ) શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ અને ત્રીજામાં શ્રી સુપાર્શ્વનાથ સ્વામિ, પ્રતિમાઓ સુંદર અને નયનર જક છે, આત્મામાં આરપાર એ મૂર્તિ ઉતરી જાય એવા પ્રભાવશાળી છે; દરરેક દેરાસર સાથે એક એક ઉપાશ્રય ખરાજ. આંહી દેરાવાસી જૈનોના ૭૫ ઘર છે. સ્થાનકવાસીના ૨૨૫ ઘર છે.
આ ગામ ઘણું ઐતિહાસિક અને પ્રાચીન છે. આંહી જોવા લાયક સ્થળા ઘણાં છે. ગામને ફરતા એક વિશાળ લડાયક દુર્ગ છે. આ દુર્ગ પરના બુરમાં અત્યારે પણ તાપા ગોઠવેલી નજરે પડે છે દુર્ગં તદ્દન અખડિત છે. ખીજા ગામ મ્હાર જેસલ–તારલનું સમાધી સ્થળ, વીર અજયપાળનુ મુસ્તક, વાવ, કુવા આદિ ઘણું જોવા જેવું છે; આંહીના લોકો સુખી છે, માંહી મુખ્ય ધંધા એટલે કમાવા જેવા ધા દીવાસળી અને કેાલનવેાટરના છે. અંજારની વખણાતી વસ્તુએમાં ત્યાંનુ રેશમી કાપડ, ભરતકામ, લોખડના ઓજારા, વિગેરે ચીજો જગમશહુર છે; પરંતુ અ ંજારના આ હુન્નર ઉદ્યોગ, પરદેશી માલના ખ્વાળા પ્રવેશથી દિવસે દિવસે પડી ભાંગતા જાય છે.
સંધ માંહી બે દિવસ રહ્યો ને દિવસ સંધવી મરિ અને સંઘાળુઓના પાલેમાં જોવા આવનારા ભાઇની ગીડઢી રહ્યાજ કરતી.
ભૂવડ
માત્ર શુદી ૯ ગુરૂવાર.
અંજારથી ભૂવડ છ ગાઉ થાય. રસ્તો નદી નાળાં ડુંગરા
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૧૨ ) ઓ આદિથી ભરપૂર હોવાથી વિકટ ગણાય. અંજારથી આગલે દિવસે બપોરે ઉપડેલા સંઘવી શ્રીના સીધાસામાનના ૩૦-૩૫ ગાડા લુચ્ચે ભેમીઓ મળવાથી ઉંધે માર્ગે ચડી ગયા હતા, અને લુંટવાની ધાસ્તીમાં હતા, પરંતુ સંઘનું રક્ષણ કરતી કચ્છની પિલીસમાંથી એક પિલીસે ધર ટેકરા ઉપરથી આ ગાડાઓ જોયાં અને તરત જ બંધુકનો બાર કરી એ કાફરને ચેતવ્યા. બદમાશે નાઠા, પેલો લુચ્ચે ભેમીઓ પકડાયે, તેને ખુબ મેથીપાક જમાડી ઉપરી ખાના તરફ ધકેલી દીધે, આ વખતે પણ સંઘાળુઓ શાસનદેવીનું સ્મરણ કરવું ભૂલ્યાનહીં.
' અંજાર થી ભૂવડ જવાના બે રસ્તા છે. સંઘના ઘણા ગાડાઓ ખીડાઈને માર્ગે ગયા હતા, અને ઘણાં ગાડાઓ “સુખપર” (બગિચે) થઈ “મીંદીયાણના” માગે ગયા હતા. ખીડેઈ એક હજાર ઘરની વસ્તીવાળું ગામ છે, મીંદીયાણું એકલા રબારીઓનું જ ગામ છે. રબારીના ઘર લગભગ અઢીસે છે. - ભૂવડ ગામ ઘણું જુનું અને એતિહાસિક છે. આ ગામની આસપાસ પૂર્વના મકાના ભગ્નાવશેષે ઘણું દષ્ટી
ચર થાય છે. આ ગામનું દેરાસરસાધારણ છે શ્રી અજીતનાથ પ્રભુની પ્રતિમાજી ઘણાં મનહર છે. અહી પહેલા જેનોના ઘણું ઘર હતા. પરંતુ મુનિમહારાજાઓના વિરહકાળના પ્રતાપે ઘણા વટલી ગયા અને ઘણા ચાલ્યા ગયા. આજે ચાર પાંચ ઘર ના છે. ગામ બહાર એક ભવ્ય દેવાલય છે. આ દેવાલય
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧૩)
કુબેરભંડારી જગડુશાહનુ અધાવેલ છે. આ દહેરાના ભાગવટા એક ખાવા ભાગવી રહેલ છે. આ ભવ્ય દેવાલય ઘણુંજ વિશાળ છે. બાર બાર હાથ લાંખા વિશાળ પત્થરના ચેાસલાએ તા થભીએ તરીકે વપરાયાં છે. આ મદિરની રચના ખાવન જીનાલયના આકારની છે. ગભારા, રગમ'ડપ અને પ્રવેશ દ્વાર જોતાંજ જૈન શિલ્પની પ્રતિતી થયા વગર નથી રહેતી એક વખતના આ ભવ્ય જીનાલયમાં આજે મહાદેવ અને નંદ્વી પૂજાય છે. આંહી શંકા થશે કે આ જૈનોનું જ મદિર હશે તેના સબળ પુરાવા કયા ? એના પુરાવા માટે આ મંદિરના ગભારામાં પ્રવેશ કરતાંજ જમણી બાજુના એક સ્થંભપર એક મેટા લેખ છે. આ લેખ ધા જીણુ થઇ ગયા છે. છતાં ઠંડું ખારીકીથી નિરખતાં નીચે પ્રમાણેનાં શબ્દો વંચાય છે:×× ૧૩+૬ અષાઢ શુદી ૫ પારવાડ ×
//
×
X
X X
X
×
X
× કુલ મણી જગડુશાહ +
X × X × ×
તેર અને છની વચ્ચેના આંકડા એકના પશુ વંચાય છે પાંચ જેવા પણ લાગે છે અને શુન્ય પણ કલ્પી શકાય છે. એટલે નક્કી નિ ય ન બ ંધાય. પરંતુ જગડુશાહુના ઇતિહાસકાળ તપાસતા ૧૩૧૬ નું અનુમાન સપ્રમાળુ લાગે. બીજો પુરાવા લેાકવાણી અને મંદિરની બાંધણી. લેાક કથા એવી છે કેઃ—
X x X
ભત્રિ
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
- (૧૪) જગડુશાહે મંદિર બંધાવ્યું. પ્રતિમાજી પધરાવવા બાકી હતા. પણ એ વખતે બ્રાહ્મણનું જોર હોવાથી બ્રાહ્મણોએ શીરરીથી મંદિરનો કબજો લઈ લીધું. રાજા પાસે ફરીયાદ ગઈ. રાજા બ્રાહ્મણેથી દબાયેલે અને જગડુશાહની કીર્તિથી અંજાએલે હતે.તેથી કંઈ ન્યાય ન આપી શકે અને જગડુશાહને ભદ્રેશ્વરમાં પુષ્કળ જમીન આપી સંતોષ પમાડ્યો. જગડુશા ભદ્રેશ્વર ગયા અને ત્યાં એક મંદિરને જીર્ણોદ્ધાર કરી વિશાળ મંદિર બંધાવ્યું. પાછળથી ભુવડના ભવ્ય જીનપ્રાસાદપર વિજળી પડી. અને શિખર ત્થા ગભારાને ઘુમ્મટ પડી ગયા. (આજ પણ એ પડી ગયેલે ભાગ છે) આ પ્રમાણેની દંત કથા ચાલે છે. જગડુશાહની ભક્તિ, પ્રતાપ અને ચાતુર્યતાને વિચાર કરતાં કદી પણ બ્રાહ્મણના હાથમાં ન જવાદે. પાછળથી જ કંઈક ગોટાળે થયે હોવો જોઈએ સાચું તે જ્ઞાની જાણે.
સંઘને આંહી પડાવ-સ્થળ સારૂં ન્હોતું મળ્યું. તેમજ પાણીની પણ જરા તંગી જણાઈ હતી. ભદ્રેશ્વર (તીર્થ)
માઘ શું ૧૦-૧૧-૧ર-૧૩-૧૪ ભુવડથી શ્રી ભદ્રેશ્વરજી ચાર ગાઉ થાય. રસ્તામાં એક પણ ગામ નથી આવતું. માર્ગ ડુંગરાળ છે. ગાડાવાળાઓને તકલીફ પડી હતી. ચાલનારાઓ તે વહેલા પહોંચી ગયા હતા. યાત્રાળુઓનાં હૃદયમાં ઉત્સાહ અને ભાવતે માતે ન્હોતે. જે તિર્થના દર્શન કરવા ખાતર આટલાં સંકટ સહન કર્યા. હશે તે તિર્થ પર યાત્રાળુઓને કે ભાવ અને
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
DEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEQ
શ્રી ભદ્રેશ્વર તી.
=0=0=0==
=0==CECE=CE
bull, 2016h
ફાટા-C. J. Shah. ૩. ગિ, મહાયાત્રા. પૃ. ૧૧૫.
U=C=0=CEC=0=Q=0=0=0=Q=0==0=Q=00=0=C=0=0==0=0
પ્રકાશક-હૈ. સ. વાં. માળા.
આનંદ પ્રી. પ્રેસ-ભાવનગર.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૧૫) કેલે પ્રેમ થયો હશે. તે તે વાંચકેજ વિચારી લે. પ્રભુના દર્શન કરવાની તિવ્રઈચ્છાવાળા ઘણા ભાઈઓ રાત્રીના ત્રણ ગાઉથી ચાલ્યા હતા. અને વહેલા દાદાને ભેટ્યા હતા. ૪ - સંઘ દશ વાગ્યાના સુમારે આવી ગયે. એક ખેતરમાં પડાવ નાખે. ઘણું સંઘાળુઓ તે દેરાસરજીની ધર્મશાળામાં અને ગામના મકાનમાં ઊતર્યા હતા. કારણ કે પાંચ દિવસ સુધી રહેવું. એટલે પાલની ઉપાધી કે રે ? સંઘનાં સમાચાર આખાએ કચ્છમાં ફેલાઈ ગયેલા હોવાથી કચ્છનું લગભગ બે હજાર માણસ સંઘના દર્શનાર્થે આવ્યું હતું. ભુજના નગર શેઠ સાકરચંદભાઈ પાનાચંદભાઈ
ત્યા માંડવી, અંજાર, મુંદ્રા, સુથરી કેઠારા, વિગેરે ગામના એ ભાવિ, ગૃહસ્થ અને શેડઆએ અને આસપાસના ગામડાઓના હોરે કચછી બધઓ સંધને સત્કાર કરવા અગાઉથ પધાયા હતા.
બીજી બાજુ યાત્રાને લાભલેવા મુંબઈ અમદાવાદ, પટા થા કાઠીયાવાડ તરફથી પણ ઘણું માણસ આવ્યું હતું અને દેરાસરજીની ધર્મશાળાઓ ચીકાર ભરાઈગઈ હતી.
બહારના ભાગમાં રમકડાવાળાની મીઠાઈવાળાની તેમજ સીધા સામાનવાળાની પણ વીસ-પચીશ. દુકાને નંખાણી હતી, આહીનું સામૈયું ઘણું સરસ થયું કહેવાય, જે કે હારને ભપકે હે પરંતુ હૃદયને પ્રેમ પુષ્કળ હતો. . - દાદાના દર્શનાર્થે ગભારામાં પુષ્કળ ભીડ રહેતી સંઘવી
'
: '
:
કન
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૧૬) તથા સંઘવીયાણાશ્રીએ ઘણજ પ્રેમથી ભાવથી અને હૃદયમાં ઉમળકાથી જાદાના દર્શન ક્ય. નયનમાંથી હર્ષના અણુઓ ટપકવા લાગ્યા. જે પ્રભુના દર્શન કરવા ખાતર લાખ રૂપિઆ ખચીને સંઘ કાઢનાર આ સંઘવીશ્રી એ સમયે કેટલે લહાવે પિતાના હદયમાં જીવતા હશે, એ શબ્દમાં શી રીતે કહી શકાય? : પહેલે દહાડે સંઘવીશ્રીએ ૧૫મણ ચડાવે કરી પ્રભુની આરતી તેમનાં-પુર પાસે ઉતરાવી હતી તેમજ મંગળ દીવે ધુપ પુજા આદિના મોટા ચડાવા કરીને અણુમુલે કહાવ લીધો હતો.
પ્રભુની આંગીની શોભાતે અપાર હતી. એક તો પ્રભુની અજોડ સન્દર્ય સંપન્ન પ્રતિમા અને તેપર બહુ મૂલ્ય લાખેણી આંગીની રચના ગુલાબ, જસદ, પિ-આદિ પવિત્ર પુથી કારીગીરી યુક્ત રચેલું પવાસણ, પ્રભુની આ સ્વગીય આંગીની રચના ખુદ શારદા પણ ન વર્ણવી શકે. સુર્યથીયે તેજવી એવા નયનમાંથી ઝરતી પ્રતિભા, વિર્દન અડળ પર ખીલી હેલું દિવ્ય તેજ, આસપાસ પથરાઈ રહેલી સુકેમળતા, અને અરસતા. આવા દિવ્ય ભાવે નિરખી જોનારને આત્માહલી ઉઠતે. કરેલા પાપોની ક્ષમા યાચવા તત્પર થતા પવિત્ર પરમાણુઓના પ્રબળ પ્રવેશથી હદયના મલિન પરમાણુઓ દુર થતા, અને પવિત્રતા જન્મતી, સંસારની અસારતાને સાક્ષાત્કાર થતા. એ દિવ્ય-પદને વરવાં જીવડે તલસી
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧૭ )
રહેતા. પ્રેમ-ભાવ-અને-ભક્તિથી હૃદય નાચવા માંડતુ. અને વિજીવાના અંતરમાં સમક્તિના પ્રકાશ ઉદય પામતા, આવા પ્રતિભાશાળી અને આત્મળગૃતિ કરનારા પ્રભુ મહાવીરની અને હર પ્રતિમાને કલાકાના કલાકા નિખી રહેતાંય, હૃદય તૃપ્ત ન્હાતુ થતુ.
આંગીની આવી અનુપમ રચના પાંચેય દહાડા થઇ હતી.પૂજાના પણ આવાજ અત્સવ થતા. સાંજે ભાવના વખતે પણ આજ દ્રશ્ય અને આલેજ આનદ કાઇ નાચ કરે તા કોઇ પ્રભુના વદન સામેજ લીનતા લગાવી દે–ભાગ્યશાળીઓનાં હ્રદય-પલટા આવા દ્રશ્યા નિરખવાથીજ થઈ જાય છે.
આ સિવાય સષ્ઠના પડાવમાં પણ આટલેાજ આન'દ હતા. અને શજ રાત્રે હજારા ખરાએ પ્રભુના રાસ ગાઈને હૈયાના પ્રેમ દર્શાવતા હતા. સંઘવી શ્રી તરફથી રાજ જુદી જુદી લાણીયા થતી. એક દિવસે તેા કારીએ ( લગભગ નવ આના ) ની લાણી, કરી હતી. અને લ્હાણીમાં ૨૦૦૦ કારીઓ જોઈ હતી.
મા પાંચ દિવસમાં ત્રણ પ્રસંગે સ્મરણીય અન્યા હતા. એકતા ની માલના પ્રસંગ આ પ્રસંગે હજારો માણસા, ભેગા થયા હતા. મૂનિમંડળ પણ ખ્વાળુ હતુ લગભગ ચાલીશેક ઠાણાંઓ આવ્યા હતાં. અને ઘણાં ઉત્સાહ વચ્ચે, આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનીતિ સૂરીશ્વરજી તમા
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧૮ ) પુ: કિતવિજયજી— સમીવાળા ) ના શુભ હસ્તે, સંઘવીશ્રીના ન્હાના ભાઇ શેઠ મણીલાલ કરમચંદ તથા તેમના પત્નીએ તિથ માળ પહેરી હતી.
'
ખીજો પ્રસંગ વિદ્ભવય ૫. શ્રી ખાંતિવિજયજી મહારાજનું સંઘ રચના અને સંઘની મર્યાદા વિષેતુ મા મ્યાન. આ વ્યાખ્યાનમાં પણ ઘણાં માણસાએ લાભ લીધેા હતા. અને ત્રીજો પ્રસંગ માનપત્રના હતા આ પ્રસંગ કચ્છ અને ગુજરાતના ઇતિહાસમાં કાતરાઇ રહેશે..
મહા શુદી તેરસના દિવસે, હજારા ભાઇઓની મેદની વચ્ચે સમસ્ત કચ્છના જૈન ભાઇઓ તથથી સ ંઘવી શ્રીને માનપત્ર મળ્યું હતું. ( માનપત્ર વાળુ પ્રકરણ વાંચા ) અને કચ્છના કાટયાધિપતિ શ્રીમતાએ શેઠ શ્રીને પ્રેમ નીરથી નવરાવ્યા હતા.
ભદ્રેશ્વરજીથી એક ગાઉપર વડાલ કરીને ગામ છે. ત્યાં આપણું જુનું દેરાસર હાવાથી શુદી ૧૨ ના રાજ આખા સાંધ પગે ચાલતા પ્રભાતે યાત્રાએ ગયા હતા. આ ગામ સાધારણ છે. નાના ૨૧૦ ઘર છે. ૨૦૦ સ્થાનકવાસી અને ૧૦ દહેરાવાસી આ ગામવાળાઓએ સંઘનું પ્રેમથી સામૈયું કર્યું. હતુ. શેઠ લધુ ભારમલ તથા ધારશી ભારમલ તરફથી ભાતું આપવામાં આવ્યું હતું.
પાંચેય દહાડા સંઘને ધણા આનદ પડયા હતા. સંધાછુએ ઉત્સાહ પૂર્વક યાત્રા કરી રહ્યા હતા; અને ભદ્રેશ્વરજીના
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ ) ભથ્થ જીનાલયને વારે વારે જોઈ નયન ઠારી રહ્યા હતા. આ પ્રાચિન તિર્થનો ઇતિહાસ તેમજ અત્યારની સ્થિતિ અને અહીંના જોવા લાયક સ્થળે વિગેરે હકિકત નીચે પ્રમાણે -- - આજથી લગભગ વીસ વર્ષ પહેલા ભદ્રાવતી નામની છે .. . " આંહી મોટી નગરી હતી. ભગવાન મહા“ભદ્રેશ્વરને વરના નિર્વાણ કાળ પછી ૨૩ વર્ષે આ
પ્રાચિન ' ભવ્ય નગરીમાં દેવચંદ્રનામના એક ધનાઢ્ય ઈતિહાસ, શ્રાવકે એક જીનમંદિર બંધાવ્યું અને
પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરી. આ પ્રતિમાજીની અંજન શલાકા શ્રી સુધમ સ્વામિ ગણધરના હાથે થયેલ છે એવા ચિહ્નો આજ પણ જોઈ શકાય છે. ત્યારપછી કેટલા ઉદ્ધાર થયા તે ઈતિહાસ નથી મળતું, પરંતુ પરમાહર્ત કુમારપાળ મહારાજાએ એક ઉદ્ધાર કરાવેલ છે. એવું અત્યારના જીર્ણ લેખો ઉપરથી જોઈ શકાય છે, ત્યારબાદ સંવત ૧૩૧૫ માં ધનકુબેર જગડુશાહે જીર્ણોદ્ધાર કરાવેલ છે એ એક લેખ આજ પણ એક સ્થંભ પર મળે છે. ત્યારપછી ભદ્રાવતીનું
* સંવત ૧૯૩૯ ની સાલમાં જ્યારે આ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર થત હતો ત્યારે મંદિરની પાછલી દિવાલમાંથી એક તામ્રપત્ર મળ્યું હતું અને જેની નકલ શ્રીમાન પૂ. પા. વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી ત્થા રોયલ એશિયાટિક સોસાઈટિ કલકત્તાના ઓનરરી સેક્રેટરી એ. ડબલ્યુ ડેલ્ફ હોર્નલ તરફ મેક્લવામાં આવી હતી અને તેઓએ શાસ્ત્રીય તપાસથી નિર્ણય કર્યો હતો કે “ભગવાન મહાવીર પછી ત્રેવીસ વર્ષે દેવચંદ્ર નામના વણીકે પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું આ મંદિર બંધાવેલ છે. ” લેખક
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૨૦ ) પતન થયું જેને ન રહ્યા અને દેરાસર એક બાવાના હાથમાં ગયું. બાવાએ મૂળનાયક પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રતિમાજીને ઉકાવી લઈ એક ચક્ષમાં સંતાડી દીધાં. આ ખબર જૈનસંઘને પડી અને જેને બાવા પાસે આવ્યા. બાબુને સમજાજો પણ તે ન સમજ્યો. એટલે સંઘે મૂળનાયક તરિકે મહાવીરસ્વામીની પ્રતિમાજીની સંવત ૧૬૨૨ માં પ્રતિષ્ઠા કરી ( આ પ્રતિમા જીની અંજનશલાકા સંવત ૬૨૨ માં થયેલ છે.) ત્યારબાદ તે બાવા પાસેથી મૂળ પ્રતિમાજી (પાર્શ્વનાથ પ્રભુ) મળ્યા એટલે શ્રાવકોએ તેમને મૂળ મંદિરની પાછળ દેવકુલિકામાં સ્થાપ્યા. આજ પ્રતિમાને કે જેની શ્રી સુધર્માસ્વામિ ગણધરના હાથે અંજન શલાકા થયેલ છે અને જેની પ્રતિષ્ઠા વણિક દેવચંદે ભગવાન મહાવીર પછી ૨૩ વર્ષે કરાવેલ છે. હાલ પણ આ પ્રતિમાજી વિદ્યમાન છે.
ફરી જૈનોની વસ્તી ઓછી થવાથી આ દેરાસરને કબજે ત્યાંના ઠાકોરોનાં હાથમાં ગયે; અને કેટલેક વર્ષે જેનો -- પાછું દહેરું હાથમાં લીધું. અને સંવત ૧૯૨૦ માં રવરિશ.
છા પુત્ર રાવ પ્રાગમલજીના રાજયમાં આ દેરાસરને પુનઃ ઉધાર થયે..
ત્યારપછી સંવત ૧૯૩૯ ના મહા સુદી ૧૦ને દિને માંડવીવાસી રાણસી તેજસીના પત્ની બાઇ મી હેને છેલ્લો જર્ણોદ્ધાર કરાવ્યા જે આજે પણ ચાલુ છે.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ )
24
દેરાસરજીની રચના ઘણી મનેાહર છે. ૪૫૦ ફુટ લાંબા અને ૩૦૦ ફુટ પહેાળા ચેાગાનની વચ્ચે આ સાહર મદિર આવેલ છે. મંદિરના કમ્પાઉંડની ચારેય માજી ધર્મશાળા છે. ડાી બાજુ એક ઉપાશ્રય છે. અને તા દુગ છે. મંદિરની ઉંચાઇ ૩૮ ફુટ છે. લંબાઇ ૧૫૦ ફુટ છે. અને પહેાળાઇ ૮૦ ફુટ છે. મૂળમંદિરને ફરતી બાવન હેરીએ છે. ચાર ઘુમ્મટ મેટા અને બે ઘુમ્મટ ન્હાના છે. મતિના રગમ ડપ વિશાળ છે. મંદિરની અંદર ૨૧૮ થાંભલાઓ છે. થાંભલાઓમાં ઘણાં તે એ માણસની ખાથમાં પણ ન આવી શકે તેવા ભવ્ય છે, અને માજી અગાશી છે અગાશીમાં ખાવન શિખરા નાનાં અને એક મૂળમદિરનું વિશાળ શિખર, એવી રીતે દેખાય છે કે, 'કેમ કાઇ આરસના પહાડ કાતરીને ખડી કર્યાં હાય ! પ્રવેશદ્વાર એવુ કારીગીરીવાળું બનાવ્યું છે કે પ્રવેશ કરતાંજ લગભગ સા ફૅટ જેટલે દુર વિરાજતા પ્રભુના દર્શીન થઇ શકે. આ પ્રવેશદ્વાર ઉપર વિમાન ઘાટના ઝા ઉતાä છે. પ્રાચિન-કારીગીરી અને કાતરણીએ તે કમાલ કરી છે. અને આગળના ભાગમાં સુંદર કમાની છે.
દેરાસરજીની રચના.
-
દહેરાસરના ઘાટ એઠે ખામણે હાવાથી મ્હારથી ભવ્યતા નથી દેખાતી પર 'તુ દહેરાની અંદર ગયા એટ્લે તેા ખસ ! શું જોવું અને શું ન જોવું એજ વિચાર થઈ પડે. દહેરાસરની અંદર જે ૨૧૮ થાંભલાઓ છે. તે પહેલા ઉત્તમ કારણીની કલાવાળા હતા પરંતુ છેલ્લા ઉકાર વખતે એ વા થાંશ
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨૨)
લાઓ પર સીમેટ લગાવી દેવામાં આવી છે, અને કલાને દાટી દીધી છે. માત્ર દેશ જ થાંભલાઓ પૂર્વની કારીગીરીને ખ્યાલ આપતા ખડા છે મૂખ્ય દહેરાસરના મંડપમાં પ્રવેશ કરતાં તો આંખે ચાર થઈ જાય તેવું રંગનું સોનેરી તેમજ કાચનું જડાવકામનજરે આવી ચડે છે. આખાયે મંડપમાં સેનેરી અને બીજા રંગોથી કાચ પર તેમજ દિવાલપર, નેમનાથ પ્રભુની જન, પ્રભુને વરઘડે, મહાવીર પ્રભુના, રીષવદેવ સ્વામિના કલ્યાણકે, મે ઉપસર્ગો તેવાજ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ તથા શાંતિનાથ પ્રભુના જીવન દ્રા ચીતરેલા છે. આ ચિત્ર કામ એટલું આબેહુબ છે કે ગુજરાત કાઠીયાવાડનાં–આબુ-ગીરનાર અને શત્રુંજય સિવાય–કેઈપણ દેરાસરમાં આવું કલાપૂર્ણ કામ નહીં હાય, આ દિવ્ય ક્લાને ઉતારનારા કચ્છનાજ કારીગરે છે. | આ સિવાય ગભાશના ઘાટ પરનું કેતર કામ પણ દિલ હલાવી નાખે તેવું છે. તેના પર ચિત્રકળા ત્યા સોનેરી સતારાની કારિગીરી એવી કુશળતાપૂર્વક કરવામાં આવેલ છે કે જેનારની બુદ્ધિ પણ ચકા ખાઈ જાય, આવા દિયતીર્થનાં દર્શન કરવા જૈનભાઈઓએ જરૂર એકવાર આવવું જ જોઈએ, - આ વિશાળ જીનાલયમાં કુલ ૧૬૨ પ્રતિમાજી છે, અને એમાંની ઘણું ખરી પ્રતિમાઓ તે સંપ્રતિ સજાના વખતની * * ૧ સંપ્રતિ રાજાને સંપૂર્ણ ઇતિહાસ જાણવા મહાન સંપ્રતિ નામનું અમારું પુસ્તક મંગાવો. કિ. રૂા૧-૮-૦
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨૩) કુમારપાળ રાજાના વખતની પણ છે. વળી આ જનમદિરમાં એક ગુપ્ત ભેંયરૂ પણ છે જે સીધું જામનગર જાય છે. હાલ તે બુરી દેવામાં આવ્યું છે અહીથી જામનગર માત્ર બાર ગાઉથાય પૂર્વે ભદ્રેશ્વર અને જામનગર વચ્ચે હટાણુને વહેવાર હતે. આ તીર્થની યાત્રા કરવા છે જેને ભાઈઓને આવવું હોય તેમને જામનગર રસ્તે તુણા બંદર ઉતરવું અને તુણાંથી અંજાર સુધીની રેલ્વે છે. તેમજ તુણથી સીધા ભદ્રેશ્વર સુધીના એક પણ ભાડે મળી શકે છે અત્યારે આ તીર્થને વહીવટ વર્ધમાન કલ્યાણજી નામની પેઢીથી ચાલે છે. એક વખતે ભદ્રાવતીને માલિક જગતપિતા જગડુશાહ
હભદ્રાવતી નેનપુરી હતી. એ જગડુજગડની મહેર શાહે આદ્રાવતીમાં પોતાની બાવન લાતે. મહેલાતે સ્થાપી હતી એમાંની આજે
ઘણીખરી મહેલાતનો નાશ થઈ ગયો છે, તેય એ ભવ્ય મહેલાતેના ભવ્ય ખંડેરો આજ પણ અત્યારના લેટેશ્વરની પૂર્વ ભવ્ય ભૂતકાળને અબેલ ઇતિહાસ કથતા પડ્યા છે, “જગડુશાહની હવેલી” જગડુશાહની બેઠક અને
જગડુને ભંડાર’ આ ત્રણ નામે ઓળખાતા વિશાળ ખંડેર ખાસ જોવા જેવા છે. એમાં જગડુશાહની હવેલી માટે
૧ જગતને જીવાડનાર જગડુશાહનો ઈતિહાસ જાણુ હોય તે અમારે ત્યાંથી “જગડુશાહ અથવા જગતનો પાલનહાર” નામનું પુસ્તક મંગોવા ૩૪૦ પૃષ્ઠ કીં. દોઢ રૂપી. •
,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨૪) દંતકથા એવી છે કે “તે સાતમાળની હતી અને તેની અમશી પરથી જગડુશાહ આખી ભદ્રાવતી નગરીને જેતે.” આજે આ હવેલીને એક માળ પણ નથી રહ્યો, બે માણસની બાથમાં પણ ન માય તેવા બાર હાથ લાંબા અસંખ્ય થાંભલાએ એ ઠેકાણે પડ્યા છે.
“જગડુની બેઠક પણ જોવા જેવી છે. જો કે આ બેઠક પણ આજ ધુળ ભેગી થઈ છે છતાં ત્યાં થોડા એક નકશીદાર થાંભલાએ ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવા છે.
જગડુને ભંડાર” આ ભંડારના પણ એવા જ હાલ છે. દંતકથા એવી છે કે “આ ભંડારમાં સાતમાળનું મેટું ભેયરું હતું અને તેમાં જગડુનું દ્રવ્ય રહેતું.” . આ સિવાય જગડુશાહને નામે ઓળખાતા ઘણું ખંડેર છે. ઘણે ઠેકાણે તે દિવાલાનાં ચણતર ત્રણ ત્રણ હાથ પહોળાં દેખાય છે. ભદ્રેશ્વરની બાજુમાં સાકરી નદી છે. આ નદીના કાંઠે
- એક વિશાળ કુવો છે. આ કુવાની અંદર કલાપૂર્ણ કુવા ર કેતરકામ એટલું બધું બારિક છે. કે જે જોતાં જ આપણને ભારતિયાકલા પર ગરવ થાય. ભદ્રેશ્વરની ઈશાનકેણમાં એક પ્રાચિન કુંડ છે. જે
પાંડવ કુંડ”ના નામથી ઓળખાય આશાપુરી માને છે. આ કુંડ ખાસ જોવા જેવા છે. - તાનું મંદિર. આ કુંડની પાછળ પશ્ચિમે આશાપુરી
માતાનું મંદિર છે. આ મંદિર અસલ
પણ છે
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
7
( ૫ ) ત મંદિર હાવાના અનેક પુરાવા મળી આવે છે. આ મંદિરના અડધા તુટેલા વિશાળ ઘુમ્મટ અને ચાકીયા જોતાં લગભગ ૬૦ ફુટને ઘેરવેા કલ્પી શકાય. મૂળ મંદિરના ભારાના ભાગ પાસે ૧૯૬૧ની સાલમાં નાનકડું નવું શોપુરી માતાનુ ં મંદિર બંધાવ્યું છે. આ માતા આસવાળની કુળદેવી ગણાય છે. આંહી નવરાત્રીમાં માતાને પશુને ભેગ દેવાય છે, આવા મહાન તિર્થં માં આ પ્રમાણેની હીંસા થાય તે અયેાગ્ય ગણાય જેનેએ તે અટકાવવી જોઈએ. આ મંદિરની આસપાસ ઘણાં ભવ્ય થાંભલાએ પડેલા છે. એક થાંભલાના અડધા કટકા પર એક લેખ છે. તે ઘણા જીણું થઇ ગયા છે. માત્ર નીચેના અક્ષરા મહા મહેનતે ઉકલે છે.
“ સયત...૧૩૫૮ દેવેન્દ્રસૂરી..............લેખ લાંખે છે. પણ ખીજા શબ્દો વંચાઇ શકે તેવા નથી આ સિવાય આંહી ઘણાં પાળીઆએ છે, જેમાંની સંવત ૧૨૦૨૧૩૧૯–૮૧૦ વિગેરે વહેંચાય છે.
આ સિવાય એક ફુલસર નામનું તળાવ છે, આ તળાકાંઠે પણ પાળીઆઓની ઘણી દેરીયા છે. એ મહાદેવનુ મંદિર છે અને ત્યાં પણ એક પત્થરસ્પર ૧૧૯૫ની સાલના એક લેખ કોતરેલા પડયા છે.
ખીજા જોવા જેવા સ્થળા પણુ પુષ્કળ છે. લાલશાહબાઝ શંકા જોવા જેવા બાને સંપૂર્ણ ઇતિહાસ આપતાં ગ્રંથ દિ ભવ રહે છે.એટલે એ વસ્તુ ભવિષ્ય પર ખેડુ
.. ક્ષેમક
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨૬ )
પીરની દરગાહા. ( આ દરગાહેાની માંધણી હીંદુ દેવળા જેવી . છે.) શ્રીજી પણ એક બે મસ્જીદ, વાવા, કુવાઓ, વિગેરે ઘણું છે એક ‘ ઢઢની વાવ ’ ને નામે ઓળખાતી વિશાળ વાવ છે. આ વાવને છ માળ ને આઠ કાઠા હતા લાખા રૂિપયાના ખર્ચે આ વાવ બંધાણી હતી. આજે પણ આ વાવના ત્રણ ચાર માળ અને ચાર કેાઠાઓ વિદ્યમાન છે. અસ્તુ.
ગાસમા
માઘ શુ. ૧૫ બુધવાર.
ભદ્રેશ્વરથી ગારસમા સાડાપાંચ ગાઉ થાય. રસ્તા સાધા રણ છે વચ્ચે લુણી નામનું ગામડું આવે છે આ ગામમાં ૨૫ ઘર દેરાવાસી છે. અને ૧૫૦ ઘર સ્થાકવાસી છે. એક નાજુક પણ સુંદર દેરાસર છે. મૂળ નાયક શ્રી પદ્મપ્રભુ છે. આંહીના જૈન ભાઈએ સંઘનું સન્માન સારૂ કર્યું હતું અને ચા દુધ પાયા હતા.
ગારસમાં ગામ પ્રાચિન છે. આંહી નાના-લગભગ ૪૦ ઘર છે. એક નાજુક પણ મનેાહર દેરાસર છે. મૂળનાયક શ્રી ચંદ્રપ્રભુ છે. ગામની આસપાસ સોન્દ્રય ઘણું સારૂ છે. સંઘને પડાવ સ્થળ સારૂ મળ્યું હતું માંહીના મહાજને સધના સત્કાર સારા કર્યાં હતા,
મુદ્રા
માલ, વદી. ૧ ગુરૂવાર
ગેરસમાથી મુદ્રા માત્ર અઢી ગાઉ થાય વચ્ચે બારાઈ નામનું એક ગામડું આવે છે. આ ગામમાં દેરાવાસી નાનાં ૭૫ ઘર છે. સ્થાનકવાસી જૈનેાના ૧૨૫ ઘર છે. બે દેરાસર
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૭) એક શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામિનું અને બીજુ શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનું આંહીના સાથે પણ સંઘનું સારૂં સન્માન કર્યું હતું.
મુદ્રા કચ્છના મુખ્ય શહેરોમાંનું એક શહેર છે. જુદા કચ્છનું પરીસ કહેવાય છે. ગામના ભવ્ય મકાનની બાંધણી, અને ફરતે લડાયક-અખંડ કિલ્લો જોવા જેવું છે. આ ગામમાં બાગબગીચાઓ પુષ્કળ છે. અહીં જેન ભાઈઓના ૫૦૦ ઘર છે. ૩૦૦ સ્થાનકવાસી અને ૨૦૦ દહેરાવાસી ચાર મને હર દહેરા છે. એક અમીઝરા પાર્શ્વનાથનું દહેરૂ ગામની હાર છે આ દહેરૂં એક યતિએ ત્રણુલાખ કોરી ખરચીને બંધાવ્યું છે. દેરાસરની કેરણી ઘણી ઉમદા છે. ગામમાં એક મોટું દહેરૂ શ્રી શિતલનાથ પ્રભુનું છે. આ દેરાસર વૈમાન આકારનું સુંદર કેરણવાળું ઘણું જ ભવ્ય છે. જેમાં જ હૃદયમાં શાંતિ થાય છે. ત્રીજુ શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું અને શું શ્રી મહાવીરસ્વામિપ્રભુનું બંને દેરાસરને ઘાટ પણ સુંદર અને મનહર છે. એમાં શ્રી શીતલનાથ પ્રભુના દેરાસરનું વર્ણન ન થઈ શકે. સંઘને અહીંસારે સત્કાર માન્યો હતો. સામૈયું ઘણું ઠાકથી ઉત્સાહથી કરવામાં આવ્યું હતું, તેમજ ગામના રસ્તા અને ધ્વજા પાતકાથી શણગારવામાં આવ્યા હતા. છે
માધ. વદી ૧ શુક્રવાર મુદ્રાથી ભૂપુર સાડાચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે એક દેશલપુર નામનું સુંદર ગામડું આવે છે. આ ગામમાં રોનક ૪૦૦ ઘર છે. ૩૦૦ સ્થાનકવાસી અને ૧૦ કહેવાસી એક
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮) બે માળનું બિછાનાથ પ્રભુનું મનહર દેરાસર પણ છે, ગામના રહેવાનું સારું પ્રેમ પૂર્વક સન્માન કર્યું હતું જેમાં શટરી મુલજી તથા શ્રી ક્ષેમાનંદજી તથા નરસી
ઈ તથા આણંદજીભાઈએ સારે ભાગ લીધો હતેા દહેરા સુધીને રસ્તે ધ્વજા પાતકાથી શોભાવ્યું હતું અને સંઘને એક પાણી પાયા હતા ગામ ઘણું મનહર છે. કુદરતના ખોળે એવું કહી શકાય.
- ભુજપુર એટલે જેનપુરી. નવસે ઘરની વસ્તીવાળા આ ગામમાં ૬૦૦ ઘરો જેનેના છે–સ્થાનકવાસીના સરખે ભાગે છે-ઘરની બાંધણુ અને મકાનની સ્વચ્છતા આગળ ગુજરા તીઓ એ શરમાવું પડે આંહીના પ્રેમાળ જેની ભકિત અનેરી હતી. દરેક સંઘાળું દુધ-છાશદહીં જે જોઈએ તે ત્યાંના સંઘ તરફથી એક ધર્મશાળામાં આપતા હતા (કચ્છ માં ઘણે ઠેકાણે સંઘના રસોડે તેમજ સંઘાળુઓને દુધ-છાશ મફત જ મળતા) ઉપરાંત બળદદીઠ કપાસીયા ત્યા ઘીની લ્હાણી કરવામાં આવી હતી. ભુજપુર પ્રભુ સવાગતનું વર્ણન થઈ શકે તેમ નથી. ગામનો મૂખ્ય રસ્તાક્ષર ભરચક ધજાગરાઓ બધી દીધા હતા. મોટું પ્રવેશદ્વાર રચ્યું હતું. અને જીનને લગભગ ૪૪ તાકાથી રસ્તાથી તે ઠેઠ ચીંતામણી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના દહેરા સુધીની વિશાળ છત કરી હતી તેમ
મેયું ધણા જ ઉત્સાહ પૂર્વક થયું હતું. અને ત્યાંના એ એવીને એકં સગપર ચણ આવ્યું હતું : "
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૯) " સંઘના પડાવ સ્થળમાં પુરૂષ અને કચ્છી બરાએ દર્શન નાથે આવ્યા જ કરતા અને પ્રણામે પ્રણામ” કહી હદયના પ્રેમ પ્રગટ કરતા ડાગરા
માઘ વદી કે શનિવારભૂજ પરથી કાંડાગરા ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે મેટીખાખર નામનું એક ગામડું આવે છે. આ ગામડું પણું સારું છે. જેનેના ૨૦૦ ઘર છે. ૭૫ દેરાવાસીના અને ૧૨૫ સ્થાનકવાસીની ઘર છે એક દેરાસર છે. મૂળ નાયક શ્રી ગષભદેવપ્રભુ બિરાજમાન છે. આ ગામને સત્કાર સારે હતો. સામેયું કર્યું હતું. અને સંઘને કાળી ગાંઠીયા તથા મોતીચુરની ગળી બંદી
આમ મગથી સીરામણ પણ આપ્યું હતું. આંહીથી પ્રકૃતિદેવીના નિવાસસ્થાને શરૂ થતાં, એટલે વનરાજી શરૂ થતી.
કાંડાગરા તે સંઘને કાયમ યાદ રહેશે-ઘણે દહાડા થયા મુસાફરી કરતા હોવાથી સંઘના પાલત બુઓ મેલા થયા હતા. ધોબી બિચારો ધોઈ શકે કે ? એ કાર્ય કુદરતેજ હાથમાં લીધું. અને સંઘ જે કાંડાગરામાં પહોંચે અને પડાવ નાખ્યો ત્યાં લગભગ હેવારના દશથી–વરસાદ મંચ સંઘાળુઓ ગભારાણા, ગામના માણસો આવ્યા, અને બની શકે એટલા ભાઈઓને ઘરમાં સગવડ કરી દીધી. છેવટે સાંજના પાંચ વાગ્યે વરસાદ રહ્યો. લેકેને કૈઠે ધીરજ આવી અને સે સામાન સંભાળવા લાગ્યા, ત્યાં વળી રાત પડતાં
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૩૦ )
મેઘરાજ પાછા મ’ડાયા, અને સઘાળુઓની ધીરજ ખુટી. જેમ તેમ રાત્રી નિકળી અને ખીજે દિવસે હવારે અગિયાર વાગ્યે સ્હેજ ઉઘાડ થતા ડંકા વાગ્યા અને ગાડાં ઉપડયાં.
કાંડાગરામાં ૧૦૦ દેરાવાસીના અને ૧૦૦ સ્થાનક્વાસી જૈનાના ઘર છે. એક શાંતિનાથ પ્રભુનુન્હાનું પણ સુંદર દહેરાસર છે. ગામની આસપાસ વનરાજીમાં આંબા આશાપાલધે લીંબડા વિગેરેના ઝાડા પુષ્કળ છે.
.
કાંડાગરાથી અડધા ગાઉ દૂર ટુડા નામનું એક નાનું ગામડું છે. આંહી શ્રી ઋષભદેવ સ્વામીનું દેરાસર હોવાથી સંઘના ઘણાં માણસા યાત્રા કરવા ગયા હતા. આ ગામમાં ૫૦ ઘર, દેરાળાસીના અને ૨૫ ઘર સ્થાનકવાસીના છે. ગામ સારૂ છે.
નાની ખાખર
માધ વદી ૪-૫ રવિસામ. કાંડાગરાથી નાની ખાખર એ ગાઉ થાય-રસ્તા સારા છે. બન્ને બાજુ ઝાડાની ઘટાએ આવ્યા કરતી. આંબા, અઢાળ, રો તેમજ એવા એસી વચ્ચે તે જાડે વધુ દેખતા. નાની ખાખર સ ન પહાંચે. નાની ખાખરના જૈનોએ સથના મોટા ભાગને પોતાના મકાનામાં ઉતારા આપ્યા હતા.
A
ત્યાં રાત્રીના આઠ વાગ્યા પછી પાછા વરસાદ મડાયા; અને પાલવાળા મુ ઝયા પરંતુ ખાખરના આગેવાન શેઠ નાગજીભાઈ તથા નાનજીભાઇ યાત્રાળુઓની સેવા માટે તત્પર
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩૧ ) શા અને રાત્રીના બાર વાગ્યા સુધીમાં કોઈને મેપર તે કેઈને કેડમાં તે કઈને ઓસરીમાં એવી સગવડ પડતી. જગ્યાઓમાં બદેબસ્ત કરી દીધો. બીજે દહાડે સપૂણું ઉઘાડ શો અને સૂર્યદેવે કશન દીધાં. અને સંઘવીશ્રીએ પાલે સુકવવા ખાતર એક દિવસની રોકાણ કરી.
નાની ખાખરમાં ૧૦૦ ઘર દેરાવાસી જૈનોનાં છે. આ ગામમાં કેટયાધિપતિ શ્રીમંત રહે છે, ગામ નાનું છે પરંતુ મહેલાતો મોટી છે. ગામની આસપાસ હજાર આંબાએ અને પુષ્કળ વાડી-બગીચાઓ ખીલી રહ્યા છે. ગામમાં એક હાઈ પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. આ શ્રીમંતના ગામમાં આવું ન્હાનું દેરાસર સારું નથી દેખાતું આ ગામને સત્કાર સારે હતી. સધળુઓ પ્રત્યેની ભક્તિ પણ અનહંદ હતી. આંહીથી સંઘવીશ્રીને એક માનપત્ર પણ માન્યું હતું ..
માઘ વદી ૬ મંગળવાર
તુંબડી
આ નાની ખાખરથી તુંબડી સાડાચાર ગાઉ થાય; રસ્તો ડુંગરાળ આવે છે. સંધમાંથી ઘણાં ગાકાએ નાની આખરથી સીધાં બીદડા ગયા હતા. કારણકે નાની ખાખરથી બીદલ એક ગાઉ થાય. આમ ફેર ફરવાનું કારણ એ હતું કે, તુબડીના શેઠ શામજીભાઈને પિતાને આંગણે સંઘ આવે એ આગ્રહ પુષ્કળ હતો. એટલે સંઘ તુ બડી રસ્તેજ ગયેલ તુ'બડી જતાં વચ્ચે ફાટી નામનું એક ગામ આવે
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩૨). છે આહી ૮૦ ઘર દેરાવાસી જૈનેના છે અને ૨૫ સ્થાનકવાસી. ભાઈઓના છે. એક શ્રી શાન્તિનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. * તુંબડીમાં તપાગચ્છના ૧૫૦ ઘર છે. સ્થાનકવાસીનું એક પણ ઘર નથી. દેરાસર નાજુક પણ સારું છે. મૂળનાયક શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ છે. આંહીનાં સંઘે સંઘને સત્કાર સારે કર્યો હતે. અને સંઘવીજીને એક માનપત્ર પણ આપ્યું હતું. ચ્છિા '
'
માઘ વદી ૬-૭-૮. - તુંબડીથી બીદડા સાત ગાઉ થાય. (સંઘના ગાડાઓ ફલાદ્રી થઈને ચાલ્યા હતા. એટલે પાંચ ગાઉ થાય) યાત્રાના અભિલાષિ સંઘાળુઓ નીચેના ગામોની યાત્રા કરીને બીદડા પહોંચ્યા હતા.
' રામાણી: ૫૦ દેરાવાસી અને ૧૨૫ સ્થાનકવાસીનાં ઘર છે. એક દેરાસર મૂળ નાયક શ્રી ચંદ્રપ્રભુનું છે.. - પુનડી ૧૫૦ દેરાવાસી જેનનાં ઘર છે. એક દેરાસર. મૂળનાયક શ્રી અજીતનાથ પ્રભુનું છે.
નાના આસમીયા (નથુ શેઠનું ભીમ ) આંહીના વૃદ્ધ-અને ઉત્સાહી જેને એ યાત્રાળુઓ માટે ચા-પુરીની સગવડ કરી હતી. અને એંસી એંસી વર્ષના ખડતલ વૃદ્ધો હાથે હાથ સેવા કરી રહ્યા હતા આંહી ૧૨૫ દેરાવાસીના ઘર છે અને આદિનાથ પ્રભુનું એક દેરાસર છે.
: છે. મોટા આસંબીયા આહીના ભાઈઓને પ્રેમ અગાધ
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
શેઠશ્રી સવજીભાઈ રાજપાળ કચ્છ–બીદડા.
જેમના સુપૂત્ર શેઠ ગાંગજીભાઈ સંઘવીશ્રી નગીનદાસભાઈની છે પેઢીના મુખ્ય સંચાલક અને ભાગીદાર છે. જ પ્રકાશક, જૈ, સ વાં, માલા. ક, ગિ. મહાયાત્રા. પૃ. ૧૭૩
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩૩) હતા. આંહી દેરાવાસીના ૨૫૦ ઘર અને સ્થાનકવાસીના ૧૫ ઘર છે. સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું એક દહેરાસર છે.
બીદડામાં સંઘવીશ્રીના ભાગીદાર શેઠ સવજીભાઈના પુત્ર ગાંગજીભાઈ રહેતા હોવાથી સંઘ ત્યાં ત્રણ દહાડા રેકા હતે. બીદડામાં દેરાવાસીના આઠસો ઘર છે. ગામ મોટું છે. એક પાંચ શીખરનું ભવ્ય અને વિશાળ દહેરાસર છે. મૂળ નાયક શ્રી આદેશ્વર ભગવાન છે. પ્રતિમાજી પણ ભવ્ય અને મોહક છે. સંઘના દર્શનાર્થે હારથી પાંચ હજાર માણસ આવ્યું હતું. એટલે કુલ દશ બાર હજાર માણસની ગણત્રી ગણાય. બિદડામાં પહેલું જમણ મહાજનનું હતું. તેમાં ૫૪ ઘાણ શિરે થયેલે. બીજે દહાડે શેઠ ગાંગજીભાઈ તરફથી
હવારમાં ઘી ખીચડી અને સાંજે મેહનથાળનું જમણ તેમજ બળદ દીઠ અચ્છેર ઘીની લાણી. સવારમાં ૬૦ મણ ઘીઈ જોયેલું ત્રીજે દિવસે સંઘવીજીનું જમણ હતું. તેમાં સ્વવારે દાળભાતને સાંજે મેહનથાળ. ત્રીજે દિવસે ગાંગજીભાઈ તરફથી સંઘને પહેરામણ થઈ હતી. પહેરામણીમાં સંઘવીજીને ત્યા તેના સગા-સ્નેહીઓમાં રૂા. ૧૦૦૦) ના આસરાનું કાપડ વિગેરે આપ્યું હતું, અને બાકી સંઘમાં દરેક સ્વામીભાઈને રૂા. ૧) ને શ્રીફળ, તેમજ જૈનેતરને એકલું શ્રીફળ આપ્યું હતું આ પ્રમાણે રૂા. ૨૮૦૦) રોકડા અને ૪૦૦૦ શ્રીફળ થયેલાં આહીથી સંઘવીજીને માનપત્ર પણ - ૧ આ બધા ગામડાઓના ઈતિહાસે ખાસ જાણવા જેવા છે.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૪) મળ્યું હતું. કચ્છીભાઈઓને પ્રેમ અવર્ણનીય ગણાય ! આ ગામમાં વિશા ઓસવાળની બાવન ગામની જ્ઞાતિ તરફથી શંઘવીશ્રીને માનપત્ર આપવામાં આવ્યું હતું. રાયણ (પાન)
માઘ વદી ૯ શનિવારબિદડાથી રાયણ પાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે તલસાણ નામનું ગામડું આવે છે. આ ગામનું દેરાસર સારું છે. મુળનાયક આદિનાથ પ્રભુ છે. ૧૦૦ ઘર દેરાવાસીના અને ૧૦૦ સ્થાનકવાસીના છે. બીજું કેડાય નામનું ગામ આવે છે.
કોડાય કચ્છનું કાશી કહેવાય છે. આંહી આપણું બે વિશાળ જ્ઞાન ભંડાર છે. સંસ્કૃત અને પાલીભાષા જાણવા વાળા વિદ્વાને પણ આંહીથી મળે. આ સિવાય એક મેટી લાઈબ્રેરી છે. કેડાયના દહેરાઓ પણ અજબ છે. કારીગીરી અને કલાના નમુનારૂપ છે. એકમાં શ્રી અનંતનાથ પ્રભુ અને બીજામાં શ્રી મહાવીર સ્વામી, અનંતનાથ પ્રભુનું દેરાસર ઘણું ભવ્ય અને ઉત્તમ કારીગરીવાળું છે. મહાવીર સ્વામીનું દેરાસર બેઠા ઘાટનું, પણ પ્રભુની પ્રતિમા કઈ દિવ્ય છે; દર્શન કરતાંજ હૈયું કરીને હીમ થઈ જાય તેવી છે. વળી આકાર, વિગેરે પ્રભુ દેશના દેતા હોય તેવું છે. તેમજ પ્રતિમાજી પણ દિવ્ય અને મેટા છે.
કેડાયના જેનેએ સંઘનું સારું સ્વાગત્ કર્યું હતું અને - હવારે લાડુ ગાંઠીયાનું જમણ આપ્યું હતું એટલે સંધાળુએ– અહી એક કલાક રેકાણા હતા, અને જમી જમીને જતા
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩૫ )
હતા. આંહી ૪૦૦ દેરાવાસી અને ૧૦૦ સ્થાનકવાસીના ઘર છેગામ સુખી અને સન્દર્ય સંપન્ન છે.
રાયણ ગામ ઘણું પ્રાચિન છે. અહી શ્રી ચંદ્રપ્રભુનું દેરાસર ઘણું વિશાળ અને જોવા લાયક છે. આંહી ૨૦૦ ઘર દેરાવાસીના છે અને ૭૫ ઘર સ્થાનકવાસીના છે ગામ ઐતિહાસિક છે. માંડવી.
માઘ વદી ૧૦–૧૧–૧૩ રવિ. સે.મં. - રાયણથી માંડવી દેઢ ગાઉ થાય. વચ્ચે “નાગલપર નામનું મન હર ગામડું આવે છે. અહી બસે ઘર દેરાવાસી જૈનનાં છે અને નમુનેદાર શાતિનાથ પ્રભુનું નાજુક દેરાસર છે. આ દહેરાના દર્શન કરી, હવારના નવ વાગતા સંઘ કચ્છનાં મુખ્ય શહેર માંડવી બંદર પહોંચી ગયે. માંડવીમાં સંઘ એકજ દહાડે શેકાવાને હતું પરંતુ માંડવીવાસી ભાઈઓના અથાગ–પ્રેમ આગળ સંઘને ત્રણ દિવસ રોકાવું પડયું, જેજે સ્થળોએ મુખ્ય બનાવ બન્યા છે તેમાં માંડવી ની પણ ગણત્રી આવે છે. શહેરથી એક માઈલ છેટે, નદી અને દરીયાને જ્યાં
સંગમ થાય છે. તે પુલની આ તરફ દાદા પડાવસ્થળ, સાહેબની વાડી પાસે એક મોટા મેદાનમાં
સંઘનું પડાવસ્થળ નિયત થયું હતું. પાંડવીવાસી ભાઈઓએ આ પડાવ સ્થળમાં જવા માટેના એ ભવ્ય પ્રવેશ–દ્વારે બનાવ્યા હતાં, અને બંને પ્રવેશદ્વાર
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૩૬) સુશોભિત કપડાથી અને સેનેરી કાગળથી શણગારવામાં આવ્યા હતા. તેમજ ઠેઠ સંઘના કેમ્પથી સારાયે માંડવીમાં
જ્યાં જ્યાં દેરાસરે છે ત્યાં ત્યાંના રસ્તાઓને ભરચક વાવટાઓ અને આદર્શ ચિત્રોથી શણગારવામાં આવ્યા હતા, સંઘના પડાવ પાસે હાટડીઓ પણ વિશથી પચીશ પડી હતી, અને એક મહાન મેળા જેવો દેખાવ થઈ રહ્યો હતો. સામે દરીએ ઘુઘવાટા કરે, બાજુમાં નિર્મળ નદી ચાલી જાય, ખુણા પર આ પડાવ, આ આકર્ષક દેખાવ હજી સુધી કેઈ સ્થળે નથી થ. સંઘની સેવા માટે માંડવીના ૨૫૦ શ્રીમંત પુત્ર-કચ્છી
આ હદયને પરિચય આપવા અગાઉથી જ સ્વયંસેવકે તૈયાર થયા હતા. સેવાને ખરો મંત્ર આ
* યુવાને પિતાના કર્તવ્યથી મુંગી રીતે ગુજરાતીઓને સમજાવી રહ્યા હતા, આ ૨૫૦ સ્વયંસેવકોની ટુકડીમાં, ૧૫૦ સ્વયંસેવકો પીરસવાનું કામ કરતા. પ૦ સ્વયંસેવક સંઘના કેમ્પની વ્યવસ્થા જાળવતા, ચોકી કરતા, અને ૫૦ સ્વયંસેવકો ગામમાં ફરતા અને યાત્રાળુઓને જે વસ્તુ જોઈએ તે દેરાસર જવાને માર્ગ, બીજા જેવા લાયક સ્થળોને પરિચય, આદિ આપતા અને બતાવતા.
માંડવી.
માંડવીમાં લગભગ ૩૦,૦૦૦ માણસોની વસ્તી ગણાય છે. કચ્છનું આ મુખ્ય બંદર હવાથી વેપાર-વણજમાં સમૃદ્ધ છે. જોવા લાયક સ્થળમાં દરિયે, બાગ, દહેરાસર અને
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૩૭ )
રાજમહેલ મૂખ્ય છે. કચ્છ રાજ્યના ના. યુવરાજશ્રી ઘણે ભાગ આંહી રહેતા હોવાથી રસ્તાઓ વિગેરે બહુ સ્વચ્છ રહે છે. હવા પાણી માટે ઉત્તમ છે. માંડવીની પ્રજા પૈસાપાત્ર અને તંદુરસ્ત છે. આઠસો ઘર દેરાવાસી શ્રાવક ભાઈઓનાં અને ૨૦૦ ઘર સ્થાનકવાસી ભાઈઓનાં છે. ગામમાં પાઠશાળાઓ, ઉપાશ્રય, નિશાળે, દવાખાનાઓ વિગેરે સારા છે. એકંદરે માંડવી જોવા લાયક સ્થળ છે.
અહી છ દેરાસર છે, છએય દહેરાઓ એક એકથી ચડે તેવા છે.
૧. ગામ બહાર નદી કિનારે દાદા સાહેબની વાડીમાં શ્રી
પાશ્વનાથ પ્રભુનું નાજુક પણ સુંદર અને મોહક
દેરાસર છે.
૨. શ્રી અજીતનાથ પ્રભુનું બંદર કાંઠે એક દહેરૂં છે. ૩. શ્રી ધર્મનાથ પ્રભુનું એક દહેરૂં બજારમાં છે. ૪. શ્રી શિતલનાથ પ્રભુનું એક દહેરૂ બજારમાં છે. ૫. શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનું એક દહેરાસર આંબા બજારમાં છે. ૬. શ્રી મહાવીરસ્વામિજીનું ગૃહ દેરાસર છે, - આમાં બંદર કાંઠાના તથા બજારના પ્રતિમાજી ઘણા મહર છે. બજારના દેરાસરોમાં રંગનું તેમજ કલ્યાણુકેના ચિની રચનાનું મનહર કામ છે. આ દેરાસર દરેક જૈન ભાઈઓએ એક વખત જેવા જોઈએ.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૩૮) માંડવીનું સામૈયું ઘણાં ઠાઠથી નિકળ્યું હતું. અને. લગભગ અડધો માઈલ લાંબુ હતું. માંડવીનું જમણ, પીરસવાની વ્યવસ્થા, તેમજ પ્રેમ અજબ હતું, માંડવીમાંથી શેઠશ્રીને એક માનપત્ર પણ મળ્યું હતું. અને આ પ્રસંગે સારા સારા વક્તાઓએ સંઘની ઉપયોગિતા સંબંધીના વ્યાખ્યાને આપ્યા હતાં. અને શ્રીયુત દામજીભાઈ વછરાજભાઈએ હદયના ઉમળકાથી એક કાવ્ય મધુરા રાગમાં લલકાર્યું હતું. આ રહી તેની બે લીંટી:
અહો ! આજ આનંદ અપાર, ગરવી ગુજરાતથી કચ્છમાં પધારી, યાત્રા કરે છે સુખકાર શ્રી સંઘપતિ નગીનદાસ શેઠનાં પૂન્યને વચ્ચે વિસ્તાર
આવી રીતને શ્રી સંઘે ત્રણ દિવસ પત અપૂર્વ આનંદ સ્વીકાર્યો. નવાવાસ.
માઘ વદી ૧૪ બુધવાર, માંડવીથી નવાવાસ દેઢ ગાઉ થાય. આંહી ર૫૦ દેરાવાવાસીભાઈઓનાં અને ૧૨ ઘર સ્થાનકવાસી બંધુઓનાં છે, શાન્તિનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. દેરાસર સારું છે. સંઘનું સન્માન સારું થયું હતું જેમાં શેઠ હીરજી ઘેલાભાઈ પુનશીએ આગેવાની ભય ભાગ લીધો હતો.
માઘ વદી )) ગુરૂવાર નવાવાસથી ગેડા ૩ ગાઉ થાય. વચ્ચે “મેરાઉ”
ગાડરા.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૩૯ )
નામનું એક ગામ આવે છે આ ગામમાં ૨૫૮ ઘર દેરાવાસીનાં અને પંદર ઘર સ્થાનકવાસીના છે વાસુપુજ્યસ્વામિનુ દહેરૂં છે.
ગાડરામાં જેનેાના ૨૮૩ ઘર છે. ગામ જીતું છે. ઋષલદેવ પ્રભુનુ દેરાસર છે, ગાડરાવાસીઓનું સ્વાગત સારૂં ગણાય. ફાગણ સુદી ૧ શુક્રવાર.
લાયજા.
ગાડરાથી લાયજા ત્રણ ગાઉ થાય. આંહી ૨૫૦ ઘર જૈનાના છે મહાવીરસ્વામિનું દેરાસર છે. દેરાસર ખાસ જોવા જેવુ છે. દેરાસરના વિમાન આકાર છે. દેખાવમાં ભવ્ય છે. કારીગીરીમાં ઉત્તમ છે. ઉપર આરસનુ સમેાવસરણ છે. એકદરે આ દેરાસર પણ કલાયુક્ત ઉત્તમ છે. આંહીના જૈના પૈસાપાત્ર છે. શેઠશ્રી રવજી સેાજપાળ તરફથી આ ગામમાં સખાવતના કામે સારાં થયેલા છે. આ ગામના સંઘ પ્રત્યે આદર ઘણા હતા. અને સંઘનું સન્માન બહુ સારૂં થયું હતું.
ડુમરાથી લાયજા આવતી વખતે ઘણાં ભાઇએ બાજુમાં રહી જતા, નાના રાતડીયા, મેાટા રાતડીયા, હુમ અને રાજણા નામનાં ગામડાએમાં યાત્રા કરવાને ગયા હતા, આ ચારેય ગામાના દેરાસરા સારાં છે અને જૈનભાઇએની વસ્તી પણ ઠીક છે.
વીઢ.
ફાગણ સુદ ૨ શનિવાર,
સધાળુઓ નીચેના
લાયજાથી વીઢ સાત ગાઉ થાય. ગામડાઓમાં ચૈત્યાનાં દરશન કરીને વીઢ આવ્યા હતા.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૪૦) ભીંસરા જેન ઘર ૮૦, દહેરૂં સારૂં. મૂલનાયક સુપાશ્વનાથ પ્રભુ. બાડા જેન ઘર ૨૫૦ દહેરૂં સારું છે. અહી સંઘને નાસ્ત આપે હતે. બાયઠ ૭૦ ઘર જેનેના, ગામ નાનું દેરાસર સાધારણ છે. મુળનાયક શ્રી આદિનાથ પ્રભુ છે આંહી પણ યાત્રાળુઓને ભાત આપ્યું હતું માપર ૨૦ ઘર જેનેનાં, દહેરૂં નથી. ચાંગડાઇ ૨૦ ઘર જેનેના, એક ગૃહ દેરાસર. બાંભડાઈમાં જેન ઘર ૨૫, અને ગૃહ દેરાસર. છે. - વઢમાં લગભગ ૮૦ જેનેનાં ઘર છે અને દેરાસર સારું છે. મૂળ નાયક શ્રી સુમતીનાથ પ્રભુ છે. આંહીના લેકેએ સંઘનું સ્વાગત સારૂ કર્યું હતું જેમાં શેઠ લાલજી ભારમલ તથા તેમના ભાઈઓને ઉત્સાહ અને ભક્તિ ઘણી પ્રેમભરી હતી. ડુમરા
ફાગણ સુદી. ૩ રવિવાર વઢથી ડમરા ચાર ગાઉ થાય વચ્ચે એક પણ ગામ નથી આવતું પરંતુ ઘણાં સંઘાળુ ભાઈઓ બાજુમાં રહી જતાં લઠેડી ગામમાં યાત્રાર્થે ગયા હતા આ ગામમાં જૈનોના વિશ ઘર છે અને શાંતિનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. અહીંના જૈન ભાઈઓએ સંઘાળુઓ માટે ચા પુરીની સગવડ પણ કરી હતી.
ડુમરા ગામ ઘણું જુનું છે. પ્રાચિન અવશે પુષ્કળ છે ડુમરાને પાદર લગભગ દેઢસો જેટલા તે કુવાઓ છે. આ ગામમાં બાળ બ્રહ્મચારિણી બાઈ કુંવરબાઇની કન્યાશાળા અને જ્ઞાનશાળા જોવાલાયક છે. એ ઉપરાંત જૈન બાળાશ્રમ,
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુથરી
(૧૪૧ ) દવાખાનું વિગેરે પણ જોવા લાયક છે. ડુમરામાં જૈનોના ૩૦૦ ઘર છે. ચંદ્રપ્રભુજીનું સુંદર દેરાસર છે, ડુમરાવાસીઓને પ્રેમ ઘણો સારે હતે. જમવા માટે વિશાળ મંડપ બાંધે હતો અને શેઠશ્રીને ડુમરામાંથી એક માનપત્ર મળ્યું હતું આ સિવાય સંઘનું સ્વાગત પણ સારું થયું હતું.
ફાગણ સુદી. ૪-૫-સ.મં. ડુમરાથી સુથરી પાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે-સાંધાણ નામનું એક ગામ આવે છે. આ ગામનું દેરાસર ઘણું મોટું છે. મૂળ નાયકજી શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુજી છે. કુલ પાષાણ ની પ્રતિમાજીઓ ૧૧૨ છે. જેના ૪૦ ઘર છે. સંઘનું સન્મા ન આંહી સારું થયું હતું. અને દાળભાતનું જમણ આપ્યું હતું ! આંહીના સામૈયામાં આંહીના દરબારશ્રીએ પણ ભાગ લીધે હતે.
કચ્છની પંચતીથી સુથરીથી ગણાય છે. આ ગામમાં તેના ઘર ૧૭૫ છે સામૈયું ઘણુ ઠાઠથી નિકળ્યું હતું. સુથરીના કચ્છી ભાઈઓએ સંઘના સન્માન માટે ઘણું કર્યું હતું. હજારે “કેરી” ખરચીને રસ્તાઓ સાફ કરાવ્યા હતા અને જમવા માટેની બેઠકને વિશાળ મંડપ રચે હતે ઉપરાંત આખા કચ્છમાં આ એકજ ઠેકાણેથી બાજરાના રોટલા છાશ-દુધ-ચા-ગાંઠીયા અથાણું વિગેરેના સીરામણથી આખા સંઘને ટીંબણ કરાવ્યું હતું. આ ભાઈઓને પ્રેમ પુષ્કળ
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪૨ )
હતા. આહીંનુ દેરાહર ઘણુ' ચમત્કારીક છે. એના ઇતિહાસ નીચે પ્રમાણે,
આ ગામમાં ઉદ્દેશી નામના એક અત્યય ગરીબ શ્રાવક રહેતા હતા એક વખતે એક દેવે તેને સ્વપ્તામાં આવી ને કહ્યું કેઃ—
“ હે ઉદ્દેશી ! તુ સવારે રોટલાનુ પોટલુ બાંધી ગામ મ્હાર જજે. અને ત્યાં તને એક માણસ સામે મળશે, તેના માથાપર એક પોટલું હશે તું તારા રોટલાનું પાટલું તેને આપી તે પોટલું તુ ખરીદી લેજે. અને પોટલામાંથી તને એક વસ્તુ મળશે. જેનાથી તું સુખી થઇશ.
""
સ્વષ્ણુ જોઇને ઉદ્દેશીશાહના આનંદનો પાર ન રહ્યો. તરતજ નવકાર મંત્રનું સ્મરણ કરવા લાગ્યા. અને સ્ફુવારે તે દેવના કહેવા પ્રમાણે ગામ બ્હાર ગયા. અને તે માણસ પાસેથી પોટલુ' ખરીદયુ. એ પાટલાને ઘેર લાવી છેડયુ તે પાર્શ્વનાથ પ્રભુની દિવ્ય પ્રતિમાજીનિકળ્યાં. ઉદ્દેશીશાહે તે પ્રતિમાજીને રોટલાના ભંડારીયામાં બેસાડયા, તરતજ રોટલાનું ભંડારીયુ આ મૂર્તિના પ્રભાવે અખુટ થઇ ગયું. આથી ઉદ્દેશીશાહ ઘણા આનંદિત થયા. અને આ વાત ધીમેધીમે ગામમાં ફેલાણી.
પછી સુથરીના એક તિએ ઉદ્દેશીશાહને સમજાવી, ઉપાશ્રયમાં મૂર્તિ મંગાવી અને એક સારા સ્થાનમાં પધરાવી પરંતુ રાત્રી પડતાંજ તે મૂર્તિ ઉદ્દેશીશાહના ભંડારીયામાં પાછી જઈ પહોંચી. હવે યતિરાજે એક ન્હાનિ દેરી બ ંધાવી,
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૪૩) જેની પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવમાં સંઘે સ્વામિવાત્સલ્ય કર્યું. પરંતુ તે વખતે એક ઘીના કુડલામાંથી એટલું બધું ઘી નીકળ્યું કે જે જેઈ સર્વ કેઈને આશ્ચર્ય થયું. અને કુડલામાં હાથ નાખી તપાસ કરી તે ઉદ્દેશીશાહવાળી જીન મૂર્તિ કુડલામાં દેખાવા લાગી. આથી લેકોએ તેને બહાર કાઢી અને તેનું ઘતલેલ પાશ્વનાથ એ પ્રમાણે નામ રાખ્યું. પછી સંઘે ઉદ્દેશીશાહને રાજી કરી સંઘના દેરાસરમાં તે પ્રતિમાજી સ્થાપ્યા. આજ આ પ્રતિમાજીને પ્રભાવ સારાએ કચ્છમાં જાણીતા છે. અને આ સુથરીનું તીર્થ “ઘતકલેલ પાશ્વ નાથ” ના નામથી જગજાહેર છે. આ દહેરાસરને અત્યારે ઘણું સુંદર બનાવવામાં આવ્યું છે. કેશ.
ફાગણ સુદી ૭-૮ બુ. ગુ સુથરીથી કઠારા ચાર ગાઉ થાય વચ્ચે સાયરા નામનું ગામ આવે છેઆ ગામમાં ૧૧૦ ઘર જેનાં છે અને એક આદિનાથ પ્રભુનું સુંદર દહેરાસર છે. અહીના લોકેએ સંઘનું સ્વાગત સારું કર્યું હતું.
કોઠારા, એ પણ પંચતીથીનું બીજુ તીર્થ છે. આ ગામમાં જેનેના ૧૦૦ ઘર છે ગામ હોટું છે આ ગામનું દેરાસર મોટા પર્વત જેવું વિશાળ છે બાર શિખર છે આવું દેરાસર આખા કચ્છમાં એક પણ નથી. આ દેરાસરનાં બંધાવનાર શત્રુંજય પર કેશવજી નાયકની જે ટુંક કહેવાય છે
૧ મૂનિક દર્શનવિજય મહારાજના એક લેખના આધારે.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪૪ )
તેઓશ્રી કેશવજી નાયક તથા તેમના ભાઇ છે. દહેરામાં પુષ્કળ પૈસા ખર્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. અને મૂળનાયક શ્રી શાંતિનાંથ પ્રભુનાં પ્રતિમાજી પણ હૃદયમાં આરપાર ઉતરી જાય એવાં મનેાહર છે. શેઠશ્રી કેશવજીભાઇએ ધર્મના આવાં ઘણાં કાર્યો કરી અમ્મર નામના મેળવી છે, આવા વીરલાઓ આ જમાનામાં દુર્લભ ગણાય.
આ ગામના સ્વાગતની શી વાત ? સંઘને આંહી એકજ દિવસ રાકાવુ` હતુ` પરંતુ, સંઘે જ્યારથી કચ્છમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારથી સંઘપર પ્રેમ અને ભક્તિ રાખનાર કેશવજી નાયકવાળા શેઠ જેઠાભાઇના અતિ આગ્રહને વશ થઈ સધને એ દિવસ રોકાવું પડયું. આ ભાઈએ શ્રી સત્રને વખતેાવખત કીંમતી સલાહ આપી તેમજ દરેક કાય માં સાંગોપાંગ મદદ આપી જે ભક્તિ કરી છે તે ી ન વીસરાય તેવી છે. બીજે દવસે સંધાળુએ બાજીમાં સાંઘ અને વરાડીયા નામના ગામડાઓમાં યાત્રાર્થે ગયા. સાંઘઉમાં શાંતિનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. અને ૪૦ ઘર જૈનાનાં છે. વરાડીયામાં ૧૦૦ ઘર જૈનેાનાં છે. અને પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું સુંદર દહેરાસર છે. આ અને ગામવાળાઓએ સ`ઘના સત્કાર ઘણાં પ્રેમપૂર્વક કર્યાં હતા. પરજાઉ.
(
ફાગણુ છુ. ૮ શુક્રવાર. કાઠારાથી પરજાઉ ૩૫ ગાઉ થાય વચ્ચે વારાપધર નામનું ગામ આવે છે. આહીં ૧૦૦ ઘર નેાનાં અને આદિનાથ પ્રભુનું મનેાહર દેરાસર છે. સંઘના સત્કાર સારે
કર્યા હતા.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
I
લુકા શ્રી કચ્છ-જખૌનું જિનમંદિર.
પ્રકાશક-જૈ. સ. વાં. માળા.
Aanand P. Pass—Bhavnagar.
Phot~C. J. Shah.
૩. ગિ. મહાયાત્રા. પૃ. ૧૪૫.
13===
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪૫ )
પરજાઉ એ વીરભૂમિ છે, આંહી ૪૦ ઘર જૈનોનાં અને ચંદ્રપ્રભુનુ સુંદર દેરાસર છે. સંધના સત્કાર ગામ લેાકાએ સારા કર્યા હતા. સામૈયા વખતે સંઘવીશ્રીને જૈનેતર વર્ગનાં એરાંઓ પણ ચાખાથી વધાવતા હતા.
જખા.
ફાગણુ શુ. હું શનિવાર
પરજાઉથી જપ્પા ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે સધાળુઓ આજીમાં રહી જતા લાલા ( લલિતપુર) અને રાણપુર ગામના દેરાસરાનાં દર્શન કરવા ગયા હતા. લાલામાં ચાલીશ ઘર જૈનોનાં છે અને ચંદ્રપ્રભુનું દેરાસર છે. રાણપુરમાં ૧૦ ઘર જૈનાનાં છે અને મહાવીર સ્વામિનુ નાજુક દહેરૂ છે. જખા ખદર છે. આ અંદરની પૂર્વે ઘણી જાહેાજલાલી હતી; પરં તુ અત્યારે દહાડે દહાડે પડતી દશા છે. આ જખો કચ્છની પંચતીથી માં ત્રીજી તીર્થં છે. આહીંના દહેરા વિશાળ છે; કચ્છ ખાતેના દહેરાઓની વિશાળતામાં આ ત્રીજો નંબર આવે. મૂળનાયક શ્રી મહાવીર સ્વામિ છે. આ વાય. ન્હાના દહેરાએ ઘણાંય છે, કુલ ૨૦ શિખર છે, ૧૩૬ પ્રતિમાજીએ પાષાણુની છે અને ૧૨૫ ધાતુની છે. આ દહેર ખાસ જોવા જેવું છે. આહીં જેનેાના ૨૦૦ ઘર છે. સંઘનુ સ્વાગત ઘણું ઉમદા થયું હતું.
નળીયા
ફાગણુ શુ. ૧૦ રવિવાર.
જખાથી નળીયા છ ગાઉ થાય. વચ્ચે શેઠ જેઠુભાઈ
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૪૬) કેશવજી નાયકનું જસાપર (યશપુર) નામનું નાનું ગામ આવે છે. અહી શ્રાવકના દશ ઘર છે. લગોલગ ચાર મનહર દેરાસર છે. મુળનાયક શ્રી આદિનાથ પ્રભુની પ્રતિમાજી બિરાજમાન છે. આ ગામનું સ્વાગત સારું હતું. મૂળથી જ સંઘને ભક્તિથી પૂજનારા શેઠ જેઠુભાઈ આંહી પણ આવ્યા હતા.
નળીયા (નલીનપુર) ગામ ઘણું પ્રાચિન છે. પંચતીથીમાં આ ચોથું તીર્થ ગણાય છે. આંહીનું દેરાસર ખાસ જેવા લાયક છે. આ દહેરાસરને સેળ શિખર તથા ચાદ રંગમંડપ છે. આ વિશાળ દહેરૂં શેઠ શ્રી નરશી નાથાએ સં. ૧૮૧૭ માં બંધાવેલું છે. મૂળનાયક શ્રી ચંદ્ર પ્રભુ બિરાજે છે. આ સ્થાન ખાસ યાત્રાને લાયક છે. અહી શ્રાવકનાં ૨૦૦ ઘર છે. ગામની સ્થિતિ સાધારણ છે સંઘનું સામૈયું તથા સ્વાગત ઘણું જ ઉત્સાહપૂર્વક કરવામાં આવેલ હતું. તેવા
ફાગણ શુ. ૧૧-૧૨ સે. મં. નળીયાથી તેરા સાડા ત્રણ ગાઉ થાય. આ ગામને દુર્ગ (તેરા દુર્ગ) ઘણું મજબુત છે અને વખણાય છે, ભવ્ય ભૂતકાળને અબેલ ઈતિહાસ કથતા અનેક વીર પુરૂષોના પાળીયાઓ તેરાને પાદર ખડા છે. તેરા નગરી પ્રાચીન છે, ઇતિહાસ રસિકેને આ ગામને પાદરથી પુષ્કળ ખેરાક મળે. આ ગામમાં ૧૦૦૦ ઘરની વસ્તી છે તેમાં સો ઘર જેનેન છે. બેદહેરાઓ છે એકમાં મૂળનાયક શ્રીજીરાવાળા પાર્શ્વનાથ પ્રભુ છે. આ દહેરાને નવશિખર છે અને બીજું શ્રીશામળા પાર્શ્વનાથનું દેરાસર છે.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૪૭) અને દહેરાઓ સારાં છે, કચ્છની પંચતિથીનું આ પાંચમું તીર્થ છે આંહી પંચતીથી સમાપ્ત થાય છે. મહાજનના અતિ આગ્રહને વશ થઈ આહી સંઘને બીજે દિવસ પણ રેકાઈ જવું પડયું. ગામના દરબાર વિગેરે સંઘના દર્શનાર્થે આવ્યા હતા. અહી રાત્રે રાસડાની જમાવટ ઘણું સરસ થઈ હતી. દરબારગઢમાંથી પણ સ્ત્રી વર્ગ, આ રાસડાઓનાં આનંદમાં ભાગ લીધો હતે. વમેટી (નાની)
ફાગણ સુદી ૧૩ બુધવાર તેરાથી વમેટી સાડા પાંચ ગાઉ થાય. વચ્ચે બિડ અને બાલાપર નામનાં ન્હાનાં ગામડાંઓ આવે છે; વમેટીમાં ૫૦ ઘર ઇતર કેમના છે. દેરાસર નથી. આંહીને રસ્તો ખરાબ છે, પુષ્કળ ગરમી પડતી હોવાથી સંઘાળુઓ અહીં કંટાળી ગયા હતા. નખત્રાણું
ફાગણ સુદી ૧૪ ગુરૂવાર વમેટીથી નખત્રાણુ છ ગાઉ થાય. રસ્તે પહાડી છે, વચ્ચે જડેધર અને કેટડા નામનાં બે ગામડાંઓ આવે છે. - નખત્રાણા પહાડની તળેટીમાં વસેલું છે. સૌન્દર્ય ઘણું રમણિય છે. અહી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું સુંદર દહેરૂં છે. જેના ૨૦ ઘર છે. જોકે સુખી છે, અહી વાઘ-દીપડાની બીક હોવાથી રાત્રે સંઘના ચેકીદારોના પડકારા ખૂબ થતા હતા, ગામવાળાઓએ સત્કાર પણ સારે કર્યો હતે. શ્રીનખત્રાણાના ભાઈઓએ મંજલને વિકટમાં વિકટ ગણાતે રસ્તે શ્રી સંઘને માટે અતિશય મહેનત લઈ સાફ કરાવી રાજમાર્ગ જે
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪૮ )
બનાવ્યેા હતા. તે સેવાપ્રેમ અને અં-પ્રેમ કાણુ ભૂલી શકે તેમ છે ?
વિદ્યાણ
ફાગણુ સુદી ૧૫ શુક્રવાર.
સજલ
નખત્રાણાથી વિચાલા ૩ ગાઉ થાય, વચ્ચે નાગલપર અને માટા અ’ગીયા નામના બે ગામ આવે છે. અંગીયામાં ૨૦ ઘર જૈનાનાં છે અને શાન્તિનાથ પ્રભુનું ન્હાવુ' દેરાસર છે. વિથાણમાં ૧૭ ઘર જૈનેાનાં અને એક શાન્તિનાથ પ્રભુનુ દહેરાસર છે. આ ગામમાં કણખીની વસ્તી પુષ્કળ છે. ફાગણ વદી ૧ શનિવાર વિશેાણુથી મજલ સાડા ત્રણ ગાઉ થાય વચ્ચે કહે ભટનું જખ અને પુ ́વરાગઢ નામના બે સ્થાનો આવે છે. પુવરાગઢનાં ખડેરા ઇતિહાસ રસિકેાએ ખાસ જોવા જેવાં છે કરોડા રૂપિયાના નકશીદાર પત્થરા એ મેદાનમાં પડયા છે. આ ગઢના ઇતિહાસ ઘણા જાણવા જેવા છે.
મજલમાં નાના ૨૫ ઘર છે. અને શ્રી શ્રેયાંસનાથ પ્રભુનુ ન્હાનું દહેરાસર છે મજલના સુડી ચપ્પુ વખણાય છે. માનકુવા
ફાગણુ વદી ૨ રવીવાર
થાય રસ્તા સારા છે. નામના બે ગામડાઓ
મજલથી માનકુવા સાત ગાઉ વચ્ચે દેશળપર અને શામતરા
આવે છે.
માનકુવામાં ૩૫ ઘર જૈનોના અને સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનુ દહેરાસર છે. સંઘનું સ્વાગત ઘણું સારૂં થયું હતું.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪૯ )
ભુજ
ફ઼્રાગણુ વદી ૩-૪-૫-૬-૭
માનકુવાથી ભૂજ ચાર ગાઉ થાય. ભૂજમાં સંઘ એજ દિવસ રોકાવાના હતા, પરંતુ ભૂજવાસી ભાઇઓનાં અને ક્ષાત્ર શિરામણીના૦ મહારાવશ્રીના અથાગ પ્રેમના અંગે સંઘને ભૂજના ઉજવળ આંગણે પાંચ દહાડા પર્યંત મ્હેમાન થવું પડયું. ભૂજનુ સ્વાગત અનેરૂં હતું. સંઘ પ્રત્યે ભૂજના પ્રેમ અજોડ ગણાય અને ભકિતનું તા માપજ નહીં.
..
પડાવ સ્થળ
શહેરથી અડધા માઇલ દૂર એક સુંદર કમ્પાઉન્ડમાં સ ંઘનું પડાવ સ્થળ નક્કી થયુ હતુ. સાધુ સાધ્વીનાં ગૃહસ્થાનાં સંધવીશ્રીનાં વિગેરેના પાલા વ્યવસ્થિત થાય તે ખાતર જુદા જુદા ચાંગાના રમ્યા હતા અને પડાવની રચના ઘણી સુંદર કરી હતી. એક વિશાળ પ્રવેશદ્વાર રચ્યું હતુ. તેમજ બીજા પણ એ પ્રવેશદ્વારા રચ્યા હતા પ્રવેશદ્વારા હરીયાળા રંગના– વનસ્પતી-પુષ્પા આદીથી શણગારેલા હતા. ઠેઠ પડાવસ્થળ પાસેથી ભૂજના દરવાજા સુધીના રસ્તા અને ગામના ખીજા મૂખ્ય માર્ગો ધ્વજાપતાકાથી શણગારવામાં આવ્યા હતા. સ્થળે સ્થળે સુાંદર ફોટાઓ-ચિત્રા મુકવામાં આવ્યા હતા. અને સંઘના પડાવ પાસે વેપારીઓની વીશથી પચ્ચીસ દુકાન શેભી રહી હતી.
માંડવીના સ્વયંસેવકામાં જે ઉત્સાહ હતા તેવાજ ઉત્સાહ અને પ્રેમ ભૂજના સ્વયંસેવકામાં પણ હતા. માંડવીના સ્વયં
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૫૦ )
સેવકાની વિશેષતા એજ કે–તેએ યુવાન સ્વયંસેવકો છતાં નમ્ર હતા. વ્યવસ્થા ઘણી કરતા આંહીના સ્વયં સેવકેાની વ્યવસ્થાશક્તિ પીરસવામાં સારી હતી. પીરસવાની એટલી શાંત-ઝડપ હતી કે જમવા બેસનારને એકજ મિનીટે સઘળું પીરસાઇ જાય.
ભૂજ એ કચ્છનું પાટનગર છે; કળા અને કારીગીરીનુ ઉત્તમ કેન્દ્રસ્થાન છે; આત્વની ભાવભૂજ નાને પોષનારા આ સંસ્કૃતિને જીવનમાં ઉતારનારા આ ધર્મોપર સ`પૂર્ણ માન રાખનારા એવા ધર્મપ્રેમી અને પ્રજાવત્સલ ના૦ મહારાવ શ્રી ખેંગારજી બહાદુરના પુનિત તપામળથી દીપી રહેલુ ભુજ અનેક સૈકાઓના ઇતિહાસ અને આર્યાંના જીવનમ ંત્ર આજ પણ સુણાવી રહ્યું છે.
ભુજમાં જોવા લાયક સ્થળા ઘણાં છે. ભુજીયા ડુંગર૫૨ના ભન્ય દુર્ગા, વિશાળ શરદબાગ, રાજમહેલ, આયના મહેલ જેમાં હીરા અને સુવર્ણનું જ કામ છે. સગ્રહસ્થાન ટંકશાળ હાથીખાનુ આ સિવાય અન્ય મદિરાકુડા વિગેર અનેક જીના સ્થાને ખાસ જોવા જેવાં છે. ભૂજમાં મીના કામ દુનિયાભરને ટક્કર મારે તેવું કલાપૂર્ણ થાય છે. ચાંદીનાં વાસણા અને નકશી પણ વખણાય છે. ભૂજમાં હથીયારોપણ સારા અને છે, પાશ્ચાત્ય સ ંસ્કૃતિના આછા પ્રવેશને અંગે આજ ભુજના કારિગર ભુખ્યું નથી મરતા. આ સિવાય
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
દહેરાવાન વસ્તી
(૧૫) ભુજમાં પ્રાચિન ભાષાઓની એક બે શાળાઓ પણ છે. ધર્મ સ્થાને તે પુષ્કળ છે. ભૂજની પ્રજા સુખી અને તંદુરસ્ત છે. આ દેશ ખેતીપ્રધાન દેવાથી જીવન પણ નિર્મળ છે.
ભૂજની વસ્તી ૩૧૦૦૦ માણસની ગણાય, આંહી ૨૦૦ દહેરાવાસી ને ૨૦૦ સ્થાનક વાસભાઈઓનાં ઘર . ત્રણ દહેરાઓ છે. એક પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું, એક શાંતિનાથ પ્રભુનું અને એક આદિનાથ ભગવાનનું છે. ત્રણેય દહેરાઓ કલાપૂર્ણ છે. આમાં એક દહેરું તો રાજ્ય તરફથી (પૂર્વ) બંધાવેલ છે અને સંઘને અર્પણ કરેલ છે. ના. મહારાવશ્રીના ધર્મપ્રેમ માટે પ્રત્યેક જૈને એ
અભિમાન લેવું ઘટે છે. તેઓશ્રીએ ના. મહારાવશ્રી. સંઘની જકાત-દાણ માફ કર્યા હતા. એક ને પ્રેમ. પોલીસ ટુકડી આખા કચ્છના પ્રવાસમાં
સાથે આપી હતી. જ્યાં જ્યાં સંઘ ફર્યો ત્યાં દરેક ગામના અમલદારે ઉપર પણ સંઘને કેઈ જાતની અગવડ ન પડે અને તેની જરૂરીયાત પુરી પાડવી એ સતલબને હુકમ કર્યો હતે. ભૂજ-માંડવી, અંજાર આદિ સ્થળના જોવા લાયક સ્થાને સંઘને માટે ખુલ્લા કરાવ્યા હતા, વેપારી વર્ગને પણ “સંઘના એક બાળક પાસેથી વધારે ભાવ ન લેવો” એવી સુચના કરી હતી. તેમજ ભૂજમાં પાંચેય દિવસ રાજ્ય તરફથી મોટરો-ઘેડાગાડીઓ વિગેરે સંઘવીશ્રીની તહેનાતમાં મોકલવામાં આવી હતી.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫ર) ચેથે દહાડે સંઘવીજી ના મહારાવશ્રીને મળવા ગયા, અને ના મહારાવશ્રીને ઉપકાર માની વિદાય માગી મહારાવશ્રીએ કહ્યું, “શેઠીયા ! એમ ન જવાય, કાલે રિકવું પડશે. શેઠશ્રી તેમના પ્રેમનો અનાદર કરી શક્યા નહીં. તેજ દીવસે સાંજે ના મહારાવ સાહેબના પ્રાઈવેટ સેક્રેટરી ૨. સૂર્યશંકરભાઈએ આવીને આખા સંઘને રાજ્ય તરફથી જમણનું નેતરૂં આપી દીધું. સંઘમાં ખબર પડતાં જ ખુશાલીને પાર ન રહ્યો. નામદાર મહારાવશ્રીના આ અપૂર્વ પ્રેમથી રાજ્યનું જમણુ સ્વીકાર્યું.
આ સિવાય બીજા અરસ પરસ ભેંટણુઓ પણ સારા થયેલાં અને “ આવા સંઘે કાઢી ધર્મને દિપાવે,* એવી ના મહારાવશ્રીની આશિષ પણ મેળવી.
ભૂજમાં સંઘને ઘણો આનંદ મળે. ભૂજના શેઠીયાઓ તરફથી અને ભૂજના સંઘ તરફથી પણ સંઘને સત્કાર ઘણે સાર થયા હતા. ભૂજનું સામૈયું ઘણું ભવ્ય હતું.
અત્રે એક પ્રસંગ વર્ણવે અનુચિત નહીં ગણાય અને તે એ કે અત્રેના શેઠ ડોસાભાઈ વાલજીએ શ્રી સંઘ ભૂજમાં વધારે રોકાઈ તેમનું જમણ સ્વીકારી શકે તેમ ને હોવાથી સંઘમાં પ્રત્યેક માણસને જરમન સીલવરના પવાલાની લહાણી કરી હતી.
નગરશેઠ શ્રી સાકરચંદભાઈ પાનાચંદભાઈની સામ્ય મૂર્તિ સંઘાળુઓથી ભૂલાય તેમ નથી.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૩) તેમજ ના મહારાવ સાહેબના પ્રાઈવેટ ખાતાવાળા સંઘવી હીરાચંદ ટેકરશીએ શ્રી સંઘને કચ્છમાં પ્રવેશ થયે ત્યારથી જ દરેક પ્રકારની સગવડ પોતાની જાત મહેનતથી કરી આપી દરેક કાર્યમાં અગ્રભાગ લીધો હતો. આવા સેવાપ્રેમી સજજનેને શે આભાર માની તેમજ બીજા કચ્છી ભાઈઓને પ્રેમ પણ ભુલી શકાય તેવું નથી. આ સ્થાને કચ્છી ભાઈના પ્રેમ માટેનું (સંઘ સાથે યાત્રાર્થ આવેલ પાટશુની શ્રી જન વિદ્યાભુવન નામની સંસ્થાના વિદ્યાથીએની સભામાં ગવાએલું) એક કાવ્ય યાદ આવી જાય છે તે અત્રે રજુ કરૂ છું:
વ્હાલા! કચ્છી બંધુઓ!! તમારાં તે મીઠાં સન્માન.” “તમારા પ્રેમની કિંમત તણું તે નાં અમને ભાન.” “તમે રૂડા પ્રભુ ઘેલા, તમારા ભક્તિ ભીનાં ગામ. તમે સત્કારમાં શાણ, અમુલ નેહનાં એ દાન.” અજાણ્યા માર્ગમાં જોઈ, કરે છે પ્રેમથી પ્રણામ.” હદયના હાલથી ગણતા, અને આપના મેમાન.”
તમારા સ્નેહની તૃષા અમારા જીગરમાં જાગે.” “તમારી ભકિત નીરખીને અમારા દિલ પણ લાજે.” “વિનય-વિવેકમાં પૂરા મધુરં વાક્ય પણ મીઠાં.”
અમારી જીંદગાનીમાં, તમને આજ તે દીઠાં.” “તમારો પ્રેમ રસ કાયમ, રહો બસ એ અમારૂં ગાન.” “તમારી સંસ્કૃતિ છે, કરે ખૂબ ધર્મનાં શુભ કામ.”
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૪) “અમારે ને તમારે આ સંબંધ જ કાળ જુનો છે.”
અમે તમમાં જુદાઈ ના, કરારજ સ્નેહને એ છે.” | કચ્છી ભાઈઓને પ્રેમ સંઘમાં આવનાર પ્રત્યેક યાત્રાળુઓને સદા કાળ યાદ રહેશે.
આ સિવાય ભૂજનું સામૈયું પણ એવું જ વિશાળ થયું હતું. ધ્રાંગધ્રા જેવું જ વિશાળ અને એટલે જ માનવ સમૂહ હતું. રાજ્ય તરફથી બે હાથીઓ, ગાડીઓ-મોટરે છે બેન્ડ વાજાઓ, પોલીસ ટુકડી, સ્વારે. વિગેરે આવ્યું હતું. સામૈયાને ઠાઠ ઘણો મનહર હતું, અને પાંચેય દિવસ હજારે માણસની મેદની પડાવ સ્થળમાં રહ્યા કરતી હતી. કુકમા
- ફાગણ વદી ૮ ભુજથી કુકમા સાડાત્રણ ગાઉ થાય. વચ્ચે માધવપર નામનું ગામડું આવે છે. આંહી જેન ઘર કે દેરાસર નથી. અત્રેના પાટીદાર વિગેરે ભાઈઓએ પણ મોટા પ્રમાણમાં સામૈયું કાઢી શ્રી સંઘનું પ્રેમ સ્વાગત કર્યું હતું. રતનાલી.
ફાગણ વદી ૯ કુકમાથી પાંચ ગાઉ છે, દેરાસર નથી. અહીંથી ફાગણ વદી ૧૦ ના રોજ સંઘ પાછો અંજાર આવ્યું. રતનાળથી અંજાર સાડાચાર ગાઉ થાય. ફાગણ વદી ૧૧ ના રોજ ભીમાસર. ફાગણ વદી ૧૨ ના રોજ ચીરાઈ. ફાગણ વદી ૧૩ ના રોજ વેંધ ફાગણ વદી ૧૪ ના રોજ સામ
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૫) ખીયાલી અને ફાગણ વદી ૦)) ના રોજ સંઘ પાછો લાકડીયા મુકામે આવ્યું. (આંહીના દહેરાઓની તથા બીજી હકીકત આગળ આવી ગઈ છે). થિરીયાળી.
ચૈત્ર શુ. ૨ રવિવાર - લાકડીયાથી થોરીયાળી ૬ ગાઉ થાય. વચ્ચે ખોડાસર અને કુંભારીયા નામના બે ગામડાઓ આવે છે. ખેડાસરમાં જૈનોનું એકજ ઘર છે.
થેરીયાવીમાં જેનેનાં ૪૦ ઘર છે. ધર્મના સંસ્કાર નથી. પુરાં ચોવીસ જીનનાં નામ પણ ઘણાને નથી આવડતા. એક ઉપાશ્રય છે. દહેરૂં નથી. આવા ગામમાં મુનિવરેએ વિચરવું જોઈએ અને આ અજ્ઞાન જનોના હૃદયમાં ધર્મના સંસ્કાર પાડવા જોઈએ. અત્રે ઘણું ઘર સ્થાનકવાસીનાં છે. અત્રે શ્રી સંઘવીજીતરફથી તેમના ચી. ભાઈ સેવંતીલાલને ત્યાં પુત્ર જન્મની ખુશાલીમાં કેરી ૧૦૦૧ આપી શ્રી જીનમંદીર બનાવવાનું નક્કી કર્યું હતું. અને તે કામ ઘણું ટુંકા વખતમાં ચાલુ પણ થઈ જશે. ગોરાસર.
ચૈત્ર શુ. ૩ સોમવાર થોરીયાળીથી ગોરાસર ૨ ગાઉ થાય. આહીથી ગાગેહર નામનું ગામ લગભગ ના ગાઉ છેટે છે. આ ગામમાં એક દહેરું છે. વાણુઓના પણ ઠીક ઘર છે. દેરાસરથી રણમાં ઉતરવાનું હોવાથી, યાત્રાળુઓમાં પુષ્કળ
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૬) ધમાલ થઈ રહી હતી. આ વખતે માણાળાના રણમાં પાણી આવી ગયું હતું. એટલે ચાલી શકાય તેમ ન્હોતું. તેથી આ મોટા રણને માર્ગ સ્વીકારવું પડે હતે. સંઘવીશ્રીએ રણની કાંધીથી થોડે દૂર સાધુ સાધ્વીની સગવડ જાળવવા માટે પાલ-તંબુઓ ઠેકાવી દીધા હતા, અને ત્રીજના બપોરે ગાડાઓ ઉપડયા. રણની કાંધી જે ગોરાસરથી ૩ ગાઉ છેટી થાય, ત્યાં સંઘવીશ્રીએ ગરમ ઉકાળેલા પાણીની સગવડ કરી હતી. ત્યાં યાત્રાળુઓએ વિશ્રામ લઈ રણ તરફ ગાડા ચલાવ્યા. આ રણ આઠ ગાઉ લાંબુ છે. વચ્ચે પાલે નાખ્યા હતા ત્યાં સાધુ સાધ્વીઓ રાત્રી રહ્યા હતા. બીજે દહાડે ચિત્ર શુદી ૪ ના બપોરના બાર વાગ્યે સંઘ વેણાસર સુખરૂપ પહોંચી ગયા અને સંઘવીશ્રીની મોટરલેરીઓ, તંબુ વિગેરે સામાન લઈને, સાંજના પાણચારે આવી પહોંચી, ત્યાર બાદ તરતજ સવા ચારે રણમાં પાણી ભરાઈ ગયું આ ચમત્કાર જેઈ સંઘવી તેમજ સંઘાળુઓના હદય હરખાયાં હતાં ઘણાંખરા ભાઈઓને “શાસનદેવી હાય કરે છે એ કથન પર વિશ્વાસ હતો તેઓના હૃદયમાં ભકિતપ્રવેશી અને શાસનદેવી પ્રત્યે પ્રબળ વિશ્વાસ જામે.
. જૈન સસ્તી વાંચનમાળાનાં– - ઈતિહાસીક રસીક પુસ્તકે દર વરસે નીયમીતપણે વાંચવા માત્ર રો. ૩) ને ખર્ચ દરેક જૈન બંધુઓ જરૂર કરે અને ગ્રાહક તરીકે તરતજ નામ લખાવે.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
વેણાસર
યાત્રા. (ચાલુ)
( ૭ ). [ સૌરાષ્ટ્ર)
ચૈત્ર શુ. ૪ મંગળવારગોરાસરથી વેણાસર સુધીની સાડા અગીઆર ગાઉની લાંબી મજલના લીધે સંઘાળુઓની હેજ વધારે કસોટી થઈ હતી. સંઘ પહેલા રાજકેટ થઈને જુનાગઢ જવાનું હતું, પરંતુ જામનગરવાળા ભાઈઓનાં અત્યાગ્રહના અંગે સંઘ જામનગર રસ્તે લઈ જવો એવું નકકી થયેલું. આથી રાજકોટના શા
ભાગ્યચંદ હેમચંદ (પાટણવાળા) કાગદી માણેકચંદ પરશોતમ તેમજ બીજા પ્રતિષિત ગૃહસ્થાનું મંડળ, વેણાસર મુકામે, સંઘવજી પાસે, સંઘને રાજકેટને રસ્તે થઈને લઈ જવાની વિનંતી કરવા આવ્યું હતું, અને સંઘવીજીએ જામનગરથી એ તરફ આવવાનું વચન પણ આપ્યું હતું, આથી સંઘાળુઓમાં બહુ ખળભળાટ થયો; કારણ કે ગરમી પુષ્કળ પડતી હતી અને દિવસે ઘણા થયા હતા. આંહીથી લગભગ ૫૦થી ૬૦ ગુજરાત તરફના ખાલી ગાડાઓ પણ પાછા ગયા હતા.
ચૈત્ર શુ. ૫ બુધવાર વેણાસરથી ખાખરેચી અઢી ગાઉ થાય. આ ગામમાં જેના દશ ઘર છે સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું ન્હાનું દેરાસર પણ છે. આ ગામનું સ્વાગત્ સારું થયું હતું. આ ગામ માળીયા દરબારના તાબે છે. સંઘના દર્શન કરવાને શ્રી માળીયા નરેશ
ખાખરેચી.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૮) તથા તેમના બંને કુંવર ખાખરેચી પધાયા હતા. સામૈયામાં દરબારશ્રી આવ્યા હતા અને સંઘવીજીને મોટરમાં માળીયા તેડી ગયા હતા. ત્યાંથી પાછા આવી, સંઘવીજી માળીયા નરેશને ભેટશું વિગેરે કરવા ગયા હતા, માળીઆ નરેશ તરફથી સંઘવીજીને તેમજ તેમના પુત્રને સારી પિશાકે મળ્યા હતા, માળીઆ નરેશ ઘણું ધર્મ પ્રેમી અને વિદ્વાન છે. જેના દરેક ધામીક પ્રસંગોમાં જાતે હાજરી આપી ધર્મપ્રેમ બતાવવા સાથે દરેક પ્રકારની સહાનુભૂતિ આપે છે. ગાળા.
ચૈત્ર શુ. ૬ ગુરૂવાર ખાખરેચીથી ગાળા ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે રાપર, પીલુડી અને વાઘપર નામના ત્રણ ગામડાઓ આવે છે શાળામાં દેરાવાસી ભાઈઓનાં આઠ ઘર છે. વાસુપૂજ્ય સ્વામિનું દેરાસર છે. ગાળાના લેકેને પ્રેમ સાથે હતા. આસપાસના ગામડાઓમાંથી સંઘના દર્શન કરવાનું ઘણું માણસ આવ્યું હતું. સંઘને સત્કાર સારો થયો હતો. બેલા.
ચૈત્ર શુ. ૭ શુકવારગાળાથી બેલા ચાર ગાઉ થાય. વચ્ચે રંગપર' નામનું ગામ આવે છે, અહી વાણુયાનાં ત્રણ ચાર ઘર છે, બેલા ગામ સારું છે. વાણીયાના ૧૨ ઘર છે, અને પદ્મ પ્રભુનું દેરાસર છે. સંઘને સત્કાર સારો થયો ગણાય. એરબી.
ચૈત્ર શુ. ૮-૯ શનિ, રવિ. બેલાથી મેરબી ચાર ગાઉ થાય. અહી ૧૦૦ દેરાવા
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
===C==O== == ==== == == == = ધર્મ પ્રેમી-ઠાકોર સાહેબ શ્રી રાયસિંહજી મેડછે.
માળીયા (મચ્છુકાંઠા)
====C====C====
|
=
==C==C====
==
==C==
====
==CE
==
OEEOE
====
=====
=
સામૈયામાં સાથે રહી સંઘવીજીનું સ્વાગત કરનાર પ્રજા પ્રેમી
| ધવત્સલ દરબારશ્રી-માલીયા પ્રકાશક-જૈ. સ. વાં. માલા
ક. ગિ, મહાયાત્રા પૃ, ૧૫૮ == ==== == ==== == == == == Anand P. Press B. V. C.
I
!
જ
કા
..
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૫૯) સીનાં અને લગભગ ૫૦૦ સ્થાનકવાસીના ઘર છે. એક દેરાસર છે. મુળનાયક પાર્શ્વનાથ પ્રભુ છે. આ એક દેરાસરની અંદર બીજાં બેને સમાવેશ થાય છે. કુલ ૪૮ પ્રતિમાજી પાષાણના છે. મોરબીનું સામૈયું સારું થયું હતું. રેલ્વેનું સાધન હેવાથી, હારગામનું ઘણું માણસ આવ્યું હતું. રાજ્ય તરફથી પણ સારો સત્કાર થયું હતું, મોરબીના જોવા લાયક સ્થળે સંઘના માટે ખુલ્લા મુકવામાં આવ્યા હતા. સિવાય મોરબીના પ્રજાપ્રેમી નરેશ પણ સંઘ જેવાને પધાર્યા હતા અને સંઘવીમંદિરમાં લગભગ અડધો કલાક બેઠા હતા. મોરબીવાસી ભાઈઓના હૃદયમાં સંઘપ્રત્યે સારી ભક્તિ હતી, આંહીથી ઘણું ખરા સંઘાળુઓ રસ્તે પાછા ગયા હતા. કાર.
ચૈત્ર સુદી ૧૦ સેમવાર. મોરબીથી ટંકારા ૭ ગાઉ થાય. વચ્ચે સંવાળુ, વીરપર અને લજાય નામના ત્રણ ગામડાઓ આવે છે. ટંકારામાં ઉત્સાહ ઘણો હતો. આસપાસના ગામડાઓના લેકે–ખેડુતે સંઘ જેવાને આવ્યા હતા અને સંઘના ચેગાનમાં રાસમંડળ ગાઈ અપૂર્વ ભક્તિ ભાવી રહ્યા હતા. કાઠીયાવાડના લેકજીવનની અપૂર્વતાની ઝાંખી આંહીથી થવા લાગી. ટંકારામાં કુલ ૫૦ ઘર જેનેના છે અને પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું નાજુક દેરાસર છે. આંહી સંઘનું સામૈયું સારું થયું હતું. લતીપર
ચૈત્ર સુદી ૧૧ મંગળ. ટંકારાથી લત્તીપર ત્રણ ગાઉ થાય. વચ્ચે “ મેઘપર '
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૬) અને બંગાવડી” નામનાં બે ગામડાઓ આવે છે. લતીપરમાં ત્રિીશ ઘર શ્રાવકનાં છે અને એક આધુનિક રચનાનું પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું દેરાસર છે. આંહી પણ ખેડૂતે વિગેરેએ સારે જલસો કર્યો હતે.
ચૈત્ર શુ. ૧૨ બુધવાર લતીપરથી ધ્રોળ જો ગાઉ થાય. આ ગામમાં લગભગ ૨૫૦ ઘર જેનેનાં છે. અને શ્રી શાન્તિનાથ પ્રભુનું એક દેરાસર છે. સંઘને સત્કાર સારો થયો હતે. ફલા
ચૈત્ર શુ, ૧૭ ગુરૂ. ધ્રોળથી ફલા ૪ ગાઉ થાય. વચ્ચે સેલ” નામનું ગામડું આવે છે, ફેલામાં વાણીઆના બે ઘર છે. દેરાસર નથી, પરંતુ ફલાના ખેડુતોએ રાસ અને ભજને ખુબ જમા
વ્યા હતા. કુંવાવ
ચૈત્ર શુ. ૧૦ શુક , ફલાથી ધુંવાવ ૬ ગાઉ થાય. આ ગામમાં મુસલમાનની વસ્તી પુષ્કળ છે. જૈન ઘર એક પણ નથી. પરંતુ સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું એક દહેરાસર છે. પૂજા વિગેરે બ્રાહ્મણ કરે છે. સંઘના દર્શનાર્થે જામનગરથી લગભગ બે હજાર માણસ આવ્યું હતું, અને સંઘ પણ તેજ સાંજના ચાર વાગ્યે જામનગર તરફ ચાલ્યા હતા. ધુંવાવથી માત્ર દેહજ ગાઉ થાય.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ ) જામનગર
ચૈત્ર શુ. ૧૪–૧૫-. ૧ જામનગરમાં માનવ મેદિની અપાર હતી. અમદાવાદ, પાટણ, મુંબઈ, સુરત, મહેસાણા, છ-કાઠીયાવાડ વિગેરે સ્થળેથી ઘણા માણસે આવ્યા હતા. ઉપરાંત આ વરસે જામનગરમાં વર્ધમાન તપની આયંબિલની ઓળી હોવાથી આયંબીલના તપસ્વીઓ પણ પુષ્કળ પ્રમાણમાં આવ્યા હતા. એટલે જામનગર તે માનવ–સમૂહથી ઉભરાઈ રહ્યું હતું.
જામનગરના ઉત્સાહી જેનેએ સંઘનું પડાવપડાવસ્થળ.
આ સ્થળ ઘણું સ્વચ્છ તેમજ સુંદર બનાવ્યું હતું.
પ્રવેશદ્વાર ભવ્ય હતું તેમજ વાવટાઓથી રસ્તે શણગાર્યો હતો. આ ઉપરાંત પડાવમાં મેટ સમીયાને અને બીજા ત્રણ ચાર તંબુઓ જામનગરના સ્વયંસેવક મંડળે નાખ્યા હતા. વ્યવસ્થા ઘણુ મનહર હતી. દેખાવ આકર્ષક હતે. ટુંકામાં સંઘને રંગ અહીં દીપી નિકળે હતે. જામનગરના સ્વયંસેવકેની વ્યવસ્થા વખાણવા યોગ્ય
હતી. પીરસવામાં તેમજ દેખરેખમાં સારી સ્વયંસેવકે કુશળતા બતાવી હતી. સંઘના પાલે પાલે
• દુધ-દાતણ વિગેરે લઈને રોજ હવારે આવતા અને યાત્રાળુઓને આપી જતા. આ સિવાય દહેરાસશિમાં ગીરદી ન થાય, ન્હાવા માટે યાત્રાળુઓને કપડા વિગેરે બરોબર મળે. એવાં પરચુરણ કાર્યોમાં પણ ઉત્સાહ સારે હતે.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૬ર) જામનગરનું સ્વાગત અને સામૈયાનોય ઠાઠ અનુ
- પમ હતું. પ્રથમ ઇંદ્રધ્વજ અને રાજ્ય સામયું. તથા સંઘના નિશાન ડંકા ત્યારપછી
રાજ્યના ઘડેસ્વારે સ્ટેટનું સુંદર બેન્ડ સ્ટેટની પિલી સપાટ, એક હાથી, તેર ઘોડાગાડીએ (જેમાં સ્ટેટની પણ હતી.) ત્યારપછી સ્ટેટની ચાંદીની તથા લીલા મખમલની સુસજજીત ગાડી, સ્ટેટને ચાંદીને સીગરામ મટર, બે ચાંદીના મેના, એક જરીયન પાલખી. ત્યારપછી સંઘવીજીને સીગરામ, બે સાંબેલા,એની પાછળ શેઠની ગાડી. ત્યારબાદ શેઠની પુત્રી કળાવતી બહેનને સુવર્ણજડીત મનેહર મેને, પાછળ સ્ટેટના અગીયાર આરબોની ટુકડી, પાછળ ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટના સ્વારે અને તેની પાછળ સ્ટેટનું એક મેટું બેન્ડ. પાછળ મુનિ મહારાજાઓ અને ત્યારપછી સંઘવી તેમના ભાઈઓ અને જામનગરના અધિકારી વર્ગ, સ્થાનિક તેમજ બહારગામથી આવેલા શેડીઆઓ અને હજારો માણસો પાછળ સંઘવીશ્રીનું બેન્ડ અને ત્યારપછી દહેરાસરને રશે. જેમાં સંઘવીજીના અને પુત્ર પ્રભુજીની પ્રતિમા લઈને બેઠા હતા. અને સૈની પાછળ શ્રી સંઘવીયણ અને લગભગ ચારસોની સંખ્યાનું સ્ત્રીમંડળ. આવું ભવ્ય રસાલાયુક્ત સામૈયું નિકળ્યું હતું અને હજારે માણસે શેઠશ્રી તરફ આશિર્વાદ વર્ષાવી રહ્યા હતા. આ સામૈયું ઠેઠ સંઘના પડાવસ્થળેથી જામનગરના રાજમાર્ગો પર થઈ દહેરાસર ગયું હતું.
.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
@OVESSOGO
જામનગરમાં સામૈયાનો દેખાવ.
区区区_QQQQQQQ
S
N
Pho. C. J. Shah.
OS HIds L. JA-1144HR.
. [L. HEL411.2.1%。
ATMENT 111一比, A. al. 1101.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
=
=
=
=
=
==
=
=
=
=
===
=
=
===
=====
====
==
===
====
==
=
આનંદ પ્રેસ-ભાવનગર,
Pho. C. J. Shah.
જામનગરનું જિનમંદિર.
છે. ગિ. મ. યાત્રા. પૃ. ૧૬૩,
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૬૩) જામનગરના દહેરાઓ, ભવ્યતામાં અને કલાકારીગી
રીમાં જગવિખ્યાત છે. ગુજરાત કાઠીયાદહેરાસર વાડમાં આવા દહેરાઓ અમૂક તિ
સિવાય ક્યાંય પણ નથી. આ કલાપૂર્ણ દહેરાસરનો પરિચય પ્રત્યેક જેનેએ કર જોઈએ અને પૂર્વના જેના આવા મહાન કાર્યો પર મગરૂર થવું જોઈએ.
આ દહેરાઓને સંપૂર્ણ ઈતિહાસ લખવા બેસીએ તે એક બીજે ગ્રંથ થાય, પરંતુ અત્રે આ દહેરાસરેને માત્ર ટુંક જ પરિચય આપીશ:–
૧ શેઠશ્રી ઝવેરચંદ લીલાધરની બે વિધવા બાઈઓએ સં. ૧૬૫૫ માં મુનિસુવ્રત સ્વામિનું દહેરાસર બંધાવ્યું તે દાદાસાહેબની વાડી પાસે છે, દહેરૂ શિખરબંધ છે.
૨ શ્રી સંઘે ૧૮૭૦ ની સાલમાં શ્રી ચંદ્રપ્રભુજીનુ દહેરાસર બંધાવ્યું તે બજાર વચ્ચે છે. આને દેરાસરને ચેક કહે છે. દહેરૂં ઘણું સુંદર છે.
૩ શેઠ આણંદજીભાઈ અબજીભાઈએ સં. ૧૬૨૮ માં શ્રી આદિશ્વર પ્રભુનું દહેરૂં બંધાવ્યું તે ચેકમાં છે. દહેરૂં ભવ્ય અને મનહર છે, રંગમંડપવિશાળ છે કે રણું સુંદર છે.
૪ શ્રી સંઘે ૧૮૭૦ની સાલમાં શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામીનું દહેરાસર બંધાવ્યું તે ચેકમાં છે. આ દહેરૂ પણ મને હર છે.
પ શેઠ શ્રી વર્ધમાન શાહે ૧૬૦૦ ની સાલમાં શ્રી
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪ )
શાન્તિનાથ પ્રભુનુ દહેરૂ ખંધાવ્યું. આ દહેરૂ ઘણુ ભવ્ય છે. કળા અને કારીગીરીની તે અવધી છે, લાખા રૂપિયાના ખર્ચ કર્યો છે. ખાસ જોવા લાયક છે. આ દહેરામાં પાષાણુનાં પ્રતિમાજી ૨૧૭ છે. આ દહેરૂ પણ ચાકમાં છે.
૬ શેઠ રાજશીશાહે ૧૬૦૦ ની સાલમાં શ્રી શાંતિનાથજીનું હેરૂ બ ંધાવ્યું. આ દહેરૂ પણ ચેકમાં છે. દહેરૂ ઋણું વિશાળ છે. તેમનાંથ પ્રભુની ચારીની કારણી ઘણી મનેાહર છે. આ દહેરામાં પાષાણુના કુલ ૨૪૫ પ્રતિમાજી છે. અને એક રનનાં પ્રતિમાજી છે.
૭ ડેલીસ્ક્લીમાં એક ગાડી પાર્શ્વનાથજીનું દેરાસર છે. જે શિખરબ ંધ નથી.
૮ આસવાળવાસમાં શ્રીનેમીનાથજીનું એક દહેરાસર છે. ← દફ્તરના ડેલા પાસે એક શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનુ દહેરાસર છે, જે પ્રાચિન છે.
૧૦ જીવરાજ શેઠના વડે. એક અજીતનાથજી પ્રભુનુ દહેરાસર છે.
૧૧ એક આદિનાથ પ્રભુનુ’ દહેરાસર.
૧૨ જૈનવિદ્યાથી ભૂવનમાં શ્રીશાંતિનાથ પ્રભુનું દહેરાસર. આ સિવાય એક ચાંદીનું દહેરાસર તૈયાર થાય છે. આ પ્રમાણે ખારથી તેર દહેરા
જામનગરમાં છે.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
C||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||T||||||||||||||||||||||||||||||||||IO
જામનગરનું જિનમંદિર.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIICTIlIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIS/
||||||||
||||||O||||||||TI|||||||
Pho. C. J. Shah. ક. ગિ. મ. યાત્રા. પૃ. ૧૬૪. IIIIIIIIIIII IIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII0
આનંદ પ્રી. પ્રેસ-ભાવનગર.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
એમાં એકવાળા દહેરાઓ તે ખાસ જોવા જેવો છે. ભારતીય કળાને અને પૂર્વની સમૃદ્ધિને પરિચય કરે છે તે અવશ્ય આ દહેરાઓ નિરખવાં. જામનગર કાઠીયાવાડનું “પારીસ” કહેવાય છે, આસ
પાસના ગામડાઓનાં વેપારનું મથક છે. જામનગર જામનગરમાં સેનેરી કામ સારું થાય છે.
બાંધણી તથા રંગાટનું કામ પણ વખણાય છે. મીઠાઈ પણ સારી બને છે. આ સિવાય હાલમાં જામનગરનું અંદર ખુલતાં પરદેશથી ખાંડ, કાપડ, કટલેરી વિગેરે કરેડા રૂપિયાને માલ આવે છે અને આ ટ્રાનસીપના વેપારથી જામનગરની પ્રજાને તથા રાજ્યને સારી કમાણી થાય છે. જામનગરમાં લગભગ ૩ર૦૦૦ માણસની વસ્તી ગણાય, લગભગ ૯૦૦ ઘર દહેરાવાસી જેનેનાં અને ૩૦૦ ઘર સ્થાનકવાસી જેનેના છે. જામનગરમાં લાખ, પ્રતાપ વિલાસ, કેડે વિગેરે સ્થળે જોવાલાયક છે. સંઘને જોવા માટે રાજયે આ સ્થાનો ખુલ્લો મુક્યાં હતાં.
સંઘવીશ્રીને અહી બે માનપત્ર મળ્યાં હતાં. તેમજ આયંબીલ તપની ઓળી આદિ કાર્યોમાં શેઠશ્રીએ સારે ભાગ લીધા હતા. પ્રભાવના, લ્હાણી આદિ પણ સારું કર્યું હતું. વણથલી
ચૈત્ર વદી ૨ મંગળ. જામનગરથી વણથલી સાડા આઠ ગાઉ થાય. વચ્ચે “ખીમરાણું” અને અલીયા (બાડા) નામના બે ગામડાઓ આવે છે, અલીયામાં સાત ઘર જેનાં છે અને એક ઉપાશ્રય છે.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૬૬), વણથલી એ વાણીયાવાળી વણથલીના નામે ઓળખાય છે. પૂર્વે વાણીઓનું જોર આંહી પુષ્કળ હતું અને વાણીઆએના અદ્ભુત પરાક્રમના પ્રતાપે જ આ વાણીયાવાળી વણથલી કહેવાય છે. આંહી જેનેના પ૦ ઘર છે એક શ્રી અનંતનાથ પ્રભુનું દહેરાસર છે. આંહી એક જુની વાવ છે તે જોવા જેવી છે. હડમતીયા
- ચૈત્ર વદી. ૩ બુધવાર વણથલીથી હડમતીયા ૪ ગાઉ થાય. વચ્ચે “માસણ” “જાળીયુ અને “સુમરા” નામના ત્રણ ગામડાઓ આવે છે; હડમતીયામાં બાર ઘર જેનેના છે અને એ શ્રી મહાવીર સ્વામીનું દેરાસર છે. આસપાસના ગામડાઓમાંથી ખેડૂતવર્ગ સંઘના દર્શન કરવાને ઘણે ભેગો થયે હતે. રામપુર
ચૈત્ર વદી ૪ ગુરૂવાર હડમતીયાથી રામપુર ૬ ગાઉ થાય. વચ્ચે પડધરી” નામનું એક ગામ આવે છે. આ ગામમાં જૈનોના ૪૦ ઘર છે અને એક દેરાસર છે. રામપુરમાં જૈન ઘર એક પણ નથી. આંહી રાજકોટથી ઘણું ભાઈઓ આવ્યા હતા.
ચૈત્ર વદી ૫-૬ શુ. શ. રામપુરથી રાજકેટ સાડા છ ગાઉ થાય. વચ્ચે ઘંટેશ્વર નામનું એક ગામડું આવે છે. રાજકોટમાં જેનોનાં ઘર સારા પ્રમાણમાં છે. એક સુંદર દહેરાસર છે. મૂળનાયકશ્રી સુપાર્શ્વ નાથજીની દિવ્ય પ્રતિમાના દર્શન કરતાં અંતરમાં આનંદ
રાજકેટ
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી દિક્ષા મહેાત્સવના શુભ પ્રસંગનું દ્રષ્ય.
પ્રકાશક, જે. સ, વાં, માલા.
3.
ગિ. મહાયાત્રા. પૃ. ૧૬૭
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૬૭ )
ઉપજે છે, રાજકેટ વાસી ભાઇઓએ સંઘના સત્કાર સારા કર્યો હતા. સામૈયાનેા ઠાઠ પણ અનહદ હતા. રાજ્ય તરફથી પેાલીસ પાટી તથા સ્વારા સારા પ્રમાણમાં મળ્યા હતા. ઉપરાંત ગાડીઆ-મેટા અને પાટ ( જલલાની વિશાળગાડી ) વિગેરે પણ મળ્યા હતા. રાજકોટમાંથી સંધવીજીને રાજકટના ના॰ કુમારશ્રી પ્રદ્યુમ્નસિ'હજીના શુભ હસ્તે દશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિ તરફથી એક માનપત્ર મળ્યું હતુ. માનપત્રના મેળાવડા ઘણેા ભવ્ય થયા હતા. આ સિવાય સંઘમાંથી એક ભાઇ મ્હેનના જોડલાએ ૫. ખાન્તિવિજયજી મહારાજ પાસે દિક્ષા ગ્રહણ કરી હતી. અને દિક્ષા મહાત્સવના પ્રસંગ ઘણાજ આનંદથી ઉજવાયા હતા. હજારો માણસેા ભેગું થયું હતું અને સ ંઘવીશ્રી તરફથી નાળીયેરની પ્રભાવના થઈ હતી.
રાજકોટના ગૃહસ્થાએ સંઘની સેવા સારી કરી કહેવાય. એમાંય રાજકાટમાં રહેતા ગુજરાતી ગૃહસ્થ શાહુ સેાભાગ્યચંદ હેમચંદને સંઘ કદી પણ નહીં ભૂલી શકે.
રીબડા
ચૈત્ર વદી ૭ વિ.
રાજકોટથી રીખડા છ ગાઉ થાય. વચ્ચે ‘ પાયડી' નામનું એક ગામડુ આવે છે. રીખડામાં દેરાસર નથી પરંતુ ગામલેાકેાની માયા સારી હતી. આંહી રાજકોટના ગુજરાતીઓ તરથી જમણુ હતુ. એટલે રાજકેટનું માણસ સારા પ્રમાણમાં આવ્યું હતું.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૬૮) ગેડલ
ચૈત્ર વદી ૮ સોમવાર રીબડાથી ગેડલ ૬ ગાઉ થાય. ગોંડલમાં ૩૦ ઘર દેરાવાસીના અને ચંદ્રપ્રભુનું નાજુક દહેરાસર છે. ડલ ગામ સારું છે. ગંડલના જેન ભાઈઓએ સંઘનું સન્માન સારૂં કર્યું હતું.. વીરપુર
ચૈત્ર વદી ૧૦ મંગળવાર ગોંડલથી વીરપુર સાડાપાંચ ગાઉ થાય. અહી દેરાસર નથી. સંઘના દર્શન કરવાનું વીરપુર દરબાર પધાર્યા હતા. અને સંઘવી મંદિરમાં સંઘવીશ્રી સાથે અડધો કલાક વાતે કરી હતી. તેમજ સંઘવજીના આ કાર્ય બદલ ધન્યવાદ આપે હતે. જેતપર,
ચૈત્ર વદી ૧૧ બુધવાર * વીરપુરથી જેતપર કા ગાઉ થાય. વચ્ચે પીઠડીયા કરીને એક ગામડું આવે છે. જેતપુરમાં સંઘને સારું માન મળ્યું હતું. ત્યાંના દરબાર સંઘના દર્શન કરવાને પધાર્યા હતા. અહી સ્થાનકવાસીના ૫૦ ઘર છે. આદિનાથ પ્રભુનું એક દહેરાસર છે. વડાલ,
ચૈત્ર વદી ૧૨ ગુરૂવાર જેતપરથી વડાલ ગાઉ થાય. જુનાગઢથી ઘણું ભાઈએ આંહી આવ્યા હતા. વડાલમાં શ્રાવકના ૩૦ ઘર છે, એક સુંદર દહેરાસર છે.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
8008
***
00% + +
નામદાર દરબારશ્રી ડાકારસાહેબશ્રી હમીસિસ હજી સાહેબ. વીરપુર.
સંધવીશ્રીના સત્કાર માટે બે માઈલ સુધી સામે પધારી
ઉત્કૃષ્ટ આતિથ્ય અને ધર્મ પ્રેમ બતાવનાર દરબારથી. પ્રકાશક જે. સ. વાં. માલા.
800008
૬. ગિ. મહાયાત્રા, પૃષ્ટ ૧૬૮
00
B0008
**** 80000
8000
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી સંઘનું સામૈયું.
પ્રકાશક, જે. સ, વાં. માલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રા. પૃષ્ઠ. ૧૬૯
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦ )
જુનાગઢ.
ચૈત્ર વદી ૧૩ થી વૈશાખ શુ. ૩.
વડાલથી જુનાગઢ પ ગાઉ થાય. ( તળેટી ) વૈશાખ વદી ૧૩ ની પ્રભાતે સંધ જુનાગઢના પાદર આન્યા. રાજ્ય તરફથી તાપાના અવાજથી સન્માન કરવામાં આવ્યું. અને નગરવાસીઓએ પૂર ભભકાથી સામૈયું કર્યું. સામૈયામાં રાજ્યના રસાલાની પુરતી મદદ હતી. ઉપરાંત મ્હાર ગામથી સનિમિત્તો લગભગ છ હજાર માણસ યાત્રાર્થે આવેલ હાઈ સામૈયામાં ગીરી ચીકાર હતી. ટુંકામાં જુનાગઢનું સામૈયું ઘણુ મનેાહર અને ભવિષ્યની યાદી રૂપ ગણાય.
પાવસ્થળ
શ્રી ગીરનારજીની તળેટી પાસે ભવેસર તળાવની ખાજીના ચોકમાં પડાવસ્થળ નક્કી થયું હતું. વિશાળ પ્રવેશદ્વાર અને ધ્વજાપતાકાથી પડાવ શેાલી રહ્યો હતા. માનુની અન્ને ધમ શાળાઓ તથા દ્વિગમ્બરની ધમ શાળા પણ ચિકાર ભરાઈ ગઈ હતી. સંઘનુ` રસાડુ એક મેટા ચોગાનમાં રાખ્યું હતુ. આ સિવાય રાજ્યના સમીયાના તંબુ છુટા પાલા વિગેરે છુટે છુટે સ્થળે નંખાયા હતા.
રાજ્ય તરફથી પેાલીસ પસાયતાની પુરી સગવડ કરવામાં આવી હતી. કાઇ પણ યાત્રાળુઓને કનડગત ન થાય તેવી ખાસ સૂચના થઈ હતી. આ સિવાય ખીજી નાની મેટી સગવડો પણ રાજ્ય તરફથી મળી હતી.
સંઘની સેવા અર્થે અને સગવડતા જાળવવા વેરાવળથી
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૭૦ )
એક સ્વયંસેવક મંડળ આવ્યું હતુ. એ ભાઇઓના ઉત્સાહ સારા હતા. આ સિવાય સ્થાનિક જૈન બેડિંગના વિદ્યાથી ઓ વિગેરે પણુ પીરસવાના કામમાં આવતા. તેરસના દહાડે સંઘમાંથી ઘણા ખરા યાત્રાળુએ યાત્રા માટે ઉપર ચડ્યા હતા.
ચાદશને દહાડે આખા સંઘ દાદાને પ્લેટવા ઉપર ગયે હતા. ઉત્સાહ માતા ન્હાતા. સ્ફુવારથી સાંજ સુધી ચઢ ઉતરની કતાર દેખાતી હતી.
અમાવાસ્યાની પ્રભાતે ( વ્હેલાં ) સંઘવીશ્રી તરફથી સ્પેશિયલ ટ્રેનમાં સંધ વણથલી, વેરાવળ અને પ્રભાસ ગયા હતા. આ ત્રણે ગામની અપૂર્વ મ્હેમાની સ્વીકારી યાત્રા કરી, સંધ તેજ રાત્રીએ પાછે આવ્યા.
વેરાવળવાળા ભાઇઓના ઉત્સાહ અજબ ગણાય. વ્યવસ્થા તેમણે પૂર્ણ જાળવી હતી.
•
વ‘થતીમાં એ દહેરાસરો છે. શેઠ દેવકરણ મુળજી તરફથી મોટા ખરચે બંધાવેલું એક જીનાલય ખાસ જોવા જેવુ છે. તેમના તરફની એક એડીગ પણ જુનાગઢમાં સારા પાયા ઉપર ચાલે છે. શેઠ દેવકરણ મુળજીભાઇએ અત્રે ટુંક વખતમાં શ્રી સંઘ માટે જમણની વ્યવસ્થા સારી કરી હતી.
વેરાવળમાં એ દહેરાસરા છે. એક શ્રી ચિ'તામણી પાર્શ્વનાથનુ અને ખીજુ શ્રી ગાડી પાર્શ્વનાથનુ છે.
પ્રભાસમાં ચાર દહેરાએ છે. ( કુલ નવ છે) તે રમણીય અને જોવાલાયક છે.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી ગિરનારજી તિર્થ. ભાવનગર શ્રી ગોડીજી મહારાજના દેરાસરજીમાં ચિત્રાવેલ પટ ઉપરથી
પ્રકાશક, જે. સ. વાં. માલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રા પૃષ્ઠ. ૧૭૦
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIiiiiiiiiiiiiiiiiIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
માનનીય દીવાન સાહેબશ્રી–મહમદભાઈ સાહેબ-જુનાગઢ.
જેમના શુભ પ્રયાસથી રાજ્ય તરફથી પોલીસ પસાયતા વગેરેની પુરી સગવડ મળી હતી. જેમના શુભ હસ્તે જુનાગઢનું માનપત્ર સંધવીજીને આપવામાં આવ્યું હતું. પ્રકાશક જે, સ. વાંચનમાલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રા. પૃષ્ટ. ૧૭૧
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
- વૈશાક સુદી ૧ ને દહાડે માનપત્રને મેળાવડો હવે, જુનાગઢના માનનીય દિવાન સાહેબશ્રી મહમદભાઈ તથા બીજા રાજ-કર્મચારીઓ, યુરેપિયને વિગેરે આ મેળાવડાના પ્રસંગે પધાર્યા હતા. અને શેઠશ્રીને શ્રી દિવાન સાહે બના શુભહસ્તે જુનાગઢ તરફનું માનપત્ર મળ્યું હતું. શેટશ્રીએ એક ખાણું પણ આપ્યું હતું. . વૈશાક શુદી ૨ને દહાડે “સકળ સૈરાષ્ટ્ર” ના જેને તરફથી શેઠશ્રીને માનપત્ર મળ્યું. આ મેળાવડામાં સારા સારા વિદ્વાન વક્તાઓએ હાજરી આપી હતી. - વૈશાક શુદી ત્રીજને દહાડે એ સુવર્ણ દિવસ હતે. આજે શેઠશ્રીને ખરૂં માનપત્ર શાસ્તે જેલું માનપત્ર મળવાનું હતું. - યાત્રા માટે કહેલાં પ્રભાતેજ સંઘવીશ્રી, તેમનું કુટુંબ, સાધુ મુનિરાજાઓ, સાધ્વીજીઓ વિગેરે સકળ સંઘઉપર ગયે. શ્રી નેમિનાથદાદાના દહેરાસરના ચોગાનમાં ગીરદી થવા લાગી. સાધુ મુનિરાજાઓ પધાર્યા અને તીથમાળનું કાર્ય શરૂ થયું. શાસ્ત્રોક્ત વિધી થઈ રહ્યા બાદ પ્રાતઃસ્મરણીય પરમ પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનીતિસૂરશ્વરજીના શુભ હસ્તે–સંઘવીશ્રીના કાર્ય પર સુવર્ણકળશ મુક્તિતીર્થમાળ સંઘવીજીના કંઠમાં આરપાઈ. સાચું માનપત્ર હજારો ભાઈએના આશિર્વાદ વચ્ચે મળ્યું, આ દિવ્ય પ્રસંગે અનેક ભાઈએનાં હદય દ્રવ્યાં અને આ ઉજવળ પ્રસંગની જીવનભર યાદી
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૭ર) રહે એ ખાતર અને આત્મકલ્યાણ ખાતર અનેક ભાઈઓએ વ્રત-તપ-નિયમ-આધા–પ્રતિકા-આદિ લીધાં હતાં.
આજ સાંજે સંઘ ઉપડવાને હતું એટલે પડાવ સ્થળમાં યાત્રાળુઓની સામાન-વિગેરેની ધમાલ થઈ રહી હતી. મેં સના ગાડાઓમાં સૈ સામાન બરબર ગોઠવી દેતા અને સાથે રખાય તે પાસે રાખતા. ( શ્રી ગીરનારના દહેરાસરે માટે આપણા પૂર્વાચાર્યોએ ઈતિહાસ દ્વારા સારે પ્રકાશ પાડેલ છે એટલે અત્રે એ દહેરા એને સંપૂર્ણ ઈતિહાસ આપવાની જરૂર જેવું નથી.
જુનાગઢમાં બે દહેરાઓ છે અને ગીરનારજી ઉપર તળેટી સહીત કુલ એકવીશ જીનાલયે છે. એમાં વસ્તુપાળ તેજપાળ, સંપ્રતિરાજા, મહારાજા કુમારપાળ આદિ નરવિરેનાં બંધાવેલ પણ દહેરાઓ છે. આજ સુધી આ દહેરા એની ઘણી કડી સ્થિતિ હતી, પરંતુ પ્રાતઃસ્મરણીય પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયનીતિસૂરીશ્વરજીના શુભ પ્રયાસથી આજે આ મહાન્ દેરાસરોના જીર્ણોદ્ધારનું કામ જેસર ચાલે છે. ધન્ય છે આવા શાસનહિતચિંતક
મુનિવરોને!
છેવટે રાત્રીના ૧ વાગ્યે આ સંઘ સ્ટેશન પર આવી ગ. સંઘવીશ્રી તરફથી સ્પેશિયલ ટ્રેઈન તૈયાર કરવામાં આવી હતી. ધાર્યા કરતાં માણસ વધી પડયું. ડબાઓ ભરાઈ ગયા, પરંતુ શેઠ ડાહ્યાભાઈ હકમચંદના તનતોડ પ્રયાસના પરિણામે
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
* પ્રાતઃસ્મરણીય જગપૂજ્ય વિશુદ્ધ ચારિત્ર ચુડામણુ તિર્થોદદારક
પૂજયપાદ આચાર્યશ્રી વિજયનીતિ સૂરિશ્વરજી મહારાજ
જેમના સદુપદેશથી શ્રી ગિરનારજી તિર્થના જીર્ણોદ્ધારનું કાર્ય ચાલી રહ્યું છે,
જેમના શુભ હસ્તે સંઘવીજી તિર્થમાળ પહેરી કૃતાર્થ થયા છે.
ધન્ય હો ! આવા શાસન હિતચિંતક મુનીવરને.
( ક. ગિ. મ. યાત્રા. પૃષ્ટ ૧૭૧.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૭૩) આંઈક શાંતિ થઈ. અને અમુક યાત્રાળુઓજ બાકી રહ્યા. અત્રે શેઠ ડાહ્યાભાઈ હકમચંદે શ્રી જુનાગઢને લગતી શ્રી સંઘને દરેક જાતની સગવડ કરી આપવામાં ખડે પગે ઉભા રહીને અમુલ્ય મદદ આપી છે. તે અત્રે જણાવવું અસ્થાને નહી ગણાય. સંઘવીશ્રીએ ડબાની માંગણી કરી, પરંતુ ડબાઓ
હતા એટલે એ યાત્રાળુઓને બીજી ટ્રેનમાં પહોંચાડવાને નિશ્ચય થતાં સ્પેશિયલ ઉપડી.
રાજકોટ મુકામે રાતના બે વાગ્યે સ્પેશીયલ પહોંચી, ત્યાંના ગુજરાતી ભાઈઓ તથા આગેવાને સામે આવ્યા હતા.
વઢવાણમાં બે કલાક સ્પેશિયલ રેકાવાની હતી. હવાવારમાં આઠ વાગ્યે વઢવાણના જેને સ્ટેશન પર આવ્યા હતા. અને સામૈયું કરી આખા સંઘને ગામમાં દહેરાસરે લઈ ગયા અને સંઘને જમણું આપ્યું હતું. વઢવાણુવાસીઓને સ્નેહ અનહદ ગણાય !
લખતર મુકામે ચા પાણુ હતા. ત્યાં પણ દશમિનીટ સ્પેશીયલ રેકાઈ હતી. ત્યાંના દીવાન સાહેબ શેઠ નેણશીભાઈ તથા બીજા ભાઈઓ સ્ટેશને સંઘના સત્કાર માટે આવ્યા હતા.
વિરમગામમાં પુષ્કળ માણસે સંઘનું સ્વાગત કરવા આવ્યા હતા. અમદાવાદના શેઠીઆએ પણું આવ્યા હતા અને સંઘને ચા-દૂધ પાયા હતા.
અત્રેથી રામપુરમાં શેઠ મણીલાલ મોતીલાલ મુળજીએ સ્પેશીયલને રેકી ચા-પાણીની તૈયારી કરી હતી અને શ્રી સંઘને સત્કાર કર્યો હતા.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૭૪) જોટાણુ મુકામે સાકરના પાણું લઈને જોટાણાના જૈન- . ભાઈઓ આવ્યા હતા અને સંઘવીજીને વધાવ્યા હતા.
મેસાણામાં સ્પેશીયલ રાત રેકાઈ. સાંજે ત્યાંના સંઘ તરફથી જમણ હતું. અને સ્ટેશન પર સંઘના માનમાં બેન્ડ વગાડવામાં આવ્યું હતું. અહીં રાત્રીની ટ્રેઈનમાં રહી ગએલા યાત્રાળુઓ ભેગા થઈ ગયા અને સંઘવીશ્રીએ ખાસ એટલા ખાતરજ સ્પેશીયલ રોકી હતી. હવારે પાંચ વાગે પાટણ જવાને વહેલી ગાડી ઉપડી.
પાટણના સ્ટેશન પર તે માનવ-સમૂહને પાર હેતે. સારૂંએ પાટણ સંઘવીશ્રીને લેવા આવ્યું હતું.
સામૈયું ઘણું ભવ્ય હતું. ત્યાંની બજારેને મશરૂ, કીનખાબ અને જરીયાનાં તોરણેથી શણગારી હતી. પ્રેમ અપાર હતે. સેના હૈયે હરખ તે માતે ન્હોતો. ચાર ચાર મહિના થયા વિખુટા પડેલ પોતાના ભાઈઓ-પુત્ર-માતાઓ વિગેરેને મળવા પાટણની જૈન પ્રજાએ કેટલે આનંદ અનુભવ્યું હશે તે શબ્દોમાં કેમ કહી શકાય ?
સાંજે અને હવારે સંઘવીશ્રીના વડીલ ભાઈ શેઠ સ્વરૂપચંદ કરમચંદ તરફથી નવકારશી હતી. આ વૈશાખ કુદી પાંચમ પણ માગશર વદી ૧૩ ના જેવીજ જન ઇતિહાસમાં સદાને માટે સ્મરણ્ય બની રહેશે.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી કચ્છ ગીરનારની
મહાયાત્રા. ખંડ બીજો.
કચ્છનો પરિચય.
આર્ય સંસ્કૃતિનું જીવન્ત સ્વરૂપ કંઈક જેવું હોય તે કચ્છ-દેશને પરિચય કરે. કુદરતના ખોળામાં રમી રહેલે કચ્છ આજે હિંદુસ્તાનના તમામ દેશોથી તરી રહ્યો છે. કચછની પ્રજા ખેતી પ્રધાન હોઈ જાતમહેનતના તત્વે કરીને પિલાદ જેવી મજબૂત છે. કચ્છને એ ખેડુત વર્ગ લક્ષમી મેળવવા માટે પિતાનું જીવન વેચી નાખવા તૈયાર નથી. એ તે જુવાર-બાજરીના રોટલામાં અને છાસમાં સ્વર્ષિય સુખ માણે છે અને એના જીવનને અનુકુળ વસ્તુ પણ એજ
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૭૬) છે. એને પોશાક એની રીતભાત અને એનું ભેળપણ નિરખી, આજના ભણેલાઓ જરૂર હસી પડે; પરંતુ ભણેલાઓએ. તે લેહી વેચીને, સંસ્કૃતિ વેચીને, ધર્મ અને અને જીવનના ભોગ આપીને ગુલામી બહેરી છે, તન મન અને ધનને પરાશ્રીત બનાવ્યું છે.
કચ્છની પ્રજા જેટલી મજબુત અને ભેળી છે એટલી જ ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા રાખનારી છે, જે કે એનાં ભેળપણાને લાભ લઈ, આજ ઘણું કચ્છી ખેડુતોને હિંદુના પ્લાના તળે મુસલમાન બનાવી દીધા છે. આવા પથ ધર્મપરના આવા હલકા હુમલાઓ વિગેરે થવાનું કારણ એ દેશમાં આર્યધર્મના ઉપદેશકોના આગમનની ખામી છે. આવા પ્રદેશમાં વિહરીને આ ભેળી પણ શ્રદ્ધાળુ પ્રજાને ધમમાં સ્થિર કરવી જોઈએ છે.
આ રાજ્યમાં વિઘટીને જુલ્મ નથી, ગૌચર પુષ્કળ છે. હારગામ અનાજ વિગેરે ન જઈ શક્યું હોવાથી દેશને સસ્તુ મળે છે. પરદેશી માલ પર પુરતી જકાત છે; એને લીધે જ એને પ્રવેશ એ છે. ના મહારાવશ્રી. ચક્કસ સમજે છે કે આજકાલના કેળવણીના અખતરાએ દેશને અને દેશના રતને ચુસી લીધેલ છે, એટલા ખાતરજ પોતે કેળવણીના પુરતા હિમાયતી નથી અને કદાચ એ તરફ પગલું ભરવું પડે તે પણ ભણેલાઓની બુમને લીધે જ. તેમજ કચ્છના ખેડુતને પણ વણતરની જરૂર નથી. આ સિવાય કચ્છમાં છેલ્લા ધર્મસ્થાનેને પોષણ મળે છે એટલા ધર્મસ્થાનને
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૭૭)
ત્રીજા કોઇપણ રાજ્યમાં પાષણ નહીં મળતું હોય! ધર્મના દરેક ઉત્સવેામાં કચ્છ નરેશ પ્રેમથી. ભક્તિપૂર્વક ભાગ લે છે. વળી કચ્છ રાજ્યમાં રેલ્વેના અહુ સ્પર્શ નથી, મહારાવશ્રી. પણ એ રાક્ષસીને નાતરવા માગતા નથી. જો રેલવે સ્થાપે તે, જે હજારા માણસા એકા અને ગાડીએ ચલાવીને જ ગુજરાન ચલાવી રહ્યા છે તેનું શું થાય ? આવા વૃત્તિòદ કરવા તેએ ઇચ્છતા નથી. ટુકામાં કચ્છ દેશમાં કંઇક આત્વ અળકી રહ્યું છે અને કચ્છ નરેશ એ ખરા આ રાજાની મૂર્તિ સમા છે.
કચ્છમાં જૈનેાની પુષ્કળ વસ્તી છે, આપણાં ; દહેરાસરા પણ ઘણાં છે.. દરેક . જૈન ભાઈઓએ કચ્છના દહેરાઓના તથા કચ્છમાં વસતા સ્વામી ભાઇઓના એક વખત પરિચય કરવા જેવા છે.
કચ્છના જૈનો મુખ્યત્વે ખેતી પ્રધાન છે એ ભાઇઓમાં પ્રેમ અને ભક્તિ પુષ્કળ છે. આચાર પાલનની શિથિલતા ગણાય, અને તે માટે કચ્છના જૈનો પર કૃપા કરીને પણ સાધુ વગે ત્યાં ચાતુમાસ ગાળવાની જરૂર છે.
આ અજ્ઞાન પણ ધર્મશ્રદ્ધાળુ પ્રજાને પુરતુ જ્ઞાન આપીને કેળવવાની ખાસ જરૂર છે. આ મહાન કાર્ય આપણા પરમ પૂજ્ય મુનિવર્ગ સાંગેાપાંગ પાર ઉતારી શકે; પરંતુ
૧૨
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૭૮ )
આ પ્રદેશમાં વિકટ રણ ઉતરવાની મુશ્કેલી તેમને હતેાત્સાહ કરી મુકે છે. અમારા મંતવ્ય મુજબ જો કચ્છના કેળવાયેલ વર્ગ આ મુશ્કેલીને લક્ષમાં લઈ તે સંબધી ચેાગ્ય ગેાઠવણુ કરી આપણા પૂજ્ય મુનિવને નિમ ંત્રે તે જરૂર તે તરફ તેમનુ ધ્યાન ખેંચાય અને આ ધર્મ શ્રદ્ધાળુ પ્રજાને તરવાના માર્ગ મળે.
અમને યાદ રાખજો
કાઇ પણ માંગલીક પ્રસંગે અમારૂં નામ યાદ કરશેા. કારહ્યુકે ધાર્મિક અને નૈતિક જીવન આપનારાં ઉત્તમ પુસ્તકા કે જે બાળકાને ચારિત્રવાન બનાવે છે તેવાં
દસ પંદર જાતનાં સસ્તાં અને સારાં પુસ્તકા અમારી પાસેથી મળી શકશે. બાકી તા
વાંચનમાળાના વાર્ષિક ગ્રાહક થઈ દર વરસે રૂા. ૩) માં ૧૦૦૦) પાનાનાં ઇતિહાસિક નવીન પુસ્તકો છે નીયમીતપણે મળે છે. તે સૈા કાઇની જાણમાં છે. એટલે ગ્રાહક થવા માટે જી
કોઇ પણ જૈન મંધુએ વિલખ ન જ કરવા. લખાઃ—જૈન સસ્તી વાંચનમાળા. રાધનપુરી બજાર–ભાવનગર,
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંઘ અને સંઘપતિ.
२
સંઘથી થતા ફાયદાઓ તા પહેલાજ કહેવાઇ ગયા; આ સ્થળે સઘના કાર્યક્રમ તેમજ સંઘવીના દૈનિક કાર્યક્રમ જાણવાની જરૂર છે જે ઉપરથી સંઘ કાઢનાર ગૃહસ્થાને કઇંક જાણવાનું મળી શકશે.
આ સંધમાં લગભગ ૪૮૦ ગાડાઓ હતા. એમાં ૧૫૦ ગાડાએ સીધાં-સામાન તેમજ પરચુરણ માલ ઉપાડનારા હતા અને બાકીના ગાડાએ યાત્રાળુઓના હતા.
માલના ગાડાઓમાંથી, સીધા-સામાનના ગાડાઓ અગાઉથી સામે ગામ જતાં અને રસેાડા ખાતાના ગાડાઓ રાત્રે અગિઆર વાગ્યે ઉપડતા. આ ગાડાએ અગાઉથી સામે ગામ જઇ, રસેાડાના પાલ નાખી દેતાં અને સંઘવી તરફથી એ માણસા સરપણું વિગેરે માલની વ્યવસ્થા માટે અગાઉથી જતા એટલે તેઓ જોઇતી વસ્તુએ ખરીદી લેતા, અને સંધ ત્યાં આવે તે દરમ્યાન રસાઇની તૈયારી કરતા, આ સંધમાં મારવાડ તરફના છ રસેાયા રાખેલા હતા અને બીજા કણમી હતા. આ છ રસાયા એટલા કુશળ હતા કે પંદર હજાર માણસની રસેાઇ કરવી તે તેા તેને મન રમતની વાત હતી.
રસેાઇ માટે ઠામ, પતરા, ડાàા, કડાઇએ, મેટા ટાપુ, કાઠીએ, લેાઢાના ચૂલા, દેગડાં, ત્રાંસ વિગેરે તમામ ન્હાના
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૦) મોટા વાસણો ખરીદી લીધા હતા, એટલે કેઈ પણ ઠેકાણે અગવડતા ન્હોતી પડતી.
રસોડાના ગાડાઓ સાથે ભાતાખાતું અને સાધુ-સાધ્વી તેમજ છહરી પાળનારને ઉકાળેલ પાણું પુરું પાડનાર ખાતું, જતું. એટલે તેઓ અગાઉથી નક્કી કરેલા સ્થાન પર પિતાના તંબુઓ નાખી દેતા અને સંઘ આવે તે પહેલાં તૈયાર થઈ જતા. આ સિવાય સંઘવી–મંદિરના તેમજ સાધુ-સાધ્વીઓના અમુક પાલ ડબલ રાખેલા હતા, એટલે તે પણ અગાઉથી મેકલવામાં આવતા. સાથે મજુરી પણ જતા; અને ત્યાં એ પાલે નાખી તૈયાર રહેતા.
સંઘવી તરફથી જે બે માણસે જતા તે ત્યાં દુધ-શાક વિગેરે તમામ પ્રકારની સગવડ કરી લેતા. મોટે ભાગે આ સંગવડ ગામના લેકેજ કરી આપતા અને કચ્છમાં તે દુધ વિગેરે મફત જ મળતું.
સાધુ-સાધ્વીનું સરભરા ખાતું પણ અગાઉથી જતું, અને એકાસણું, આયંબીલ વિગેરેનું રસોડા ખાતું તેમજ સંઘવીનું ખાનગી રસોડું પણ અગાઉથી રાત્રે જ ઉપડતું અને સંઘ ત્યાં પહોંચે ત્યારે ચા પાણી આદિની વ્યવસ્થા કરી લેવું. સંઘના દરરેજના મુકામોનું લીસ્ટ પંદરથી વીસ દિવસ સુધીનું દહેરાસર પરના નેટીસ બેડમાં યાત્રાળુઓની સગવડ માટે સેક્રેટરી તરફથી મુકાતું હતું, અને તે લીસ્ટમાં વખતો વખત કરવામાં આવતા ફેરફારે પણ તરતજ ત્યાં જાહેર મુકવામાં આવતા હોવાથી કોઈ પણ માણસને સંઘના પંદર દિવસ સુધીના મુકામે તે જેવાથી જ ખ્યાલ આવી જતા.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૮૧) - સંઘ ઉપડવાને ડંકે સાડા ચારે, પાંચે અને સવા પાંચે વાગતે. કેઈ મુકામ દૂર હોય તે વહેલો વાગત, સાડા ચારે સંઘાળુઓ તૈયારી કરતા અને પાંચે સવા પાંચે ઉપડતા. સંઘવી તરફથી ત્રણ મોટરલેરી મહીને આઠસો રૂપિયાના ભાડાથી રાખવામાં આવી હતી. આ મોટર લેારીનું કામ એ હતું કે સાધુ-સાધ્વીના ખાલી પડેલા પાલે, ત્યાં સામે મુકામ બે ત્રણ ફેરા કરીને વહેલા પહોંચાડી દેતા, એટલે ત્યાં સાધુસાધ્વી આવ્યા ન હોય એ દરમ્યાન પાલે નંખાઈ જાય અને વિહારથી થાકેલા સાધુ-સાધ્વીઓને તુરત સ્થાન મળે. આ પ્રમાણે સાધુ-સાધ્વીના પાલેની વ્યવસ્થા હતી. તેમજ સાધુ-સાધ્વીના સામાન માટેનું એક ખાતું હતું. આ સ્થળેથી દરેક પ્રકારની જોઇતી સામગ્રીઓ પુરી પાડવામાં આવતી. સવારના સંઘ ઉપડે ત્યારે ઘણા છહરી પાળનાર ભાઈ બહેને સાધુ સાધ્વીની વૈયાવચ્ચને લાભ લઈને પિતાના આત્માને નિર્મળ કરતા. - સંઘના ગાડાઓ એક પછી એક અનુક્રમે ચાલતાં. આગલે દીવસેજ શ્રી સંઘવીજીના તંબુ ખાતા તરફથી યેગ્ય અને અનુકુળ જગ્યા નક્કી કરવામાં આવતી હતી. કેમ્પમાં વચ્ચે દેરાસરજીની સ્થાપના-છંટકાવ, લીંપણ, વિગેરેથી ભૂમિ શુદ્ધ કરીને કરવામાં આવતી. તેની પાછળ સાધ્વીજીઓ માટે રાવટીઓ વગેરે નંખાતી-દેરાસરની એક બાજુ શ્રા કરી સંઘવજીને તંબુ. તથા બીજા ચાર પાંચ તંબુ
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮૨) નંખાતા. અને સામેની બાજુએ પૂજ્ય મુનિવર્ગ માટેના તબુ નંખાતા. આ પ્રમાણે વ્યવસ્થા દરેક સ્થળે થતી-આ વ્યવસ્થામાં કઈ વખત જગ્યાના અભાવે તેમજ સમુદાયના અતિશયપણાથી ભંગાણ પડતું. પરંતુ આ વ્યવસ્થા જાળવવા માટે દરેક કેશીષ કરવામાં આવતી હતી. પૂજ્ય મુનિવર્ગ માટે જગ્યા નિર્જિવ પસંદ કરવા પુરતું લક્ષ અપાતું હતું. " ગાડાઓ લગભગ નવ દશ વાગે પડાવસ્થળે પહોંચી જતાં. પાદચારી યાત્રાળુઓ વહેલા પહોંચતા. અને દહેરાસર હાય તે ત્યાં જઈ પૂજા આદિથી પરવારી લેતા. અગિયાર વાગે સંઘના પાલે નંખાઈ જતા. કોઈ રડ્યા ખડ્યા ગાડાઓ કે જેને રસ્તામાં અકસમાત થયે હેય એવા ગાડાઓ પાછળ રહી જતાં. આવી રીતે અકસ્માતથી રહેલાં ગાડાંઓ માટે સૌથી છેલ્લાં ગાડાંઓમાં સુથાર વિગેરે કારીગર સાથે રહેતા અને ઉતારૂઓને ગાડાની સગવડ કરી આપતા હતા.
આ પ્રમાણે સંઘ આવી ગયા પછી શ્રી સંઘવીજીના ખાનગી રસોડેથી ચા–દુધ બનતી સગવડતા મુજબ મળતાં. દૂધ વગેરેની સગવડ આગળથી થતી હોવાથી ઘણે ભાગે દરેક જગ્યાએ સગવડતા મુજબ યાત્રાળુઓને દુધ વિગેરે મળી જતું.
સંઘવીના આમંત્રણથી આવેલા સંબંધીઓને (લગભગ ઘણે ભાગ તે હત) સંઘવી તરફથી હવારે ભાતું મળતું. અને દાળ-ભાત પણ મળતા. આ વ્યવસ્થા ઘણી
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૮૩) સારી હતી, જે ઘેર રસેઈ કરવી હોય તે પુરતું સીધું મળતું. ગાડાવાળાઓને પણ ભાતું જોઈએ તે ભાતું, અને સીધું જોઈએ તે સીધું મળતું. તે આ પ્રમાણે સિં પરવાર્યા બાદ સંઘનું સામૈયું ચડતું. અને તેમાં ઘણાખરા ભાઈઓ ભાગ લઈ દર્શને જતા. સામે યાની રચના પરાપૂર્વથી ચાલી આવેલી છે. આ રચના ઘણું સુંદર છે. સામૈયાની ભવ્યતા અને ઠાઠ નિરખીને સામાન્ય જનતામાં સંઘ પ્રત્યે ભક્તિ જન્મે છે.
પછી યાત્રાળુઓ બીજા ગૃહકાર્યમાં સામાયિક આદિમાં પડી જતા. અને ગામ વિગેરે જેવા જેવું હોય તે તે જેવા જતા, પૂજા ભણાતી હોય તે ત્યાં જતા અને સાંજના ચાર વાગ્યે જમણવારનું બ્યુગલ વાગતું અને સે જમવા જતા.
હેલા જમી રહ્યા પછી દેવદર્શન, પ્રતિક્રમણ આદિ ધર્મકાર્યમાં પડી જતા અને રાત્રી પડતા આરામ લેતા. રાત્રીના વખતે ચોકી પહેરાઓ મજબુત રહેતા અને ૩૦ કીટસન લાઈટે સંઘવી તરફથી હતી, તે છુટી છુટી નંખાઈ જતી, એટલે રાત્રે બહાર આવવા જવાની જરા પણ તકલીફ હોતી પડતી.
સંઘવી તરફથી દવાખાનાની સગવડ હતી. સુતાર, લુહાર, વાણંદ, દરજી, આદિ કારીગર લેકેને પણ સાથે રાખ્યા હતા, અને ભાંગ્યા તુટયા સામાનને તે તરત જ સમે કરી લેતા. આ ઉપરાંત એક સ્ટોર હતું. આ સ્ટેર ખાતામાં
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮૪ )
ન્હાની મ્હોટી તમામ વસ્તુ ઘણી સારી હતી.
મળતી, સ્ટારની વ્યવસ્થા
સાંજે આઠ વાગ્યા પછી રાજ કચેરી ભરાતી. જોઇતી સગવડ માટે વિચાર તથા ખીજી અનેક ફરીયાદો આવતી તેના નિકાલ થતા અને કાઇ યાચક કે કોઇ ટીપ વિગેરે લઇને આવ્યું હોય તેમાં દાન દેવાતુ. આ પ્રમાણે કચેરી અગિયાર વાગ્યા સુધી ચાલતી. વ્હારના ભાગમાં દહેરા પાસે દશ અગિઆર વાગ્યા સુધી ગીતા ગવાતા અને ત્યાર પછી સા આરામ લેતા.
આ કચેરીમાં થયેલા જરૂરી ઠરાવા તેમજ સુચનાઓ આજે દીવસે જાહેર નોટીસ બેડ માં મુકવામાં આવતા હતા. જેથી કાઇ પણ યાત્રાળુ ભાઇ આ ખબરથી અજાણુ રહેવા ન પામે.
સંઘમાં નીચે પ્રમાણેના સમુદાય ધ્રાંગધ્રા પછીથી રહ્યો હતા.
લગભગ ૩૨૫ સાધુ સાધ્વી, ૫૮૫ ગાડીવાળા, ૪૮ નાકર ચાકર, ૨૦ પખાલી તથા હજામ, ૮૦ ચાકીયાંત, ૨૫૦ છહરી પાળતુ માસ, ૨૬૦૦ યાત્રાળુઓ, ૪૮૦ કુલ ગાડીઓ, ૫ સીગરામ, ૨ ઘેાડાગાડી, ૧ ડોકીયાત, ૨ મેટર, ૨ મોટરલારી આ બધાના સમાવેશ ૪૮૦ માં થાય છે. યાત્રાળુઓના પાલ ૨૧૭, સાધુ સાધ્વીના ૩૯, જેમાં ત્રણ મોટા તબેલા હતા કે જેની અંદર ૪૦-૪૦ ઠાણાઓના સમાવેશ થઈ શકે.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૮૫ ) ૬ પાલ કચેરી સાથેના, ૧૨ રાવટી કંતાનની છરી પાળનાર ભાઈઓને માટે, ૭ રાવટી કંતાનની રજસ્વલા બહેને માટે. આ પ્રમાણે તંબુ-પાલ હતા. આ સિવાય સંઘવી–મંદિર તેમજ દહેરાસરની સામગ્રી પુષ્કળ હતી. ટુંકામાં તમામ પ્રકારની સગવડતા સાથે રાખી હતી. - આ સિવાય સંઘવીજી તરફથી આયંબિલ-એકાસણા આદિ કરનાર ભાઈઓ માટે પણ સારી વ્યવસ્થા હતી.'
ટપાલની એક પેટી સંઘવી-મંદિરમાં રાખવામાં આવી હતી અને તે વ્યવસ્થા પણ સારી હતી. નાણાંખાતુ વ્યવસ્થિત હતું. યાત્રાળુઓનું જોખમ વિગેરે રીતસર જમા થતું અને
જ્યારે જોઈએ ત્યારે મળતું. રોજ સાંજે સુચનાઓ માટે ટેલીઓ ફેરવવામાં આવતું. સાંજે સંઘના પડાવ ફરતી ધારાવાડી દેવાતી અને ધુપ થતા. મોટા મોટા ગામમાં સાધુમુનિરાજાઓનાં વ્યાખ્યાને થતાં. આઠમ, ચદશ તેમજ એવા મોટા દિવસોએ, એકાસણાં, આયંબીલ આદિની સગવડ પણ પુરી જળવાતી.
તે ઉપરાંત તીર્થસ્થળમાં–તે તીર્થસ્થળને પ્રાચીન મહત્વ સાથેનો ઈતિહાસ અને મહાભ્ય નેટીસબેડ પર સેક્રેટરી તરફથી મુકવામાં આવતાં હતાં જેથી તે પૂનિત તીર્થ સ્થળનાં પાવનકારી મહીમાથી કઈ પણ યાત્રાળુ અજાણ ન રહી શકે.
હવે સંઘવીજીને કાર્યક્રમ તપાસીયે, તેઓ વહેલા
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮૬)
ઉઠતા અને સામાયક આદિથી પરવારી પ્રયાણના તૈયારી કરતા. લગભગ સંધ નિકળી ગયા હૈાય ત્યારે પાતે સીંગરામમાં અગર મોટરમાં નિકળતા. ( ઘણે ભાગે સીગરામમાં ) સામે ગામ પહોંચી, પડાવ વિગેરેના કાય પર ધ્યાન આપતા અને આસપાસ માણસાનુ ટાળુ વળ્યુ. જ હાય ! ત્યારબાદ સામૈયામાં જતા. ત્યાંથી દન પૂજા કરી સંઘના દહેરાસરમાં પૂજા કરતા અને લગભગ બે વાગ્યે જમવા પામતા. જમી રહ્યા બાદ માણુસા મળવા આવ્યાં હાય, નાકરાની પુછપરછ હાય, અનેક પ્રકારના ખાતાઓને સુચના દેવી હાય તે બધું ચાલતુ. સાંજે વ્હેલા જમ્યા પછી સામાયક પ્રતિક્રમણ કરતા અને તેમાંથી પરવાર્યા પછી કચેરી ચાલતી તેમજ ખીજી મુલાકાતા ચાલતી. ટુકામાં સંઘપતિને એક મિનિટની પણ ફુરસદ ન્હાતી મળતી. રાજ રજવાડાઓ અને શેઠીયાએ આદિની મુલાકાતે જવું વિગેરે ઘણાં કામ કરવા છતાં તમામ ખાતા પર દેખરેખ રાખવી, એટલે સંઘપતિના માથે જે જવાબદારી હાય તે જવાબદારીને સંઘપતિએ પાતાની કુશળ બુદ્ધિથી સાંગેાપાંગ પાર ઉતારી હતી અને વિનય, નમ્રતા, સહનશલીતા, ગંભીરતા, આદિ ગુણ્ણાએ કરીને જ દરેકના હૃદયમાં સ ંઘપતિએ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. આ ઉપરાંત સાધુ–સુનિવર્ગ ને ખાટુ ન લાગવા દેવુ', ભારે તીથી પાળવી, શ્રાવક તરિકેના નિયમાને ખરાખર પાળવા, આવા વ્યવહારના કાર્યો પણ તેઓશ્રીએ ખરાખર જાળવ્યાં હતા.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
કવિતામાં સ્થાન.
સંઘપતિ માટે અને સંઘ પર જુદા જુદા ગામમાં બોલાયેલા કાવ્ય-રાસ-દુહાઓ વિગેરે અત્રે આપવામાં આવે છે, આ સંગ્રહ જે પ્રમાણમાં મળે છે તેટલે જ અત્રે આપું છું. આ સિવાય ઘણા ગામમાં સંઘની ભવ્યતા દાખવનારા કાળે બોલાયા હતા.
પ્રાંગધ્રા મુકામે ખેડુતેએ ગાયેલ રાસપાટણ ગામેથી આવ્યું છે સંઘ,
.. હાલે જેવાને જઈએ; રૂડ જામે છે એનો રંગ,
સખી! જેવાને જઈએ. હજારૂં માણસને હજારૂં ગાડીયું, ઠાઠ જ એને અપાર” ઈ પાટણ શે”રેથી ઉતર્યા, દળ-કટકરે નરનાર” એ આનંદને આજદન,
સખી જેવાને જઈએ. . ભેગાં સોના રૂપાના મંદિર, એમાં બેઠા જગને નાથ” એની ભાવેથી ભક્તિ કરતાં, થા રે વૈકુંઠ વાસ.” એવા દરશન કરવાનું મને મન,
સખી જેવાને જઈએ.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮૮ )
આ રાસ ઘણા લાંખા હતા. સાંભળતા જેટલે લખાયે
તે આપ્યા છે.
'
આ સિવાય ‘ ચુલી’ · સુરવદર' - ખીજા ઘણા ગામેામાં આવા ભાવના રાસડા
,
ટંકારા ' તેમજ ગવાયા છે.
રામપુરમાં જ્યારે સંઘના પડાવ હતા ત્યારે કાઈએક બારોટ સંઘવી મંદિરની બ્હાર ઉભા ઉભે દુઠ્ઠા-સારઠા ફેંકી રહ્યો હતા. તેમાંથી જેટલા ઉતાર્યાં હતા તે અત્રે આપ્યા છે—
,,
66
“ એ પાટણના શેઠીયા, પ્રગટયા પૂન્યના પુર; “ નરવાં તારા નુર ! ઝળકે ઝાકમ ઝાળથી. હજારૂં ગાડીચું લઇ ઉતર્યો, ભેગા ઘેાડા ઉંટ અપાર; “ ઇ માણસ તા મપાય નહીં, શેઠીયા તારા સંઘના. ” તું દનિયાના શેઠીયા, દુજો વડે સરકાર;—— “ તે આંધ્યા પુન અપાર, અવની તારી ઉજળી.
29
32
""
હૈયા મીઠા શેઠ ! તારૂં' નરવુ' નગીન નામ “ શ્વેતા ટ્વિનને દાન ઇ હાંસે ખાએ ધામલે ”
""
'
“ હલકે હલકે મલક વાતું કરે, ને વખાણે શેાભા સંઘની;’ “ ઇ જોતાંજ અધધધધ કરે, શેઠીયા તારી સાયખી. ”
આવા તે તેણે અનેક સારઠા લલકાર્યા હતા. અત્રે આ દુહાઓ મુકવાનું કારણ માત્ર એટલું જ કે સામાન્ય જનતામાં ધોધના ભેદ નથી હાતા, એ તા દરેક ધર્મને પ્રેમથી નિહાળે. સામાં પ્રભુતા ભાળે.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૮૯ )
—શદ્રેશ્વર મુકામે એક હિન્દી કવિએ ગાયેલું કાવ્ય; —
૧
કીર્તિકામિની ભુવનવ્યાપિની સત્તા આપકી બની રહે, પ્રેમ રહે અસ રાજ્ય રહે, નિત - લક્ષ્મીદાસી બની રહે; સાજ વસન્તી પ્રકૃતિ વધુકે અગામે નિત ગાન કરે, ચિર જીવા મેરે નગીન બ્યારે કીર્તિ કરસે માલ ધરે.
૨
ઘર ઘરમેં નિત ગીત રમણીયાં ઉમંગ તુમ્હારા ગાતી હૈ, ધામ ધુમસે સ્વાગતાથે તવ ધન્ય ધન્ય કર આતી હૈ; સ્વર વીણાં મેં' ગુજરહા હૈ નવલ વિવિધ યશકા યહ રાગ, ચિરજીવા મેરે નગીન તુમ અન્ય ભાવ કે હે અનુરાગ.
૩
ધર્મ પન્થ કે પરમ પૂજારી પ્રિય નગીન તુમ ધન્ય રહેા. દિન ગરીખ કે ફ્રેનેવાલા દાની ત્યારે ! ધન્ય રહેા ! કમલા કે અનુપમ સુપાત્ર તુમ માનજહાં જા–પા આ, આઆ સંઘપતિ મેરે હૃદય–મંદિર મેં આ જાએ:
૪
અન્ય હૈ પ્રિય ! જનની તેરી પાયા જીસને તુમસા ખાલ, ધન્ય ભાગ્ય હૈ જનક તુમારા, જીસકે ઘર દિનકર તું લાલ.
*
×
X
X
X
×
X
X
પ
સંઘ સહિત શ્રી ભદ્રેશ્વરમેં આપ પધારે હું ખ્રિમાન દેખા વહુ ઋતુરાજ આપકી સ્વાગત કસ્સા હું શ્રીમાન
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૦) ત્રિવિધ સમીરલગી અબ વહને દેખે વસન્ત કા અનુરાગ, ચિરંજી મેરે નગિન તુમે વસન્ત કા સુહાવન સાજ.
ચમ્પક કમલ, નવલ +++ હેતા હૈ વહ ભૂ ચહું ઓર, મધુપ્રેમી મદમસ્ત મધુપકે રવસે યહી મચાતા શેર રાજ્ય માન અનુપમ ઉદાર તુમ મેરે સદસ હે પ્યારે, યશકી કલીંયા લગ્ન ખિલતે જગત મહીં ચારે!
રસિક-સેવંતીલાલ આપકા બાલ અનુપમ દેખે, કુલ ઉઠા કલકંઠ ગાનસે અનુપમ અબ સૌરભ દેખે; રાગમયી અબ સૃષ્ટિ હુઈ હૈ પ્રેમી પરમ નગિને મેં, ભાગ્ય જગા હૈ આજ અચાનક યા હુઆ નગીને સે.
કાર્ય તમારા સદા સફળ હે નિષ્પષ્ટક મારગ હવે, શત્રુભમે કીર્તિજગે ઔર દીન દીન દુની લક્ષમી બહે, પુત્ર પિત્ર ધન ધાન્ય અરૂ શ્રી વૃદ્ધિ અનુપમ સદા રહે, દેશોન્નતિ કે હદય સરમેં નગિન નામ અમર રહે. ' આ કાવ્ય એક હીંદી વિદ્વાને બનાવ્યું છે. ભદ્રેશ્વરમાં માનપત્રના પ્રસંગે ગવાયું હતું.
નીચેના કાળે જુદા જુદા ગામમાં, સંઘની ભાવના અને સંઘવીની ઉદારતા નિરખી રચાયા હતાં. કઈ કઈ છપાયાં પણ હતા તેમાંથી થોડાક અત્રે આપુ છું, સઘળા આપવાથી ગ્રંથ વિસ્તારને ભય રહે છે.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૧)
(મન્દાક્રાંતા.) સંસારાન્થ ભ્રમણ ભમતા શ્રેષ્ઠ નૃજન્મ લાળે, ઘટીકીઓ જીન ગુણ રસે પુન્ય અંકુર વાળે; વિજ્ઞાનીના વચન અમૃતે ધર્મ ઘેષા વજાવી, શ્રી પ્રાપ્તિની વર સફળતા રિદ્ધિ સિદ્ધી ગજાવી.
(માલિની) નર સુરવર લેકે, માનને યોગ્ય તે છે, ગિરિ સમ દૂઢતાથી, નીતિમાં સ્થીર જે છે,
નગર જન સમી, દાઝ હેડે ધરે છે, - ભલી ભરત ભૂમિની ભકિત સેવા કરે છે. આ .
(વસંતતિલકા) - ઇરછે સદા કુશળ ક્ષેમ સુરાજ રીતે,
કણે પડ્યા દુઃખ હરે દિન દુખીના તે, રક્ષે રહી ગુણ તણું ગુણ પુષ્પ પ્રીતે, મડે પ્રરેપી નીજ કંઠ ગુણ રીતે.
(શાર્દૂલવિક્રીડિત.) ચંદ્ર પ્રીતિ ચકેરની જીમ બની મેઘ મયુર તણી, દષ્ટિ દાન દયા ક્ષમા ઉપકૃતિ સુશાસ્ત્ર વિદ્યા ભણી; ચુકેના અતિમાન વિવેકી સજજન સાચા સંયેગો ખરા, છન્દ આતમ રત્નની, સ્તુતિ કરે ધન્ય ઉદારા નરા.
| (વીરશાસન અંક ૩૧ મો.)
તા. ૬-૫-૨૭.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૯ર)
(રાસની દાળ.) ધમી નગીનદાસ શેઠ કરમચંદભાઈ કુળ અજવાળ્યા,
ધમી નગીનદાસ શેઠ.. અણહિલપુર પાટણથી પધાર્યા, સાથે સંઘજ માટે લાવ્યા, જ્ય ધ્વજ જગ ફરકાવ્યા.
ધમી. (૧) બ્રાત સ્વરૂપચંદને મણીભાઈ, વળી તુજ દોઈ પુત્ર ભલાઈ; સાથે શેઠાણી કેશરબાઈ.
ધમી(૨) સાધુ સાધ્વી સદ્દગુણે ખાણ, ચારસે અધીકી સંખ્યા જાણું નરનારી ચાર હજારી.
ધમ (૩) ધ્રાંગધ્રા સ્ટેટે બહુમાન આપ્યું. બારદીને અમારી પડહજ સ્થાપ્યું દીન જનનું દુઃખ કાપ્યું.
ધમી. (૪) રણ ઉતરી કચ્છમાંહી પધાર્યા, વાગડ અંજારથી ભદ્રાવતી આવ્યા મંદિર જોઈ મલકાયા.
ધમી. (૫) ત્યાં તે ખૂબ પૂન્યજ બાંધ્યું, સંઘવી નામને સાર્થક કીધું કચ્છી જેનેનું માનપત્રજ લીધું.
ધમી. (૬) ત્યાંથી માંડવી થઈ અબડાસે, સુથરીની ઝાત્રા કરી છે શાસે, ભૂજવાસીની નજર સમાસે.
ધમી. (૭) એમ. કચ્છની પ્રદક્ષિણા દઈને, ભૂમી સઘળી પાવન કરીને, શુભ અમર પ્રતિ વરીને,
ધમ. (૮) કચ્છીજનોનું સ્વાગત સ્વીકારી, શોભા કચ્છની અધિક વધારી, પરણાગત લાગી યારી.
ધમી. (૯)
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૩ )
ખાડ ખાંપણ કઇ અમમાં જોઇને, કરો માફ આપ મોટા હાઈને પ્રેમ હૃદયમાં લઇને. ધી (૧૦)
વારંવાર આપ સંઘપતિ થઇને, કચ્છ ધરાને માનજ દઇને, પધારજો ગુણા ગણુ લઇને. ધી (૧૧) સેવક જાદવજી અરજ કરે છે. ઈશ્વર તમને બહુ સુખ અપે, જૈન ધમ ની ચડતી કરજો. ધમી૦ (૧૨)
પટેલ જાદવજી
શ્યામજી
કચ્છ તુ અડીવાળા.
વંદુ શ્રી ચાવીશ જિષ્ણુદેંજી–રાત્રિદિવસ ત્રિકાલ, ચવી સંઘને ભાવથી વંદુ–થઇને અતિ ઉજમાલ; વંદના કરૂ' અતિ ઉલટ ધરી-ભવ સમુદ્રમાં જેમ નાવું ફી–૧ આનંદઉત્સવ અતિ ઘણેરૂ –શ્રી કચ્છ દેશ મઝાર, નગીનદાસ શેઠજી પધાર્યા—ચઉવીહ સંઘ લેઇ સાથ;
ટેક-પધારીયા ભલે સ ંઘપતિ તમે, શ્રીકચ્છનિવાસી સહુ મલી વધાવીયે અમે.
પાંચમકાલે હાલ સમયમાં, આરજ દેશ મઝાર; જૈન ધરમે પ્રભાવિક થઇને, વરતાવ્યા જયકાર.
જૈન સંઘ પચ્ચીશમે જીનવર, કહ્યું સિદ્ધાંત મઝાર; તનમન ને તસ ભક્તિ કરીને, માંધ્યું પુન્ય અપાર. પધા૦ ૪
૧૩
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૪ )
પધા
પધા છ
તીર્થોને નમસ્કાર કરી, સમવસરણુ મઝાર; શ્રીજીનવરજી એસી ત્રિગડે, દેશના આપે સાર. એવા શ્રીતીરથની આપે, ભકિત કરવા કાજ; પાટણથી પરીયાણ કરીને, લડ્ડીને બહુલા સાથ, શ્રીસ ખેશ્વર ધ્રાંગદ્રાદિનાં ચૈત્યા, વધીને વાંઘાં તેહ; કચ્છદેશને પાવન કરવા, રણુ ઉતર્યો સસસ્નેહ, અંજારાદિ વાગડનાં ચેત્યા, વાંદીને શુભ ભાવ; આર કરી ભદ્રેશ્વર આવ્યા, મેાટા કર્યા પડાવ. ત્યાંની વસહિનાં જીનચૈત્યા, પ્રાચીન કાલનાં જેહ; નજરે નીરખી અતિહીજ હરખી, રેશમાંચિત થતું દેહ. પધા૦૯ શ્રી વ માનાઢિ જીનની પ્રતિમા, ખાવન જીનાલયમાંય; દ્રવ્યભાવથી વાંઢી પૂજી, અતિહીજ હરષ ઉત્સાહ. પદ્મા૦ ૧૦ પાંચમી ગતી વરવાને કારણ, પાંચ દિવસ રહેઠાણુ; પરમેષ્ઠી આરાધન કરીને, ત્યાંથી કર્યું પરિયાણુ. પધા૦ ૧૧ મુદ્રા ભુજપુર ખીઢડાદિ મુકામે, માંડવી શહેર મઝાર; અબડાસાનાં ચૈત્યા વાંઘાં, હષ ધરીને અપાર. છેવટમાં ભુજ નગરે આવી; પ્રભુ ભકિત બહુ કીધ; રાજ્યમાન મેલવી કરીને ત્યાંથી પ્રયાણજ કીધ. દરેક શહેરને દરેક ગામમાં, શુભ કારજ બહુ કીધ; દરેક સ્થલાનાં માનપત્રાને હર્ષે વધાવી લીધ. પૂજા પ્રભાવના સ્વામીવાત્સલ, ઠામેઠામ અપાર; તિમહીજ દીન દુ:ખી સ ંતાખ્યા, કહેતાં નાવે પાર. પધા૦ ૧૫
પદ્મા૦ ૧૨
પયા ૧૩
પયા ૧૪
પા૦ ૫
પા॰ ૮
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૯૫) કચછ વાગડ પ્રદેશમાં થઈને, મોરબી કર્યું મુકામ; ત્યાંના ચૈત્ય વાંદી પૂછ, જામનગર કર્યું ધામ. પધા. ૧૬ જામનગરનાં ભવ્ય જીનાલય, તિમજીની પ્રતિમા જેહ અંગ ઉલટ ધરી બહુ ભક્તિ કરી, પૂજી અરચી તેહ પધા. ૧૭ ત્યાંથી રાજકોટાદિનાં ચિત્ય, વાંદીને શુભ ભાવ; મહાન તીરથ ગીરનારે જઈને, સફલ કર્યો અવતાર. પધા. ૧૮ બાવીશમાં શ્રી નેમનાથ પ્રભુ, જગમગાત અપાર; દીક્ષા લહી કેવલ પામીને, વર્યા છે શીવનાર. પધા. ૧૯ બાલ બ્રહ્મચારી પ્રભુજીનાં ત્રણ કલ્યાણક જ્યાંહ, બીજા પણ બહુ ઉત્તમ છે, મુગતે પહોંચ્યા ત્યાંય. પધા૨૦ તેથી તે મહા ઉત્તમ તીરથ, શ્રીગીરનાર ગીરીરાજ; દ્રવ્ય ભાવથી પૂજી વાંદી, સાયું આતમકાજ. પધા. ૨૧ વળી વિશેષે એ ગીરી ઉપર, સંઘવી તિલક થાનાર; તિમહીજ સંઘપતિ માલારે પણ,શ્રી જૈન સંઘ કરનાર. પધા. ૨૨ એ શુભ કારજે એ ગીરી ઉપર, અતિહી આનંદ થાય; જેહ સુણી સહુ આનંદ પામે, દિનદિન અધિક ઉત્સાહ પધા૨૩ અઢલક લક્ષમી ખરચી આવે, જન્મ કૃતારથ કીધ; તેણે માનું ઘણું કરીને, અ૫ સંસારજ કીધ. પધા. ૨૪ શ્રીસંઘની રચના નીરખી, બહુ ભદ્રિક જીવ; અનુદન કરી બધી પામ્યા, તે ફલ આપે લીધ. પધા. ૨૫ ધન્ય ધન્ય તુમ માત તાતને, ધન્ય છે તુમ અવતાર, તીમહીજ સ્વજન કુટુંબને ધન્ય છે, જેણે સહાય કરી છે અપાર. પધા
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૬ )
પધા૦ ૨૮
ધન્ય ધન્ય શ્રી જૈન સંઘને, અન્ય વસ્તીને પણ તેમ; સહર્ષે નીજ શકિત અનુસારે, તુમ ભકિત કીધી તેણુ. પધા૦ ૨૭ કુશલે સઘ લહી સાથે પાંચ્યા, શ્રીપાટણ પુર માંહે; એ આશિર વચન છે સહુનું, હષૅ ધરી ઉરમાંય ધાર્મિક કામે વલી પધારી દરશન આપશે। સ્વામ; ચીર'જીવી શુભ કારજ કરીને, પામેા સ્વપદ્મ ધામ, પધા૦ ૨૯ શ્રી સ’ધૃપતિના ગુણુનું વર્ણ ન, વકતાથી નવ થાય; માલકની પેરે કાલાવાલા, ધરમરાગે કહેવાય. કચ્છદેશ કેાડાય નિવાસી, જ્ઞાતે બ્રહ્મ કહેવાય; ઘેલા જેઠા રચી અરપે છે, હરષ ધરી ઉરમાંય. ઉગણીશ ત્રાસી ચૈતર માસે કૃષ્ણ એકાદશી દીન; સંગ સ’ગપતિનાં ગુણ ગાઇને શાંત કર્યું છે મને. પા૦ ૩૨
પધા૦ ૩૦
પધા૦ ૩૧
( જીકે જીહું જીવીત ખર્` જાણુમાં રે. )
ચડતી થાજો હમેશાં નગીન ભાઇનીરે ( ૨ ) ભાઇનીરે—ગૃહસ્થાઇનીરે
ચડતી થાજો.
ભાઇ સ્વરૂપચંદ મણીલાલ જે ઉંચાગુણવાલા મડુ છે વધી જગતમાં ખ્યાતિ શ્રીમ તાઇનીરે—
ચડતી થાજો. જશનાં બહુ વાજી ંત્રા વાગ્યાં, આશીષ દેવા દીન જન લાગ્યાં તમથી પીડા ગઇ છે ગરીબાઇનીરે
ચડતી થાજો.
રૈનામાં તેજસ્વી દીવા, આધારે અગણિત જન જીવ્યાં, વાત બધે ફેલાણી જૈન વડાઈનીરે
ચડતી થાજો.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૭)
મહું જીવો જગમાં જશવતા લક્ષ્મીથી સુખ મળેા અનતા, વૃદ્ધિ થાજો કીરતી અધીકાજીનીર—
ચડતી થાજો
ધનાશ્રી.
વધજો જગ મેઝર–આખરૂ-વધજો જગમાઝાર. શેઠ નગીનદાસ કરમચંદભાઇ, ઢીલના જેઠુ ઉદાર— આખર્ ધર્મના કામે ખરચીને નાણુ, થો નેાધારા આધાર—આબરૂ વીરશાસનની ઉન્નતિ કરીને, લેજો ભવના લ્હાવ— આખર, પુન્ય અને પરમાર્થ કરીને, ઉતરો ભવપાર આબરૂ. આશીષ એવી અમ ખાલકેાનો, ખુશી થજો આવાર—આખરૂ.
f
નીચેના બંને કાન્યા વઢવાણમાં સ્વાગત નિમિત્તે
ગવાયાં હતાં.
રાગ-ગઝલ-“ પધારા સબવી શાણા.
પધારા સંઘવી શાણા, દીલાવર દીલના દાના, લીધા અહુ લ્હાવ મન માન્યા, પધારા સ ંઘવી શાણુા. ચલાવી સધ પાટણથી, ખરા તન-મન અને ધનથી, આવી આજે હૅસાવનથી, પધારા સંઘવી શાણા. ભદ્રેશ્વર તીયને ભેટી, ભરી સમિકતની પેટી, કઠીણુ કર્મો સકળ મેટી, પધારા સંઘવી શાણા. રૈવતગીરી નેમી જીન રાયા, ભેટી મહા પુન્યને પાયા, સફળ કરી ખાસ આ કાયા, પધારા સ ંઘવી શાણા.
,,
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૦૮) ચલાવી સંઘ ઉછરંગે, કરી ભકિત રંગે સંગે, લાખ ખચીને ઉમંગે, પધારે સંઘવી શાણા. વધારી શેભાને ભારી, બિરૂદ સંઘવી તણું ધારી, પહેરી શુભ માળ મને હારી, પધારે સંઘવી શાણ. અમારા પુન્યના દળીયા, અહો ! ભેગા બધા મળીયા, મનવાંછિત સહુ ફળીયા, પધારો સંધવી શાણા. ઉો દિન આજ સેનાને, સમય શુભ યાદ રહેવાને, પધારે સર્વ મહેમાને પધારો સંઘવી શાણ.
રાગ-આશા (કયાંથી આ સંભલાય મધુર સ્વર) પધારે મેંઘેરા મહેમાન પધારે. સ્વરૂપનગીન મણુભાઈ સુપુન્ય, આવ્યા ભલે આ સ્થાન, સમય સોનેરી સહેજે સાંપડતાં, કરીયે કોટી સન્માન–પધારે. ધર્માનુરાગી, શેઠ સુભાગી, કદરદાન ગુણવાન. અમ આંગણીયે ભલે પધાર્યા, સૌજન્ય શીલ સુજાણ–પધારે. સંઘ ચલાવી પ્રીતે સુ રીતે, દઈને અઢળક દાન, જન શાસનને ડંકો દીધે, જગમાં સઘળે સ્થાન–પધારે. લાખેણે લ્હાવો લઈ લીધે, ભજ ભાવે ભગવાન, સમક્તિને રસ ચાખે-ચખાડયે, સહુને ફરી તીર્થસ્થાન-૫૦ લક્ષમીનંદન સુજ્ઞ ત્રિપુટી, પા જગ બહુમાન, શ્રો, ધી, કીર્તિ, કાતિ પામે “સુખી રહો મહેરબાન”—પધારે
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૯૯ )
કેમ્પના સંઘની અજ સ્વીકારી, પધારીને આ સ્થાન, રિશન દીધાં અમને એથી, ઘર ઘર છે ગુલતાન-પધારા. ધન્ય ધન્ય છે સ ંઘવીજી શાણા, કરી લક્ષ્મી કુરખાન, વૈશાખ શુદની ચાથ ગુરૂએ, મનસુખ ગાવે ગાન પધારા.
ટી
વઢવાણુ ક્રમ્પ
વૈ. શુ. ચાય ગુરૂ
સ. ૧૯૮૩
શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી સંઘ સમસ્તના જયજીને દ્ર વાંચજો.
શ્રી કચ્છના સંધને ગરા, ( ૧ )
શ્રી સ`ખેશ્વર પાર્શ્વ પૂજી કરી, શ્રી સરસ્વતીને માગુ' પસાય રે; વિજયનેમિસૂરિના ચરણ કમળ નમી, શ્રી સંઘના ગાઉં ગુણુ સમુદાય રે.
સંઘના નાયક ભદ્રેશ્વર પધારીયા ૧
જખુ દીપેરે દક્ષિણ ભરતમાં, ગુર્જર દેશમાં તિલક સમાન રે; અણુહીલપુર પાટણ સાહામણું, પંચામ્બરા પ્રભુ પાર્શ્વનું ધામ રે. જૈન મંદિરની પક્તિ શેાલે ઘણી, જેમ તે દીસે છે સ્વર્ગ વિમાન રે; પુન્ય પ્રભાવક શ્રેષ્ઠી વસે ઘણા, તેહમાં મુખ્ય કરમચંદ નામરે
સધના ૨
સઘના ૩.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૦૦ )
તસધર્મ પત્નિ દીવાળીબાઈ નામથી, તેહના પુત્ર ત્રણ રતન રે; તેમાં નગીનચ'દ નગીના સમા થયા, જેહના ગુણ ગણના નહી પાર રે. ધૈર્યં ગાંભીય ને સામ્ય ગુણે ભર્યો, દાનેશ્વરીને દયા પ્રધાન રે; ધર્મ પ્રભાવકને તીર્થ રક્ષણ કરે, જીન શાસનમાં દ્વીપક સમાન રે. તેહના પત્નિ કેશરખાઇ જાણીએ, દેવ ગુરૂ ભક્તિમાં છે લીન રે; તેહના પુત્ર દાય વખાણીએ, સેવ’તીલાલ રસીક દાય વીર રે.
ચદ્રાવતી ને સુભદ્રા શીરામણી, દેરાણી જેઠાણી છે એના સમાન રે; સદ્ગુણ સંપન્ન પુત્રી કલાવતી, એ સવી ધર્મ તણેા પ્રભાવ રે. સંઘપતીએ રે લાભ ઘણા લીધા, તીર્થ રચનાને ઉદ્યાપન રે; કુમારપાળનારે ભવ દેખાડીયા, તીથોના છીદ્ધાર કરાવ્યા રે.
ભરતાદ્દીકેરે સંઘ ચલાવીયા, વસ્તુપાલ તેજપાલે રાખ્યા નામરે;
સધના૦ ૪
સંઘના પ
સઘના
સંઘના
સઘના૦ ૮
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંઘના. ૯
સંઘના. ૧૦
સંઘના. ૧૧
(૨૧) તેહના નામ સ્મરણ કરતાં થકા, આ કળીકાળે છે તેહ સમાન રે. તીથાધિરાજ રે શ્રી સિદ્ધક્ષેત્રને, વિરહથી તે વિષમ સમાન રે, દુષમ કાળ તે સુષમા સમ થયે, તે જીન શાસન ધર્મ પ્રભાવ રે. પન્યાસ ભક્તિ વિજય ઉપદેશથી, વિજયનેમિસૂરીશ્વર ઉપદેશ રે; કચ્છભદ્રાવતી સંઘ ચલાવીયે, સંઘપતિ શ્રી નગીનચંદ શેઠ રે. સંવત એગણશે ત્યાશી સાલમાં માગશર વદી તેરશ શનિવાર રે, ચઢતે પહેરે પ્રયાણ કર્યા તીહાં, ડેરા તંબુ નાખ્યા છે અપારરે, સાથે જીન ઘર રજતનું ભતું, દીસે છે ચઉબારે મંડપ રે; ધ્વજા કલશાને શીખર સહામણા, મોતીના તોરણ બાંધ્યા છે બહાર રે. ઝુમખડા તે ચારે દીસે ઝગમગે, સમવસરણની શોભા વિશાલ રે, મધ્યે ચિંતામણિ પાર્થસહામણ, પ્રતિમા ચામુખ દીપે ચાર રે.
સંઘના ૧૨
સંઘના ૧૩
સંઘના ૧૪
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૦૨) શાસન નાયક નેમિસૂરીશ્વરૂ, જેહ છે જ્ઞાન પ્રતાપે દીસુંદરે વાદીગજમાં સીંહ સમા થયા, દર્શનસૂરિને ઉદયસૂરિ સંતરે, સંઘના ૧૫ વિજયનીતિસૂરિ સાથે ચાલતા, ભક્તિવિજયને ધર્મવિજય સાર રે, સાથે પંન્યાસજી પંદર મહાલતા, સે મુનિ વરતે ક્ષમા ભંડાર રે. સંઘના. ૧૬ સાભાગ્યશ્રીજી આણંદશ્રી સાહણ દીપતા, ત્રણસો સાધ્વીજીને પરીવાર રે, શ્રાવક શ્રાવિકા શ્રેષ્ઠીવર્યો તે, ચાર હજારને સમુદાય રે. સંઘના. ૧૭ ત્રણસે તપસ્વી રે છરી પાલંતા, સંઘવીની સહાયથી યાત્રા કરંતરે, અઠ્ઠાઈ નવ ને વર્ધમાન તપ કરી, ભવભવ સંચિત કર્મ હરંતરે. સંઘના ૧૮ ઈદ્ધ સભાસમ કચેરી સોહામણી,
લીટર પુરૂષને વિદ્યાલય સાથે રે, ડંકે નીશાનને નેબત ગડગડે, જાણે તે ચાલ્યું ચકવતિ સૈન્ય રે. સંઘના. ૧૯ મેના પાલખીને રથ સેહામણું, સીશ્રામ ગાડીને મોટર સાથ રે,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંઘને. ૨૦
સંઘને. ૨૧
સંઘના ૨૨
(૨૦) ગાડાવેલોને કરભ શેભે ઘણા, તંબુ રાવટીને ઘડવેલ પાલરે. પોષ સુદી બીજને બુધવાર ભલે, પ્રયાણ કીધો છે શ્રી સંઘ સાથ રે, તીર્થ સંખેશ્વર પ્રથમ તે આવીયા, તીર્થમાળ પહેરી નેમિસૂરિ હાથરે. ત્યાંથી માંડલ શહેર પધાર્યા, સામૈયું તે થયું ભલીભાત રે, દેવવિમાન સમ ત્રણ શોભતા, મુખ્યમાં ગાડરીયા પાર્શ્વનું ધામરે. ઉપરીયાળાને ધ્રાંગધ્ર ગયા, ત્યાં દરબારનું ઘણું સન્માન રે; સામૈયું તે કર્યું બહુ ઠાઠથી, ઘડા હાથીને પાયદલ સાથ રે. વિજયનેમિસૂરીશ્વર ઉપદેશથી, દરબાર કેદીખાના છોડાવે રે, દર વરસે તેર દીન અમારી પલાવતા, મુખ્યમાં સંઘ આગમનને દીનરે. રણ ઉતર્યા તે નંદનવન સમું જાણે કે ઉતર્યા ભવ જળપાર રે, તીર્થ કટારીયામાં વીર જીનેશ્વર; શાસનપતિના પ્રણમું પાય રે.
સંઘના. ૨૩
સંઘના. ૨૪
સંઘના ૨૫
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૦ ) અંજાર શહેરમાં ત્રણ દેવળતણ દર્શન કરીને મનહરખાય રે; અનુક્રમે તે ભદ્રાવતી આવીયા, વીર પાર્શ્વના દેવળ સહાય રે. * સંઘના. ૨૬ ચતુવિધિ સંઘ તોર્થયાત્રા કરી, સંઘ સંઘપતિને હર્ષ ન માય રે; સામૈયું ત્યાં કર્યું બહુમાનથી, મહાસુદ દશમને શુકવાર રે. સંઘના ૨૭ શાસનપતિ શ્રી વીરજીણુંદના, દર્શન કરીને તર્યા ભવપાર રે, વિજયનીતિસૂરીશ્વર હાથથી, મણીલાલભાઈએ પહેરી શીવ માળ છે. સંઘના. ૨૮ શાસન દેવે સહાય કરે સદા, જેમ સંઘ પામે ભવ જળ તાગ રે. શ્રી દેવસૈભાગ્ય પદવી ચાહતા, સંઘ માંહે હેજે મંગળ માળરે. સંઘના. ૨૯
(ગરબો, ૪.) સરસ્વતી સ્વામીને વીનવુંરે, જીનપદ લાગુંજી પાયરે, દાદાજી સદ્દગુરૂના ચરણકમલ નમીરે, ગુણ ગાયા મન ઉલ્લાસરે, દાદાજી પુન્ય ઉદય ક્યારે જાગશે? (આંકણું) થાશે સુખના આવાસરે
દાદાજી પુન્ય ઉદય ક્યારે જાગશેરે. ૧ ચઉદ ક્ષેત્રમાં શીરામણ, ત્રણ ભુવનમાં સારરે, દાદાજી તીથી થિરાજસિદ્ધક્ષેત્રનાંરે વીરહથી થયા ઉદાસરે, દાદાજી પુન્ય૦૨
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૦૫) ગુર્જરદેશમાં તીલક સમુરે, પાટણ શહેરના મહારરે દાદાજી શ્રી સંઘની શાંતિ કારણે રે, નગીનભાઈ થયા ઉજમારે નગીનચંદ કચ્છ દેશ સંઘ ચલાવીયેરે,
૩ સંઘ ચલા કચ્છદેશને રે, આવ્યા સંખેશ્વર મેઝારરે દાદાજી માંડલ ઉપરીયાળા થઈને પહોંચ્યા ધ્રાંગધ્રા શહેરરે, ન. ક. પાકા સામૈયું કર્યું બહુ ઠાઠથી, દરબારે ઘણા માન દીધરે સંઘવીજી એક એકાવન રૂપામહારથીરે, દરબારે પ્રભુદર્શન કીધ સં. ક. ૫ નેમિસૂરિ ઉપદેશથીરે, પ્રતીબેધ પામ્યા રાજારે, સંઘવી અમારી પળાવી તેર દીનની, દરેક સાલમાં જાહેર સં. ક. ૨ પુન્યવંતા ઠાકોરસાહેબેરે, સંઘભક્તિ કરી લીધા લાભારે સંઘવી કચ્છદેશમાં પહોંચાડીયા, જાણે કે થયું રામરાજ સં. ક. ૭ નીતિનિપુણ દરબારસાહેબનારે, શા શા કરૂં વખાણ, સંઘવી જનશાસન અનુમોદનારે, રાજા પ્રજા કરે સાથરે, સં. ક. ૮ ધન ધન એવા ભૂપતિરે, સંઘની કરે સહાયરે, સંઘવજી ભારે કમી જીવડારે, દર્શનમાં કરે અંતરાયરે, સં. ક. ૯ સમકિત બીજ પામે નહિરે, મળે દુગતીનું ઠામરે, સંઘવીજી મુદ્રાને માંડવી શહેરમાંરે, રાજાઓ કરે બહુમાન રે, સં. ક. ૧૦ વસ્ત્ર આભૂષણ ભાવથી, દેવે પેરામણું સારરે, સંઘવી કચ્છ અબડાસા પધારીયા, દર્શન કરી લીધા લાભરે, સં. ક. ૧૧ સામૈયા કરે ત્રણ ટંકનારે, દરબાર દે આદર માન, સંઘવી અનુક્રમે કચ્છભૂજ આવીયારે, રાવસાહેબ કરે સન્માન, સં. ક. ૧૨ ઘેડા હાથી પાયદળ ભલુંરે સામૈયું કર્યું ભલીભાત, સંઘવીજી સ્વામીવાત્સલ્ય પ્રભાવનારે, જીને દે અભયદાનરે સં. ક. ૧૩
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૦૬) ગામગામના રાજેશ્વરે, સંઘ દેખી મન હરખાયરે, સંઘવી ભક્તિયુક્તિ કરે ભાવથીરે તન,મન, ધનથી કરે સહાયરે, સંક ૧૪ જામનગર રાજકેટનારે, દરબારના ધન્ય ભાગર સંઘવી સંઘ ભક્તિ કરે ખંતથીરે, દીવાન દે બહુ ધ્યાનરે સં.ક. ૧૫ શ્રી ગીરનાર શીખર શેહરોરે, બ્રહ્મચારી ભગવાન, દાદાજી ત્રણ કલ્યાણક તિહાં થયા, દીક્ષા, કેવલ, નિરવાણરે, સં. ક ૧૬, ભાવી ચોવીસી સિદ્ધશે, અજરામરનું છે ધામરે, દાદાજી રૈવતગીરી મહિમા નીલેરે, પુરે મનવાંછિત કામરે, સં. ગી. ૧૭ રક્ષક તીથોધિરાજનારે, તેહનાં પણ અહો ભાગ્યરે, સંઘવીજી. હીંદુને નવાબ સાહેબ મળીરે, ગુણ ગાયે દીનરાતરે, સં. ગી. ૧૮ સામૈયું કર્યું ઘણા ઠાઠથી, સંઘની ભક્તિ કરે રસાળરે કારાગ્રહ છેડાવીયારે, કરવેરા કરે માફરે સં. ગી. ૧૯ અમારી પડહ વગડાવીયેરે, જીને દીધાં અભયદાન રે, સ્વામીવાત્સલ્ય પ્રભાવનારે, રાજાને હર્ષ અપારરે, સં. ગી. ૨૦ ધન્ય જુનાગઢ રાજવીરે, ધન્ય તેહના પ્રધાન રે, ધન્ય અધિકારી કને, રાજ્યનું વધારે માન રે. સં. ગી. ૨૧
આ સિવાય સંઘ તેમજ સંઘવી માટેના ઘણાં કાવ્યો જોડાયા છે. આ ઉપરથી સમજવાનું એ છે કે, સંઘની રચના પ્રત્યે આવા જમાનામાં પણ માનવ-હૃદયની કેટલી ભક્તિ છે અને કેટલી લાગણી છે.
અસ્તુ
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
માનપત્રો.
– – સંઘવીજીને મળેલાં માનપત્રો નીચે આપવામાં આવે છે. ધ્રાંગધ્રાનું માનપત્ર ધ્રાંગધ્રાના વર્ણનમાં આપેલું હોવાથી અને તે આપવામાં આવ્યું નથી.
(૧)
ॐ श्री गौतमाय नमः શ્રાદ્ધ કુલદીપક જૈનધર્મ પ્રભાવક આહા ધમરાધક પરોપકાર પરાયણદિ અનેક સગુણાલંકૃત શ્રીમાન ધર્મબા. શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ, શેઠ નગીનદાસભાઈ અને શેઠ મણલાલભાઈ કરમચંદ ઉજમચંદની
સેવામાં.
મુ. શ્રી ભદ્રેશ્વર (ભદ્રાપુરી) કચ્છ. આપણા (જેન કેમના) ઈતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે કોત. રાઈ રહે એવા મહાન શ્રી સંઘને સાથે લઈ શ્રી ભદ્રેશ્વર તીર્થની યાત્રાના શુભ સમયે તે સર્વ સાધમ બાપની સેવા કરવાને પુણ્ય પ્રસંગ પ્રાપ્ત કરાવવા માટે રત્નત્રય આપ ત્રણે ભાઈઓના અમે આભારી છીએ.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૦૮) શ્રી ભદ્રેશ્વરજી તીર્થ પ્રભાવિક અને પ્રાચીન છે. વિજય. શેઠ અને વિજયા શેઠાણીએ પણ એજ તીર્થની સેવા કરી છે અને જગડુશા શેઠને કરાવેલ ઉદ્ધાર તે જાણે આજ કાલનીજ વાત હોય એવી સ્થિતિ ઈતિહાસે કરી છે તેની સાથે જ આપને ચારસો જેટલી મેટી સંખ્યામાં સાધુ સાધ્વીજીઓ અને ચાર હજાર જેટલા શ્રાવક-શ્રાવિકાઓને એ મહાન તીર્થની યાત્રા કરાવી મોક્ષમાર્ગગામી થવાને પ્રયત્ન પણ ઇતિહાસમાં અચળ રહેશે.
આપ બાન્દની ઉદારવૃત્તિ દરેક દિશાએ અનુકરણીય છે. તિર્થોદ્ધાર માટે દરેક તિર્થે આપે સારી રકમ આપી છે તપને ઉદ્યાપન પ્રસંગ પણ આપે ધાર્મિક ખ્યાતિ વધે એવી રીતે ઉજવ્યું છે. શિક્ષણ સંસ્થાઓ નવિન સ્થાપન કરીને તથા ચાલુ હોય તેને મેટી રકમ અર્પણ કરી વિદ્યાદાન પ્રત્યેની ઉદારતા બતાવી છે. પાંજરાપોળો અને દુષ્કાળ પ્રસંગોએ પશુઓ અને મનુષ્યોને પણ જીવતદાન આપવાના અપ્રાપ્ય પ્રસંગ આપ જવા દેતા નથી. પાટણમાં ભેજનશાળાના નિભાવ ફંડને સારી રકમ આપી સ્વામિવાત્સલ્યને પરમ લાભ લેતા કહે છે એ આદિ અનેક જાહેર સખાવતે હેઈ, ગુપ્ત સખાવતે તે એનાથી પણ બહાળી છે. આપની એ દાનવીરતા એટલા માટે અવશ્ય પ્રશંસાપાત્ર છે કે આપ તે કીર્તિદાનરૂપે બાહ્યાડંબર રૂપે નથી કરતા. પણ કર્તવ્ય સમજીનેજ કરે છે.
આપની ગુરૂભક્તિ અને સાધર્મિ સેવાવૃતિ અનુકરણીય છે. તેમની દરેક પ્રકારની સગવડો જાળવી શ્રી સંઘના રૂપે
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૦૯) તેમને તેડી તિર્થયાત્રાઓ કરાવવી એ આપના જેવા મોટી વ્યાપારી પ્રવૃત્તિવાળા માટે અશક્ય ગણાય; પરંતુ તે આપે શ્રીશંખેશ્વરજી તથા આ ભદ્રેશ્વરજીના સંઘે કહાડી આપની સંસારીક પ્રવૃત્તિઓ પરની નિસ્પૃહતા બતાવી આપી છે, જે દરેક ધર્મબધુને અનુકરણ કરવા લાયક છે.
શેઠ નગીનદાસભાઈ નાની (યુવાન) ઉમરના છતાં વ્યાપારી જીવનમાં આપણા દેશમાં વ્યાપાર કરવાને એક હથુ કંટ્રાકટ ધરાવવાને દાવો કરતા યુરોપીય વ્યાપારીઓની હરોળમાં રહી હીંદી તરીકે તેઓ તરફથી પૂર્ણ માન પામ્યા છે. જે માટે પણ જૈન કેમને અભિમાન લેવા જેવું છે.
ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં આપ યોદ્ધા છે. જે આપની ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓએ બતાવી આપ્યું છે. તેથી તે સંબંધી ઉલ્લેખ કરે એ સોના ઉપર ઢોળ ચડાવવા બરાબર છે, તે પણ જણાવ્યા વગર રહેવાતું નથી કે આપની ધાર્મિક શૂરવીરતાથીજ શ્રીમાન ધ્રાંગધ્રા નરેશે પિતાના રાજ્યમાં દરવર્ષે બાર દિવસ સુધી અમારી (જીવ હીંસા ન થાય) પડતું વગડાળે છે. અને એવી જ રીતે અમારા રાજ્ય પિતાશ્રી પણ આપને જોઈતી સગવડે કરી આપવા ઉપરાંત દરેક તરેહની મદદ કરવા રાજ્ય કર્મચારીઓને આજ્ઞા કરી છે કે જેથી . હજારે ધર્મબધુએ નિર્વિને તીર્થયાત્રાને લાભ લઈ શકે છે.
આપની સખાવતે ફક્ત કેમીક નથી પણ તે ન્યાત
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૦ )
જાતના ભેદભાવ વિનાની છે; જેના દ્રષ્ટાંત તરીકે આપના પ્રાત: સ્મરણીય માતુશ્રી દીવાળીબાઇના નામે પચાશ હજારના ક્રૂડ સ્થાપેલી. શ્રી પાટણ ગામે સ્ત્રી શિક્ષણશાળા અને ઉદ્યોગશાળા છે; કે જેના લાભ દરેક કામની સ્ત્રીએ લઇ શકે છે.
આપ ગર્ભ શ્રીમન્ત છતાં આપની સાદાઈ, સરળતા, વિનય અને નમ્રતા અનુકરણીય છે.
છેલ્લે અમે આશા રાખીએ છીએ કે ભવિષ્યમાં આપદ્રવ્ય, જ્ઞાન, બુદ્ધિ, માન અને પ્રતિષ્ઠાના ચાગે કામ અને ધર્મની ઉન્નતિના દરેક કાર્યો કરો, યશ મેળવા અને દીર્ધાયુ ભાગવી, શ્રી મહાવીર પ્રભુના સાચા વીર ખાળ અને ૐ શાંતિ: શ્રી ભદ્રેશ્વર (કચ્છ )
સી અમેા છીએ,
સ. ૧૯૮૩ ના મહા શુક્ર ૧૩ સેામવાર
સંઘના સેવકો.
તા. ૧૪–૨–૨૭
1
શા જેઠાભાઇ નરશી કેશવજી—કાહારા ડાકટર પુનશી હીરજી મૈશેરી—સાહેરાવાળા શા માણેકચંદ લખમશી—ક મુદરાવાળા શા શાકરચંદ પાનાચંદ નગરશેઠ-ભુજ શા ટાકરશી સુળજી-ભુજપુર શા નરસી'તેજસી-ભુજપુર સા દામજી નરશી-કોઠારાવાલા શા ઠાકરશી ગેલા-બીદડા શા શામજી ભવાનજી—તુમડીવાળા શા હીરજી ભવાનજી—ગુ દારા શા રવજી શાજપાર-લાયજા. શા દામજીમેણસી-માંડવી. શાશામજીઢવસી કાટડી-મહાદેવપુરી. શા તલકસી વજી-વઢ શા દેવજી માણેક -સાંભરાઇ, શા સામચંદ્ર ધારશી-અજાર.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૧)
. (૨) ભુજપુરની જૈન પ્રજાનું માનપત્ર.
છે ના બી પાર્શ્વનાથાય. .. यद्भक्तेः फलमईदादि पदवी मुख्यं कशेःशस्यवत्
चक्रित्व त्रिदशेंद्रतादि तृणवत् प्रासंगिकं गीयते ॥ . शक्तिं यन्महिमस्तुलौ न दधते वाचोऽपि वाचस्पतेः . ___ संघः सोघहरः पुनातु चरण-न्यासै सताम् मंदिरम्..
સગુણાલંકૃત પરોપકાર પરાયણ સજજનાત્મા જૈન ધર્મ પ્રભાવક પવિત્ર પુણ્યાત્મા શ્રીમાન સંઘપતિશ્રી સ્વરૂપચંદ ભાઈ, નગીનદાસભાઈ તથા સુજ્ઞ મણીલાલભાઈ. ' '
માનનીય મહાનુભાવે ! કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય જગમયુગપ્રધાન શ્રી જયસિંહસૂરિ અને પરમાણંત શ્રી કુમારપાળ મહારાજાના પવિત્ર પાદાંબુજથી પુનિત થયેલ શ્રી અણહિલપુર પાટણથી કચ્છદેશની યાત્રાથે ચતુર્વિધ શ્રી સંઘને લઈને પધારનાર આપ પુણ્યશાલી સંઘપતિ મહોદયને માન આપતાં આપનું ઢges તોગંદર યત્કિંચિત આદશતિ કરતાં અમે ભુજપુરના જૈન સંઘને જે પારાવાર આનંદ થાય છે, હદયસરમાં જે આનંદ લહરીઓ ઉછળી રહી છે, હદયના તાર જે હર્ષની લાગણીથી ઝળહળી રહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટ આ લેખન અથવા કથન પ્રાય: અશક્ય છે. આપ ભવ્યાત્માઓએ. જે પવિત્ર પુણ્ય કાર્ય હાથ ધર્યું છે. ચાર હજાર જેવા વિશાળ
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૧૨ )
માનવ સમુદાયને કચ્છ દેશની યાત્રા કરાવવાને અગાઢ પરિશ્રમ સૈન્યેા છે તેની વિચારણા કરતાં અમારાં હૃદય પ્રેમની લાગણીઆથી ઉભરાઈ રહ્યાં છે અને એ લાગણી વશાત આ અભિનંદન પત્ર સ્વરૂપ પુષ્પમાળા આપ ઉદાર ચિરત પુરૂષપુગવના કંઠે આરાપણું કરીએ છીએ તે સ્વીકારી અમને ઉપકૃત કરશેાજી એવી આશા છે.
મહાનુભાવા ! આપ બંધુઓનાં જીવન મહુ પવિત્ર હાઈ શાસન પ્રત્યે અતિરાગના કારણે આવા દિવ્ય કાર્યો કરવા ઉજમાળ થયા છે. પૂર્ણાંકત કના યાગે પ્રાપ્ત થયેલ પુણ્યાનુસારીણી લક્ષ્મીના સદ્વ્યય કરવા ઉદ્યુકત થયા છે. ન મોળો નામ. લક્ષ્મીની એ ત્રણે સ્થિતિ આપ યથા રીતે સમજ્યા છે.
મનુષ્યના હિત માટે આપે આપની જીંદગીમાં લાખા રૂપીયા ખરચ્યા છે. સારૂં તે મારૂં” એ સિદ્ધાન્તાનુસાર આપ જુના તેમજ નવા વિચારવાળાની સારવસ્તુ ગ્રહણ કરે છે. ઉજમણા યાત્રાઓ વિગેરે પાછળ જેમ આપે લાખા રૂપીયા ખર્ચ્યા છે, તેમજ કેળવણી ઉદ્યોગના ક્ષેત્રમાં પણ આપના શ્રેષ્ઠ ફાળા છે. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના આપશ્રી ખાસ સહાયક છે!–પાટણુમાં શ્રેષ્ટ પાયાપર સ્ત્રીઓ માટે ઉદ્યોગશાળા આપના તરફથી ચાલે છે અનેક વિદ્યાથી આને આપના તરફથી શિષ્યવૃત્તિએ મળે છે. દીનદરિદ્ર મનુષ્ય તેમજ પશુઓ પ્રત્યે . આપ સદા અનુક'પાશીલ છે. દુર્ભિક્ષ-અતિવૃષ્ટિ મરકી આદિ દુ:ખદ
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૩) પ્રસંગોએ આપે ગંજાવર રકમ ખરચી છે. પાટણની પાંજરીપિળમાં આપને હિગ્સ બહુ મટે છે. તિર્થનો જીર્ણોદ્ધાર વિગેરેમાં પણ આપ બહ આગેવાની ભર્યો ભાગ છે. આવી રીતે આપ લક્ષ્મીને ખરેખર હાવો લઈ રહ્યા છે. આપના જેવા ધર્માત્માઓ માટે તે આ ભવ કે પરભવ સમૃદ્ધિમય જ હેય છે. - શ્રીમાન નગીનદાસભાઈ ! આપની જ્ઞાન અને જ્ઞાનીઓ તરફ બહુ ભક્તિ છે. આપને તે તરફ બહુ માન અને પ્રેમ છે. કેળવણીના ક્ષેત્ર પાછળ મોટી મોટી રકમ ખરચવાના આપના હદયના મોટા કોડ છે. આપની એવી શુભ ભાવનાઓથી આપના જ્ઞાતિધર્મ બંધુ તરીકે અમે સ્વાભાવિક ગર્વ લઈ શકીએ છીએ.
મહાશય, આપ સારી રીતે સમજી શકે છે કે – થવા ૪પ પા કાળા અને તદનુસાર આપ આપની લક્ષમીને ખુબ સદ્વ્યય કરે છે. તે જોઈ, જાણું આપના તરફ અતિ માન બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે.
સુજ્ઞ ! સેંકડો વર્ષના ઈતિહાસમાં આવા વિશાળ માનવ સમુદાયને યાત્રાને પવિત્ર લાભ દેવડાવવાને શુભ પ્રસંગે અમારા ખ્યાલ મુજબ આ પહેલાજ છે. આવા કાર્યોથી શ્રી તિર્થંકર નામકર્મ ઉપાર્જન થાય છે. આપે આજે અપૂર્વ
હા લીધે છે. માતાની કુખ દીપાવી છે. અને પિતાના મુળને અજવાળ્યું છે. આ
માન્યવર નગીનદાસભાઈ જેવા આપ વિવેકી ગુણવાન
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૪ ) અને દયાના સાગર છે તેવાજ આપના ધર્મચારિણી ધર્મપત્નિ શ્રીમતિ કેશરબેન અનુકંપાશીલ, ઉદાર હૃદયા, પવિત્ર ગુણવતી છે, તેમજ આપના બીજા તમામ આપ્તજને-કુટુંબીઓ બહુ માયાળુ, અતિ નમ્ર અને લાયક છે. અને આપના જેવા ઉત્તમ પુરૂષના પવિત્ર સમાગમને જે અત્યુત્તમ લાભ મળે છે તેથી અમારા હૃદયે હર્ષથી પ્રફુલ્લ બની રહ્યાં છે. છે. પરમાત્મા આપની નંદનવન સમી કુટુંબ વાટિકા દીનપ્રતિદિન વિશેષ સુગધીત બનાવે એટલું ઈચ્છી આપના દીયષની પ્રાર્થના કરી આપની યાત્રા સફળ ઇચ્છી વીરમીયે છીએ.
शीवमस्तु सर्व जगतः परहितनिरताः भवंतु भुतगणाः दोषाः प्रयान्तु नाशं सर्वत्र सुखी भवन्तु लोकाः ।।
# તિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ ભુજપુર કચ્છ )
અમે છીએ. માઘ કૃષ્ણ દ્વિતીયા, } આપના નેહથી બદ્ધ થયેલા શુકવાર સં. ૧૯૮૩ ). શ્રી સંધના સેવક શ્રી અચલગચ્છાધિપતિ શ્રી જીતેંદ્ર** - સાગરસંરિ ચરણ સેવક ક્ષમાનદ
શા. વેલજી હેમરાજ શા, નરશી તેજશી શા. શ્રી પારદ નાણું શા. ભવાનજી દેવશી શા. બેતુ વસાઈ આ શા. ગોસરપદુ . *
કારક
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૫ )
(૩)
નાનીખાખરના ( કચ્છ ) શ્રી સંધનુ
અભિનંદન પત્ર.
ૐ નમ
म्यः संसारनिरासलालसमतिमुक्त्यर्थमुत्तिष्ठते । यं तीर्थ कथयति पावनतया, येनास्ति नान्यः समः ॥ यस्मै तीर्थपतिर्नमस्यति सवां, यस्माच्छुभं जायते स्फूर्तिर्यस्य परावसंति च· गुणा, यस्मिन्ससंघोऽताम् ॥
સકલ સદ્ગુરિષ્ટ સાજન્ય સુધાસિંધુ નીતિનિપુણ વ્ય પરાયણ શ્રાદ્ધગુણુસપન્ન માનનીય સ ંઘપતિ મહાશય શ્રી નગીનદાસભાઈ કરમચંદ
એઞાન સ`ઘપતિ શ્રી!
ચતુર્વિધ શ્રી સંઘના વિશાળ સમુદાયને લઇને કચ્છ દેશની ભૂમિને પાવન કરતા કરતા આપશ્રી નાનીખાખર પધારતાં આપ મહાનુભાવને અંતરના આવકાર ક્ષાત્રતાં
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૧૬) પ્રેમની પુષ્પાંજલીએ સમર્પતાં નાનીખાખરના શ્રી સંઘને પારાવાર હર્ષ અને આનંદ ઉપજે છે.
ધન્ય ભાગ્ય અમારાં કે અમારે આંગણે અમ રંકની પર્ણકટીમાં આપ જેવા નરરત્વનાં પતાં પગલાં થયાં. આજે અમારે ત્યાં મેં માગ્યા મેહ વ્હ્યા છે. આજે અમારે આંગણે કલ્પતરૂ ફળે છે. અમારા હૃદય આજે વર્ષથી પ્રફુલ્લ બન્યાં છે. ચંદ્રદર્શનથી સાગર ઉછળે તેમ પચીસમા તીર્થંકરની ઉપમા અપાતા શ્રી સંઘના દર્શનથી અમારા હૃદયસાગરમાં આનંદન કોલે ઉછળી રહ્યા છે. તીર્થપ્રવર્તક મહાવીર દેવના શાસનને ઉદ્યોત કરનારા શ્રમણ-શ્રમણી અને શ્રાવક-શ્રાવિકાની ચાર હજારની વિરાટ સંખ્યાને આપ જાતે અનેક તકલીફ સહીને અમારી કચ્છ ભૂમિને પાવન કરવા લઈ આવ્યા , અમારી ભૂમિમાં ધર્મની વિજયપતાકા ફરકાવી તેના માટે અમે આપની શી સ્તુતિ કરીએ ? હૃદયની હર્ષલ્હરીઓ કઈ રીતે પ્રગટ કરીએ? અંતરની લાગણીઓ લેખીની દ્વારા કઈ રીતે મૂર્તિમંત કરી શકીએ?
મહાનુભાવ! આપના જીવનને આપે આ પુણ્યપવિત્ર કાર્યથી સફળ બનાવ્યું છે. માનવજીવનને એક મહાન લાવો લીધે છે; પુણ્યાનુસારિણુ લક્ષમી વિના આવા અત્યુત્તમ દિવ્ય કાર્યો ન થઈ શકે. આપનું જીવન અનેક શુભ કાર્યોથી પૂર્ણ છે.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૧૭)
દીન દ્રરિદ્રો પરની આપના અતરની અનુકંપા આપના જીવનને ઉજવળ બનાવે છે. સંકટ સમયે માનવસમાજને સહાય કરવામાં આપ સદા કટ્ટીબદ્ધ રહેા છે. સમ શ્રીમત છતાં આપનું મીલનસારપણું નમ્રતા અને સેાજન્ય અનેક મદાંધ શ્રીમાને દષ્ટાંતરૂપ છે. આપની સજનતા “ ભર્યો સા છલકે નહિ છલકે સેા આધા. ” એ વસ્તુને અક્ષરશ સિદ્ધ કરે છે. પરમાત્મા આપના જીવનને ઉત્તરાંતર વિશેષ સમૃદ્ધ બનાવે.
શ્રીમાન્ નગીનદાસભાઈ ! આપના હાથે જે જે થુભ કાર્યો થયાં છે, તે સર્વે સવિસ્તર જણાવવા જઇએ તા પાનાંએનાં પાનાં ભરાય. જીર્ણોદ્ધાર, યાત્રા, ઉદ્યાપન, સ્વામીવાત્સલ્ય વીગેરે કાર્યોમાં આપે લાખા રૂપીયા ખરચ્યા છે. કેળ વણી તરફ પણ આપની ખૂમ ચાહના છે. શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના આપ ખાસ સહાયક છે. પાટણમાં શ્રેષ્ટ પાયા પર ઉદ્યોગશાળા આપના તરફથી ચાલે છે. વિદ્યાના કાર્યમાં
ખાનગી તેમજ જાહેરમાં આપે ક્ષ્મ લક્ષ્મી ખરચી છે. આપને સદા ધન્યવાદ હૈ।. શ્રી સંઘ અને આપના દર્શનથી અમે આજે પાવન થયા છીએ.
આજે અમારે ત્યાં સાનાના સુરજ ઉગ્યા છે. આપે આજે કચ્છી જૈન પ્રજાને સુવર્ણ તક આપી છે. તેનુ કયા શબ્દોમાં વર્ણન કરવું અમાને સમજાતું નથી. આપશ્રી સદેવ આવાં પુણ્ય કાર્ય કરતા રહે। અને શાસનની શાભા વધારા
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૮ ) એટલું ઈછી આપ તેમજ શ્રી સંઘનું આરોગ્ય ચાહી વરમીએ છીએ. ૩૬ શાન્તિઃ શુમમ મઘતુ સર્વષામ શ્રી કચ્છ નાની ખાખર )
અમે છીએ. માઘ કૃષ્ણપંચમી , ચંદ્રવાસ. સ. ૧૯૮૩. ) શ્રી સંધના ચરણ સેવા શા લધાભાઈ ગુણપત દા. નાનજી લધા શા રવજી ગાણા. દા. કાનજી રવજી શા ગણપત પાસુ દ. પિતે શા લાલજી ગણપત. દા. પિતે શા વેલજી ભીમશી શા ઠાકરશી ઉમરશી શા લાલજી પાસ શા ધારશી લાલા શા દેવશી ઉકેડા શા લાલજી હરશી શા ટોકરશી તેજશી શા પ્રેમજી શામજી
સ્ત્રીઓનું આભૂષણ. ૧ પ્રતિભાસુંદરી યાને પૂર્વકર્મનું પ્રાબલ્ય–ગમે તેવી સુસ્ત સ્ત્રી
આ પુસ્તકના વાંચનથી એક આદર્શ ગૃહીણ થઈ શકે તેવું રસીક, બેધપ્રદ, શાન્તિ, ધીરજ અને સહનશીલતાને પાઠ શીખવનારું આ પુસ્તક છે. કિ. રૂ ૧-૮-૦ ૨ સદ્દગુણી સુશીલા–આ પુસ્તક્ના વાંચનથી સ્ત્રીઓ ગૃહ મંદિર દીપાવી પતિ ભકિત આદિ ઉચ્ચ ગુણ મેળવી જીવનને ઉચ્ચ બનાવી શકે છે. કિ. રૂા ૧-૦-૦ લખે
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા છે. રાધનપુરી બજાર-ભાવનગર
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૧૯)
શ્રી કચ્છ-તુમડીના શ્રી સંઘનું અભિવાદન પત્ર
लक्ष्मीस्तं स्वयमभ्युपैति रभसा कीर्तिस्तमालिंगते, प्रीतिस्तं भजते मतिः प्रयतते तं लब्धुमुत्कंठया । स्वश्रीस्तं परिरब्धुमिच्छतिमुहुर्मुक्तिस्तमालोकते,
ય સંઘ ગુજરાશિ ત્રિ પર્વ શ્રેયો વિશે માસ * સકલગુણ નિધાન સજન આત્મા શ્રાદ્ધ ગુણસંપન્ન માન્યવર સંઘપતિ મહોદય શ્રીમાન નગીનદાસભાઈ કરમચંદ શ્રીયુત્ સ્વરૂપચંદભાઈ અને મણલાલભાઇ. માન્યવર સાહેબ, - કચ્છભૂમિને પાવન કરતા આપ શ્રી સંઘ સહિત તુંબડી મુકામે પધારતાં આપ નામવરને અંતરના આવકાર આપતાં અને જે હર્ષ થાય છે તેનું સ્પષ્ટ શબ્દોમાં વર્ણન કરવા અમે સમર્થ નથી. * અમેને આજે પ્રેમનાં જે ઉમળકાઓ આવે છે. અંતર જે હર્ષથી દ્રવે છે, તે અમે કહી શકવા અસમર્થ છીએ અમે આપ જેવા મેંઘા મહેમાન-મનગમતા મહેમાનના શા સન્માન કરીયે-આપને સેના રૂપાના કુલેથી વધાવીએ તે પણ સત્કારની ન્યૂનતા ગણાય.
ધન્યભાગ્ય-ધન્યઘડી કે આજે અમારે આંગણે પુનિત
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૨૦ ). પાવન શ્રા સંઘની પધરામણી થઈ. અમારી જીંદગીના અખિલ
જીવનમાં આવે અપૂર્વ-અદ્વિતીય લ્હાવો લેવાને વખત આવ્યે નથી, કઈ રીતે આપજેવા ઉત્તમ પવિત્રનરપુંગવની સેવા કરીયે?
ગુણના સમૂહને રમવાની-ક્રીડા કરવાના સ્થાન-ગ્રહ સમાન શ્રી સંઘની જે સેવાભક્તિ કરે છે તેને શ્રી લક્ષ્મી આપ આપ હર્ષ પ્રેમથી મળે છે. કીર્તિ રૂપી સ્ત્રી તેને પ્રેમથી આલિંગન કરે છે. પ્રીતિ અને મતિ રૂપી સ્ત્રીઓ તેને મેળવવા ઉત્સાહથી પ્રયત્ન કરે છે. તેને સેવવા-ભજવા પ્રયત્નશીલ રહે છે સ્વર્ગની લક્ષ્મી રૂપી સ્ત્રી તેને વારંવાર આલિંગન દેવા ઈછા કરે છે અને મુક્તિ રૂપી સ્ત્રી તેના તરફ પ્રેમની ભાવનાથી જોઈ રહે છે. અર્થાત્ સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક-શ્રાવિકા ચતુર્વિધ શ્રી સંઘની જે સેવા ભક્તિ કરે છે, તેને સ્વર્ગોપવર્ગની લીમી સ્વયં મળે છે. આપ શ્રીમાને આવુંજ પુણ્ય પવિત્ર કાર્ય હાથ ધરી આપના જીવનને સફળ બનાવ્યું છે. આપના જેવા પુનિત પુરૂષોના અમે જેટલાં સન્માન કરીએ તે અલ્પજ ગણાય. અમારા અંતરના અનેક કોડ છે. આપના જેવા પવિત્ર પુરૂષોની સેવા મહાભાગ્ય વેગે પ્રાપ્ત થાય છે. દેવ એવા પ્રસંગે સદેવ અપે એ અભ્યર્થના છે. આપને મળેલ લક્ષ્મીને આપ સદેવ સ૬ વ્યય કરતા રહે છે એ જાણી અને ખૂબ હર્ષ થાય છે. પરમાત્મા આપને દીઘાયુષ અને લક્ષ્મી બક્ષે કે જેથી હંમેશાં ધર્મ ઉદ્યોતનાં આવાં પવિત્ર કાર્યો કરતા રહો.
આપશ્રીની નાનીખાખરથી બીદડા જવાની જવા
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ )
હોવા છતાં આઠ માઈલના આડા રસ્તે તુંબડી પધારીને જે તકલીફ ઉઠાવી અમાને જે સંતાષ આપ્યા છે. તેના માટે અમે તુંબડીના શ્રી સંધ આપના ખૂબ ઋણી છીએ.
પરમાત્મા આપની અને શ્રી સંઘની યાત્રા સફળ બનાવે એટલુ જણાવી આપ શ્રીમાન અને શ્રી સ ંઘનું આરેાગ્ય ઈચ્છી વીરમીએ છીએ, ૐ સુમં મવતુ.
કચ્છ તુંબડી. ( રા,વાળા ) માલ કૃષ્ણે ષટ્ટી ભૃગુ વાર સ. ૧૯૮૩
}
. શામજી ભવાનજી. શા. રવજી પામુ. શા. લાલજી ભારાણી.
૧ મહાસતી ચંદનબાળા, ૨ ગજસુકુમાર ચરિત્ર.
૭ પ્રસાદ્ર રાજર્ષી
અમા છીએ,
શ્રી સંધના ચરણ સેવકા,
શા. જેવંત ઠાકરશી.
શા. વેલજી ગેાવરજી.
બાળકાને ચારિત્રવાન બનાવવા—
દરેક પાઠશાળા, કન્યાશાળામાં નીચેનાં પુસ્તકની પ્રભાવના કરવા ચુ નહિ. ભાવ તદ્દન સરસ્તા અને તે માત્ર લ્હાણી કરવા માટેજ—
તુરત લખા —
-
૪ કયવન્ના શેઠનુ` ચરિત્ર.
૫ શ્રાવકના આર વ્રતની ટીપ. } સ્નાત્ર પૂજા.
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા રાધનપુરી બજાર—ભાવનગર.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨)
( ૫ )
શ્રી કચ્છ—ઢડા ગામના શ્રી સધનું માનપત્ર. ૐ તત્ત્વત્।
परोपकाराय सतां विभूतयः
શ્રી અણહિલપુર નિવાસી, પુણ્યાશી શેઠ શ્રી કરમચંદ ઉજમચંદ્રના સુપુત્રા, સાજન્ય સુધાસાગર અનેક સદ્ગુણૢા લંકૃત, શ્રાદ્ધકુલ દિપક, પરોપકાર પરાયણ. સ્વધર્મ પ્રતિપાળ શ્રીમાન શેઠ સરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઇ તથા મણીલાલ ભાઇની ત્રિપુટી ચેાગ્ય.
અમ્મા શ્રી કચ્છ ખીઢડાના વીશા આસવાળ વણિક જૈન સમુદાય આપ ભાઈઓને શ્રી ચતુર્વિધસધ સાથે શ્રી કચ્છના તિર્થોની યાત્રા કરવા, કરાવવાના શુભ પ્રસંગે અત્રે પધરામણી થતાં ઘણા માન અને વિનય પૂર્વક આવકાર આપીયે છીએ અને આપના અમુલ્ય દર્શન અને સેવાના અલભ્ય લાભથી અમે કૃતાર્થ થયા છીએ. એટલુ જ નહિ પણ આ ધન્ય અવસરે આપ ભાઈઓએ કરેલા અનેક ધર્મકાર્યો અને જૈન ભાઈઓ ઉપર કરેલા ઉપકારાની મિ માસાથી પ્રેરાઇ અલ્પ અભિનન્દન પત્ર અર્પણ કરવાની ઇચ્છા પ્રદશીત કરીએ છીએ. તે સ્વીકારી આભારી કરશેા
હું એમના સદગત્ માતુશ્રી દીવાળીબાઇના નામથી આપે પાશુમાં એક ઉદ્યોગશાળા ખાલી તેમાં રૂા. ૫૦૦૦૦) જેટલી
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ )
માઢી રકમ આપી તેમાં જ્ઞાનાભ્યાસ ઉપરાંત ભરત સીવણ વિગેરે અનેક ઉદ્યોગાથી સ્ત્રી જાતી ઉપર એક મહાન ઉપકાર કર્યો છે. આ સંસ્થાને જૈન અને જૈનેતરના ભેદ વિનાની રાખી આપના વિશાળ હૃદચની ખાતરી કરી આપી છે તેમજ પાટણની પ્રસિદ્ધ પાંજરાપાળની અંદર હજારાની સંખ્યામાં ખેલા પશુઓનું રક્ષણ કરવામાં આવે છે તેમાં આપ ભાઇની માટી રકમની સહાય આપવાથી સ્વામીવાત્સલ્યના લાભ પણ આપને ઘેર બેઠાં મળ્યા કરે છે અને એથી પણુ આપે આપના જન્મનું સાંક કર્યું છે.
ગઈ સાલનું' આપનુ શ્રી નવપદનુ' ઉદ્યાપન અને તે પ્રસંગની પ્રાત:સ્મરણીય કલિકાળ સર્વજ્ઞ આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્ર સૂરિ અને પરમા ત મહારાજા કુમારપાળના સમયની અપૂર્વ રચનાઓએ એટલેા તે માનવસાગર ઉલટાવ્યા હતા કે જેનું વર્ણન કરવુ... મુશ્કેલ છે. જેના દર્શન કરવાથી અનેક ભવ્ય જનેાને અનેક પ્રકારના અનુભવ પ્રાપ્ત થયા હતા તે શુભ્ર મહાત્સવમાં રૂા. ૧૦૦૦૦૦) એક લાખ જેટલી રકમ ખરચીને મેળવેલા દ્રવ્યના આપે સદુપયોગ કરી બતાવ્યા હતા.
આપ ભાઇઓએ શ્રી ગિરનારજી અને તાર ગજી તેમજ ચારૂપ તિર્યંના જિર્ણોદ્ધારમાં સારી સહાય આપી છે. અને શ્રા હાવીર વિદ્યાલયના આપ સારા સાહયક છે. શીવાય પણ દુષ્કાળ આદિ પ્રસ ંગેામાં આપની કરૂણાયુક્ત વૃત્તિને લઈને
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૨૪ ) આપશ્રીએ ઘણી સારી રકમના સદુપયેાગ કરી દુષ્કાળ પીડિત . જનાનાં અનેક આશિર્વાદ મેળવ્યા છે.
માનવતા સાધમી ખંધુએ ! આપનુ. ગાંભીય અને દા, સાહસ અને ધીરજ સહિષ્ણુતા અને દાનશીલતા, દેવગુરૂની ભિકત અને શાસનપ્રેમ, ધર્મશ્રદ્ધા અને વિવેક વિગેરે અનેક ઉત્તમેાત્તમ ગુણા અમાને આશ્ચર્ય મુગ્ધ કરે છે. આ ચતુર્વિધસંઘ શ્રી સ ંખેશ્વરતિની, શ્રી ભદ્રેશ્વર તિની તેમજ કચ્છની પાંચતિથી કરી શ્રી રૈવતાચલ. તિની યાત્રા કરવા નિકળ્યા છે. તેનું મહા પુણ્યરાશીના ઉદયથી પ્રાપ્ત થઇ શકે તેવું સંઘવીપદ પ્રાપ્ત કરી આપે મનુષ્ય જીવનને અલભ્ય એવુ પુણ્ય પ્રાપ્ત કરી જીઢગીનું સાર્થક કર્યું છે.
આ સ્થાને આપ ભાઈઓને અમારા આનંદ દર્શાવવા અસ્થાને નહિ ગણાય કે અમારા અધુ શ્રીમાન શેઠ શ્રી શીવજીભાઇ રાજપાળ અને તેમના સુપુત્ર શેઠ ગાંગજીભાઇના ઉત્સાહથી આ સંધને અત્રે પધારવાનુ બન્યુ છે. તેઓના ઉત્સાહ અને પ્રેમથી આપ ચતુર્વિધ સંઘનાં આદ્યશતિથ્યના તેમજ ય િચિત્ સેવા કરવાના અમને અલભ્ય લાભ મળી ગયા છે. તે માટે તે મ એના અમેા આભારી છીએ.
અમારા અન્નદાતા કાધિપતિ મહારાવ શ્રી સાત ખેંગારજી બહાદુરે આપના આ ચતુવી ધસંધ પ્રત્યે જે સહાનુભૂતિ બતાવી છે તે માટે અમે એ નામદારના અંત:કરણ પૂર્વક સાભાર માનીએ છીએ.
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
(રર૫) છેવટે પરમાત્માને અમારી પ્રાર્થના છે કે આપ ભાઈઓની ત્રિપુટી સંપ અને સુખમાં રહી દીર્ઘયુષ ભેગ અને ધર્મ તેમજ શાસનની પ્રભાવના કરી આત્મન્નિતિ કરી લક્ષમીને સદુપયોગકરે અને આત્માનું હિત સાધી ઉચ્ચ પ્રકારના એશ્વર્યને પ્રાપ્ત થાઓ અને ચતુર્વિધ સંઘ સાથેની આપની યાત્રા સફળ થાઓ. અસ્તુ. સવંત. ૧૯૮૩ ના મહાવદી. ૭ ગુરૂવાર.
અમે છીએ સંધના સેવકે. શા. ઠાકરશી ઘેલા કચુ દ: પિતાના શા. ઠાકરશી ઘેલા પેથાણુ શા. ઠાકરશી ઘેલા શા. હીરજી રાજપાર શા. જીવરાજ માદન શા. કાનજી ખેતશી , શા. વિરજી લાધા
આટલું જરૂર કરો !!!
૦૦૦ જીવનને નવું ચેતન આપનાર પૂર્વના મહાન પુરૂને ઇતિહાસ જાણવા તમારા ચાલુ ખરચમાંથી કરકસર કરીને પણ વરસે રૂ. ૩) જરૂર ખરચે; કારણ કે દર વરસે ૧૦૦૦ પાનાનાં ૩-૪ પુસ્તકો નીયમીત મળે છે. સૂચીપત્ર મંગાવે.
લખા–જૈન સસ્તી વાંચનમાળા,
રાધનપુરી બજાર-ભાવનગર,
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૨૬)
(૬)
ॐ नमः परमात्मने શ્રી અણહિલપુર પત્તન-પાટણના કચ્છ દેશની યાત્રાર્થે નીકળેલ શ્રી સંઘના સંધપતિ શ્રીમાન નગીનદાસ ભાઈ કરમચંદને શ્રી કચછી વિશા ઓશવાળ
બાવન ગામ જૈન જ્ઞાતિ તરફથી લાભ અભિનંદન પત્ર. શુભ रत्नानामिव रोहणक्षितिधरः खंतारकाणामिव । स्वर्गः कल्पमहीरुहामिवसर पंकेरुहाणामिव ॥ पाथोधिः पयसामिवेंदु महसां स्थानं गुणानामसा. 'वित्यालोच्य विरच्यतां भगवतः संघस्य पूजा विधिः ॥१॥
સમતા સાગર, દયાસાગર, નીતિનિપુણ, ધર્મ પરાયણ, ધર્મમતિ, દાનેશ્વરીનરરત્ન, નરપુંગવ, ભાગ્યશાળી, ભવ્યાત્મા, જેનકુળભૂષણ, ધર્મપ્રભાવક, શાસન ઉદ્યોતકારક સકળ સદગુણ વિભૂષિત, પુણ્યપવિત્ર, ધર્માત્મા શ્રીમાન શેઠજી સાહેબ શ્રીયુત નગીનદાસભાઈ કરમચંદ, શ્રીમાન સરૂપચંદભાઈ તથા મણીલાલભાઈ ! માન્યવર સાહેબ, - ભલે પધારે અમારા મેંઘેરા મહેમાન,
મેંઘેરા મહેમાન અમારા મનગમતા મહેમાન
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૨૭) અમારા મનગમતા મહેમાન, કહોને તમારા શા કરીએ સન્માન શા કરીયે સમાન તમે તે અમારા દો દિનના મીજબાન. પધારે સંઘપતિ કૃપાળ, પાટણ સંઘના ભૂપાળ; આપે જીવન કયું ઉજમાળ, વર શ્રી મુક્તિ વધુ વરમાળ. * શ્રી કચ્છી વિશા ઓસવાળ બાવન ગામ જૈન જ્ઞાતિ તરફથી આપ પુણ્યશાળી વિમલ-જીવન નરરત્નને અંતરના આવકાર આપતાં આપનું સ્વાગત કરતાં અમારા હદયે હર્ષથી ઉભરાઈ રહ્યાં છે. પ્રેમના ઉમળકાઓથી દ્રવી રહ્યાં છે ચતુર્વિધ શ્રી સંઘના દર્શને અમારા જીવનને કૃતકૃત્ય માનતા અમે અમારા આનંદનું દિગ્દર્શન કઈ રીતે કરાવીએ? હૃદયમાં મચી રહેલ આનંદધુન અમે કઈ રીતે વ્યક્ત કરીએ તે અમને નથી સમજાતું, નથી કળાતું, શબ્દો અમારી પાસે નથી, ભાષા પણ નથી-“મુંગે કો ના ભયા સમજ સમજ પસ્તાય” મુક માણસ પિતાનું સ્વપ્ર બીજાને કઈ રીતે સમજાવી શકે? કઈ રીતે ચિતાર ખડે કરી શકે? આપના પવિત્ર દર્શને અમારા હૃદય સાગરમાં આનંદ લહેરીઓ જે થનથનાટ મચાવી રહી છે જે કલેલ ઉછળી રહ્યા છે તે અમે વાણી દ્વારા કઈ રીતે મૂતમંત કરી શકીએ ? લેખિની દ્વારા કઈ રીતે આળેખી શકીએ.
ભલે પધાર્યા સંઘપતિ ચિરંજી સંઘપતિ. આપને અમારા અંતરના અભિનંદન છે.
યદુકુળવંશી વિદ્વઃ શિમણું ક્ષત્રિકુળ ભૂષણ પ્રતાપી
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૨૮) મહારાજા શ્રી ખેંગારજી સવાઈ બહાદુરની શિતળ છાયા તળે રહેનાર શ્રી કચ્છી જૈન પ્રજા અનેક ગામો અનેક વિભાગમાં વહેંચાયેલ છે. વાગડ, અંજાર, વશી, કાંઠી, હાલાઈ, અબડાસા અને ચાર શહેરોમાં એ જૈન પ્રજાને મુખ્યત્વે વસવાટ છે તેમાં કઠી વિભાગમાં શ્રી વિસાઓસવાળ જ્ઞાતીનાં બાવન ગામ છે. એ બાવન ગામનું મહાજન આપની આ પવિત્ર પધરામણને અંતરથી અભિવંદે છે. | વિજયશેઠ અને વિજ્યા શેઠાણીના પતાં પગલાંથી પુનીત થયેલ શ્રી ભદ્રાવતી (ભદ્રેશ્વર) થી પશ્ચિમ વિભાગે એક કેશ ઉપર આવેલ શ્રીવડાલાથી માંડી બંદર માંડવીથી પશ્ચિમ વિભાગે સાત કોશ ઉપર આવેલ શ્રી બાડા ગામ સુધી આ જ્ઞાતિ મહાજનની વસ્તી છે. વડાલાથી બાડા ચાવીશ કેશના અંતરે છે. એ વીશ કેશના વિસ્તારમાં અમારી જ્ઞાતિના બાવન ગામે આવેલાં છે. તે બાવન ગામની સંસ્થા મહાજન તરફથી આપનું સન્માન કરતાં આપને પ્રેમની પુષ્પાંજલીઓ સમર્પતાં અમારા હૃદયે આજે આનંદમગ્ન બન્યાં છે.
ચાર હજાર જેવા વિશાળ જનસમૂહને લઈને, તેમને સમગ્ર કચ્છ અને શ્રી ગીરનારજી વગેરે તિર્થોની પવિત્ર યાત્રા કરાવવાની જે દિવ્ય વસ્તુ આપે હાથ ધરી છે–તેમને સુખરૂપ યાત્રા કરાવવાને જે પરિશ્રમ ઉઠાવ્યું છે તેના માટે અમે આપની શીલાઘા કરીએ ! વસ્તુપાળ અને તેજપાળના સમય પશ્ચાત્ ધર્મ ઉદ્યોતનાં થયેલાં આવાં દિવ્ય કાર્યો પૈકી આપનું આ કાર્ય પણ ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૨૯ )
આપશ્રીની યાત્રા, ધર્મ અને શાસનની ઉન્નતિ કરી રહી છે. આલાકુળ શિરામણી શ્રીમાન ધ્રાંગધ્રા નરેશે આપનુ ધ્રાંગધ્રામાં પધારવું થતાં જે અત્યુત્તમ સન્માન કર્યું. તેથી શાસનની બહુ શે।ભા વધી છે. ધર્મના પ્રભાવ વધ્યા છે. આપનાં પનોતાં પગલાંએ ધ્રાંગધ્રા નરેશને બહુ પવિત્ર પુણ્ય કાર્ય કરવા પ્રેરેલ છે. પોતાના રાજ્યમાં યાવચ્દ્ર દિવાકરાદરવરસે ખાર દિવસ અમારી જીવદયા પળાવવાનું તેઓશ્રીએ ફરમાન કર્યું. એ શાસનનેાન્નતિ આપના આ પવિત્ર શ્રી સઘને આભારી છે. સમગ્ર કચ્છમાં જૈન ધર્મની આજે આપના પગલાંથી અલિહારી ગવાઇ રહી છે. શાસનના ઉદ્યોત થઇ રહ્યો છે. એવા પુણ્ય કાર્ય માટે આપનાં જેટલાં સન્માન કરીએ-જેટલી સેવાઓ કરીએ તે સર્વ અલ્પજ છે.
પૂજ્ય સંઘપતિજી ! આપે તે આજે માનવ જીવનના એક અત્યુત્તમ મહાન્ લ્હાવા લીધા છે. આપના જીવનને ધન્ય છે. આપે તે માતાની કુક્ષીને શૈાભાવી છે. પિતાના કુળને અજવાળ્યુ છે. આપનું અખીલ જીવન અનેક હિત કાર્યોથી પૂર્ણ છે, જહિતાર્થે આપે અઢળક લક્ષ્મી ખરચી છે. શાસનની સેવામાં આપે લાખા રૂપીયા ખરચ્યા છે. આપને મળેલ સંપત્તિના આપે ખૂબ સય કરી પુણ્યની રાશીએ બાંધી છે.
ગરીબ ખંધુઓને સહાય આપવામાં પીડિત જનાનું કષ્ટ ટાળવામાં આપે આપની લક્ષ્મીને ખુઢ્ઢા દીલથી ચૈય
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩૦ )
કર્યો છે. આપના હૃદયની વિશાળતા અને ઉદારતા જોઇ હરકાઇ માણસથી સ્હેજે ઉચ્ચારાઈ જાય કે વિલે ? લક્ષ્મી : આપે। તા . આવા દાનેશ્વરી પુરૂષને આપજે. આપના જેવા પુનિત પુરૂષાના પગલાં અમારી ભૂમિમાં થાય એ અમારાં પણ કેટલાં સદ્ભાગ્ય ! કહ્યું છે કેઃ—
જનની જણ તાં ભકત જન, કાં દાતા કાં શૂર; નહિ તા રહેજે વાંઝણી, મત ગુમાવીશ નૂર.
એ કથન અનુસાર આપે તે આપની માતાના નામને પવિત્ર મનાવ્યુ` છે. જૈન ધમમાં આવા ઉત્તમ પુરૂષષ વિદ્યમાન છે. આપની જેવા પુણ્યાત્મા પુરૂષાની અસ્તિ છે ત્યાં લગી જૈન શાસન જયવ તુ છે. આપને પરમાત્મા અખુટ ઋદ્ધિ સિદ્ધિ સમપે અને આપશ્ના શાસનની હજીપણ દિનપ્રતિદિન સવિશેષ સેવા કરી શાસનના સર્વત્ર જય ડંકા વગડાવા એટલુ દેવાધિદેવ પાસે અનન્ય ભાવે યાચીએ છીએ.
અમારી જ્ઞાતિના મુખઇ, કલકત્તા, રંગુન, મદ્રાસ, કાલ'ખા, વગેરે પ્રદેશેામાં મુખ્યત્વે ચાખાના વ્યાપાર હાઈને તે સ્થાને અમારા બંધુઓના વસવાટ છે. તેમજ કૃષીપ્રધાન વર્ગોના કચ્છ દેશમાં વસવાટ છે. અમારા પૂર્વજો એશીયામાં વસતા હાઇ અમારી જ્ઞાતિ એશવાળના નામથી ઓળખાય છે. અમારા ખાવન ગામની જનસંખ્યા પચાસ હજાર છે. શ્રી વડાલા, ભુજપુર, ખીદડા અને કાડાય વગેરે ગામામાં અમારી સંખ્યા વિશેષ પ્રમાણમાં છે.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩૧ )
સર્વ થી મોટી સંખ્યા બીડા મુકામે હાઇ આ બીદડા ગામમાં ખાવન જ્ઞાતિ તરફથી આપ ધર્મવીરને અભિનંદન આપતાં અમારા અંત:કરણ પ્રેમની ... લાગણીઓથી ઉભરાઈ રહ્યાં છે. આપના ધર્મોનુરાગ, શ્રદ્ધા, વિવેક, વિનય, સાજન્ય, હરકેાઈને અભિનંદનીય છે; આપને ભક્તિભાવે અમારા હૃદય વદન હૈ ! આપના અને અમારા સ્નેહ સબંધ સદા અવિચ્છિન્ન તથા કાયમ રહેા એટલું ઇચ્છી, આપ આપના તમામ આપ્તજના અને ચતુર્વિધ શ્રી સ ંઘનું આરેાગ્ય કુશળ ચાહી, શ્રી સંઘની યાત્રા સફળ ઇચ્છી આપના જેવા પુનિત પુરૂષાના સ્નેહ 'પ' પુન: પુન: થવાની ભાવના સહ વીરમીએ છીએ.
મીઢડા, મા કૃષ્ણે અષ્ટમી સ. ૧૯૮૩ તા. ૨૪-૨-૧૯૨૭
}
ગુરૂવાર
શા પોપટલાલ લાલજી કાડાયા શા નરશી તેજશી ભુજપુર શા હીરજી ભવાનજી
લી અમા છીએ, સંઘના સેવકી,
શા ઠાકરશી ધેલા બીદડા શા શામજી ભવાન તુંબડી શા ટાકરશી કુંવરજી મારેઇ
એકજ
પ્રાચિન જૈન સ્તવન સંગ્રહ.
(8.0-6-0
અનેક સ્તવનાની છુઢ્ઢા ફેરવવા કરતાં આ એકજ પુસ્તકમાંથી તમને બધી સામગ્રી મળશે. વળી કામ ઘણું સુંદર, પાકુ રેશમી પુંઠુ. પૃષ્ટ ૨૭૫. લખા—જૈન સસ્તી વાંચનમાળા. રાધનપુરી બજાર—ભાવનગર.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩૨ )
( ૭ ) ॐ श्री वीतराग देवाय नमः શ્રી કચ્છ માંડવીના સધનુ` માનપત્ર, શ્રીમાન શ્રીયુત પાટણ સંઘપતિ શેઠ નગીનદાસભાઇ કરમચંદ પ્રત્યે આદરભાવ સહિત નમન.
કચ્છ માંડવી જૈન શ્વેતાંબર સમસ્ત સમુદાય તરફથી આપશ્રીનું દીર્ઘ આયુષ્ય ઇચ્છી અભિવંદન સાથે યતકિંચિત સત્કાર વચન આપ શ્રીમાન પ્રત્યે આ સમુદાયના ખરા ભાવ અને પ્રેમપૂર્ણાંક ખરા અંત:કરણની લાગણીથી રજી કરવાની અનુજ્ઞા મેળવી અમે ભાગ્યશાળી અનીશુ
શ્રીમાન શેઠજી, આપ પૂર્વના પુણ્યાનુબંધી પુણ્યના પ્રભાવે અઢળક ધનના ધણી થયા છે. પુણ્ય સામગ્રી ઘણીજ એકઠી કરી છે. આપ આ પુન્યના ઝરા સમકિત નિર્મળ કરવા અર્થે પ્રભાવિક કાય કરવા નિમિત વહેવરાવા છે એ જોઇ સને આનંદ થાય છે. આપ મેટા આડંબરથી ઘણું ખરચે કચ્છ ભૂમિમાં પધાર્યા છે. મને અનેક જીનાલયેાના પવિત્ર ધામનાં દર્શન કરવા નીકળ્યા છે. આ ભૂમિ આય છે. જેમાં ભદ્રાનગરી. ( ભદ્રેશ્વર ) જેવું પુરાણુ પવિત્ર છનાલયાનુ સ્થળ કેવળી મહાવીર પ્રભુએ ચાતુર્માસ રહી. પવિત્ર કર્યું છે. આ દેશ યદુવંશી-આય વંશી મહારાજાએથી સુરક્ષિત છે, અને ઘણા ઘણા પવિત્ર ધામાના તેમાં સમાવેશ છે. આપશ્રીએ કચ્છમાં પગલાં કરવા માટે ઘણું ઉચિત કાર્ય કર્યુ છે. માંડવી શહેરમાં કચ્છાષિપતિ મહારાજા પહેલા ખેંગારજીએ
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩૩ )
સંવત ૧૬૦૫માં વસાવ્યું અને લગભગ ચારસે વરસનું જીતુ શહેર અને ધનાઢય અ ંદર છે. વેપારનું સારૂ' મથક છે. અહીં જેનામાં ઘણા ઘણા પુણ્યશાળી પુરૂષષ થયા તેમાં રોઢ ગલાલચંદ્ર માનસ ંગ તથા શેઠ શામજી પદમશીએ કેસરીયાજીના સંઘ કાઢેલા. પુરાણા વખતમાં વસ્તુપાળ તેજપાળે સ ધજાત્રાએ કરી નામ અમર કર્યા છે. આ અર્વાચીન કાળમાં આપે અહીં પધારી કચ્છ ભુમિના પવિત્ર ધામેામાં ફરી સાથે સાથે અનેક સાધુજી તથા સાધવીજીએને સહાયકારી થઈ શ્રાવક શ્રાવિકાઆને પુન્ય કરણી કરાવતા આવેા છે. એ તમાને ધન્ય છે. તમારા માતા પિતાને પણ ધન્ય છે.
શ્રીમાન શેઠજી ! ફરી તમારૂ દીર્ઘાયુષ્ય ઈચ્છી જે પુણ્ય કાર્ય કરવા નીકળ્યા છે તે સફળ કરી આપ મેાક્ષને પંથે ચઢા એવું અમે નમન સાથે કહી આ સત્કાર પત્રિકા આપશ્રીના ચરણમાં એનાયત કરીયે છીયે.
સ. ૧૯૮૩ના માહ વદ ૧૩ ને વાર ભામ.
શા. ધરમ, સાકરચંદ ચેતા પરશાતમ અમરશી સંઘવી માણેકચંદ પાસવીર શા. શામજી પદમશી ગાપાળજી પરાતમ હું સરાજ કચરાભાઈ શા. દામજી હરજી શા. વીકમશી રાઘવજી
શા. વાઘજી દેવરાજ
ા વર્લભજી ભગવાનજી
શા. દેવશી ધરમશી શા. અનેાષચંદ્દે શામજી શા, કેશવજી ડુંગરશી શા. પીતાંબર શાંતિદાસ શા. દામજી વચ્છરાજ શા. ખુશાલ મુળચંદ શા કચરા માનજી મેતા પીતાંબર સેજપાલ ભડારી જસરાજ રાજપાલ શા. શીવરાજ ખેમચંદ શા. સાકરચંદ્દે શવરાજ
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૪)
(૮). શ્રીમાન શેઠ ગોકળદાસ તેજપાળની હાઈસ્કુલનું
માનપત્ર-માંડવી, શેઠજી સાહેબ શ્રીયુત શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ અને અન્ય
સંઘવીઓની સેવામાં. અમો શ્રી કચ્છ-માંડવીની શ્રીમાન શેઠગોકળદાસ તેજપાલની હાઈસ્કૂલના શિક્ષકે તથા વિદ્યાથીઓ આપશેઠ સાહેબનું ખરા અંતઃકરણ પૂર્વક સન્માન કરીયે છીયે. આપની ઉદારતા જગજાહેર છે. આપની મહાન સખાવતની કીત્તી દશે દિશાએમાં પ્રસરી રહી છે. આપ જેવા ઉદાર મહાન તેજસ્વી પ્રતિનીધી મેળવવામાં વણિક કેમ સદ્ભાગ્યશાળી થઈ છે, જગન્નિયંતાએ આપને લક્ષમી બક્ષી છે તે ચંચળ લક્ષ્મીને સદ્દવ્યય આ મહાન સંઘ શહેનશાહ બાદશાહની છાવણી જે કાઢી તમે એ તમારા કુટુંબનું નામ યાવચંદ્ર દિવાકરે અમર કર્યું છે આપે અનેક શ્રમ વેઠીને આવા સંઘમાં સ્વયમી ભાઈઓની સેવાથે નાણાને વ્યય કરી શુભ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે તે માટે અમે તમને અભિનંદન આપીયે. છીયે તમેએ અનેક પ્રવૃત્તિમાંથી ખાસ અમારે માટે તસ્વી લઈ અમારી હાઈસ્કુલની મુલાકાત લઈ અમારી વિનતિ માન્ય રાખી અને આભારી કર્યો છે. આપની કચછની મુસાફરી સુખરૂપ નીવડે એજ પ્રભુ પ્રત્યે પ્રાર્થના છે.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૫ )
( ૯)
શ્રી કચ્છી વીશા આસવાળ જૈન બાળાશ્રમ કચ્છ ડુમરાનું માનપત્ર.
શ્રીમાન પાપકારી સંકલ સદ્ગુણગણાલંકૃત સુશ્રાવક શેઠ નગીનદાસભાઇ કરમચંદ્રની પવિત્ર સેવામાં
શ્રી કચ્છી વીશા એસવાળ જૈન માળાશ્રમના કાર્યવાહકો તરફથી આપ મહાશય શ્રી કચ્છના તીર્થોમાં દર્શોન કરવાં શ્રી રાજશાહી સંઘ લઇ પધારતાં અમારા નાનકડા ડુમરા ગામને પાવન કરેલ છે, તે શુભ પ્રસંગની યાદી તરીકે આ નમ્ર માનપત્ર આપશ્રીને અર્પણ કરતાં અમેને અત્યંત આન થાય છે.
શેઠજી, આપશ્રીએ આ દરેક પ્રકારની સગવડા તથા સાધના સાથેના જેવા વિશાળ સંઘ કાઢ્યો છે. એવા સ ંધ અમારી કચ્છ ભૂમમાં કદી પણ આવેલ નહિ હાય. આપે આ સંઘ કાઢી આપણા જૈન ધર્મના પ્રભાવ મતાન્યા છે. અને આપણે શ્રાવકા પેાતાના ધર્મ માટે શું નથી કરી શકતા તે સકળ સૃષ્ટિને પ્રત્યક્ષ મતાવી આપ્યું છે. આપના આવા ધર્મ પ્રત્યેના પ્રેમ જોઇ અમે આપને અંત:કરણ પૂર્વક ધન્યવાદ આપીયે છીયે. આપશ્રી વિદ્યાવિલાસી છે. તેથી આપના તરફથી બાળાશ્રમ કન્યાશાળા તેમજ બીજી ઘણી સસ્થાઓ ખાલવામાં
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૧૬) આવી છે. અને ઘણીને આપ ઉત્તેજન આપતા રહે છે. તેમજ અનેક વિદ્યાવિલાસીઓને વિદ્યાની વૃદ્ધિ માટે વિવિધ રીતે ગુસ તેમજ પ્રસિદ્ધપણે આશ્રય આપી તેમનું જીવન સાર્થક કરતા રહે છે. એવી એવી અનેક બાબતે માટે આપશ્રીની જેટલી પ્રશંસા કરીયે તેટલી થેડીજ છે.
આપશ્રીએ આપના સત્કાર્યથી આપની જ્ઞાતિને અને આપના દેશનેજ દીપાવેલ છે એમ નથી, પણ સમસ્ત જેના કેમની કીતીને ઉજવળ કરી છે. જે અખિલ ભારતવર્ષના જેને માટે અભિમાન લેવા જોગ છે.
આપ શ્રીમંત હોવા છતાં સાદા અને નમ્ર છે તે સોનામાં સુગંધ ભળવા જેવું છે. અને આપના જેવા અનેક નરરત્ન અમારી ભારત ભૂમિમાં અવતરે એવી અમારી પ્રાર્થના છે. અમે જ્યારે આપના દર્શન કરીયે છીયે અને આપના સત્કર્મો વિષે સાંભળીયે છીયે ત્યારે અમને અમારા દેશમાં થયેલ પ્રાતઃસ્મરણીય પરોપકારી શેઠ જગડુશાના દયાનાં સત્કાર્યો યાદ આવે છે. અને આપ બીજાજ જગડુશા છે એ અમને ભાસ થાય છે. " આપને આ શુભ પ્રવાસ માટે અભિનંદન આપીયે છીયે અને આ પ્રવાસ આપ સુખરૂપ અને નિર્વિને પસાર કરે એવું ઈચ્છીયે છીયે. - છેવટે આપને પરમાત્મા દીઘાયુ અર્પે અને આવાં દેશોદ્ધારક અનેક સત્કાર્યો કરવા વધારે ને વધારે શક્તિમાન
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૩૭ )
એવી અભિલાષા રાખી વિરમીયે છીયે.
શા. ખીમજી શામજી દેવરાજ. શા. ઉમરસી કચરા
શા. લાલજી ભારમલ
પ્રમુખ.
} ઉપપ્રમુખો. શા. રતનશી મુળજી
શા. પાચુભાઇ મણશી લખમસી } . સેક્રેટરીઓ.
શા, વેલજી પાલણ
ગાવીંદજી ગા. સુંદરદાસ
કાનજી દેવજી ભગત
શા. મુળજી હીરજી શા વેલજી મુળજી સા. વેલજી જેવત શા લાલજી ડુંગરથી શાહીસી માલશી
શાળાપયેાગી સીરીઝ તૈયાર કરી છે. સારૂં, અક્ષર મેટા અને શુદ્ધ
સાનકલના
દેવસીરાઇ પ્રતિક્રમણુ ૦-૩-૦ પંચપ્રતિક્રમણ પોકેટ −૮-૦ રત્નાકર પચ્ચીશી ૦-૦-૯
—૩ ખાસ શાળાઓ માટે —
}
શ્રી વ્યવસ્થાપક કમિટીના મેમ્બસ
ور
""
સ્ટીઓ.
સુપ્રીન્ટેન્ડન્ટ. મેનેજર.
ભાવે સસ્તા, કામ
૧૫-૦-૦
૪૫-૦-૦
૩-૦-૦
સીવાય ખાળાને વ’ચાવવા જેવાં ઉત્તમ ચરિત્રા ઘણી જાતનાં છે, લખા:—જૈન સસ્તી વાંચનમાળા–ભાવનગર.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત
(૨૩૮) ' (૧૦) શ્રી કચ્છ-ભુજની દશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિનું માનપત્ર. તો મળવંત દંદ્ર માહિતા,
સિરિતા आचार्या जिनशासनोन्नतिकराः पूज्या उपाध्यायकाः श्री सिद्धान्त सुपाठका मुनिवरा रत्नत्रयाराधका, पञ्चैते परमेष्ठिनं प्रतिदिनं कुर्वन्तु वो मङ्गलम् ॥ १ ।।
કચ્છના પાયતખ્ત શ્રી ભુજનગરની શ્રી દશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિ સમસ્ત તરફથી શ્રી દશાશ્રીમાળી વંશવિભૂષક શ્રીમાન દાનવીર શેઠ નગીનદાસભાઈ કરમચંદભાઈને આ પ્રસંગે માનપત્ર આપતાં આનંદ થાય છે. તેઓશ્રીએ ગુર્જર દેશના મૌલીમણિસમ શ્રી અણહિલપુર પાટણથી શ્રી કચ્છદેશમાં તીર્થયાત્રા પ્રસંગે પધારી ગામેગામના સહધમી બંધુઓ તથા જ્ઞાતિબંધુઓને જે અલભ્ય લાભ આપે છે તે આ જીંદગીમાં કદી ભુલાય તેવું નથી. તેઓશ્રીની ધર્મવૃત્તિ તથા પરમાર્થવૃત્તિને ધડો કદાચ ભવિષ્યમાં અન્ય વ્યક્તિઓ લે, એ બનવા જોગ છે. પરંતુ તેને પણ સુયશ તે માનવંતા શેઠ નગીનદાસભાઈને જ ઘટે છે. સેંકડો વર્ષોથી જે દ્રશ્ય આ દેશે નીહાળેલ કે સાંભળેલ નહિ તેને સાક્ષાત્કાર શેઠશ્રી નગીનદાસભાઈએ કરાવ્યો છે. તેથી એક સહધમીબંધુ તરીકે તથા જ્ઞાતિબંધુ તરીકે વિશેષ મગરૂરી લેવાને સુયોગ પ્રાપ્ત થયેલ છે. જો કે આ પ્રસંગે આપની સેવાને જેટ લાભ લઈએ; એટલે
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૩૯ ) એ જ છે. પરંતુ અત્રેની આપણું જ્ઞાતિ કેમ બહુ જ અલ્પ પ્રમાણમાં હોવાથી વિશેષ કાંઈ કરી શક્યા નથી, છતાં અમારી અલ્પ સેવાને સ્વીકાર કરી જે અલભ્ય લાભ આપેલ છે તે માટે અમારે તમારો કયા શબ્દમાં ઉપકાર માને તે વર્ણવી શક્તા નથી.. " આપ સદાને માટે આવાં શુદયી કાર્યો કરતા રહે. એવા કાર્યોમાં પ્રભુ આપને અખુટ બળ અને ધન અર્પે એજ પ્રભુ પ્રાથના.
છેવટમાં આપનું તથા આપના સમસ્ત કુટુંબનું શ્રેય ઇચ્છી વીરમીએ છીએ. સં. ૧૯૮૩ ને ફાગણ વદ ૬ | લી. અમે છીએ.
ગુરૂવાર * તા. ૨૪-૩-૧૯૨૭. ઈ. તમારા જ્ઞાતિ બંધુઓ, શા. આણંદજી પીતાંબર, વીસનજી વીજપાલ,
શા. ટેકરસી પીતાંબર. હંસરાજ નાથાણી. - વચ્છરાજ ભગવાન છે. વચ્છરાજ વાઘજી. મેતીલાલ હીરાચંદ. પરશોતમ વાઘજી. માધવજી તારાચંદ.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૪૦ )
( ૧૧ )
કચ્છ-સામખીઆરી જૈન શ્વેતામ્બર સધનુ
માનપત્ર.
શ્રી અણહીલપુર પતનના નિવાસી; પુણ્યરાશી શેઠ મી કરમચંદ ઉજમચ'દના સુપુત્રા સૌજન્ય સુધાસાગર અનેક સદ્ગુણાલ કૃત શ્રાદ્ધકુલદીપક પરોપકારપરાયણ સ્વધર્મ પ્રતિપાલક શેઠજી સાહેબ શ્રીમાન્ સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઇ તથા મણીલાલભાઇની ત્રિપુટીયાગ. મુ૦ સામખીઆરી. અમે શ્રી સામખીઆરીના શ્વેતાંખર જૈન સ`ધ સમુદાય આપ ભાઈઓના શ્રી ચતુર્વિધ સંધ સાથે કચ્છ ભદ્રેશ્વરાદિ તિ યાત્રા કરી પાછા વળતા અત્રે પડાવ નાખવાથી સામખી આરીના શ્રી જૈન સંઘના અત્યંત આનંદસાથે ઘણા માનથી અમે વિનય પૂર્ણાંક આપને આવકાર આપીએ છીએ અને આપના તેમજ શ્રી સંઘના અમુલ્ય દર્શીનના અને સેવાના અલભ્ય લાભથી અમે કૃતાર્થ થયા છીએ એટલુંજ નિહ પણ આવા શુભ પ્રસંગ ઉપરાંત આપ ભાઇઓએ અસંખ્ય ધર્મના કાર્યો કરી અને જૈન ભાઈ એની ઉપર કરેલા ઉપકારાથી પ્રેરાઈને આ બહુ અલ્પ અભિનંદન પત્ર આપીએ છીએ તે સ્વીકારી લઈને અમને કૃતાર્થ કરશે!. આપ બંધુઓ પૈકી શેઠ નગીનદાસભાઇએ બહુ નાની વયમાં વિદ્યાભ્યાસ અને ધર્મ શાસ્ત્રોના અનેક પ્રકારે અભ્યાસ કર્યો છે, વિશેષ વેપારની કેળવણીમાં મુખઇ જેવા પ્રદેશમાં યુરેાપીયન જેવા વ્યાપારી
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૪૧ ) એની હરીફાઈમાં ઉતરી ઘણીજ કુશળતા બતાવી છે અને લક્ષમીદેવીની કૃપાથી ઉજમણું પાછળ તેમજ ઉદ્યોગશાળામાં વિગેરે તેમજ ગીરનારજી તેમજ તારંગાજીના છદ્વાર માટે તેમજ શ્રી ભથ્થરાદી કચ્છતિર્થની યાત્રા કરી લાખ રૂપીઆ વાપરી ચતુર્વિધ સંઘ તેમજ સ્થાનીક સંઘની અસંખ્ય પ્રકારે ભકિત કરી છે તે માટે અમે આપને આભાર માનીએ છીએ. આપ બંધુઓની ત્રીપુટી સંપ અને સુખમાં રહિ દીર્ધાયુષ્ય ભંગ અને તીર્થયાત્રા કરી ચતુર્વિધ શ્રી સંઘની સેવા કરી તમારા જીવનને ઉજવળ કરે એજ અંતરની પ્રાર્થના. સંવત ૧૯૮૩ ના ફાગણ વદી ૧૪.
એજ અમે છીએ. શ્રી સામખીઆરી સંઘના સેવકે.
આગેવાનોની સહી.
આવતી સાલમાં શું વાંચશે. વાંચનમાળાના ગ્રાહકેને દર વરસે નવીન ઇતિહાસીક પુસ્તકે નીયમિત મળે છે, તે હવે કેઈની જાણ બહાર નથી, વગર વિલંબે ગ્રાહક થવા તુરત લખો. ૧ થુલીભદ્રની નૈકા. ૩ ચિત્રસેન પદ્માવતી ૨ ચંપક શ્રેષ્ઠી કથા. ૪ , (હવે નકી થશે.)
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
(
ર)
- (૧૨)
श्री परमात्माय नमः શ્રી બેલા-રંગપર આદરણના શ્રી સંધનું માનપત્ર. પોપકારી દાનવીર ધર્મશ્રદ્ધાવંત દેવગુરૂ ભક્તિકારક સુશ્રાવક શેઠજી સાહેબ નગીનદાસ કરમચંદભાઈની
પવિત્ર સેવામાં સેકામાંયે નહિ સાંભળેલ–એ પાટણ જેટલે દૂર પ્રદેશથી છરીપાળ મહાન સંઘ કાઢી શ્રીસંખેશ્વરજી તથા શ્રી ભદ્રેશ્વરજી તથા સારા કચ્છની જાત્રા કરી શ્રી રેવતગિરિની
ત્રા કરવા આગળ વધતાં અહીં મુકામ કરી અને શ્રી સંધના દર્શન તથા ભકિતને જે લાભ આપે આપે છે તેથી અમો ઘણા હર્ષવંત થયા છીયે. અને એ હર્ષ આપશ્રીને જ આભારી છે એમ પણ કહ્યા સીવાય રહી શકતા નથી.
પાટણ જેવી જેનપુરીમાં જન્મ લઈ શ્રીમંતાઈમાં પણ ધર્મભાવનામાં જાગ્રત રહી લક્ષમીને સદ્દવ્યય કરે છે એમ આપના અનેક સત્કાર્યોથી જોઈ શક્યા છીયે તેથી આ કાર્ય જોઇને પણ અમારું અંતકરણ આપશ્રીને આ અભિનંદન પત્ર આપવા ઉલ્લસિત બન્યું છે.
આપની ધમે શ્રદ્ધામાં ઉદારવૃતિ, સાદાઈ, ઉપકાર બુદ્ધિ વિગેરે ગુણે આવી મળેલા જોઈ અમેને વિશેષ આનંદ થાય છે. .
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૪) આ બેલા ગામની બહુ નજીકમાં રંગપર તથા આદર ણા ગામે આવેલા છે. આ ત્રણે ગામને શ્રાવક-સમુદાય ઘણેજ ના હોઈ જાણે એકજ ગામમાં રહેતું હોય એવી રીતે ધર્મકાર્યમાં જોડાઈ અમારી ફરજ બજાવીયે છીયે એ મુજબ ત્રણે ગામેવાળાની યથા શકિતની અમારી આ પ્રેમ ભકિતની સ્વીકાર કરશો. .
આપસહકુટુંબ કુશળતા સાથે લાંબુ આયુષ્ય ભેગા અને લક્ષમી મેળવે વિશેષ ધર્મ સાધના કરી વિશેષ શાસગરવ વધારે અને તેમ થવામાં શાસનદેવ આપને સહાય કરે એવી અમારી અંતઃકરણની ભાવના વ્યક્ત કરી આ માનપત્ર આપને સહર્ષ અર્પણ કરીયે છીયે. તે સ્વીકારી અને આભારી કરશે. લી. બેલા (મોરબી) | બેલાના-રંગપર-આદરણ.
તા. ૮-૪–૨૭ } ચૈત્ર શુ. ૭ શુક્રવાર 5
શ્રી સંઘ. ચાલુ સાલમાં ગ્રાહકોને મળેલાં પુસ્તક. ૧ મગધરાજ શ્રેણુક પૃષ્ટ ૩૫૦ ૩ પેથડકુમાર ચરિત્ર પુષ્ટ ૨૫૦ ૨ શ્રી સ્થંભન પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ૩૫૦ ૪ માનતુંગ માનવતી , ૧૦૦
ચારે પુસ્તક ૧૦૫૦ પૃષ્ટનાં કિંમત રૂા. ૪–૧૦–૦ થાય છે તે ગ્રાહકને લવાજમના રૂા. ૩) અને પોસ્ટ ખર્ચ ૦–૧૦–૦ મળી રૂ ૩–૧૦–૦ માં મળે છે. લખો:
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા,
ભાવનગર
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૪૪ )
( ૧૩ )
શ્રી મારી જૈન સંધનું માનપત્ર.
શ્રી અણહીલપુર પાટણનિવાસી પુણ્ય પ્રભાવિક ધનિષ્ટ પરોપકારી જ્ઞાતિમ’ધુ શેઠ કરમચંદ ઉજમચંદુના સુપુત્રા રોજી સાહેબ શ્રી સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઈ તથા મણીલાલભાઇ જોગ. મુ૦ મારી.
સુત્ર મહાશય.
ચતુર્વિધ સંઘ સાથે કચ્છ તથા જુનાગઢની યાત્રા કરવા તથા કરાવવા શુભ પ્રસ’ગાનુસાર આપ ત્રણે ધર્મપરાયણ અંધુઓનુ આગમન અમારા શ્વેતાંબર દહેરાવાસી સાઇન્મેના આમત્રણથી અત્રે થતાં અમે શ્રી મેરખી દશા શ્રીમાળી વણિક જ્ઞાતિ ઘણા માન અને સવિનય અને ખરા જીગરથી આપનું સન્માન કરીયે છીયે અને દર્શનના અમુલ્ય વાલથી કૃતા થયા છીયે.
આપના સાજન્ય પરોપકાર પરાયણતા, ધર્મનિષ્ઠતા તથા ગુપ્ત દાનના જવલ'ત દષ્ટાંત શૈાભી રહ્યા છે. વિશેષ આપ બંધુઓ પૈકી શેઠ નગીનદાસભાઇયે પેાતાની નાની વયમાં ધાર્મિક અને વ્યવહારિક જ્ઞાન મેળવી સંયમ અને મનેાનિગ્રહથી ધર્મ પરાયણ વૃત્તિ પ્રાપ્ત કરી છે. “દયા ધ કા મૂલ હે ” એ કહેવત આપ ભાઇએએ લાખા રૂપીયાના
re
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૪૫ )
સખાવતથી સિદ્ધ કરી ખતાવી છે. યા ાન ઉદ્ઘારતા પરાપકારવૃત્તિ સમાનભાવના એ ગુણા આપના-જન્મસિદ્ધ હક્ક છે. આપ ત્રિપુટી અમારા જ્ઞાતિ બંધુઓને ઉપર્યુંક્ત ગુણાલંકૃત જોઈને હર્ષાવેશથી ઉભરાઇ જતી હૃદયના ઉમી આ પ્રદર્શિત કરતાં આ અભિન ંદન પત્ર અર્પણ કરીયે છીયે તે સ્વીકારી આભારી કરશેા.
આપના સઙ્ગત માતુશ્રી દીવાળીબાઇના સ્મરણાર્થે પચાસ હજાર જેવી નાદર રકમના ખર્ચે ઉદ્યોગશાળા, તથા પાંજરાપેાળ ભેાજનશાળા આદિ અનેક સસ્થાઓને સારી રકમની મદદ આપી સંગીન પાયા પર લાવી મુકેલ છે તથા કેટલાક તીર્થ ક્ષેત્રાના આપ સહાયક છે તે આપ બંધુઓની ઉદારતા અને દયાની સાબીતી આપે છે.
આપ સર્વના દર્શનના લાભ ઉપરાંત પચમહાવ્રતધારી ચારસે સાધુ સાધવીજીના અપૂર્વ દર્શનના લાભ અમને થતાં અમારા અહોભાગ્ય સમજીયે છીયે. તે માટે અહીંની શ્રી દશા શ્રીમાળી વણીક સમસ્ત જ્ઞાતિ આપના અંત:કરણ પૂર્વક આભાર માને છે. અને ઇચ્છે છે કે આપના હસ્તે આવાં ઉત્તમ ધર્મોના કાર્યો થતાં રહેા.
આ સ્થાને અમેાને જણાવતાં અત્યાનંદ થાય છે કે અમારા દયાળુ પ્રજાવત્સલ મહારાજા સાહેબના રામરાજ્યમાં અમે સવ ધામીક કાર્યોમાં સૌંપૂર્ણ રીતે સુખી છીયે. જે
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૪૬)
સમયમાં કેાસી ઝગડા તથા ધાર્મિક ઝગડાથી આપણા આર્યાવનું વાતાવરણ ઝેરી બન્યું છે તેવા સમયમાં પણ તેની ઝેરી હવા અમારા મહારાજા સાહેખના પુન્યપ્રતાપે અત્રે પેસવા પામી નથી એ અમારૂં સદ્ભાગ્ય સમજીયે છીયે.
છેવટમાં પરમકૃપાળુ પરમાત્માને અમારી પ્રાર્થના છે કે આપ ભાઇઓની ત્રીપુટી સહકુટુંબ સુખ સંપત્તિ અને આરોગ્યમાં રહી દીર્ઘાયુષ્ય ભાગવા. અનેક પ્રકારના પારમાથી ક કાર્યોમાં આપની લક્ષ્મીના સન્ધ્યય થાએ અને દીનપ્રતિદીન ઉચ્ચ અને ઉચ્ચ શ્રેણી પ્રાપ્ત કરી આત્મહીતસાધક અના અને આ ચતુર્વિધ સંધ સાથેની આપની યાત્રા નિર્વિઘ્ન સફળ થાઓ.
મારી
સ. ૧૯૮૩ ના ચૈત્ર શુ. હ રવીવાર
તા. ૧૦-૪-૨૦
વીકંમચટ્ટ અમૃતલાલ નગરસેત શ્રી મારખી દશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિ
સમસ્તની વતી.
~: હેના માટે. ~~~
દરેક વ્હેતાને આ પુસ્તક વાંચવાની ખાસ જરૂર છે.
૧ પ્રતિભાસુંદરી યાને પૂર્વકનુ પ્રામલ્ય.—કિશ. ૧-૮-૦ ગમે તેવી સુસ્ત સ્ત્રીઓપણુ આ પુસ્તકના વાંચનથી એક આદર્શ ગૃહીણી થઈ શકે છે.
૨ સદ્ગુણી સુશીલા—કિ. રૂા. ૧-૦૦૦. આ પુસ્તકના વાંચનથી સ્ત્રીઓ પતિભકિતપરાયણુ ની ગૃહમંદીર દીપાવવા સથિ વ્યવહારીક નૈતિક અને ધાર્મીક જીવન મનાવે છે.
આજેજ લખા—જૈન સસ્તી વાંચનમાળા, રાધનપુરી બજાર—ભાવનગર
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૪૭)
( ૧૪ ) ॐ श्री वीतराग देवाय नमः શ્રી ટંકારા ગામના જૈન સંઘનું માનપત્ર. * અણહીલપુર પાટણ નીવાસી પુણ્ય પ્રભાવિક ધર્મનિટ પરોપકારી ભક્તિકારક સુશ્રાવક ધર્મબંધુ શેઠ શ્રી કરમચંદ ઉજમશીભાઈના સુપુત્ર શેઠજી સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસ ભાઈ તથા મણલાલભાઇની સેવામાં સુજ્ઞ મહાશય,
ચતુર્વિધ સંઘ સાથે આપે પાટણ જેટલા દૂર પ્રદેશથી શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીના હુકમને માન દઈ શ્રી પાલીતાણાની યાત્રા કરવાનું રગે રગે માન હોવા છતાં પણ તેને ત્યાગ કરી કચ્છ-કાઠીયાવાડમાં આપણા પવિત્ર તીર્થોની યાત્રા કરવાને જે પરીશ્રમ ઉઠાવેલ છે, તેથી અમે અત્યંત હર્ષવંત થઈએ છીએ અને આપને ખરા અંત:કરણપૂર્વક ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
આ મેટો સંઘ યાત્રાએ નીકળેલ અમેએ જેએલ નથી; તેમજ છેલ્લા ૧૦૦-૨૦૦ વર્ષોમાં નીકળ્યા હોય તેવું સાંભળેલ પણ નથી. આ ચતુર્વિધ સંઘનું સન્માન ટંકારા જેવા ગામડામાં વસ્તા અમો પામર પ્રાણું શું કરી શકીએ?
- આપની સગવડ અમે કંઈ પણ સાચવી શકયા નથી તેમજ આપને યોગ્ય સન્માન પણ કાંઈ આપી શક્યા નથી, જેના માટે અમે આપની ક્ષમા ચાહીએ છીએ.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૪૮) આપે ધર્મ કાર્યો તેમજ બીજા કાર્યોમાં હજારોની સખાવત ગુપ્ત તેમજ જાહેર રીતે આપેલ છે. આપના જેવા તન, મન અને ધનને ભેગ આપનાર વીરલા કેઈક જ હશે, આપની સખાવત ભાવના તેમજ ધર્મપરાયણતા જોઈને અમે સર્વ જૈન પ્રજા અત્યંત આનંદ પામીએ છીએ અને શાસનદેવ પાસે ખરા અંત:કરણથી પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપ સહકુટુંબ પરીવાર ક્ષેમકુશળ સાથે ઘણું લાંબુ આયુષ્ય ભેગો અને વધુ લક્ષમી મેળવી વિશેષ ધર્મ કાર્યો કરે.
ચાર જેટલા સાધુ-સાધ્વીજીઓનાં દર્શનનો મહાન અમૂલ્ય લાભ અમેને આપશ્રીને લઈને મળે છે. જેથી આપનો ઉપકાર માનીએ છીએ. આ સ્થળે અમને જણાવતા અત્યાનંદ થાય છે કે અમારા દયાળુ પ્રજાવત્સલ મહારાજા સાહેબના રાજ્યમાં અમે સર્વ ધાર્મિક કાર્યોમાં સંપૂર્ણ રીતે સુખી છીએ; અને તે અમારું અહોભાગ્ય માનીએ છીએ.
અંતઃકરણની લાગણી સાથે અમારું આ “માનપત્ર” અમો આપશ્રીને સહર્ષ અર્પણ કરીએ છીએ તે સ્વીકારી લઈ અમને અમારી કરશે એવી આશા રાખીએ છીએ. * સંવત ૧૯૮૩ ના ચઈતર સુદ ૧૦ સેમવાર. ટંકારા. તા. ૧૧
લીશ્રી જૈન ટંકારા સંઘ, પુજા મનજીની સહી દાટ લીલાધર દેવચંદ
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૪૯ )
( ૧૫ ) શ્રી જામનગર જૈન સંધનું માનપત્ર. શ્રી અણહિલપુર પાટણ નિવાસી પુણ્યપ્રભાવિક ધનિષ્ટ શેઠ કરમચંદ ઉજમચંદભાઇના સુપુત્રા શેઠજી સાહેબ શ્રી સ્વરૂપચ’દભાઇ, નગીનદાસભાઇ તથા મણીલાલભાઇ જોગ. સુજ્ઞ મહાશય,
ચતુર્વિધ સંઘ સાથે ભદ્રેશ્વર તથા ગીરનારની યાત્રા કરવા તથા કરાવવા શુભ પ્રસંગાનુસાર આપ ત્રણે ધર્મપરાયણ બઆનું આગમન અમારા શ્વેતાંબર સંઘના આમંત્રણથી અત્રે થતાં અમા શ્રી જામનગરના જૈન શ્વેતામ્બર સંઘ ઘણા માન અને સવિનય ખરા જીગરથી આપનું સન્માન કરીએ છીએ અને આપના દનના અમુલ્ય લાભથી કૃતાર્થ થયા છીએ.
આપના સાજન્ય, પરોપકાર પરાયણતા, ધનિષ્ટતા તથા ગુપ્ત દાનના જવલંત દષ્ટાંતા શે।ભી રહ્યાં છે. આપ ખંધુએ પૈકી શેઠ નગીનદાસભાઈએ પોતાની નાની વયમાં ધાર્મિક અને વ્યવહારીક જ્ઞાન મેળવી સંયમ અને મનેાનિગ્રહથી ધર્મ પરાયણવૃત્તિ પ્રાપ્ત કરી છે.
આપના સઙ્ગત માતુશ્રી ઢીવાળીમાઇના નામની પાટણમાં એક ઉદ્યોગશાળા ખાલી તેમાં રૂપીઆ પચાસ હજાર જેવી માટી રકમ આપી તેમાં જ્ઞાનાભ્યાસ ઉપરાંત ભરત
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૫૦) શીવણ વિગેરે અનેક ઉદ્યોગથી સ્ત્રી જાતિપર એક મહાન ઉપકાર કર્યો છે. આ સંસ્થાને જેને અને જેનેતરના ભેદ વિનાની રાખી વહુ દુર ને ભાવ આપે સિદ્ધ કરી બતાવ્યો છે. શ્રી ગીરનારજી તથા તારંગાજી તથા ચારૂપના તીર્થના જીર્ણોદ્ધારમાં તથા પાટણની પાંજરાપોળમાં તથા હિંદુસ્તાનમાં વસતી અખીલવેતાંબર મૂર્તિપૂજકની મહાન કેળ વણની સંસ્થા શ્રી મહાવીર વિદ્યાલયમાં તથા બીજા પરેપકારી ખાતામાં મોટી રકમની સહાય આપી આપની અંદગીને કૃતાર્થ કરી છે.
આપ સવના દર્શનના લાભ ઉપરાંત પંચમહાવ્રતધારી ત્રણસો સાધુ સાધ્વીજીના અપૂર્વ દર્શનનો લાભ અમેને થતાં અમારા અહોભાગ્ય સમજીએ છીએ, તે માટે આપને અંત:કરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ અને ઈચ્છીએ છીએ કે આપના હસ્તે આવા ઉત્તમ કાર્યો થતા રહે.
આ સ્થાને અમેને જણાવતાં અતિ હર્ષ થાય છે કે અમારા પ્રતાપી-તેજસ્વી–પ્રજાવત્સલ મહારાજા જામશ્રી રણજીતસિંહજી સાહેબ બહાદુરના રામ-રાજ્યમાં અમે સર્વ ધાર્મિક કાર્યોમાં સંપૂર્ણ રીતે સુખી છીએ જે સમયમાં કોમી ઝગડાથી આપણા આવર્તનું વાતાવરણ ઝેરી બન્યું છે. તેવા સમયમાં પણ તેની ઝેરી હવા અમારા મહારાજા સાહેબના પુન્યપ્રતાપથી અત્રે પેસવા પામી નથી એ અમારૂં સદ્ભાગ્ય સમજીયે છીએ.
જામનગર, ) સં. ૧૯૮૭ના ચૈત્ર વદ ૧ | શ્રી જામનગર જૈન સંઘ,
સોમવાર,
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૫૬ )
( ૧૬ ) परोपकाराय सतां विभूतयः જામનગર શ્રી જૈન વિદ્યાર્થીભુવનનું માનપત્ર.
ઇતિહાસ મશહૂર શ્રી અણહીલપુર પત્તનના નિવાસી, શ્રીમાન પુણ્યશાલી શેઠ શ્રી કરમચ ંદ ઉજમચંદ્યના સુપુત્ર દાનવીર સખાવતે બહાદૂર, અનેક સદ્ગુણગણુ વિભૂષિત, શ્રાદ્ધકુલેાદ્દીપક કવ્ય નિષ્ઠ, પરોપકાર પરાયણ, ધર્મ ધુર ંધર શ્રેષ્ઠીવર્ય શ્રીમાન્ નગીનદાસભાઇ ચેાગ્ય.
સુ. જામનગર.
અમેા શ્રી જામનગર જૈન વિદ્યાથી ભૂવનના કાર્ય વાહુકા અને શુભેચ્છકો આપશ્રી શ્રી ચતુર્વિધ સધ સાથે કચ્છના પવિત્ર તીર્થોની યાત્રાએ જતા આપશ્રીના અત્રે પડાવ થતાં શ્રી જૈન વિદ્યાર્થી ભુવનની મુલાકાતે પધારતાં આપને ઘણાજ માન અને વિનયપૂર્વક આવકાર આપીયે છીયે, અને આપના અમુલ્ય દર્શનથી અમા પોતાને ધન્ય સમજીમે છીયે એટલુજ નહિ પરંતુ આપના સ્વહસ્તે થયેલાં અનેક ધર્મોનાં અને પાપકારનાં કાર્યો તેમજ જૈન ખંધુએ ઉપર કરેલા અનેકવિધ ઉપકારાની પર પરાથી પ્રેરાઇને આ સ્વપ અભિનંદન પત્ર આપશ્રીને સન્માન પૂર્વક આપવાની અમારી અભિલાષા પ્રદર્શિત કરીચે છીયે જેના સ્વીકાર કરી અમેાને આભારી કરવા નમ્ર વિનંતિ છે.
ખરેખર આજના દિવસ અમારે માટે ધન્ય અને મગ
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૫૨ )
લમય દિવસ છે. આજે અમારા આલ્હાદના અવિષે નથી. અમાશ આનંદની સીમા નથી, આજે અમારા હૃદયાકાશમાં તદ્દન નવીનજ ચૈતન્યની કાઇ અનેરા આનંદ ઉત્સાહ અને પ્રેમની મધુરી મધુરી છેાળા ઉછાળા મારી રહી છે. શબ્દોમાં તાકાત નથી કે તેને યથા પણ વ્યક્ત કરી શકે તાપણુ અમા એટલું તેા બેશક સમજી અને અનુભવી શકીએ છીયે કે અમારા આંગણે આજે કાઇ એક અસાધારણ પ્રભાવશાળી શ્રી શાસનાદ્યોતકર વ્યક્તિના પૂનિત પગલાં થઇ રહ્યાં છે. આજે અમાને હર્ષના પૂર્ણ ઉત્કર્ષ થાય એ તદ્દન સ્વાભાવિક છે. અમારી છાતી આજે સવા ગજ કેમ ન ઉછળે ? અમે પાતાના માટે ખરા ધન્યભાગ્ય સમજીયે છીયે અમારા હૃદયના પૂર્ણ ઉમળકાથી આજે અમે પૂજ્ય અને પવિત્ર વ્યક્તિને સુસન્માનિત કરવા અભિલાષા ધરી રહ્યા છીયે. કે જેમના શુભ કામેાની નામના સમસ્ત જૈન અને જૈનેતરકામને આજે વિસ્મય પમાડી રહ્યા છે. લક્ષ્મીના શું સર્વ્યય થઇ શકે, ભવ્યજીવાને ધર્મ પ્રત્યે અભિરૂચી કેમ વિશેષ પ્રગટે, જીવન સાફલ્યને રાજમાર્ગ શે। હાઇ શકે, વિગેરેનું જીવતુજ સુંદર હૃષ્ટાંત પુરૂ પાડનાર જેનાં નામ અને કામેાનુ ં સ્મરણ કરતાં પાતિકા પલાયનજ થઇ જાય એવા ધમ ધુરંધર, શાસનાદ્યોતકર, પુણ્ય પ્રભાવક, સુશ્રાવક શ્રેષ્ઠીવર્ય શ્રીમાન શેઠ નગીનદાસભાઈ કરમચંદભાઇને અમારા હૃદયના સંપૂર્ણ સન્માનથી વધાવીને અમે અમાને પોતાનેજ ધન્યભાગ્ય માની કૃતાર્થ થઇયે છીયે,
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૫૩) અમારા ભુવન પ્રત્યે આપશ્રીની માયાળ લાગણી પ્રથમથી જ ચાલુ છે અને અમને ખાત્રી છે કે સદાને માટે ચાલુ રહેવાની જ છે તેવી માયાળુ લાગણી માટે અમે આપશ્રીને જેટલો આભાર માનીયે તેટલે ન્યુનજ ગણાય. ' છેવટે પરમ કૃપાલુ પરમાત્મા પ્રત્યે અમારી નમ્ર ભાવે વિનંતિ છે કે સર્વદા આપના શરીરે સંપૂર્ણ આરોગ્ય, બુદ્ધિનું બાહુલ્ય, ધર્મભાવનાની પરાકાષ્ઠા અને અઢળક ધનસંપતિ સાથે દીર્ધાયુષ્ય બક્ષે અને શ્રી ચતુર્વિધ સંઘ સાથે આપની સર્વ ધર્મ યાત્રાઓ અને મને કામનાઓ ફલિત થાઓ અને પરિણામે કૈવલ્યશ્રીને પણ વરવાને મહા ભાગ્યશાલી થાઓ એમ અમે અમારા અંતઃકરણથી ઈચ્છીયે છીયે.
આ શાંતિ શાંતિ શાંતિ. જામનગર
વેરા પોપટલાલ ધારશીભાઈ સં. ૧૯૮૩ ના ચૈત્ર વદ ૧
વ્યવસ્થાપક. સોમવાર
શ્રી જૈન વિદ્યાર્થીભુવન, જામનગર, જરૂર કરવા જેવું આ પુસ્તકના સારરૂપ. શ્રી કચ્છ–ગિરનારની મહાયાત્રાને રાસ. એક નાનકડા પુસ્તકમાં ખાસ છપાવ્યો છે. રાસ અને કાવ્યના રસીકને તેમજ બહેને તે ખાસ વાંચવા જેવો હોવાથી શ્રીમંત ગ્રહસ્થાએ પ્રભાવના કરવા જેવું આ પુસ્તક છે. કિ. ૦-૧-૦સે નકલના રૂા. ૫-૦-૦
લખે–જૈન સસ્તી વાંચન માળા..
રાધનપુરી બજાર_ભાવનગર.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૫)
( ૧૭ ) ૧૭. શ્રી નવપદજી ( સિદ્ધચક્રજી) આરાધક સમાજ
જામનગર તરફથી માનપત્ર, શાસન પ્રભાવક ધમ ધુરંધર, ધર્માનુરાગી, દાનવીર, શ્રીમાન પાટણ નિવાસી શેઠજી સાહેબ શેઠ નગીનદાસભાઈ
કરમચંદ સંઘવી-જામનગર વિઘ કોડ રે કરી, કઠીન કર્મ કરે નાશ તે શ્રીનવપદ આપની, પુરે સઘળી આશ.
અમે શ્રી નવપદજી મહારાજના આરાધના માટે મળેલ આપના સ્વધર્મ બંધુઓ આપના અદ્યાપિ પર્વતના શાસનેબ્રતિનાં કાર્યોથી પ્રમાદિત થઈ આપને આ માનપત્ર આપીએ છીએ.
શ્રાદ્દવર્ય બન્યા પાટણ નિવાસી શેઠ કરમચંદ ઉજમચંદના સુપુત્ર આજે ભારતવર્ષના અનેક સ્થળોએ જૈન તેમજ જેનેતર પ્રજામાં જે શાસન પ્રભાવના ધર્મના અનેક કાર્યો કરી પ્રશંસા પામી રહેલ છે, એટલું જ નહિ પરંતુ શ્રી કચ્છ દેશમાં આવેલ શ્રી ભદ્રેશ્વરજી અને પરમ પવિત્ર શ્રી રૈવતગીરીજીને અવર્ણનીય છહરી પાળતે સંઘ કહાઢી અનેક જીને ધર્મમાં જોડી રાજા મહારાજાએથી સન્માન પામતા આજે આપને જોઈ અમે સર્વ આનંદ પામીએ છીએ.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૫) દાનેશ્વરીબંધુ! આજે આપ અને આપના વડીલબંધુ શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ અને લઘુબંધુ શેઠ મણીલાલભાઈ આજે ધર્મ માર્ગે જે દ્રવ્ય વ્યય કરી ધર્મના અનેક કાર્યો પર ઉત્સહથી કર્યા જાય છે, એ જાણી અને આપના પ્રત્યે અપૂર્વ માન પ્રગટ થાય છે. - પુન્યશાળી શેઠજી! આજે આપની પુન્યાનુબંધી પુન્યની લક્ષમી જે કાંઈ ધાર્મિક કાર્યમાં વપરાઈ ગુજરાતના ખૂણે ખાંચરે આપની જે કાંઈ યશકીર્તિ ગવરાવી રહી છે તે અને તે ઉપરાંત આપના પુન્ય ઉદયે આજે આપના આજ્ઞાપાલક પુત્રો ને આપને કુટુંબ પરિવાર અને આપની સાથે આપની ઈચ્છાનુસાર જે ધાર્મિક કાર્યોમાં સહમત થઈ રહેલ છે તે ઉપરાંત આપને તેવાજ ઉત્તમ પ્રકારને સ્નેહી-મિત્રવર્ગ મળી રહેલ છે. એ જોઈ આપની પુન્યાઈને ખ્યાલ આવે છે.
વીરધર્મ ઉપાસક! આજે આપની ધર્મ પ્રત્યેની જવલંત ભાવના, ધર્મ અને ધમીઓને જોઈ આપનું ઢળી પડતું હદય પિતાના માટે જ્ઞાનદર્શન ચારિત્ર (રત્નત્રયી) ની આરાધના કરે છે એટલું જ નહી પણ આજે હજારે અને લાખો માણસોના મુખે પ્રશંસા કરતા અને પ્રાચીન કાળના વસ્તુપાલાદિ મહાન પુરૂષના સંઘની વાનકી રૂપે કહેવાઈ રહેલ આપનો જળહળતે પુન્યવંત સંઘને અને આપના કાર્યને જોઈ અનેક જૈન તેમજ જનેતર વગે આપના કાર્યની અનુમંદનાદિ કરી કેટલાક જીવે માર્ગગામી બન્યા કેટલા પરીમિત સંસારી
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૫૬ )
અન્યા અને કેટલાક એધીબીજ સન્મુખ થયા અને પામ્યા. આ આપનું ઉત્તમાત્તમ કાર્ય જગતનાં જીવાને ધર્મ પથે વાળી રહેલ છે તે અને આજે ઠામઠામ ગરીબ, અપ ંગા અને અનાથા આપના હાથે પાષાઇ રહેલ છે તે જાણીને તેમજ પ્રભુશાસનમાં જણાવવામાં આવેલ શ્રી સાતક્ષેત્રને આપ તન, મન, ધનથી પાષણ આપી રહ્યા છે, ઉપરાંત પ્રભુ વીરનું શાસન એ મારૂ પેાતાનુ જ છે એમ માની આપ આપનું સર્વસ્વ અર્પણુ કરી લાગણીપૂર્વક હૃદય ઠલવી રહ્યા છે, એ અમે વિચારપૂર્વક જ્યારે જ્યારે અવલોકીએ છીએ; ત્યારે ત્યારે આપનાં ઉચ્ચ હૃદય અને વર્તન માટે આપના તરફ વધુને વધુ સન્માન ઉત્પન્ન કરે છે.
વિતરાગ માર્ગ રસીક ! આજે આપની ધર્મભાવના પ્રભુમા તરફના પ્રેમ, ચતુવીધ સધની ખજાવવામાં આવતી સેવા અને વ્રતમાં આગળ અને આગળ રહેવાની આપની જીજ્ઞાસા જ્ઞાન દન ચારિત્રના આરાધન માટે બતાવવામાં આવતા સદ્ભાવ આજે અવલેાકી હમે આપને કેીટીશ: ધન્યવાદ આપીએ છીએ; આ અને આ ઉપરાંત આપ અને આપનું કુટુંબ અનેક સત્કાર્યો કરી રહેલ છે. અને હજુ આથી પણુ વધુને વધુ કર્યાં જાવ એમ ઇચ્છી આપના હાથે અનેક શાસન સેવા અને પ્રભુમાંનું આરાધન થતાં પ્રાંતે સુખના ભોક્તા અનેા. એમ શ્રીનવપદજી મહારાજની સમક્ષ હૃદયપૂર્વક પ્રાર્થના કરીએ છીએ. શાસનદેવ આપના શુભ મનેરથા પૂર્ણ કરી,
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૫)
એવી શુભાશિષપૂર્વક વીરમીએ છીએ. એજ વીર સ’. ૨૪૫૩ વિ. સવત ૧૯૮૩ ચૈત્ર વદ ૧ સેામવાર. .
હમા આપના સ્વધર્મ બંધુએ;
શા ચીમનલાલ જેશ ંગભાઇ પઢવા મુંબઇ શા ઝવેરચંદ પન્નાજી બુહારી શા સવચંદ્રભાઈ કચરાભાઈ માંગરોળ શા રાયચંદભાઇ ઉગરચંદ્ર ધસઇ
શા માહનલાલ લલ્લુભાઈ ઇલાલ ( ઈડર સુબઇ )
શા પોપટલાલ રૂપચંદ સુબાડ
શા દલસુખ જાદવજી રાધનપુર શા નરશીદાસ મુળજી ભાવનગર શા નગીનદાસ ગડબડદાસ છાણી
લી. શ્રી નવપટ્ટજી આરાધક સમાજના સભ્યાના પ્રણામ.
રૂા. ૩) ના ખર્ચ દરેક જૈનખ ને કરવા જેવા છે,
કારણુ કે નૈનાનેા જ્વલંત ઇતિહાસ જાણુવાનુ` રસભરી શૈલીથી ૧૦૦૦ પાનાનાં ત્રણ ચાર પુસ્તકાથી સળેલી છે. ગ્રાહક થવા તુરત લખે સુચીપત્ર મંગાવે.— જૈન સસ્તીવાંચનમાળા.
ભાવનગર.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
'
' . '
' .
(૧૮); શ્રી જામ-કંડોરણા જૈન સંઘનું માનપત્ર પાટણ નિવાસી શ્રીયુત, શ્રીમાન શેઠશ્રી શા. કરમચંદ ઉજમચંદના સુપુત્ર શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ શેઠ નગીનદાસભાઈ
તથા મણીલાલભાઈની પવિત્ર સેવામાં. માન્યવર શ્રેષ્ઠીવર્ય,
અમે શ્રી નવાનગર સ્ટેટ તાબે શ્રી કંડારણાના શ્રી જૈન સંઘ તરફથી કંડારણથી શ્રી આદેશ્વર પ્રભુજીના દર્શન કરવા આમંત્રણ કરતા તે તકનો લાભ લઇ નીચે પ્રમાણે સાદર અમારા હદગાર જણાવવા રજા લઈએ છીએ. આપશ્રી સીધપુર–પાટણથી ચતુર્વિધ સંધને સાથે લઈ ગીરનારજીની જાત્રા કરવાને વાસ્તે નીકળતા કડેરણાના જૈન સંઘના આમંત્રણને માન આપી કડોરણા પધારવા કૃપા કરેલ છે તે * માટે આપશ્રીને અંતઃકરણ પૂર્વક ઉપકાર માનીએ છીએ. અને • ચોગ્યને યોગ્યતા મુજબ સન્માન આપવું જોઈએ તે સુત્ર અનુસાર, અમો કડેરણાના શ્રી જૈન સંઘ તરફથી આ કિંચિત માનપત્ર આપવા રજા લઈએ છીએ તે સ્વીકારવા
કૃપા કરશો.
કરણ જવાને રસ્તે બરાબર ન હોવા છતાં તથા ગરમીને વખત હોવા છતાં આપશ્રીએ કુટુંબ સહિત કડે
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૫૮) રણ પધારવા કૃપા કરી છે તે ખાતે આપશ્રીને જેટલો ઉપકાર માનીએ તેટલે ઓછો છે. . છેવટમાં અમે શ્રી પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે શ્રી પરમાત્મા આપશ્રીને આવા અનેક ઉપયોગી કાર્યો કરવામાં સહાયતા કરે તથા જેનશાસનની ઉનત્તિ કરવાના કાર્યોમાં પણ સહાયતા કરતા રહે. આપશ્રીની સહકુટુંબ દીર્ધાયુષ તથા આબાદી વધતી રહે એમ અમે શ્રી પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ. તા. ૨૬ એપ્રીલ ૧૯ર૭ સંવત ૧૯૮૩ ના ચિત્ર વદ ૧૦ ને મંગળવાર.
અમે છીએ, આપના નમ્ર સેવક 1. શ્રી કરણ જૈન સંઘ, શા. કાનજી અમરશી વીરપાલ દેવશી માઉ પ્રમાણંદ કાનજી ગોરધન રાઘવજી દેશાઈ મુળજી રૂગનાથ
ચત્રભુજ જીણા મેતા મોતીચંદ હરગોવન વકીલ ચુનીલાલ ચત્રભુજ ૯. મું. ભાઈ (હમારા બંધુ.) કરણ મામલતદાર
I
પ્રતિભાસુંદરી યાને પૂર્વ કર્મનું પ્રાબલ્ય.
દરેક બહેનને આ પુસ્તક વાંચવાની ખાસ ભલામણ છે જેનાં વાંચનથી જીવનમાં નવું ચૈતન્ય આવે છે. નલ થડી છે માટે તુરત મંગાવી લેશે. કિંમત રૂ. ૧--૦
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા–ભાવનગર,
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
( to )
(૧૯) રાજકોટના શ્રી સંધ તરફથી માનપત્ર. પરમસૌજન્યશીલ ધર્માનુરાગી, ઉદારચિત્ત શ્રી દશાશ્રીમાળી શાતિ વિભૂષણ શેઠ શ્રી સ્વરૂપચંદ કરમચંદ, નગીનદાસ
કરમચંદ તથા મણિલાલ કરમચંદ શ્રી પાટણ નિવાસી. મહદય જ્ઞાતિવત્સલ બધુએ
- શ્રી ધર્મતીર્થોની યાત્રા નિમિતે મહા સંઘ કાઢી અનેક સહધમી બંધુઓને ધર્મયાત્રાની અને કામના પૂર્ણ કરવાને યોગ અને અવકાશ આપી તથા અનેક તપોધન સાધુ સાધ્વીઓને સત્સંગ સેવી પરમાર્થ ભાવનાને વિકાસ કરવા ઉત્તમ તક આપી આપે અનુપમ પુણ્યોપાર્જન કર્યું છે, અને તે યાત્રાગમન દમ્યાન અહિંના અમારા વેતાંબર દેરાવાસી જૈન બંધુઓના આગ્રહને માન આપી શ્રી સંઘ સહિત આપે અહિં મુકામ કરી આપ જેવા મહાનુભાવ જ્ઞાતિરત્નને મળવાની તક અમને આપી છે, તેથી અમે રાજકોટ નિવાસી આપના જ્ઞાતિ જનો અમારું ધન્ય ભાગ્ય માનીએ છીએ, અને અહિં આપના આગમન પ્રસંગે અંત:કરણ પૂર્વક આપ બંધુઓને સ્વાગત આપીએ છીએ.
પરમાત્માની કૃપાથી પ્રાપ્ત થએલ ધન વિભૂતિને આપ–અમારા સુજ્ઞ જ્ઞાતિ બંધુએ આવા ધર્મકાર્યમાં સદ્વ્યય કરતા આવ્યા છે. જ્ઞાતિ બંધુઓ અને ઇતર જન
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૧)
સમાજ પ્રત્યે હમદદી દાખવી તેઓના કલ્યાણ અર્થે અનેક પ્રસ ંગાએ મુક્ત હૃદયથી આપે દ્રવ્યેાસગ કર્યો છે, અને કચે જાઓ છે; તેમજ અન્ય પ્રાણીએ પ્રતિ પણ અનુકમ્પા ભાવ રાખી તેમના હિતાર્થે પણ વારવાર નાદર ૨કમા આપી આપની વિશ્વમ ધૃત્વની સહેજ ભાવના આપ દર્શાવતા રહેા છે, તેથી આપની આ ઉદાર ચરિત અને પરમાર્થ બુદ્ધિ વાસ્તે અમે આપના જ્ઞાતિ બંધુઓને વાસ્તવિક ગર્વ થાય એ કુદરતીજ છે, અને આપ જેવા પરમ વિવેકશીલ, ધકાર્યાભિલગ્ન બંધુઓના આગમન પ્રસંગે આપને અમારાં હૃદયનું અર્ધ્ય અર્પવા અમે અતિ ઉત્સુક થઇએ એ સ્વાભાવિક છે. સુહૃદય બંધુએ ! પોષાય છતાં વિમૂલચ એ આપણા સજન જુના આદર્શ છે. દ્રવ્ય પરત્વે નિમ મતા એ આપણા સર્વ આર્ય ધર્મોના સનાતન માદેશ છે; પ્રાણિ માત્ર પરત્વે સમભાવ અને જગતના વ્યવહારમાં સર્વાંગ અહિંસા એ પણ સ` આ ધર્મનુ દાહન છે. આ સર્વે વ્યવહાર તેમજ પરમા દષ્ટિએ પરમહિતકર નીતિસૂત્રાનુ` આપના જીવનમાં સિવશેષ સંગઠન થાઓ, અને હરહમેશ જગતેની કલ્યાણુ વાંછના આપના હૃદયમાં જાગૃત રહી આપ બધુઓની અજોડ જોડી બહુ લાંબા કાળ સુધી પરમ પુરૂષાર્થ સેવી આપની તમામ પ્રકારની વિભૂતિના ઉપયોગ જગતના ધમ કા માં કરતા રહેા અને આવી રીતે પ્રાપ્ત કરેલ પુણ્યનું ફૂલ આપને અવિરત મળ્યા કરે એવી અમારી હૃદ ચની અભિલાષા છે.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
(રર) આપણા આધુનિક સમાજની ઉન્નતિને અથે હાલના સમયને ઉચિત અને કાર્યસાધક અનેક યોજનાઓ જી આપણુ જ્ઞાતિ બંધુઓ, ધર્મબંધુઓ, અને દેશ બંધુઓના ઉત્કર્ષ વાસ્તે આપ સદા સર્વદા કટીબદ્ધ રહો અને તેમનાં કલ્યાણ સાધવાની ભાવના આપના દરેક શ્વાસોચ્છવાસમાં વ્યાપ્ત રહે એવી અમારી આગ્રહ પૂર્વક વિનંતી છે. એ આપના આગમન પ્રસંગે અમે સર્વ શ્રી જગત્રિયતા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપ જેવા જ્ઞાતિ હિતચિંતક, ધમાનુરાગી જ્ઞાતરને નિરામય દીર્ધાયુષ્ય ભોગવી ઐહિક તેમજ આમુમ્બિક સુખ સંપત્તિ મેળવી તે સત્સંપત્તિને લંબ કાળ સુધી સત્કાર્યમાં વિવેક પુરસર સદ્વ્યય કરતા રહે અને આપની સર્વ શુભ મનોકામનાઓ સિદ્ધ કરે–તિરામ
શ્રી રાજકેટ ) ટી. આપના ગુણાનુરાગી , સં. ૧૯૮૩ના ચૈત્ર ( .
દશાશ્રીમાળી સમસ્ત વદીપને વાર શુક. . તા. રર-૪-૨૭. | મહાજન જ્ઞાતિ બંધુઓ તરફથી. પારેખ પીતાંબર દેવરાજની સહી દગુલાબચંદ પિપટભાઈ પારેખ જાદવજી મેઘરાજની સહી દ: મનસુખ બેચર મેદી કમા વશરામની સહી : મગનલાલ ગુલાબચંદ ૬ દેશી રતનશી ગોકળની સહી : લીલાધર લખમીચંદ ટેળીયા જેરામ રવજીની સહી દર કાળીદાસ પીતાંબર
.*
* *
*
*
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૩)
(૨૦) શ્રી જેતપુરના શ્રી સંઘનું માનપત્ર, પરમ જન્યશીલ ધનુરાગી શાસનતકારક દાનવીર શેઠ શ્રી સ્વરૂપચંદભાઇ, નગીનદાસભાઈ તથા મણીલાલભાઈ શ્રી ગુજરાત પાટણ નીવાસી. મહેદય સ્વામી બંધુઓ, - શ્રી ધર્મતીર્થોની યાત્રા નિમિત્તે મેટ સંઘ કાઢી અનેક સહધમી બંધુઓને ધર્મયાત્રાની મનેકામના પૂર્ણ કરવાને
ગ અને અવકાશ આપી તથા અનેક તપોધન સાધુ સાધ્વીએના સત્સંગ સેવી પસ્માર્થ ભાવનાને વિકાસ કરવા ઉત્તમ તક આપી આપે અનુપમ પુપાર્જન કર્યું છે અને તે યાત્રાગમન દરમિયાન અહીંના અમારા જેન બંધુઓના આગ્રહને માન આપી શ્રી સંઘ તરફથી આપે અહીં મુકામ કરી આપ જેવા મહાનુભાવે શ્રી ચતુર્વિધ સંઘના દર્શન કરવાની તક અમેને આપી છે, તેથી અમે જેતપુર નિવાસી વધમી આપના જૈન બંધુઓ અમારું ધન્ય ભાગ્ય માનીયે છીયે અને અહીં આપના આગમન પ્રસંગે આપનું અંત:કરણ પુર્વક સ્વાગત કરીયે છીયે.
. પરમાત્માની કૃપાથી પ્રાપ્ત થયેલ ધનવિભૂતિને આપઅમારા સુજ્ઞ બંધુઓ આવા ધર્મ કાર્યમાં સવ્યય કરતા આવ્યા છે. તેમજ કલ્યાણ અર્થે અનેક પ્રસંગોએ છૂટે હાથે
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૬૪) આપે દ્રવ્યોત્સર્ગ કર્યો છે. અને કર્યું જાઓ છે. તેમજ અન્યપ્રાણીઓ પ્રતિ પણ અનુકમ્માભાવ રાખી તેમના હિતાર્થે પણ વારંવાર નાદર રકમ આપી આપની વિશ્વબંધુત્વની ભાવના આપ દર્શાવતા રહે છે. તેથી આપની આ ઉદારચરિત અને પરમાર્થ બુદ્ધિ વાતે અમ-આપના જેન બંધુઓને આનંદ થાય છે. અને આપ જેવા પરમ વિવેકશીલ ધર્મ કાયભિલગ્ન બંધુઓના આગમન પ્રસંગે આપને અમારા હદયનું અર્થ અર્પવા ઉત્સુક થઈએ એ સ્વાભાવિકજ છે. સહૃદય બંધુઓ ! ઘોઘાના સત્તાં જિબૂત એ આપણે સૃજન જુનો આદર્શ છે. દ્રવ્યપરત્વે નિર્મમતા એ આપણું સર્વ આર્ય ધર્મોને આદેશ છે. પ્રાણીમાત્ર પરત્વે સમભાવ અને જગતના વ્યવહારમાં સર્વાગ અહિંસા એ આપણું સર્વ આર્યધર્મોને આદેશ છે. આ સર્વ વ્યવહાર તેમજ પરમાર્થ દષ્ટિએ પરમ હિતકર નીતિસૂત્રોનું આપના જીવનમાં સવિશેષ સંગઠન થાઓ. અને હર હમેશ જગતની કલ્યાણ વાંછના આપનાં હૃદયમાં જાગ્રત રહી આપ બંધુઓની અજેડ જોડી બહુ લાંબા કાળ સુધી પરમ પુરૂષાર્થ સેવી આપની તમામ પ્રકારની વિભૂતિને ઉપગ જગતમાંના ધર્મ કાર્યમાં કરતા રહે અને આવી રીતે પ્રાપ્ત કરેલ પુણ્યનું ફળ આપને અવિરત મળ્યા કરે એવી અમારી હૃદયની અભિલાષા છે. - આપણા આધુનિક સમાજની ઉન્નતિને અર્થે હાલના સમયને ઉચિત અને કાર્યસાધક એજનાઓ જી આ
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૬૫) પના ધર્મબંધુઓ અને દેશના બંધુઓની ઉન્નતિ વાતે આપ સર્વથા કટિબદ્ધ રહે અને તેમનું કલ્યાણ સાધવાની ભાવના આપના દરેક શ્વાસોશ્વાસમાં વ્યાપ્ત રહે એવી અમારી આગ્રહપૂર્વક વિનતિ છે. .આપના આગમન પ્રસંગે અમે સર્વ શ્રી પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપ જેવા ધર્માનુરાગી બંધુ દીર્ધાયુષ્ય ભેગવી ઐહિક આમુમ્બિક સંપત્તિ મેળવી તે સંપત્તિને લાંબા કાળ સુધી સતકાર્યમાં વિવેક પુર:સર સદ્વ્યય કરતા રહે અને આપની સર્વ મનોકામના સિદ્ધ પામે.
ઈતિશમ શ્રી જેતપુર કાઠીનું ]. સં. ૧૯૮૩ ના ચે. |
લીઆપને ગુણાનુરાગી; વદ ૧૧ ને બુધવાર. તા. ૨૭-૪-૨૭
- જૈન સંઘ,
અમને યાદ રાખજો. ઉદાપન કે તેવાજ ધાર્મિક માંગલીક પ્રસંગમાં અમારું નામ જરૂર યાદ લાવશે. કારણકે તેવા પ્રસંગમાં વહેંચવા માટે અમારાં પુસ્તકે ઘણું ઓછી કિંમતે આપવામાં આવે છે. એક વખત મંગાવી ખાત્રી કરવા વિનંતિ છે. લખો – જૈન સસ્તી વાંચન માળા.
ભાવનગર
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
'(૨૬૬)
(૨૧)
श्री परमात्मने नमः શ્રી જુનાગઢ જૈન સંઘનું માનપત્રશ્રી દેવગુરૂ ભકિતકારક પુણ્ય પ્રભાવક સુશ્રાવક શેઠ સાહેબ - સરૂપચંદભાઈ નગીનદાસભાઈ તથા મણીલાલભાઈ કરમચંદ માનનીય મહદય બંધુઓ,
આ૫ પુન્યશાળી ભાઈઓની ત્રિપુટીયે આપના સ્વધમી સાધુ સાધ્વીઓ તથા શ્રાવક શ્રાવિકાઓને ચતુર્વિધ મટે સંઘ કાઢી કચ્છ કાઠીયાવાડના પ્રવાસે પગે ચાલી અનેક સ્વધમી બંધુઓને તીર્થ યાત્રાની મનેકામના પુર્ણ કરવાને અવકાશ આપી આપે અનુપમ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે. અને તે તીર્થયાત્રા નિર્વિને સુખ શાંતિથી પૂર્ણ કરી શ્રી ગીરનાર તીર્ષક્ષેત્રમાં આપશ્રી તથા સકળ સંઘના દર્શન કરવાની અમેને જે તક મળી છે તેથી અમે શહેર જીર્ણદુર્ગ ઉર્ફે જુનાગઢના મહાજન સમસ્તનું અહોભાગ્ય માનીયે છીયે, અને અહીં આપના આગમન પ્રસંગે ખરા અંતઃકરણ પૂર્વક આપ બંધુઓને સ્વાગત અપીયે છીયે. ..
આપ બંધુઓમાં શ્રીયુત શેઠશ્રી નગીનદાસ ભાઈએ -ન્હાની ઉમરમાંજ ધંધામાં જોડાઈ અં૫ સમયમાંજ આત્મબળથી આગળ વધી અને ધર્મ પરાયણ બની વ્યવહારમાં
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૭)
કુશળતા મેળવી જે દ્રવ્ય સ'પત્તિ સપાદન કરી છે એ આપ અંધુઓની પ્રમાણિકતા અને સત્યનિષ્ઠાનું પરિણામ છે.
આપ બંધુઓએ નીતિ અને પ્રમાણિકપણે મેળવેલ દ્રવ્ય સપત્તિના સદુપયોગ અનેક ધ કાર્યોમાં કર્યાં છે. અને શ્રી ધમ તિર્થયાત્રાના મ્હાટા સંઘ કાઢી જીદેંગીના અમુલ્ય લહાવા લીધેલ છે, તે જોઇ અમેાને ઘણી ખુશાલી થાય છે. અને તે માટે અમે માનપૂર્વક આપ બંધુએને ખારકબાદી આપીયે છીયે.
ܕ
શ્રી પરમાત્માની કૃપાથી પ્રાપ્ત થયેલ ધનના સદ્ વ્યય થવા એ પણ એક અહેા ભાગ્યનું ચિન્હ છે. આવા ધ કાર્યોમાં સથય આપે કર્યો છે; તે ઉપરાંત જ્ઞાતિ મધુએ અને ઇતર જનસમાજ પ્રત્યે હમદદી દાખવી તેઓના કલ્યાણુ અર્થે અનેક પ્રસંગે દ્રવ્યના સદુ૫યાગ કર્યો છે. અને ક જાવ છે તેમજ અન્ય પ્રાણીઓ પ્રત્યે પણ દયાભાવ રાખી મેાટી રકમોની સખાવત કરી વિશ્વ બધુ તરીકેની ભાવના ખતાવી વિશાળ હૃદયની આપ બંધુઓએ પ્રત્યક્ષ સાખીતી આપી છે અને તેથી આપ જેવા પુણ્યશાલી અને પાપકારી અંધુઓના આગમન પ્રસંગે અમારા અ ંત:કરણની ઉછળતી ઉમીએ ખતાવવાની અમારી ફરજ સમજીયે છીયે."
૮. આત્મવત્ સર્વ ભૂતેષુ ” સિદ્ધાંતને આપ મધુઆએ આપને અને તેજ જીવનમંત્ર લક્ષમાં રાખી
'
એ સર્વાં ધર્મના મૂળ જીવનમત્ર માન્યા છે., હર હમેશ જગતની
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
કલ્યાણ વાંછના આપના હદયમાં જાગ્રત રહી. આપ બંધુ ઓની અજોડ જોડી બહુ લાંબા કાળ સુધી મહાન પુરૂષાર્થ સેવી આપ બંધુઓની તમામ પ્રકારની વિભૂતીને ઉપયોગ જગતના ધર્મકાર્યમાં કરતા રહે અને આ પ્રમાણે પ્રાપ્ત કરેલ પુણ્યનું ફળ આપને મળે એજ અમારી અભિલાષા છે.
હાલના પ્રગતીના જમાનામાં સમાજની ઉન્નતિને અર્થે સમયેચિત અને કાર્ય સાધક રીતે જુદી જુદી યોજનાઓ
છ દેશ બંધુઓના ઉત્કર્ષ વાસ્તે આપ સદા સર્વદા કહી બદ્ધ રહે અને તેમનાં કલ્યાણ માટેની ભાવના આપના અંત: કરણમાં કાયમ રાખવા વિનંતિ કરીયે છીયે. *
આપ બંધુઓએ લાંબે પ્રવાસ કરી હજારે યાત્રિકોની યાત્રાની મનોકામના પૂર્ણ કરાવી છેવટે ગીરનારજીના મહાન તીર્થમાં પધારી સુખશાંતિથી યાત્રા કરી સંઘવીનું બીરૂદ યથાર્થ ધારણ કરેલ છે. તેને માટે આપ બંધુઓને અમો ધન્યવાદ આપીયે છીયે.
છેવટ આપ બંધુઓ, ધર્માનુરાગી નરરત્ન, દીર્વાયુષ્ય ભોગવી આવા અનેક પરેપકારી કાર્ય કરતા રહે અને આપના સર્વ શુભ મને રથ સિદ્ધ થાઓ એવી અમારી પર માત્મા પાસે પ્રાથના છે
જુનાગઢ ) લી. અમે છીયે આપના ગુણાનુરાગીતા.૨-૫-૨૭] શ્રી જુનાગઢ સમસ્ત મહાજન બંધુઓ તરફથી. • ઠ માધવજી કહાનજી શેઠ નથુભાઈ કૃપારામ
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૬૯ )
શેઠ કપુરચંદ નાથાભાઈ
શેઠ પરભુદાસ હરગાર્ગીદ
શેઠ પરમાણંદ ડાસા
રોડ રણછે. સામજી વકીલ મનસુખલાલ ધરમસી
શેઠ જગજીવન હેમરાજ શેઠ નથુ લખમીચં
શેઠ પરભુદાસ ત્રીભાવનદાસ
શેઠ ગાવૈંદજી ગીરધર
શેઠ પરભુદાસ કરસનદાસ શેઠ અજપ્રસાદ મણીપ્રાસાદ વકીલ જેઠાલાલ પ્રાગજી
સેાની મુરારજી વલભજી
શેઠ હરખચંદ્ર જેચંદ
રોડ રૂગનાથ ગીરધર
શેઠ દામેાદર રૂગનાથ
દરેક જાતનાં જૈનધર્મનાં પુસ્તકા મળવાનુ વિશ્વાસપાત્ર ઠેકાણું—
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા.
રાધનપુરી બજાર–ભાવનગર
అంఅంఅంఅంఅంఅంఅంఅం
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
(ર૦)
(૨૨) શ્રી જુનાગઢમાં તીર્થમાળ પહેરાવવાના પ્રસંગે સકલ ક, સારાષ્ટ્રસંધ તરફથી અપાયેલું માનપત્ર.. પરમ સાજન્યશીલ ધર્માનુરાગી-ઉદારચિત સ્વધમી બંધુએ
શ્રાદ્ધરને શ્રીયુત સ્વરૂપચંદ કરમચંદ, નગીનદાસ
- કરમચંદ તથા મણલાલ કરમચંદ. માન્યવર મહાશય!
આપશ્રી કચ્છ ગિરનારને સંઘ કાઢી જીવનને અપૂર્વ હા લઈ આપના મહાન કાર્ય પર શિખર ચઢાવવા શ્રી રૈવતાચળની યાત્રાએ અનેક મુનિ મહાશયે, સાધ્વીએ, શ્રાવક રત્ન અને શ્રાવિકા બહેને સાથે પધાર્યા તે તકને લાભ લઈ અમે સૌરાષ્ટ્ર સકળના આપના સ્વધમી બંધુઓ આપના કાર્યને સુયશ ગાવા અને આપનું યોગ્ય આતિથ્ય કરવા ઉજમાળ થઈ રહ્યા છીએ અને આપને આ સ્થાને તીર્થમાળ પહેરવાને પ્રસંગે ગ્ય અભિનંદન આપીએ છીએ. અમારા આ હૃદયના ઉગારે આપ સ્વીકારી અમારા આનંદમાં વૃદ્ધિ કરશે.. હું અત્યારસુધીમાં કચ્છ દેશના ધવળઆકાશચુંબી શિખર વાળા ભવ્ય જૈનમંદિરને અને ખાસ કરીને શ્રી ભદ્રેશ્વરજી તીર્થને સંઘ કાઢવાને પ્રસંગ હાલમ બન્યા અમારી યાદમાં નથી. આપશ્રીએ મહા પ્રયાસ કરી, અનેક યોજનાઓ કરી, સગવડને એગ્ય પ્રબંધ કરી અતુલ ધર્માનુરાગ બતાવ્યું છે.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૭) આવડી મોટી સંખ્યામાં સાધુ સાધ્વીઓની ગ્ય વૈયાવચ્ચ કરી આપે કર્મની નિજેરા કરી છે અને શ્રાવક શ્રાવિકાની વિશાળ સંખ્યાના સુખ સગવડ અને શાંતિ માટે આપે અથાગ પરિશ્રમ સેવી મહા પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે.
આપશ્રીએ લગભગ ચાર માસ સુધી જે ચીવટ બતાવી છે તેનું વર્ણન થાય તેમ નથી. ધનસંપત્તિના વ્યયમાં આપે પાછું વાળીને જોયું નથી અને વચ્ચે આવતાં નાનાં હેટાં દરેક ગામને અનેક રીતે નવાજી આપનું સુવિખ્યાત દાય દાખવી આપ્યું છે. આપે સંખેશ્વર, ભદ્રેશ્વર આદિ મોટાં તીર્થસ્થાને અને નાનાં મોટાં ચૈત્યેની યાત્રા અને પરિપાટ કરી જીવનને સાર્થક કર્યું છે અને આખા સંઘ સમુદાયને એ બાબતમાં સવિશેષ પ્રવૃત્તિ કરવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત કરી આનંદ ઉપજાવ્યું છે તે માટે આપને સવિશેષ ધન્યવાદ ઘટે છે. - આપનું ઔદાર્ય, શાંતવૃત્તિ, નિખાલસ હૃદય, ધર્મપ્રેમ અને ગૃહસ્થને છાજતા અનેક સદગુણેને અમે તેલ કરીએ છીએ ત્યારે આપને માટે હૃદય એકજ પરિણામ રજુ કરે છે અને તે એ કે આપ જેવા શ્રાદ્ધરને ધર્મના આભૂષણે છે, ધર્મના આજ્ઞાધારક છે, ધર્મની પુષ્ટિ કરનાર છે, અને “શ્રાવક નામને સક્રિય દશાએ બતાવનાર છે. આપે થોડા વખત પહેલાં મોટા પાયા ઉપર ઉદ્યાપન મહોત્સવની રચના કરી અઢળક દ્રવ્ય શ્રી પાટણ શહેરમાં વાપર્યા પછી તુરતમાં જ આવા મહાન કાર્યમાં ગામેગામ ધન વાપરી મહાન કાર્ય ઉપાડશે એવી કઈ કલ્પના પણ ન કરી શકે અને આપે તે એ કલ્પનાને
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૭૨) પાર ઉતારી દીધી છે અને અહીં શ્રી ગીરનારના શિખર ઉપર આપના કાર્યની ધ્વજા ચઢશે એ વિચારથી અમારું હૃદય અતિ પ્રકાશિત થાય છે.
સંઘ નીકળે ત્યારથી આપેકેટલી ચિંતા કરી છે, કેટલી સગવડ કરી છે, કેટલે ધનવ્યય કર્યો છે, કેટલી ગૃહસ્થાઈ દાખવી છે અને કેટલાં કાર્યો કર્યા છે એને તે માટે ઈતિહાસ લખાય. અમે તે આ ટુંકા અભિનંદન પત્રમાં આપને અમારા પ્રેમની લાગણી બતાવવા જેટલું સામાન્ય કાર્ય કરી શક્યા છીએ.
આપની શ્રી પાટણ પાંજરાપોળ માટેની સતત ચિંતા અને વિચારણા, આપને મુંબઈ શહેરના જાહેર પ્રસંગે માં લેવાતે વખત અને આપની શાંતવૃત્તિ અમને આપના તરફ વધારે આકર્ષે છે. વ્યાપારના મેટા વ્યવસાયમાં આપ ધર્મને ભુલી ગયા તે નથીજ પણ નીતિ નિયમ સદાચાર અને ગૃહસ્થાઈ આપનાં ખાસ વ્યસને છે એ વિચારથી આપને જેટલું માન આપીએ તેટલું ઓછું છે. આપ નાની વયમાં એટલા કાર્યો બજાવી શક્યા છે કે એનું વર્ણન કરવું મુશ્કેલ છે અને એ સર્વ સાથે આપની નિરભિમાન વૃત્તિ અને જીવનની સાદાઈ જોઈએ છીએ ત્યારે લક્ષમી કેઈવાર ગ્ય ઘેર પણ વાસ કરે છે એમ અમને જરૂર લાગે છે. - આપ દીર્ધાયુષ્ય ભોગવી ન કેમના “નગીના થાઓ, નગીનાઓમાં પણ ચંદ્ર થાઓ અને પુરૂષાર્થ સાથે કને રોગ્ય સ્થાન આપનાર જૈન તત્વજ્ઞાનના કર્મના સિદ્ધાંતને બરાબર સમજી સમજાવી એમાંથી ત્યાજ્ય કર્મો તજી લાધ
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૭૩) કર્મચંદ્રના સુપુત્ર છે અને થાઓ એટલે આપનુ સંઘવી, સંઘપતિ, સંઘરક્ષક અને સાર્થવાહનું બિરૂદ ચગ્ય છે, એ રીતે આપના નામને સાર્થક કરનાર આપ આપની સંપત્તિને ધર્મમાર્ગે વ્યય કરી સુયશ વરો અને ધર્મને ઉદ્યત કરી જીવનપંથ સફળ કરો એટલું જણાવવા સાથે આપના અનુકુળ પરિવારને, આપના પુત્રો અને પત્નીને તથા આપના સાંધાને પણ અમે ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
છેવટે ધર્મધ્વજ પર કળશ ચઢાવવાને આ પવિત્ર સ્થાને આપના મંગળયશની પરિસમાપ્તિ થાય છે એમ ન સમજશે. આજની આપની પૂર્ણાહુતિથી આપ અનેક સુકૃત્ય કરી, ધર્મને
કે વગાડે એવી અંતર્શાવનારૂપ આશિષ સાથે આપને ફરીવાર અભિનંદન આપીએ છીએ. આપના યશકૃત્યની અનુમોદના કરીએ છીએ અને આવી કૃતાર્થ લક્ષ્મીના આપ પતિ થયા તે માટે અમારો અંતર પ્રમોદ દર્શાવીએ છીએ. જુનાગઢ તા. ૩ | લી. અમે છીએ; મ. સને ૧૯૨૭ ઈ આપના સ્વધર્મી બંધુઓ તરસ્થી, શાહ પ્રભુદાસ ત્રિભવનદાસ શેઠ આણંદજી પરશોત્તમ જુનાગઢ
ભાવનગર. શેઠ દેવકરણ મુળજી વંથલી. શાહ. મેઘજી ચાંપશી. પોરબંદર શાહ ખુશાલ કરમચંદ શાહ પ્રેમજી નાગરદાસ * વેરાવળે.
માંગળ. શાહ પાનાચંદ માવજી જેતપુર.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૭). ન (૨૩)
| | નમો તિ શ્રી વંથલી (સોરઠ) જૈનસંઘનું માનપત્ર ધર્મપ્રેમી શાસનદિપક પુણ્યાત્મા શ્રીમાન શેઠ્ઠી સરૂપ કરમચંદ તથા શેઠશ્રી નગીનદાસ કરમચંદ તથા શેઠ શ્રી
- મણીલાલ કરમચંદ. અમે વંથળી જેન તપગચ્છસંઘ આજના શુભ પ્રજાને આપ શ્રીમાને પ્રત્યે અમારી માન તથા ભક્તિની લાગણી દર્શાવવા આ સ્થળે ઉપસ્થિત થયા છીયે. . ઇતિહાસ પ્રસિદ્ધ અતિ પુરાતન વંથળી શહેરની જે ભૂમિ ઉપર આજના આ મંગળમય પ્રભાતે આપ પુણ્યાત્મા એ આપ શ્રીમાનનાં પોતાં પગલાં કરી, તેને ભાગ્યશાળી બનાવી છે તે ભૂમિના અમો વીરપુત્રે આ મહાન સદ્દભાગ્યનો આનંદ દર્શાવીયે છીયે. - આ તિર્થયાત્રા રૂપ મહા તપશ્ચર્યાના અનેક કઠિન તપ દીર્ઘકાળથી આચરતાં છતાં આપ શ્રીમાને એ અમુલ્ય સમયની સાથે તન-મન અને ધનના ભોગે અમારે આ ફલની પાંખડી જેટલે અલ્પ પરંતુ અંત:કરણની કમી પૂર્વેકને
પ્રેમ સત્કાર સ્વીકારવા કૃપા દર્શાવી છે. તેથી અમે સદા માટે આભારી છીયે.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૭૫ )
આશરે ચારપાંચ સૈકા થયાં સ ંઘ સહિત આવી મહાનૂ તીર્થ યાત્રા કાઇએ કરેલી જાણવામાં આવી નથી. તે આપે આવા આધુનિક સમયના પ્રવાસનાં સર્વ પ્રકારનાં સાધનાની સગવડછતાં પગે ચાલી છ’રી પાળતાં પાળતાં ચર્તુવિધ સંઘ સહિત તીર્થયાત્રા કરી તે આપ શ્રીમાનાનુ અપ્રતિમ કાર્ય જૈન ઇતિહાસમાં સુવર્ણાક્ષરે સદાને માટે અ ંકિત રહેશે.
આપ શ્રીમાના સહકુટુંબ પરિવાર દિનપ્રતિદ્ઘિન સમૃદ્ધિવાન અને પુણ્યશાળી અનેા અને આપના કુટુંબીઓ પણ આપના પગલે ચાલી ભવિષ્યમાં આવા ધર્મદ્યોતનાં કાર્ય માં પેાતાની સમૃદ્ધિના સદુપયેાગ કરો એમ ઈચ્છીયે છીયે.
અંતમાં શ્રી વીર પ્રભુના ચરણકમળમાં પડી અમા તેમનાં બાળકો પ્રાર્થના કરીયે છીયે કે આવા શુભ કાર્યોમાં તે આપને પ્રેરણા કરે અને આપને દીર્ઘાયુષ અપે વથલી સાર
1
માં. ૧૮૮૭ના ચૈત્ર વદી ૦))
આપના સહુધમી બંધુઓ. શ્રી વંથળી સારઠ જૈન તપગચ્છ સંધના સપ્રેમ જયજીને
પૂર્વાચાર્ય કૃત શ્રી પ્રાચીન જૈન સ્તવન સંગ્રહ.
ચૈત્યવતા, સ્તવના, સ્તુતિ, થાયા, સ્મરણા, છંદ, રાસ વૈરાગ્ય પો વિગેરેના એવા સુંદર સ ંગ્રહ કરવામાં આવ્યા છે કે આ એકજ પુસ્તકમાં બધી સામગ્રા મળી શકશે.
લખાઃ—જૈન સસ્તી વાંચનમાળા. રાધનપુરી મજાર-ભાવનગર.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૭૬)
(૨૪) શ્રી માંગરોળના સંઘ તરફથી માનપત્ર. મનુષ્ય કેટીના દેવાંશી શ્રેષ્ટિમ્ શ્રીયુત નગીનદાસ કરમચંદ!
જે પવિત્ર ભૂમિના રજકણ વડે આપ શ્રીમાનના મહાન આત્માએ દેવસ્વરૂપ સુજી ધન્યાત્માશેઠ કરમચંદ ઉજમચંદના કુદ્ધારક, વશદ્ધારક, જ્ઞાતિ ઉદ્ધારક, ગ્રામોદ્ધારક, શાસન પ્રભાવક, શાસન આદિ અનેક ઉચ્ચ કોટિના બીરૂદ ધારી ગુણેથી વિભૂષિત નગીનદાસ નામથી જન્મ લીધે તે પાટણપુરથી ભદ્રશ્વાદિ તીર્થસ્થાને ની ફરસના કરતાં કરતાં શ્રી ઉજજયંતગિરી પર્યત આધુનિક કાળમાં પ્રાચીન પુણ્યાત્માઓ સમાન કુમારપાળ વસ્તુપાળાદિના નામને, કાર્યોને સ્મરણમાં વારંવાર ઉભરા કરાવતા નેત્ર સમક્ષ તાજેતરને ખ્યાલ આપ, અનેક જીને મોક્ષ પાનની પગથીએ પર મુકતે, જેમાં ધર્મકલ્પવૃક્ષનાં બીજારોપણની ક્રીયા માટે જ જાણે એક હજાર વૃષભે પૃથ્વીતલને ખેડતા ચાલતા આવતા હોય, જેમાં જૈન ધર્મના જયઘોષને દશે દિશાઓમાં રેલાવવા માટે જ મોખરે દૈવી ડંકા વાગતા હોય એ રાજા મહારાજાએથી સન્માનાતે શ્રી સંઘ કાઢી ભારત વર્ષના સમગ્ર જૈન બંધુઓના હદયનું આપ પ્રત્યે ખેંચાણ કર્યું છે. - આપની ધર્મ પ્રત્યેની ઉત્કૃષ્ટ ભાવના અને ધર્મમાર્ગ, અને ધર્મભાઈઓને નીહાળી તે પ્રત્યે આપનું ઢળી પડતું
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૭૭) હૃદય, આપના અનુપમ કાર્યમાં આપના વડીલ બંધુ શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ અને લઘુબંધુ શેઠ મણીલાલભાઈની પોતાના તન-મન અને ધનવડે સામેલગીરીની, આપની પુણ્યરાશીના
ગેજ પુત્રધર્મના સર્વ ગુણેથી વિભૂષિત સુંદર પુત્રનાં આપ પ્રત્યેનાં વર્તનની તથા આપના સ્નેહી વર્ગના આપના પ્રત્યેના ઉદાર ભાવોની આપશ્રી ચર્તુવિધ સંઘ લઈ જે જે સ્થળમાં વિચર્યા છે, તે તે સ્થળે તે હોયજ, પરંતુ ઉક્ત પ્રકારની આમ્રમંજરીની વાસના તરફ રેલી રહી છે અને જેનેતર સમાજમાં કેઈ અનેરૂં ઉત્તમ કાર્ય કરી રહી છે. "
મહાશય! મર્યાદિત સ્થીતિવાળા અક્ષરદ્યુતના સાધનવડે આપના વિશાળ જીવનની રૂપરેખા આળેખવી તે અશકય છે. છતાં તે ચારિત્ર્યના મૂકભાવોથી અમારા હૃદયના ઉંડાણમાં ઉત્તમોત્તમ લાગણના તારેની ઝણેણાટી ઘણા દીવસથી સતત ઝણઝણી રહી હતી. તે આજે અનુકુળ પ્રસંગે યતકિચિત્ રૂપમાં અમે શ્રી માંગરોળનીવાસી સર્વે આપના સ્વધમી બંધુઓ આ માનપત્ર દ્વારા આપની સમક્ષ મૂકીયે છીયે.
આપના આગમન પ્રસંગે અમારી ઉગ્ર ભાવના છે કે આપ અહિક તેમજ આમુમ્બિક સંપત્તિ મેળવી આપના ભાતૃનિણ પુણ્ય બાંધ તથા આજ્ઞાંકિત પુત્ર પરીવારાદિ સહીત નિરામય દીઘયુષ્ય પ્રાપ્ત કરે.
માંગરેલ. વિક્રમાબ્દ સં. ૧૯૮૩ ના વૈશાખ શુકલ દ્વતીયા
- શ્રી માંગરોળ તપગચ્છ સંઘ, મંગળવાર.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮) -
(૨૫) | ૐ પરમાત્માને ના શ્રી માંગરોળના જૈન મંડળનું માનપત્ર. શ્રીયુત નગીનદાસ કરમચંદ સંઘવી. - ધર્મચક્રવતિ બાવીસમા તીર્થંકર બાળબ્રહ્મચારી નેમિકુમારના દિક્ષા, કેવળ અને નિવાણું કલ્યાણકના સમયે, પિતાના અંગે પ્રાપ્ત થયેલ અલભ્ય લાભની પવિત્ર રજવડે રોમાંચિત થયેલા શ્રી રૈવતાચલની યાત્રાળું ગરવી ગુજરાતના તિલકરૂપ પાટણપુરથી આપે ચતુર્વિધ સંઘ લઈ ગુજરાત-કચ્છ તેમજ રાષ્ટ્રના અનેક સ્થળોએ નિ ધર્મના ઉચ્ચતમ તત્વ રેલાવી રેળી અમારા મંગળપુર ગામે પણ માયાભર્યા પગલાં કરી અમારા હૃદયમાં અનેરો આનંદ ઉપજાવે છે.
શ્રીમાન સાહેબ! આપે આધુનિક કાળે પ્રાચીન કાળના શ્રી સંઘના યાત્રાર્થ સ્મરણે જે પુસ્તકરૂપેજ જળવાઈ રહ્યા હતા તે કાર્ય સ્થિતિમાં દ્રશ્યમાન રૂપે મૂકી જૈનધર્મને જરૂરી ઉઘાત કર્યો છે. એમ અમારૂં સચોટ માનવું છે અને જેથી પ્રેરાઈને આપના સત્કાર્યના અનુમોદનમાં અમારૂં શ્રી માંગ રેશળ જેન મંડળ આપને હૃદયના ઉંડા, અણમેલ ધર્મપ્રેમથી સમાની ભાગ્યશાળી થાય છે.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૦ )
માન્યવર મ ! અમાને વધારે આનંદ તા એથી થાય છે કે આપના વિડેલ અંધુ શેઠ સ્વરૂપચંદભાઈ તથા આપના લઘુ ખાંધવ શેઠ મણીલાલભાઇ તથા આપનાજ ગુણાની પ્રતિ કૃતિ આપના આજ્ઞાંકિત સુપુત્રા ભાઇ સેવંતીલાલ તથા ભાઈ રસીક્લાલ તથા આપના પુણ્યવતા ધર્મપત્નિ શ્રીમતી કેશરઆઇ–આ સર્વ પરિવાર પણ આપના મહદ્ કાર્ય માં સંપૂર્ણ રીતે સમત રહી આપને અનુકૂળ વતે છે. એ કાંઇ થાડા ભાગ્યાયની વાત નથી.
અમારા સ્વધમી રત્ન ! આપની સર્વેની દીન પ્રતિદીન ઐહિક તથા આસુષ્મિકસ...પત્તિમાં ચઢતી થાય એવી અમારા હૃદયની શુભેચ્છાઓ, શુભ ભાવનાઓ પૂર્વક અમે આ માનપત્ર આપને સમપી કૃતાર્થ થઈએ છીયે.
લી. અમા છીયે આપના ગુણાનુરાગી,
કેશવલાલ લીલાધર
રામદાસ નાનજી
માંગરોલ
વિક્રમાખ્ત સં. ૧૯૮૩ ના વશાખ શુકલ દ્વિતીયા મંગળવાર તા. ૩-૫-૨૦
માધવલાલ સાકરલાલ મહેતા
મકનજી કાનજી
સચ કચરાભાઇ
શ્રી માંગરોળ જૈન મંડળ
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮૦)
(૨૬)
|ૐ શ્રી આ શ્રી પાટણની જૈન દશા વણિકની ત્રણ જ્ઞાતિઓ
તરફથી અભિનન્દનપત્ર, શ્રીમાન શેઠ સંઘવી નગીનદાસ કરમચંદ પાટણ,
નમો હિરાણા એ પ્રમાણે કહી તીર્થને નમસ્કાર કરી, શ્રી જિનેશ્વરે પિતાની દેશના પ્રારંભ કરતા, એવા તીર્થ સંઘના અભ્યદયાથે આ૫ અનેકવિધ મને ર ધરાવે છે, અને આપણી જ્ઞાતિના ઉત્કર્ષ માટે સારી કાળજી રાખે છે, એ કારણે અને આપને માટે અતિ ઉચ્ચ આશાઓ રહે છે. - ગિરિરાજની યાત્રા હાલ દુર્ભાગ્યે બંધ થઈ છે તે વખતે આપે આપના બંધુઓ સહિત કચ્છના પવિત્ર ભદ્રા વતીક્ષેત્રની યાત્રા અથે એક મહાસંઘ કાઢી નિર્વિને પુણ્ય બળથી સુખરૂપ યાત્રા હજારે જેનેને કરાવી પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે અને સંઘભક્ત કચ્છી બાંધવાની સાથે પ્રેમ સહકાર સાધ્યા છે, એ એક આપના જીવનમાં એક અતિ સ્મરણીય પ્રસંગ રહેશે.
આ દેહ નશ્વર છે, અને કીર્તિ નશ્વર છે એ ખાસ દરેક સુજ્ઞ નરે ચિંતવવા યોગ્ય છે, ધર્મ એજ સત્ય છે અને આપે ન્હાની વયથી ધર્મનું જ્ઞાન મેળવી તેનું રહસ્ય બને
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૧૧ )
તેટલું અ તરના ઉંડાણમાં ઉતાર્યુ છે અને તે ધાર્મિક સંસ્કારાથી પ્રેરાઇ આપ આપનું જીવન વહન કરતા આવ્યા છે. એ જાણી અમા જ્ઞાતિ ભાઇઓને ઘણા હર્ષ થાય છે.
દાન એ ધમના ચાર પાયામાંના પ્રથમ પાયેા છે. એ સૂત્રને સ્વીકારી આપ કમાઇથી પુષ્કળ દ્રવ્ય મેળવી તેના સદપયાગ જનસમુદાયના લાભાર્થે ખરચવામાં કર્યાં છે. એક આજી સાર્વજનિક સંસ્થાઓને સ્થાપવામાં-પાષવામાં અને તેટલુ દ્રવ્ય ખચ્યું છે–દાખલા તરીકે આપના પૂજ્ય માતુશ્રી દીવાળીખાઈના નામથી શ્રાવિકા ઉદ્યોગશાળા સ્થાપી છે, શ્રાવકાની ભેાજનશાળા, ખેાડી ગ, ખાલાશ્રમને પાષી છે; બીજી માજી ઉથાપન નિમિત્તે, ગિરનારપરના પ્રસિદ્ધ વસ્તુપાળ તેજપાળના દેરાસરના ઉદ્ધારાર્થે, પાકજી કેશરીઆજી આદિ પવિત્ર તીર્થોની યાત્રા અથે, પાંજરાપેાળના નિભાવ વિગેરેમાં અને સૌથી કલશરૂપે હમણાં ઉપરોકત કચ્છ ભદ્રાવતીના તી ના સંઘ કાઢવામાં પુષ્કળ ધન ખચ્યુ છે. આ સર્વે જાહેર થયેલ સખાવતના સરવાળા સાત લાખ ઉપર જાય છે. આ ઉપરાંત ગુપ્તદાન પણ ખીજું ઘણુંચે હશે. આ રીતે સખાવતે માહુર આપ નીવડયા છે, એથી આપના પ્રત્યે સદ્ભાવ અને આદરમાનની અમારી લાગણી અતિશય ઉછળે-છે.
સદાકાળ જીવન પર્યંત આપ સખાવતના પ્રવાહ અખંડ ચાલુ રાખશે એવી આગાહી આપના ચારિત્રથી આપે આપી દીધી છે. જ્ઞાન એ એક ઉત્કૃષ્ટ દાન છે. જ્ઞાનસડારાના
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૮૨)
ઉદ્ધાર: અર્થે એક સુન્દર મકાન-જ્ઞાનાલય બાંધવા માટે જમીન લઇરાખી છેતે બધાવી આપશે, સાતે ક્ષેત્રને મુખ્યતઃ પોષનાર એવા શ્રાવકને અને જ્ઞાતિજનને સુશિક્ષિત સસ્કારી અને સુખી બનાવવા પુરૂષાથી થશેા, અને અનેકના શુભાશીવંદ લેશેા, એવી અમારી આપ પાસેથી ખાત્રીભરી આશા છે. જય થા આપની ’એમ પુકારી અમે સર્વે પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપના શુભ હસ્તે અનેક પાપકારી અને સત્યહિતકારક કાર્યો થાય, તે માટે આપને સુખ સંપત્તિ આખાદી અને ચીરાયુ પ્રાપ્ત થાઓ.
"
અમા છીએ આપના અયુધ્યેચ્છુ જ્ઞાતિજને,
શેઠ મેાહનલાલ પીતાંબરદાસ. મણીલાલ વાડીલાલ ચેાકસી શેઠ રણછેડદાસ કેવળચંદ્ર સંઘવી બાપુલાલ લલ્લુભાઇ દા. શા. જીવાચă નગીનદાસ મણીલાલ છેટાલાલ મણીઆર શેઠ લહેરૂચ'દ ઉત્તમચંદ લહેરૂચંદ્ર ચુનીલાલ કોટવાળ માહનલાલ માકમચંદ શા. ડાહ્યાભાઇ ઢાલતય દ ચુડગર વાડીલાલ લલ્લુભાઈ જગજીવન ઉત્તમચંદ મણીલાલ રતનચંદે મણીર
કાઇપણ જાતનું ઐતિહાસીક પુસ્તક પ્રગટ કરાવવાની ઈચ્છા
થાય ત્યારે અમને લખજો.
જૈન સસ્તી વાંચનમાળા.
રાધનપુરી અજાર–ભાવનગર,
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
.
( ૨૮૩)
( ૨૦ )
શ્રી પાટણ સીટ્ઝ એન્ડ ગ્રેન મર્ચન્ટ એસેાસીએશન તરફથી માનપત્ર. દાનવીર શેઠ નગીનદાસ કરમચંદભાઇ—પાટણ.
મહેરબાન શેઠ સાહેબ,
આપે આપની નાની ઉમરથી વિદ્યાભ્યાસ કરી આપના પુપિતાશ્રીની તાલીમ નીચે‘વ્યાપારમાં પડી ધન્ય ગૃહસ્થા શ્રમ શરૂ કર્યા અને કા દક્ષતા તેમજ ધાર્મિક સંસ્કારથી તેને સફલ કર્યો એ જાણી અમેાને પ્રમાદ ઉપજે છે.
• વાણિજ્યમાં લક્ષ્મી વસે છે' એ કહેવત અનુસાર આપના પુરૂષાર્થ અને પ્રારબ્ધના મળે અતિશય ધનની પ્રાપ્તિ કરી વેપારી મહાજનને આપે એક ઉંચું દ્રષ્ટાંત પુરૂ પાડયુ છે, કારણકે સ્વપરાક્રમથી શું શુ` સાધ્ય થતું નથી? સર્વ થઇ શકે.
દ્રવ્યની પ્રાપ્તિ કરવી એ એક વાત છે; અને તેના સપ યોગ પરોપકારી અને પુણ્ય ખાતાઓમાં કરવા એ ત્રીજી છતાં વિરલ વાત છે. દ્રવ્યની ગતિ સામાન્ય રીતે દાન, ભાગ, અને નાશ એવા ત્રણ પ્રકારે થાય છે. આપે તે ત્રણ પ્રકારમાં સૌથી ઉંચા એવા દાનના પ્રકારમાં લક્ષ્મીના ઉપયોગ કર્યા છે અને એક ‘ દાનવીર ’ તરીકે પ્રસિદ્ધિ મેળવી છે એ કાઇ વિરલાનેજ સાંપડે છે. આપ દાતા હોવા ઉપરાંત પ્રભુભક્ત અને સાહસિક વ્યાપારી હાવાથી આપને માટે યથાર્થ પણે કહી શકાય તેમ છે કે • જનની જણ તા ભકતજન કાં ઢાતા કાં શૂર ’ એ રીતે આપે આપના જન્મ સાર્થક કર્યાં છે.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮૪) આપે કરેલી સખાવતે પ્રસિદ્ધ છે જેમ લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થતી ગઈ, તેમ તેમ મનમાં ઉલ્લાસ સારાં ધર્મનાં કાર્યો કરવા પ્રત્યે વધતા ગયા, અને તદનુસાર લેકેપગી ખાતાંઓમાં જેવાં કે જીવદયા, જ્ઞાને દ્ધાર, તીર્થયાત્રા, તપનું ઉદ્યાન, કેળવણુ વગેરે અનેક ક્ષેત્રમાં છૂટે હાથે દ્રવ્ય ખર્ચ ગયા છે અને હજુ પણ વિશેષ અતિ ઉમદા અને જનહિતકારક માર્ગે દ્રવ્યનું દાન કરવાના ભવ્ય મનોરથ ધરાવે છે એ અમે વેપારી લેકેને આપના જીવનમાંથી ખાસ ધડે લેવા જેવી બીના છે.
તાજેતરમાં આપે પાંચ હજાર માનવીઓને સંઘ પગ રસ્તે ઠેઠ કચ્છના ભદ્રેશ્વર તીર્થમાં લઈ જઈ સંઘની ભકિતમાં પુષ્કળ દ્રવ્યો વ્યય કરી “સંઘપતિ” તરીકેનું પવિત્ર પદ મેળવ્યું છે.
ઉપરના આપના સગુણોથી પ્રેરાઈ અનેક સ્થળોના. સંઘએ અને મંડળીઓએ માનપત્ર આપેલ છે અને અમે પણ આ માનપત્ર આપવા પ્રેરાયા છીએ. એ માનપત્ર આપને આપવા સાથે અમો પરમાત્મા પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપ સદાકાળ શ્રીમંત સખી વેપારી તરીકે લાંબુ આયુષ્ય ભોગવી અનેક પુણ્યવંતા સત્કાર્યો કરે તથાસ્તુ
અમે છીએ. આપના ગુણાનુરાગી, પાટણ તા. ૨૦-૫-૨૭. શ્રી પાટણ સીડઝ ગ્રેન એસસી
એ એશન તરફથી. ભાણસાલી મણીલાલ જેચંદ સંઘવી લહેરચંદ સ્વરૂપચંદ સેક્રેટરી.
પ્રમુખ.
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮૫)
(૨૮)
સીઝ મરચંટસ, કેન સીડઝ, અને કમશીયલ એસોસી
એશન તરફથી અપાયેલ માનપત્ર
શેઠશ્રી નગીનદાસ કરમચંદ. મહાશય,
ભદ્રેશ્વર વિગેરે કચ્છના વિકટ રસ્તાને વીંધી આપે અનગળ ધન ખરચી સંઘ કાઢ્યો અને એ વેરાન જેવા જણાતા કચ્છના રણમાં જંગલમાં મંગલ કરી ચારેક માસના પર્યટનને અંતે આપ સુખરૂપ પાછા ફર્યા તેના શુભ સંસ્મરણ નિમિત્તે નીચેની ત્રણે એસેસીએશન તરફથી આપને આવકાર તથા અભિનંદન આપતાં અમને આનંદ થાય છે.
અમે માનીએ છીએ કે ભદ્રેશ્વરના સંઘ દ્વારા જેના જનતાના ભદ્ર એટલે કલ્યાણ પંથમાં પુણ્યના પુપની આપે ફુલવાડી ખીલવી છે. અને આપની સમસ્ત વેતાંબરી કેમમાં ચંદ્રિકા જેવી વેત કીર્તિને સંપાદન કરી છે. ..
આપણું પુરાણપવિત્ર ભારતવર્ષને અડેલ આધારસ્થંભ ધર્મ છે અને ધર્મના એ વિશિષ્ટતથી આપનું જ્વલંત જીવન ઓતપ્રેત છે. સંઘના આપ સંઘવી થયા. તે ઉપરાંત પ્રસંગોપાત આપના તરફથી થયેલાં ઉજમણ, અને સાર્વજનિક તેમજ ધર્માદા સંસ્થાઓને સખાવતે રૂપે
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૮૬)
દીધેલું પાંચેક લાખ રૂપીઆ જેટલું પ્રશસ્ત પિષણ આપની દીલાવર ધર્મવૃત્તિના ઉજવળ ઉદાહરણ રૂપ છે. એ રીતે લક્ષમી સંપાદન કરી આવા સુંદર કાર્યમાં તેને સદુપયેગ કરનાર સજજને વિરલ હોય છે.
પાટણ આપનું વતન છતાં ધંધાને અંગે મુંબઈબંદરને નિવાસસ્થાન બનાવી મુંબઈ અને અન્ય સ્થળોની વેપારી આલમની બહોળી વસ્તીમાં આપે જે ચાહ અને ચિત્ત છતી લીધાં છે. તે આપના માયાળુ મીલનસાર સ્વભાવની સુંદર પ્રતીતિ કરાવે છે.
આપ “અમદાવાદ સીડઝમર્ચન્ટ એસોસીએશન”ના એક ભાસ્પદ સભ્ય અને મતદાર હઈ સદરહુ સંસ્થા આપને માટે ગૌરવશીલ છે.
ધાર્મિક ધગશ, નિર્મળ ન્યાયવૃત્તિ, અને પવિત્ર નીતિપરાયણતા આદિ આપના અનેક ગુણોથી આકર્ષાઈ ઉપર દશાવેલા માંગલીક પ્રસંગના એક શુભ સ્મરણ તરીકે આપને
નેહપૂર્વક માનપત્ર સમર્પણ કરીયે છીયે અને આપનું દીઘાયુ ઈચ્છીએ છીએ.
અમે છીએ,
સીડઝ મરચંટ એસોસીએશન. અમદાવાદ, કેટન સીડઝ એસેસીએશન. તા. ૧૨-૫-૨૭ ( કમર્શિયલ એસાસાએશનના સભ્ય.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮૭)
( ૨૯ )
।। ૐ શ્રી પરમામને નનઃ ।। શ્રી મુંબઇના જૈન સંધનું માનપત્ર.
સદ્ગુણાલ કૃત શ્રીમાન,
શેઠ નગીનદાસ કરમચ'દ.
આ કલીકાલમાં અશકય મનાય એવા અને ભૂતકાલના ઇતિહાસની જાણે સાક્ષી પુરતા હાય એવા ધર્મપુર ધર વસ્તુપાળ તેજપાળના સંઘાને યાદ દેવરાવે તેવા મહાન સંધ કાઢી શ્રી કચ્છ દેશમાં આવેલ ભદ્રેશ્વરજી આદિ અનેક પ્રાચીન તીર્થ સ્થાનાના લાભ લઈ હાલમાં આપ પાછા ફર્યો છે. તે શુભ નિમિત્તે આપને અભિનંદન આપતાં અમે ધી ગુજરાતી વેપારીઓની મંડળીના સભાસા તથા દલાલાને અત્યંત આનંદ થાય છે.
આપણા પરમપૂનિત ભારતવર્ષની સ ંસ્કૃતિ અતિ પ્રાચીન હાઇ તેના આધારસ્થભ ધર્મ છે. દેશકાલાનુસાર ધમનાં આ વિશિષ્ટ તત્ત્વા જ્યારે ભુલાતાં જાય છે તેવા સમયમાં વેપારની મેાટી પ્રવૃત્તિમાં પડેલા ગૃહસ્થને માટે અશય ગણાય તેવી રીતે ચારસા જેટલી માટી સંખ્યાના સાધુ સાધ્વીએ અને ચાર હજાર જેટલા શ્રાવક શ્રાવિકાઓને પુરતા અઢાબસ્ત સાથે કચ્છ દેશ જેવા કઠણ પ્રદેશમાં દરેક પ્રકારની સગવડ સાથે ચાર ચાર માસ સુધી યાત્રા કરાવી અલભ્ય
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૮૮) લાભ આપી આપના જીવનમાં વ્યવહાર અને ધર્મ ઓતપ્રેત રહેલાં છે તે બતાવી આપ્યું છે. જેમ કે મને જ નહિ પરંતુ દરેક હીંદીને અનુકરણ કરવા લાયક બીના છે. તેને અમે અભિમાન અને ગૌરવ સાથે સ્વીકાર કરીએ છીએ.
સત્યયુગને શોભાવે તેવા જેન પ્રજાના ભદ્ર એટલે કલ્યાણના પુણ્યપંથને ખીલવે એવા આ સંઘ નિમિત્તે આપે અનગંળ દ્રવ્ય ખરચ્યું, તે ઉપરાંત પ્રસંગોપાત આપના તરફથી થયેલાં ઉજમણુમાં અને પાંજરાપોળ, પાઠશાળા અને એવી બીજી સાર્વજનીક સંસ્થાઓને આપે પાંચેક લાખ જેટલી ભારે સખાવતે કરી છે. આ કળીયુગમાં લક્ષ્મી સંપાદન કરનાર ઘણું હોય છે પરંતુ સવ્યય કરનાર વીરલ વ્યકિતએ જવલ્લે જ મળી આવે છે, આપે તે આપણે દેશા કહેવત પ્રમાણે “જેવું કમાવી જાણ્યું તેવું જ વાપરી જાણ્યું છે.” આપની આ શુભ વૃત્તિઓ ખરેખર આદરણીય છે.
શ્રી ગુજરાતી વેપારીઓની આ મંડળીના આપ એક શોભાસ્પદ સભ્ય હોઈ સંસ્થા આપના માટે મગરૂબ છે. ઘણા વર્ષો સુધી આપે સંસ્થાના ઓનરરી સેક્રેટરી તરીકે કીમતી સેવા કરી છે અને આજ પર્યતની સંસ્થાના પ્રેસીડેન્ટ તરીકેની નિસ્વાર્થ સેવા અમે સર્વે વેપારીઓને જાણીતી છે. એસોસીએશનમાં પ્રસંગોપાત ઘણાએ મુશ્કેલ પ્રસંગે ઉભા થયા હશે પરંતુ આપની કુનેહ અને વિચારશીલ બુદ્ધિથી તેવી મુશ્કેલીઓને હઠાવી એસોસીએશનના મોભાને સાચવ્યો
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૮૯ )
આ ઉપરાંત આપે આપના શાંત, માયાળુ અને મિલનસાર સ્વભાવથી આ સ ંસ્થા અને બહારની વેપારી આલમની પ્રીતિ અને માને સપાદન કર્યાં છે. આપના જેવી પ્રભાવશાળી વ્યક્તિથી સ ંસ્થા ગૈારવ ધરાવે છે.
આવી ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ, સસ્થાની કરેલી સેવાઓ અને આપના ખીજા અનેક ગુણેાથી આકર્ષાઇ આર ંભે દર્શાવેલા માંગલીક પ્રસ`ગના એક શુભસ્મરણુ તરીકે આપને સ્નેહપૂર્ણાંક માનપત્ર સમર્પણ કરીએ છીએ કે ભવિષ્યમાં આપ દ્રવ્ય, જ્ઞાન, બુદ્ધિ, અને પ્રતિષ્ઠાના ચાળે દેશ અને ધમની ઉન્નતિનાં આવાં ઘણાં કાર્યો કરે.
સુબઇ.
તા. ૫ મી જુન ૧૯૨૭
}
અમ્મા છીએ, મુખકના ગુજરાતી વેપારીઓની મંડળીના
સભાસદો અને દલાલા.
આ સિવાય વેરાવળ, ધારાજી વિગેરે ગામાનાં માનપત્રા પણ મળ્યાં હતાં. પરતુ સ્થળ સચને લીધે તે નથી આપી શક્યા.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ
Sા
રે.
-
પાટણ.
(૨૦) શ્રી કચ્છ વરાડીયા ગામના એક જૈનબંધુના હૃદયોગાર.
છ રાગ-મેરાના દાણ (એ ટબમાં) ગુજરાત દેશ રળીયામણેરે લાલ, સિદ્ધપુર પાટણ ગામરે,
પાટણ ગામેથી સંઘ લાવીઆરે લેલ-એ ટેક. કરમચંદ કુળ અજવાળીયું રે લોલ, સુત નગીનદાસ શેઠ, કચ્છની તે જાત્રાનિર્ણય કરી રે લોલ, સંઘ થયે તૈયાર રે; સગા સંબંધી સાથે મળ્યાંરે તેલ, જાત્રાળુ પાંચ હજાર રે, સોના ચાંદીનું દેરૂં સાથમાંરે લોલ, ચેમુખે પ્રતિમા ચારરે,
પાટણ. નેજાં નગારાં ઘોડા ઉપરે રે લોલ, હારની તબલા સારંગી સાથરે, પાટણ. ત્રણસેને પાંચ તંબુ તાણીઆરે લોલ, પડઘમ વાજાને ઝણકાર
પાટણ. મેલાણની શોભા અતિ ઘણુંરે લેલ, ફરતા ફરે ચોકીદાર રે,
પાટણ. ત્રણસો સીતેર સાથે સાથ્વીરે લેલ, એંસીને પાંચ મુનિરાજ રે,
પાટણ,
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૯૧)
પાટણ
પાટણ
પાટણ
છસો બળદીઆના ગાડાં આશરે રે લોલ, બાકી બીજા પાયદળ અસ્વાર, પાટણ બે બે સગરામ ગાડી સંઘમાં રે લોલ, સંઘપતિ બેસે મેટરમાંહે રે, પાટણ. ત્રણ ત્રણ બળદીઆના ગાડાં સંઘમાંરે લોલ, માલ પંચાડે મોટર કારરે, લુહાર સુતાર દરજી સાથમાંરે લેલ, ખામી નહિ કેઈ જાતની રે, વેંકટર લટીઅર સંઘમાંરે લોલ, નેકી પોકારે છડીદાર રે, ઉંટ ઘડા ને બીજી પાલખીરે લોલ, તાલુકાને જદાર સાથરે;
પાટણ સે સે રસેઈઆ લીધા સંઘમાંરે લોલ, પાણું પોંચાડે પખાલી રે, ચાય બીડી પાનની દુકાન છેરે લોલ, વિજળી જેવી રોશનાઈ રે, ખારા તે નીર ઓળંગી કરી લેલ, આવ્યા ભદ્રાપુરી ધામરે; કચ્છ મહારાવશ્રી ખેંગારજીરે લેલ, ગબ્રાહ્મણ પ્રતિપાલ રે; રાઓશ્રીએ સંઘને માન આપીયુ રે લોલ, સાથે આવ્યા અવારરે,
પાટણ.
પાટણ
પાટણ.
પાટણ
પાટણ.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણ
પાટણ
પાટણ,
( ૨૯ર). નાકા લીલા પીળા વાવટારે લાલ, શણગાર્ય દેરાસર ચેકરે, જે જે ગામે સંઘ સંચરેરે લેલ, સામઈએ શ્રાવક દીએ ઘણા માન, પાટણ. અગ્રેસર દશાઓસવાળનારે લેલ, જેઠાભાઈ નરસીંહ ઠરે;
પાટણ. પાટણ સંઘને કરી વિનંતિરે લેલ, અબડાસામાં મોટા મોટા ધામરે; સુથરી થઈ કે ઠારે આવીઆર સેલ, પવિત્ર કીધું વરાડીયા ગામ 'નરસી ચત્રભેજની નેકારશી લેલ,
સ્વીકારી સંરવે સંઘરે, વરાડીઓ દીપક ગામડુંરે લોલ, આગેવાન રામ પટેલ, શું રે શોભા કહું સંઘતણરે લોલ, સાથે છે વરણ અઢારરે, સંવત એગણશે વ્યાશાએરે લેલ, ફાગણ સુદ ૭ સાતમ ગુરૂવાર, પાટણ અલ્પ બુદ્ધિથી ઓચરેરે લેલ, નેણસી સુત ઘેલાભાઈરે;
પાટણ. શા ઘેલા નેણસી. જી. એન. વી-કચ્છ વરાડીઆ,
પાટણ
પાટણ
પાટણ
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
માનપત્રોના જવાબો.
[માનપત્રો લેતી વખતે સંધીજીએ જે જે જવાબ આપેલા તેમાંથી થોડાક મનનીય જવાબ અત્રે આપવામાં આવે છે. જે વાંચથી સંધીજીના હૃદયની લાગણીઓ માપી શકાશે. ]
પ્રમુખ મહાશય ! ક૭ નાનીખાખરને પૂજ્ય સમી સંઘ ! અન્ય સજજનો ! અને શ્રાવિકા બહેને!
આ અભિનંદન પત્રમાં જે જે ગુણોને ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તેવા ગુણે મારા જેવી એક સામાન્ય વ્યકિતમાં શી રીતે સંભવી શકે ? છતાં આપ તે જોઈ રહ્યા છે તેમાં મને આપ સર્વનીજ ઉત્તમતા ભાસે છે. સજ્જન પુરૂને સ્વભાવજ એવો છે કે બીજાના ન્હાના ગુણોને પણ મટા સ્વરૂપમાં જુએ.
ભગવાન મહાવીર પ્રભુનું શાસન પ્રત્યક્ષ ક૯પવૃક્ષ છે, એવું જે આપણે શાસ્ત્રોમાંથી વ્યાખ્યાન દ્વારા સાંભળીએ છીએ તે ખરેખર પ્રત્યક્ષ થાય છે, કારણકે જ્યારે મારા જેવા માણસ પિતાના આત્મકલ્યાણને સ્વાર્થ સમજી થોડું પણ ધાર્મિક કૃત્ય કરે છે. તેની આટલી બધી અનુમોદના કરવામાં આવે છે. તે પછી પૂર્વના મહાન પ્રભાવક પુરૂષે, જે શાસન પ્રભાવના અને ધર્મારાધન કરતા હતા અને જે તેના થોડા
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૯૪) . નમુનારૂપે પણ અત્યારે આચારમાં કંઈક આવે તે એના કેવા કેવા શુભ ફળ જોઈ શકાય! અને એ આરાધનથી વર્ગનાં સુખ મળે એમાં શી નવાઈ , આપણે દરેક સાધર્મિક ભાઈઓ એકબીજાના સંબંધમાં આવીએ, એક બીજાના સત્સંગને લાભ મેળવીએ અને ઉત્તરોત્તર ભગવાનના શાસનની પ્રભાવના સે સાથે મળીને કરતા થઈએ અને એક બીજાને ઓળખીએ એ અપૂર્વ સાધમિકનો સંબંધ બંધાય એવી શુભ ભાવના સાથે આ માનને માટે આપ સર્વને ઉપકાર માનું છું.
( ૨ )
શ્રીયુત પ્રમુખ મહાશય, બિદડાને શ્રી સંઘ, અત્રે પધારેલા સંગ્રહસ્થ અને બહેન !
અમે શ્રી સંઘ સાથે જેમ જેમ કચ્છના પ્રદેશમાં પ્રવેશ કરતા જઈએ છીએ તેમ તેમ કરછી ભાઈઓને વિશેષ ને વિશેષ પ્રેમ અનુભવતા જઈએ છીએ. એક કચ્છ-વાસી શ્રાવક બંધુના દિલમાં ધર્મ પ્રત્યે અને સાધર્મિક ભાઈઓ પ્રત્યે કેવી ઉંડી લાગણીઓ અને સાચી તથા ખરા અંત:કરણની કેટલી ભકિત છે. તેને પરિચય કરીને ખરેખર તેની જેટલી અનુમોદના કરીએ તેટલી ઓછી છે.
મારે માટે જે શબ્દો વાપરવામાં આવે છે તેમાં તે
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૯૫ )
ખરેખર તમારાજ અંત:કરણની માટાઇ છે. હું જેમ જેમ મારી ફરજોના વિચાર કરૂ છું તેમ તેમ મને તો એમજ લાગે છે કે એવા શુભ દિવસ કયારે આવે કે જેથી કરી મારી પુરેપુરી ફરજો બજાવીને કૃતકૃત્ય થાઉં ? પરંતુ એ ભાગ્ય ક્યાંથી ? કયાં પૂના મહાનુભાવ શાસન રધા ને ક્યાં હું ? જે યત્કિંચિત્ યથાશકિત હું ધર્મારાધન કરૂ છુ, તેને આપ મેટા સ્વરૂપમાં જોઇને મને માનના ભાર નીચે દખાવે છે તેથી ખરેખર મારૂ અંત:કરણ ભરાઇ આવે છે. તમારી આ પ્રેમભીની ભકિતની કયા શબ્દોમાં હું સ્તુતિ કરૂ ?
હું ફરીથી કહું છુ કે, મારા કૃત્યામાં કશી વિશેષતા નથી. છતાં તમે જે કઈ જોઇ શકતા હા; તે માત્ર સાથે પધારેલા લાયક અને ધર્મિષ્ઠ સગૃહસ્થાને આભારી છે. તે મારી ત્રુટીઓ ગળી જતાન હાય–મને મુશ્કેલીને પ્રસગે સહાચતા ન કરતા હાય તા હું એકલા શુ કરી શકુ? તેથી ખરૂ માન તા તેઓ ભાઈઓનેજ ઘટે છે.
હું અહીં એક બાબત તરફ અત્રેના જૈન બંધુઓ તેમજ કચ્છ સમસ્તના જૈન મંધુઓનુ લક્ષ્ય ખેંચવાની રજા લઉં છું. તે એ કે કોઇપણ પ્રકારે આપણે સંબંધમાં આવ્યા છીએ. અલબત્ત જ્યારથી આપણે ભગવાન મહાવીર પ્રભુના શાસનમાં છીએ ત્યારથી સાધર્મિક તરીકેના સબંધમાં છીએ જ અને કેટલાક ભાઈઓ સાથે મુખઇ વિગેરે સ્થળામાં વ્યાપાર વિગેરેના સંબંધ પણ છે. છતાં આ ધાર્મિક સંબ ંધ અત્યારને
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૬)
વખતે ન જ ગણાય તેથી કહું છું કે આપણે જે આ નવા સંબંધથી જોડાયા છીએ તે સંબંધ આપણે ભાવિકાબે કાયમ રહે અને શ્રી ન શાસનના સવાલે જેવા કે શ્રી શકું જય ગિરિને પ્રશ્ન શ્રી સંઘનું યથાર્થ સંગઠન અને શાસનની પ્રભાવનાના બીજા અનેક કૃત્યોમાં આપણા પૂર્વજો જેવી રીતે ઐક્યતાથી બીજાની આમન્યા જાળવીને કરતા આવ્યા છે, તેવી જ રીતે પ્રભુ મહાવીરના શાસનનો શોભામાં વૃદ્ધિ કરીએ તે આપણા સંબંધની ખરી કસોટી છે. આટલી જ મુદ્દાની વાત ઉપર આપ સર્વનું ધ્યાન ખેંચી મારા ઉપર જે પ્રેમને વર્ષાદ વરસાવવામાં આવે છે તે બાબત ફરી આભાર માનું છું.
િમાવાન ને સંડા ઊત્તમ પ્રક मंगलं स्थूलीभद्राद्या जैनो धर्मोऽस्तु मंगलम्.
(૩) શ્રીમાનું પ્રમુખ મહાશય ! શ્રી કચ્છ માંડવીને પૂજ્ય સકળ સંઘ તથા અત્રે પધારેલા સુજ્ઞ ભાઈઓ અને બહેનોની
આપ સર્વે જે પ્રેમ ભાવથી અત્રે એકત્ર થયા છે તે જોઈ મારા હર્ષને પાર રહેતું નથી. ખરેખર, દિવસે દિવસે જેમ જેમ અમે કચ્છ દેશમાં પ્રવેશ કરતા જઈએ છીએ તેમ તેમ કચ્છી ભાઈઓને પ્રેમસાગર ઉછળી રહેલે જોઈએ છીએ. કચ્છી ભાઈઓના પ્રેમસાગરમાં તે ભસ્તીને
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨૯૭)
ભતીજ આવતી જાય છે. શ્રુ' આ એક આશ્ચર્યકારક ખીના નથી. ? ખરેખર અમારા આશ્ચર્ય અને આનંદના પાર નથી. કચ્છી ભાઈઓના પ્રેમસાગર કેટલા ઉંડા છે ? કેટલે અગાધ અને ગંભીર છે? તેની અમે કલ્પનાજ કરી શકતા નથી. ખરેખર કાઈ ખાસ અનુભવ વિના, આ અજાણ્યા પ્રદેશમાં આવા સઘ સમુદાય સાથે યાત્રા કરવાને અમે ઝંપલાગ્યુંજ હતુ. કેવા કેવા વિકટ કે અનુકુળ પ્રસંગે આવશે, એની કલ્પના પણ કરી નહેાતી; પર ંતુ જેમ અગાધ અને ગંભીર જળ સાગરમાં ગમે તેવી માટી સ્ટીમર સ્હેલાઇથી સડસડાટ પસાર થાય છે તેમ અમે કોઈપણ જાતની મુશ્કેલી વિના પ્રયાણ કરીયે છીએ તેમાં ખાસ કારણ તે ખરેખર કચ્છી ભાઇઓના ઉંડા અને ગંભીર પ્રેમનાં આંદોલનાજ છે.
આ જડવાદના જમાનામાં પણ વારસામાં મળેલા પ્રેમ અને ખાસ કરીને ધર્મ પ્રેમ-સાધર્મિકપ્રેમ, કચ્છી પ્રજા જાળવી રહી છે તે જોઇને મેટું આશ્ચર્ય થાય છે. મને અત્રે કહેવા દો કે તેનુ` માત્ર એકજ કારણ હું સમજી શક્યા છું, અને તે એ છે કે આ પ્રદેશના વમાન રાજ્યકર્તા મહારા શ્રી ખેંગારજી મહાદૂરની દીદષ્ટીવાળી આ રાજ નીતિજ છે. પ્રજા પાસે પૈસા કેટલા છે ? તે ઉપરથી પ્રજાના સુખ દુ:ખનેા આંક નથી નિકળતા; પરંતુ પ્રજામાં સંગઠન, શરીરનુ આરોગ્ય, ઘી, દુધ, છાશ, પ્રેમ, ધમ ભાવના, શરીરબળ, જાત મહેનત કરવાની તાકાત વિગેરે ગુપ્ત સ`પત્તિ કેટલા પ્રમાણમાં વધારે છે તે
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૯૮) ઉપરથી જ તેના સુખ દુખપણને આંક કાઢો વધારે વ્યાજબી છે. અને તેવી ગુપ્ત સંપત્તિઓએ બીજા કેટલાક દેશોની અપેક્ષાએ કચ્છ દેશને ટકાવી રાખે છે.
જ્યાં જ્યાં સુધારાઓને પ્રવેશ જોઈએ છીએ ત્યાં ત્યાં બાહ્ય સંપત્તિ ગમે તેટલી વધુ છતાં ગુપ્ત સંપત્તિઓને તે ઘટાડે જ જોઈએ છીએ. ત્યાંને મહેનતુ વર્ગ ભલે વધારે કમાતા દેખાય, પરંતુ તેમનું આરેગ્ય અને નીતિ ઉતરતાં જાય જ્યારે અહીંને મહેનતુ વર્ગ ભલે રોટલો અને મીઠાના કાંકરાથી ચલાવતા હોય છતાં તેનાં આરોગ્ય અને નીતિ એટલાં ઉતરતા નથી.
હું આ સ્થળે રાજનીતિ અને રાજદ્વારી ઘટનામાં ઉતરવા નથી માગતી. મારું એ કામ નથી-મારે એ ઉદ્દેશ નથી. અને તેમાંયે આ સંઘ જેવા પવિત્ર ધાર્મિક કૃત્ય કરતી. વખતે તે તેની કલ્પના પણ મારે માટે અસ્થાને છે. છતાં આ ધાર્મિક કૃત્યમાં કચ્છી ભાઈઓને જે પ્રેમ ઝળકી રહ્યો છે. તેના કારણની તપાસ કરતાં મારે આ ધાર્મિક પ્રસંગે પણ આ વાતને ઉલેખ કર્યા વિના ચાલતું જ નથી. અસ્તુ
હું ફરીને કહું છું કે –મારે માટે જે શબ્દ વાપરવામાં આવે છે, તેમાં પણ તમારા અંત:કરણની જ મોટાઈ છે. હું જેમ જેમ એક જૈન બાળક તરિકે એક જૈન શાસનના સેવક તરીકે મારી ફરજને વિચાર કરું , તેમ તેમ મને મારી ત્રુટીઓનું ભાન થાય છે. પિતાના આત્મકલ્યાણ સાથે ભાગવાનના શાસનની પ્રભાવના કરનારા પૂર્વના મહાનુભાવ શાસનધુરંધર પુરૂષે કયાં!ને કયાં હું ? ક્યાં મેરૂ ને ક્યાં સરસવ
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૨૯) પરંતુ મેં જે કંઈ ધર્મકૃત્ય કર્યું છે, ને કરું છું તેમાં સૌ ભાઈઓની પણ પુણ્યા છે. આજે વર્તમાન કાળે પણ ભગવાનના શાસનમાં એવા વંદનીય માનનીય ધર્મિષ્ઠ પુરૂષ છે કે જેની ગણત્રીમાં મારે શો હિસાબ છે? છતાં આપની સજનતાજ એવી છે કે મારા અલ્પગુણને મોટા સ્વરૂપમાં જુએ છે અને એજ આપની સજનતા કેટલી છે તેને પુરાવો છે. ખરેખર આપે મને માનના ભાર નીચે દબાવ્યા છે. અને મારું અંત:કરણ ભરાઈ આવે છે. ભાઈઓ! તમારી પ્રેમભીની ભકિતને કયા શબ્દોમાં વર્ણવું?
વળી ફરીથી કહું છું કે મારામાં કંઈ વિશેષતા નથી. છતાં જે કંઈ તમે જોઈ શકતા હે, ને ખરેખર કંઈ હોય, તેમાં પણ મારી વિશેષતા નથી. કારણ કે અવે અમારી સાથે સંઘમાં પધારેલા લાયક અને ધમિષ્ટ સંગ્રહસ્થો મારી ત્રુટીઓને મોટું મન રાખી ગળી ન જતા હોય-મને મુશ્કેલીને પ્રસંગે અવસરેચિત મદદ ન કરતા હોય? તે શું મારી મગદૂર છે કે આટલું પણ સાહસ હું ઉઠાવી શકું ? હું એકલો બે હાથે શું કરું? તેથી તે શોભા તેઓને જ આભારી છે. અને આ બધું માન તે તેઓ ભાઈઓનેજ ઘટે છે, હું તે માત્ર તેઓએ સ્થાપેલ પ્રતિનિધિ તરીકે આપને આભાર માનું તેજ ઊચત છે.
આતે આપણું સંબંધની વાત થઈ. આપણે સંબંધ જો કે જ્યારથી આપણે ભગવાનના શાસનમાં છીએ ત્યારથી સાધર્મિક તરિકેને તે સંબંધ છેજ. વળી કેટલાક ગુજરાત
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૦૦) કાઠીયાવાડના ભાઈઓને દેશાવરીના વ્યાપાર સંબંધથી પણ કચ્છી ભાઈઓ સાથે સંબંધ છે. છતાં સાધમિક તરીકે આપછે સંબંધ ફરીથી તાજો થયા છે. અને આપણે એક બીજા ફરીથી ઓળખતા થયા છીએ, સંઘમાં પધારેલા ભાઈઓ કચ્છના ગામે ગામના ભાઈઓ સાથે પરિચયમાં આવીને અનુભવ મેળવે છે. અને સંબંધ વધારે છે. આ સંબંધ કંઈ નિષ્ફળ ન જ હોય, અને તે કંઈ એક બે માણસને સંબંધ નથી, એક બે માણસને જ તેમાં અભિપ્રાય નથી, તેથી આ સંબંધ ભાવિકાળે કઈ મહાન સુફળ ઉત્પન્ન કરે તેવી રીતે તેનો પ્રવાહ વાળ જોઈએ એમ આપ સર્વે ભાઈઓનું નમ્રતા પૂર્વક આ બાબત તરફ ધ્યાન ખેંચું છું.
બીજું કચ્છના જેનભાઈઓમાં-ધર્મના સંસ્કાર વધારે દત થાય, તેમ કરવામાં અમારાથી બનતી સહાય આપવાને અમે તૈયાર છીએ. ભલે તે પુસ્તક વાંચનારા ન થાય, ભલે તેઓ લાંબા લાંબા ભાષણે ન કરે, ભલે તેમને એક કાગળ વાંચતા પણ ન આવડે પણ ધર્મ પ્રત્યેનો જે ગૂઢ પ્રેમ છે તેમાં જરાપણ ઓછાશ ન થાય, ભાવિકાળે પણ એ પ્રેમ ટકી રહે તેવી કાળજીથી સંભાળથી એ પ્રેમના પાયા ઉપર સંસ્કારિતાની ઈમારત રચવાની જરૂર હોય તો તેમાં અમે જરૂર સહાય આપીએ. પરંતુ સંસ્કારિતા લાવવા જતાં પ્રેમની મૂડી ખાઈન બેસાય તેની આ જડવાદના-જમાનામાં ખાસ ખ્યાલ રાખવાની જરૂર છે.
ભગવાન મહાવીરને જીવદયાને સિદ્ધાંત જગતમાં
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૦૧ )
અને આપણા ભાઇઓમાં ફ્રી પુનરૂદ્ધાર પામીને વ્યાસ થાય તેમ કરવાની ખાસ જરૂર છે.
-
ખીજું ભગવાનનું શાસન આ અગાધ સંસારરૂપી ખારા સમુદ્રમાં મીઠી વીરડી સમાન છે, દુનિયાની દાઢ અખજ માનવ વસ્તીમાં ૧૦-૧૫ લાખ જેટલી નાની સંખ્યામાં રહીને પણ જયવંતુ વતે છે. તેને જરાપણુ આંચ ન લાગે, તેવા સ્થાયિ કામેામાં આપણે ખાસ એકસપીથી ધ્યાન દેવાની જરૂર છે. તેના મૂળ પાયાભૂત-દહેરાં અને ઉપાશ્રય-એ એ સ્થાનાને તેજસ્વી રાખવાની આપણી પુરતી ફરજ છે. અને દર્શન-શુદ્ધજ્ઞાન–સંયમમય ચારિત્રનું સાચું ખળ ટકી રહે તેવા તેના પાયા મજબુત કરવાની અત્યંત આવશ્યકતા છે. આપણા ભાવિ ઉછેર કંઇક શિથિલ થતા જણાય છે. પરંતુ તેઓને એવા વારસા આપવા જોઇએ કે જેથી તે કાયમ રહે. આવા અને બીજા એવા શાસનના સુસંગઠન કાર્યોમાં એક થઇને એ સંબંધને સફળ બનાવીએ એ પરમ ભાવના સાથે આપ સર્વને આ પ્રેમ માટે આભાર માની છેવટે નીચેની ભાવના સાથે વિરમું :—
शिवमस्तु सर्व जगतः
परहित निस्ता भवन्तु भूतगणाः दोषाः प्रयांतु नाशं सर्वत्र सुखी भवंतु लोकाः
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૦૨)
सर्व मंगल मांगन्यं, सर्व कल्याण कारणं; प्रधानं सर्व धर्मार्णा, जैनं जयतु शासनम्.
जैनधर्म विनिर्मुक्तो,
__मामवं चक्रवर्त्यपिः शान्तचित्तो दरिद्रोऽपि जैनधर्मानुवासितः
(૪) માન્યવર અધ્યક્ષ મહાશય ! શ્રીમાન કુમાર સાહેબ! રાજકેટ અને તેની આજુબાજુ વસતા અત્રે પધારેલા બંધુઓ! અને હેને ! તથા જેન ભાઈઓ અને અન્ય માનનીય સજજન સંગ્રહસ્થો !
આપ સર્વે અમારા પ્રત્યે ઉત્સાહ છાંટી જે અપૂર્વ હર્ષની લાગણીથી અત્રે એકત્ર થયા છે, તેની માત્ર કલ્પમા અમારા મનમાં આવે છે. કારણકે અમે એવા વિદ્વાને નથી કે જેથી અમારૂં શબ્દ ભંડળ અપરિણીત હોય, છતાં આપની અપૂર્વ હર્ષભરી લાગણીઓ અમારા દિલમાં જાગૃત કરેલી લાગણું કઈને કઈ રીતે પોતાને માર્ગ મેળવ્યા વિના કેમ રહે? છેવટે હર્ષના અશ્રુબિંદુ દ્વારાજ તે પિતાને માગ શોધી લે છે.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૩) વહાલા જ્ઞાતિ બંધુએ ! - ભારતવર્ષના વિશાળ પટ પર જુદે જુદે પથરાએલી આપણી જ્ઞાતિને અમે પૂજ્ય માનીએ છીએ, તેના સંગઠિત સંયમ ધર્મ અને વ્યવસ્થાને ધ્યાનમાં રાખીને દીર્ધદષ્ટિથી કરેલા પૂર્વાપરના બંધારણને વફાદારપણે જ્યાં સુધી આધીન રહેવામાં આવશે ત્યાં સુધી જ સર્વ જ્ઞાતીજનનું, તેની ભાવી સંતતીનું, અમારું અને અમારા ભાવી સંતાનનું હિત થયાજ કરશે, અને છેવટે અહિતમાંથી તે તેને બચાવ રહ્યાજ કરશે એવી અમારી અડગ શ્રદ્ધા આ પ્રસંગે જાહેર કરીએ છીએ. તેમાં આપ સર્વ અંત:કરણથી સમ્મત થશેજી એવી પ્રબળ આશા રાખીએ છીએ.
આવી પવિત્ર જ્ઞાતિનું માન લાયક અને ધન્ય પુરૂષ માટેજ હોઈ શકે ! આપણી જ્ઞાતિમાં એવા કેટલાએ ધન્ય પુરૂષરને બીરાજતા હશે કે જેને આવું માન શોભી શકે. છતાં આપ સર્વની ઉદારતા અને સજનતાજ અમને આટલી હદ સુધી આભારના ભાર તળે દબાવે છે. કેઈને કઈ રીતે ખેળી કાઢેલા અમારા કેઈક અલ્પ ગુણને વિશાલ સ્વરૂપે જવામાં તમારી ગુણપ્રિયતા અને સજજનતા જ પુરવાર થાય છે અથવા આ બધે ધર્મને જ પ્રભાવ છે. એમ કહેવામાં અતિશયોક્તિ નથી.
ખરેખર ધર્મ અચિત્ય ચિંતામણું છે. અમે માત્ર અમારા આત્માના પારલૌકિક હિતને ઉદ્દેશીને જ યત્કિંચિત
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૦૪ )
ધર્મકૃત્ય કરીએ છીએ તે અમારા પિતાના માટે છે. છતાં. પણ તેને બદલે આટ આટલું માન, અને આવો ભવ્ય સમારંભ! ! એ જોઈને ધાર્મિક હદયને જરૂર ખાત્રી થયા, વિના નહિ જ રહે કે ધર્મ એ કલ્પવૃક્ષ છે–અચિંત્ય ચિંતામણી રત્ન છે. જે તેનું બરાબર સેવન કરવામાં આવે તે તે કેટલે પ્રભાવ બતાવી શકે ! અને છેવટે સ્વર્ગ તથા અપવર્ગ (મોક્ષ) સુધી આત્માને પહોંચાડવાની ધર્મમાં અને ખાસ કરીને ભગવાન વિતરાગના ધર્મમાં એ તાકાત છે એ શાસ્ત્રવચને સર્વથા સત્ય અને પ્રમાણભૂત છે. એમ સાબિત કરવાની જરૂર રહે છે?
અમે ખાત્રીપૂર્વક અને ભાર દઈને સવિનય જણવીએ છીએ કે આ પવિત્ર આર્યભૂમીમાં જ્યાંસુધી ન્યાય, જ્ઞાતી, શિક્ષણ, રાજ્ય અને એવી બીજી સર્વ દુનિયાદારીની સંસ્થાઓ કરતાં ધર્મ સંસ્થાઓ પૂજ્યપ, અગ્રપદે પ્રતિષ્ઠિત અને સ્વતંત્ર રહેશે ત્યાં સુધી તે જરૂર તેને જવલંત પ્રભાવ આપણું કલ્યાણ કર્યા વિના રહેશેજ નહિ. માટે ધર્મ અને તેિની સંસ્થાઓની પૂજ્યતા અને સર્વોચ્ચ પ્રતિષ્ઠા તથા
સ્વતંત્રતા જળવવા માટે પ્રત્યેક વ્યક્તિએ તન મન અને ધન અપીને જાગૃત પ્રયત્ન કરવાની જરૂર છે. એ માત્ર અમારે ઉપદેશ નથી. ઉપદેશ કરનારા અમે કોણ? પણ એ આપણા પવિત્ર શાસ્ત્રને ધ્વની છે. સનાતન સત્ય છે. આજ સુધી આપણા પૂર્વ પુરૂએ સર્વસ્વને ભાગે એ સત્યની રક્ષા કરી છે. અમે તે માત્ર આપ સર્વ સ્વહત સમજીને સહર્ષ વધાવી
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૦૫) હેશે એવી આશા સાથે, એવી અનન્ય પ્રાર્થના સાથે આપ સર્વના સમક્ષ એ સત્ય સવિનય પણે રજુ કરીએ છીએ. - જે આપણે ધર્મની અપ્રતિષ્ઠાને જરા પણ આંચ લાવવા દેઈશું તે ખાસ માનવું કે– આપણું કલ્યાણ પર પરામાં પણ આંચ આવશે.. સાંભળ શાસ્ત્ર શું કહે છે –
વખો બંધ શિ. કલ્યાણકર સર્વ સંસ્થાઓ મંગળ છે. પણ ધર્મ ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે. -
ધર્મની ઉત્કૃષ્ટતામાં ખામી આવવા દઈએ તે જરૂર મંગળ અટકે એમાં શો સંશય છે? પણ અમારા જગતના સર્વ સત્ય તો પ્રત્યે મંગળ પ્રાર્થના છે કે-એવી અપમંગળ ભાવનાને પણ જગતમાંથી હાંકી કાઢે! બહાલા બંધુઓ !
આ સ્થળે એક શુભ સમાચાર, એક શુભ સંદેશ આપવાને અમારું મન લલચાય છે, અને તે અમારી આ તીર્થ યાત્રાના પ્રસંગમાં અમે જોઈ રહ્યા છીએ કે, આ જડવાદના જમાનામાં પણ હજુ કચ્છ, સૌરાષ્ટ્ર અને ગુર્જર પ્રદેશોમાં આપણુ જેન તેમજ જનેતર ભાઈઓમાં ઉડે ઉડે ધર્મને ૨૦.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૦૬)
અનન્ય પ્રેમસાગર ટકી રહેલા છે તેની એકાએક ભરતીની અનન્ય છેાળાએ અમને અને અમારી સાથેના પૂજ્ય સંઘને ન્હેવરાવી નાખેલ છે. ગમે તેવી લાગણીની વ્યક્તિઓએ પણ ધર્મ કાર્ય માં અનુકુળ કેમ રહેવાય તેની પુરતી કાળજી રાખી છે, જે અમે જોઇ શકયા છીએ. અમારી કલ્પનામાં પણ નહાતુ કે આવી ધ ભાવના હજી આપણામાં વાસ કરીને રહેલ છે. આ મંગળ સમાચાર છે? તે આપને નિવેદન કરીયે છીએ, પરંતુ આ પ્રસંગે શ્રી ગિરિરાજને કેમ ભુલાય ! આજે અમારા સંધ યદ્યપિ એ ગિરિરાજની યાત્રા વિના પાછે ફરશે તેના દર્શન વિના તલસતા વિદાય થશે. તે જે રીતે ધાર્મિક હૃદયે વલાવાશે, તેના ઉલ્લેખ શી રીતે કરવા ? પણ પ્રીકર નહી એ ક્ષણિક વિજ્ઞો છે. દરેક જીભમાં વિન્ન હોયજ અને તાજ તેની કિંમત, ભલે આજે એમ હાય; પણ એ સનાતન ગિરિરાજ સાથે આપણા સનાતન સમય છે. તે અન્યથા કરનાર જગમાં કાઇ પણ તત્ત્વ વિદ્યમાન હેાય એમ કબુલ કરવાને આપણું અંત:કરણ સર્વથા ના પાડે છે, એ આશાના આશ્વાસન સાથે અત્યારે અમે અમારૂ મન મનાવી શકીએ છીએ.
છેવટે:—ગમે તે જમાના હાયભુતકાલીન-મધુનીક કે ભાવી જમાના હાય પણ તે દરેકમાં પ્રર્જાનું અને એકંદર પ્રાણી સમસ્તનું સમાન રૂપે કલ્યાણ કરી શકે તેવા આ શાઓએ પ્રતિપાદિત સનાતન સત્ય તત્વાને ક્ષતિ પહોંચવા દીધા વિના શ્રી વીતરાગ ધર્મના ઉપદેશને સામે આદ
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૦૭) તરીકે રાખીને, ઉચિત અને કાર્યસાધક જનાઓ દ્વારા જ્ઞાતિ, ધર્મ અને પવિત્ર ભારત વર્ષમાં આર્ય પ્રજાના ઉત્કર્ષ માટે પ્રયત્ન કરવાની આપની સુચનાને તે હૃદયમાં કેરી રાખી તે પ્રમાણે યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરવાની શક્તી અમારામાં જાગૃત રહે, એવી પ્રાર્થના સાથે આપ સર્વને આભાર માની વિરમીએ છીએ. નામદાર મુખ્ય દીવાનજી સાહેબ, બાનુએ, એફસર
સાહેબ તથા સહસ્થ જુનાગઢ, અત્રે નામદાર મુખ્ય દીવાનજી સાહેબે પધારી તથા આપ સર્વે સાહેબએ પધારી અમો સંઘ પ્રત્યે જે ઉપકાર કર્યો છે તે પ્રસંગે આપ સર્વને નમ્ર સત્કાર કરતાં મને ઘણે હર્ષ થાય છે.
આ રાજ્યમાં હિંસા નહિ થવા તથા દારૂના અટકાયત કરવા સંબંધી જે જે હુકમ આ રાજ્ય તરફથી થવાનું અહીં આવતાં અમારા સાંભળમાં આવેલ છે તે માટે ખુદાવીંદ નેક નામદાર નવાબ સાહેબ તેમજ આપ નામદાર દિવાન સાહેબના અમો પુરતા આભારી થયા છીએ. આપ નામદારદીવાનસાહેબે વેરાવળ મુકામે આપ નામદાર સાહેબને મળવા મને જે ઉત્તમ તક આપી છે તે માટે તેમજ અહિ અમારા મુકામ વખતે સ્ટેટ તરફથી આપ નામદાર સાહેબે જે જે સગવડે અમે સંઘને આપી અમારા માટે લાગણી બતાવી છે તે માટે આપ નામદાર સાહેબને એટલે આભાર માનીએ તેટલે એ છે છે.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૦૮) આવી સખત ગરમીના વખતમાં આપ નામદાર સાહેબ રાજ્ય કારભારમાં બહુ વ્યવસાયી છતાં અમે સંઘ ઉપર ઉપકાર કરી અને પધારવા તસ્દી લઈ જે કૃપા કરી છે તે માટે આપ નામદાર સાહેબ તથા મી. સીમ્સ સાહેબને તથા મી. ટીમલી સાહેબને વગેરે સહુ સાહેબને તથા બાનુઓને હું અંતઃકરણ પૂર્વક આભાર માની તસ્તી માટે માફી ચાહું છું.
નામદાર મુખ્ય દીવાનજી સાહેબ, • આપ નામદાર સાહેબે રાજ્ય તરફથી આ વિષાક આપી મારા ઉપર વિશેષ ઉપકાર કર્યો છે. તે માટે ખુદાવિંદ નેકનામદાર નવાબ સાહેબ તથા આપ નામદારના હું તથા મારૂં કુટુંબ પુરતા રૂણ થયાં છીએ. આપ નામદાર સાહેબની તે કદર અને માયાળુ લાગણું માટે મારા ખરા અંત:કરણ પુર્વક માનની લાગણું સાથેને ઉપકારને સંદેશો ખુદાવિંદ નેકનામદાર નવાબ સાહેબ હજુર આપ નામદાર રજુ કરી અમને આભારી કરશોજી.
આપ નામદારની શુભ ચાહના માટે આપ નાયર સાહેબને ફરી ઉપકાર માની લીધેલી તસદી માટે માછી ચાહું છું.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ મહાન સંધની ખુશાલીમાં સંઘવીશ્રીને રાજામહારાજાઓ તરફથી, સ્વાગત નિમિત્તે આવેલા
ART. Dhrangadhra
ahon 3 - 6 th April 27. Sanghvi Nagindas Karamchand Patanwala
Maliya. Both his highness and myself are glad to learn that you had safe pilgrimage to Cutch and wish you happy journey to Junagadh.
Mansinh.
.
..
2
Bhuj
6 th April 27. Sheth Nagindas Karmchand.
Maliya. Thanks for wire and sentiments expressed there in I shall forward your message to highness. your tour in Cutch has left many pleasent memories behind, which will be associated with your good, name for many a year.
Maharaj Kumar-Cutch.
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
Veraval
Dhrangadra
( ૩૧૦ )
3
Please accept my best thanks and also on behalves of junagadh state for your kind telegram. Dewan Junagadh.
30 Apail 27.
Sheth Nagindas Karmchand. Junagadh.
Maliya
30 th April 27. Seth Nagindas Karamchand
Junagadh.
Very pleased to hear that you all arrived safty. wish you very pleasent return home
Mansinh.
5
29 April 27. Nagindas Karamchand. Junagadh.
Heartly congratulation for successful arrival there wish you all happiness. Pranams to Acharya maharaj Nitivijayji.
Thakor saheb maliya.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
Maliya
( ૩૧૧)
6
Bomby
4 may 27 Nagindas Karamchand. Junagadh
Maliya thakor saheb and Jain community heartly congratulate you for being recognised shanghvi Vandna to Acharya Nitivijayji maharaj. Dalichand & Sangh.
7
7 may 27 Nagindas Karamchand Patan.
Tender hearty sincere congratulations successful termination, most magnificent unique magnaminously managed sangh,
Khimji Kayani.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
મીતી
પાષ જી. ર
19
,,
29
""
""
36
39
329
""
.
,,
સંધમાં જે જે ગૃહસ્થા તરફથી જમણુ અપાયેલાં તેની નાધ.
ગાજ
જમાડેનારનુ નામ શેઠ પુનમચંદ કરમચ ંદ કાટાવાળા
કુણુઘેર
જમણ મેાતીચુરમું. શીશ.
જમણપુર શેઠ દલસુખ હીરાચંદું ખંભાત. શ્રીહારીજ જૈનસંઘ
હારીજ
મુંજપર સંધવી નિંગનદાસ કરમચ ૢ શખેશ્વર શા. ગેાપાળદાસ છગનલાલ શેઠ સરૂપચંદ કરમચંદ
99
u ઊ
૧૦
૧૧
≈ æ Ð
૧૫
પાષવદી ૧
99
સંઘવી ગિનદાસ કરમચંદ્ન પંચાસર શા. મગનલાલ કેવળદાસ કડી શા. ત્રીકમલાલ ન્હાલચંદ પાટણ માંડલ શા. લાડકચંદ ચંદભાઇ માંડલ
દસાડા
99
સંઘવી નિગનદાસ કરમચંદ
ઉપરીયાળા માઇ માતી તે શા. વેલચંદ હઠીસીંગનાં
પત્નિ વીરમગામ.
શ્રી વીરમગામ મહાજન સંઘવી નગિનદાસ કરમચં≠
""
અરીસુરમુ. શીરા. શીરા.
તખ્યુ રમુ. શીરા.
""
માથા
મેાતીચુરમુ. ખરડ્ડીચુરમુ માહનથાળ, ખરીચુરમુ’. '
માતીચુરમુ.
શીશ. શીરા.
( ૩૧૨ )
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ ૦ ૦ ૦ ૪ 8 9 છે ? ?
૨ આખ્યાલા શા. ચુનીલાલ નાનચંદ પાટણ
બોટ ૩ મેથાણુ સંધવી નગિનદાસ કરમચંદ
કળીના લાડુ રાજગઢ શા. ચુનીલાલ મગનલાલ પાટણ બરણીચુરમું. ધ્રાંગધ્રા શ્રી ધ્રાંગધ્રા મહાજન
પકવાન ઘેવર. સંઘવી નગિનદાસ કરમચંદ ચુરમાના લાડુ
શા. પિપટલાલ ધારસીભાઈ - તન્ફયુરy. મુળી શા. ડાહ્યાભાઈ ઘેલાભાઈ મેસાણા
શીરે. ૮ હળવદ શ્રી હળવદ જૈનસંઘ
શીરે. શા. કમળશીભાઈ લવજીભાઈ
મોહનથાળ. વાટાવદર શા. ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણ મોહનથાળ. ૧૧ સુરવદર શેઠ સુરજમલ ખુબચંદ –ાશા. ડાહ્યાભાઈ હીરાચંદ પાટણ.
મોહનથાળ. ૧૨ વેણાસર શા. ડોસાભાઈ નાગરદાસ પાટણ મરચુરમું. ૧૩ ભાણ શા. ચંદુલાલ કેશરીચંદ રાધનપુર
શીરે. ૧૪ કટારીયા શા. પરશોતમ ઝવેરચંદ
શીરો. છે શા. જમનાદાસ હઠીસંગ અમદાવાદ, મગજ. મહા શુ. ૧ લાકડીયા શ્રી લાકડીયા જૈન મહાજન
શીરે. છે ૨ સામણીયાળી શા. હીરાચંદ ઘેલચંદ પાટણ,
(૩૧૩)
શી રે,
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
♥ $37
99
"
99
39
""
..
..
36
.
99
""
* ઃ
..
m £ α
..
.
૧
U
°°°
૧૩
મહા વદ ૧
‰ર્જ ”
ભચાઉ
ચીરાઈ
ભીમાસર અંજાર
""
ભુવડ ભદ્રેશ્વર
..
""
,,
99
ગાસમા
મુદ્રા
ભુજપુર ડાંગરા
શા. મણીલાલ રતનચંદ પાટણ શા. ચુનીલાલ ગેાળકળદાસ અમદાવાદ, શા. બુલાખીદાસ પુછરામ મેસાણા. શ્રી અંજાર જૈનસ ધ
શીરા. શીશ.
શીરાપુરી.
લાડુ ગાંઠીયા.
મગજ.
સંઘવી ગિનદાસ કરમચંદ
મણીઆર છેોટાલાલ પાનાચંદ્ર મણીલાલ રતનચંદ, લાડુ. શ્રી કચ્છના સંઘ
શીરા. શીશ.
શેઠ મનસુખભાઇ ભગુભાઇ અમદાવાદ
શેઠ જેઠાભાઇ નરસી તથા શેઠ લધાભાઇ માવજી શેઠ હરસીભાઇ લાડણુ તથા શેઠ
નથુભાઇ ગાસર
શીરા તથા દાળભાત. સંઘવી કરમચં≠ ઉજમચંદ્ઘ હા: મણીલાલ કરમચંદ હેવારે દાળભાત સાંજે ચુરમાના લાડુ.
શા. ઉમરશી કુંવરજી ગાધરા
ખરી લાડુ. શીશ.
કળીના લાડું.
શા. રણસી ભારમલ ત્થા ઠાકરશી હીરજી શ્રી મુદ્રાના જૈનસંઘ શેઠ ગારસ પટ્ટ શા. વેલજી ગાંગજી
માહનથાળ, શીશ.
( ૩૧૪ )
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
?
જ
) ૦
- ૪ નાનીખાખર નાનીખાખર જનસંઘ
મુંદીના લાડુ, ૨ ૫ સંઘવી નગિનદાસ કરમચંદ
શીરો. નંબરી શેઠ ઠાકરશીભાઈ તથા તુમારીવાળા શીરે. by ૭ બીદડા શ્રી બીદડા જૈનસંઘ
શીરો. રાજપાળ હરસીભાઈ - બુંદી માહનથાળ. શા કરમચંદ ઉજમચંદ
મેહનથાળ. ૯ કેડાય શ્રી કોડાય મહાજન
લાડુ દાળભાત, ૯ રાયણ શ્રી રાયણ મહાજન
મોહનથાળ. ૧૦ માંડવી શ્રી માડવીના સંઘ તરફથી
લાડુ ને મેસુભ. ૧૧ સંઘવી નગીનદાસ કરમચંદ
લાડુ. ૧૨–૧૩ » શા સાકરચંદ માણેકચંદ
મેહનથાળ લાડુ. ૧૪ નવાવાસ શા ઘેલાભાઈ ગણેશભાઈ તથા
શા પુનશીભાઈ પાસુ દેવજીભાઈ ધારસી કળીના લાડુ - ૦)) મેરાઉ શ્રી મેરાઉ સંઘ » ૦)) ગેદરા શ્રી ગોદરા જૈન સંઘ
બાંટ. ફાગણ શુ. ૧ લાયજા શ્રી લાયજાને જૈન સંઘ
બાંટ.
(૩૫)
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ બાયઠો શ્રી બાયઠને જેન સંઘ
ચાપાણી... ૨ બાડા | શ્રી બાડાનો જેન સંઘ
નાસ્તા. ૨ ધ ] શા લાલજીભાઇ ભારમલ
શી . ૩ ડુમરા શા રતનજી મુળજી તથા રતનશી પરબત કળીનાલાડુ. ૪ સાંધણ શા શીવજી મેઘણુ તથા વસનજી દામજી દાળભાત, ૪ સુથરી શા ડોસાભાઈ ખીમસી તથા કાનજી રતનશી શીરા. ૫ , "
મગજ. ૬ સાયરા શ્રી સાયરાને જૈન સંઘ
સવારે લાડુ. ૬ કોઠાસ શ્રી કોઠારા જૈન સંઘ
લાડું. ૭ છે. | શેઠ આણંદજી હીરજી વેલજી ર૭ માણ
શીરો, ૭ વરાડીયા શેઠ નરશી ચત્રભુજ સવારમાં મેતીઆલાડુ ૮ વાશપદર શેઠ કુંવરજી કેશવજી
લાડુ ગાંઠીયા, ૮ પરજાઉ શેઠ પદમશી કાનજી રાજપાળ
શીરે, ૯ જમા છે. શ્રી જખ જેન સંઘ
લાડુ, ૧૦ નલીયા શ્રી જૈનસંઘ નલીયા ૧૧ તેરા શેઠ અરજણ ખીમજી ,
શીરે, ૧૨ , શેઠ કરમચંદ ઉજમચંદ.
(૧૯)
મેસુભ.
-. ,
લ
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે. ૧૩નાનીમોટી ઝવેરી કેસરીચંદ ખેમચંદ સુરત બુંદી ને સેવ. + ૧૪ નખત્રાણા શ્રી નખત્રાણા જૈન મહાજન
લાડુ. , ૧૫ » શા જેશીંગભાઈ ઝવેરચંદ ગુલાબચંદ સવારસાંજ શીરે. ફાગણ વદ ૧ અંગીયા શ્રી અંગીયા જેન સંઘ
ભાતુ છે ૧ વીણ શ્રી ભદલીને જૈન સંઘ
શીરે ૨ મંજલ શા પ્રેમચંદ મગનલાલ તથા છોટાલાલહેરચંદ શીરે ૩ માનકુવા શ્રી માનકુવા જેન સંઘ
મેહનથાળ લાડુ ૪ ભુજ શ્રી ભુજન જન સંઘ
બરણીચુરના લાડુ સ્થાનકવાસી જૈન સંઘ તરફથી સવારે દાળભાત શા મુળજી કેસળચંદ
સંઘવી કરમચંદ ઉજમચંદ ' મેહનથાળ છે શ્રી મહારાજ ધીરાજ મીરછ બહાદુર
મહારાવશ્રી ખેંગારજી સાહેબ , ૮ કુકમા લતરામ નગીનદાસ તથા વેલચંદ રંગીલદાસ
મોહનથાળ લાડુ , ૯ રતનાલ ઝવેરી બાપુલાલ લલુભાઈ તથા ' ', ; લહેસાઈ હરાચંદ
બરછી ચુરમું
(૩૭)
લાડુ
Gas
લાડુ
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
..
99
99
3
"
,,
99
ચૈત્ર યુ.
99
99
..
39
AAAA
૧૦ અજાર
૧૧ ભીમાસર ૧૨ ચીરાઇ
શેઠ સેામચંદ્ર ધારસી વિગેરે ગૃહસ્થા. સંઘવી કરમ, ઉજમચઢ જેસીંગલાલ સાકળચંદ તથા છેટાલાલ અમદાવાદવાળી આઇઆ
૧૩ વીંધ v
૧૪સામખીયાળી શા લલ્લુચ' ઉજમચંદ ૦)) લાકડીયા શેઠ હીરાલાલ ખકારદાસ રાધનપુર થારીઆવી સંઘવી કરમચન્દ્વ ઉજમચંદ સંઘવી કરમચ૪ ઉજમચઢ
સંધવી કરમચંદૅ ઉજમચંદ્ન
શ્રીમાળીયા તથા ખાખરેચીના મહાજન તરફથી શા ગુલામચંદ ગામાજી તથા કસ્તુરચંદ ધનાજી તથા પનાજી માટાજી
૩ ગારાસર
૪ વેણુાંસર ૫ ખાખરેચી
૬ ગાળા
૭ ખેલા ૮ મારી
↓
૧૦
""
..
'
મૈસુખ લાડુ
આંટ
અમૃતલાલ ખુદી
શીરા
બેલા રંગપર, આદરાણા મહાજન તરફથી સંધવી કીરચંદ્ર સુદરજી
શ્રી મારી જૈન સંધ
સંઘવી કરમચંદ્ર ઉજમચન્દ્રે મારીના સંઘને જમાડયા
ખુદી
શીરા
ખુદી શીશ
શીશ
શીરા
ખુદી શીરા
અડદીયા લાડું
લાડુ
આખી મુઠ્ઠી
( ૩૧૮ )
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
બુંદી
છે. ૧૧ ટંકારા શા માણેકચંદ ખીમચંદ વેરાવળ
૧૧ લતીપર શેઠ જીવતલાલ પરતાપશી : બરફીચૂરમું ૨ ૧૨ ધ્રોળ શ્રી ધ્રોળને જૈન સંઘ
શીરો ૧૩ ફલી ન શા શાંતિદાસ ખેતશી તથા ગાંધી મનસુખલાલ પ્રેમચંદ.
શીરો ક ૧૩ ધુઆળ શ્રી જામનગર વીશા શ્રીમાળી સંઘ તરફથી લાડુ ૧૪ જામનગર શ્રી જામનગર ઓસવાળ સંઘ
બુંદીના લાડુ ૧૫ જામનગર શેઠ નથુભાઈ ખીમજી (બેટંક)
શીરો ચત્ર વદી ૧ ઇ. સંઘવી કરમચંદ ઉજમચંદ
૨ વણથલી બાઈ પારવતી તે દેશી નથુ ચાંપશીની વિધવા લાડુ ૩ હડમતી આ શા. મુળચંદ હીરાચંદ
શીરે ૪ રામપુરા શેઠ મોતીલાલ મુળજીભાઈ ૫ રાજકેટ રાજકેટ જેન સંઘ સંઘવી કરમચંદ ઉજમચંદ
લાડુ ૭ રીબડા શ્રી રાજકેટમાં વસતા પટ્ટણભાઈઓ બુંદી ૮ ગોંડળ શ્રી ગોંડળ જેનસંઘ તરફથી બરફીચૂરમું ૯ વીરપુર શેઠ મનસુખલાલ હકમચંદ, કમળ શીભાઈ બુલાખીદાસ
શીરો
લાડું
(૩૧).
મેસુબ લા
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
99
99
ܐ
79
વૈ. જી.
""
૧૧ જેતપુર
૧૨
વડાલ
', : ;
""
૧૩ જુનાગઢ ઝવેરી મધુભાઇ જીવણભાઇ
૧૪
0))
""
""
,,
શેઠ શાંતિલાલ કપુરથ નું હેમચંદ
શેઠ પાનાચંદ જીવાભાઇ ત્થા લખમીચંદ
સામચંદ,
""
શીશ
લાડુ શીરા
વેારા કીશારદાસ હાથીભાઈ ત્થા પરચુરણુ ખાઇઓ ખુદી શા. ચુનીલાલ નહાલચંદ અમલનેરવાળા પ્રેમજી નાગરદાસ માંગરાળ
શીરા
શીરા
શા રિસકલાલ જિંગનદાસ તથા લાલજી હીરજી સંઘવી કરમચંદૅ ઉજમચંદ્ગુ
૩
3).,,
આ સિવાય * વેરાવળ વંથળી વઢવાણુ આદિ સ્થળે...એ પણું જમણુવાર કરવામાં આવ્યા હતા. આ અરસામાં સંઘ રેલ રસ્તે ગયા હતા.
ગામે
* વેરાવળ શ્રી વેરાવળ સધ.
વચલી—શેઠ દેવકરણુ મુળજી.
વઢવાણુ-શેઠ રસીકલાલ નગીનદાસ લખતર તથા વઢવાણુ સંધ.
લાડુ
લાડુ
ઉપરાંત દરેક જુદા જુદા ગુહસ્થા તરફ્થી સંઘમાં આવેલ ગાડાના એલેા માટે ગેાળ કપાશીયા ઘી. આદિણી લ્હાણી પણ થતી હતી. સ્થળ સાચનેલીધે એ નામે આપવામાં નથી આવ્યા
——
( ૩૨૦ )
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૩) શ્રી નમિનદાસ કરમચદે કાઢેલ સંઘયાત્રાને
– રાસ –
મંગલાચરણ,
[ દેહા ] પ્રણમું પ્રેમે જીનપતી, મેક્ષ માર્ગ દાતાર ભવ-સર–તરન તારનવિભુ, વંદુવારહજાર કરૂણાળુ તું પ્રેમમય, અંખડ સમતિ સાર; રાગ ન ટ્વેષ કેનાં પરે, વિશ્વ–પ્રેમ વિહાર તુજ જીવન રસ ઝીલતા ફળતા આતમકામ પામતાં યથ તાહરે “જપતા તુજ નામ”. સમરૂ દેવી શારદા વાણી વિમળ રસાળ તુજ પસાથે રાસ આ રચે જ્ઞાનહિનબાળ, સહાય થજે નેહે કરી કરૂં કાવ્ય કલ્લોલ; વાણ સુરસ વર્ષાવજે મધુરો નિકળે બેલ. આગે કવિઓ બહુ થયા સેવી તારા પાય; કીર્તિ તુજ ઉજવળ કરી ધનધન શારદ માય. તે સહુગુણ જનનેનમું યાચું વચન વિલાસ પદ પંકજ પ્રેમે પુનું હૈયે રાખી હુલ્લાસ.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૨) પાટણ
દેહા ] ભરતખંડ રળીયામણે ઉજજવળ જેની ભાત. એના ઉપર ઝુલતી હરીઆળી ગુજરાત ગુર્જરદેશ મણે રૂડું મનહર પટ્ટન ગામ શહેર શોભિતું ને વળી ધર્મ ક્ષેત્રનું ધામ.
[ ઢાળ-બદરીશન કરીયે દેવના”] પાટણ ગામ રળીયામણું શોભા જેની અપાર આગે નર વીર બહુ થયા કહેતા નાવે પાર
સલુણા સુણજે. કુમારપાળને વળી, હેમાચાર્ય મહાન ઉદ્યન બાહડ વીરલા એ તે ગુણ કેરી ખાણુ સત્ર સિદ્ધરાજ નર શોભતે વસ્તુ તેજ વિશાળ વિમળશા નર નાથ હે જેની કીર્તિ રસાળ ચ૦ શોભન સ્વરૂપ, શામળ રૂપચંદ ને મેતિ સુરનર વીર શ્રાવકે પ્રગટે નિર્મળ જ્યોતિ સ0 આવા શ્રાવક બહુ થયા રિદ્ધી સિદ્ધિના સ્વામિ, છપ્પન ભુંગળ ગાજતાં જગમાં જેડ ન જાણું. સ. મોટા પર્વત જેવડા પ્રાસાદે ય અપાર, ચટા રાશી ચેકલાં બાવન શોભે બજાર. સ.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૨૩) ઘરઘર જીન મંદિર શોભતાં ગણતાં નાવે રે પાર, જ્ઞાનમંદિરે પણ અતિ પિષધશાળા અપાર. પ્રભુ-ભક્તિને દાનનો મહિમાં માને મહાન, શિયળને તપ સેવતાં પાળે છનવર આણ પૂર્વે પાટણ આ હતું જેને જગ વિખ્યાત, પ્રતાપ એને આજપણ પાડે ઉજળી ભાત. સ.
સંઘપતિને પરિચય અને યાત્રાની ઇચ્છા.
(દેહરો) પૂનિત પટ્ટના આંગણે પ્રગટ નગિન સુજાન, માનવ ગગન મંડળ મહીં ઉગે બીજે ભાણુ.
(ચોપાઈ) દશાશ્રીમાળી રૂડી નાત ઉચ્ચ કુળને અનુપમ જાત ઉજમચંદ નામે ગુણવાન કર્મચંદ તે ઘર સુજાન કર્મસુત નરનાથ નગિન મા દિવાળી ધર્મ પ્રવીન. એ બે એક જણ અનુજ હરિયાળી કૈટુમ્બીક કુંજ સુર્ય ચંદ્ર સમ સુત બે ઘેર રસિક-સેવંતિ સુપેર કલાવતી શ્રી પુત્રી સુજાન પત્નિ કેસર બહુ ગુણવાન,
[દેહ ] ઉજજવળ કુટુંબથી દિપ નરવર નગિનદાસ ધર્મપ્રેમને ભકિતના હૈયે હડઉલાસ
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩ર૪) અંતરથી જપતે સદા ધીર વીર જીનરાજ બાર વૃતાને ઉચ્ચરી કરતા અનુપમ કાજ સખાવતે શુભ તે કરે દાન જગે વિખ્યાત સવ કાર્યમાં શ્રી ધરે એવા ઉર અભિલાષા ઉદ્યાન રૂડું કર્યું નગદ ખર્ચ એક લાખ હવે લાખેણે લીધે કીર્તિ રળે અમાપ
[ઢાળ પૂજાને ] એકદિન ઉરમાં અરે ભાવ જાગ્યા મહાન સંઘ કાઢે સહામણે આપુ અનુપમ દાન
મેહનજી મેરા ભકિતવિજ્યપન્યાસજી અપે ભાવ વિકાસ નગિનદાસ ત્યાં તે ગયા, કીધે હૈયે હુલ્લાસ મે આશા અંતરની કળી મુનિ માર્ગ બતાવે ભદ્રેશ્વરના તિર્થનું હૈયે ભાન કરાવે. મેં આશિષ લઈ સહ ઉઠીયા, ઉરમાં હસ અપાર ભદ્રેશ્વર તિર્થને સંઘ કાઢું વિસ્તાર મેરુ મળીયા વિજયનેમીસરિશાસનકેરા સરદાર પાયનંદી સુચના ગ્રહી નગિનદાસે અપાર માટે અંતરમાં રૂચી વાતએ કરૂં કચ્છ ગિરનાર વિરહ સિદ્ધગીરીતેણે એથી રેવત સાર મો. યાત્રા ઉર નકકી કરી સલાહ લીધી સો ઘેર તરત જ તૈયારી કરી આમંત્રણ્ય ચોમેર, મેટ
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ર૫ )
3
સધના પડાવ. ( દોહા )
આમ ત્રણ ક્રૂરતાં બધે ‘ જૈન—હૃદય ’ હરખાય, હાંસે હાંસે સંઘના લાભ જ લેવા જાય, માગસર વદ તેરસ સ્ક્રિનનું અનુપમ મુરત સાર; વિક્રમ સંવત એગણીશ તે પર ત્રાસી તાર,(૧૯૮૩) શુભ શુકન લઈ સાબદા થયા સંઘ પિરવાર; પાટણના પાદર મહીં ઉતારા નિરધાર.
( ઢાળ “ આજ આનંદ આંગણે, મુનિ દર્શન દેતા. ” ) ઠેઠ જામી અપાર રે સધ જોવાને જઈએ. તંબુ પાલ તણાય રે સધ જોવાને જઇએ. સાધુ સાધ્વી છે. ઘણાં આનંદ કરી નથી મણાં યાત્રાળુ બહુ આવીયા સાથે તૈયારી લાવીયા ગાડા કેશ ન પાર રે
તંબુ ઉભા અપાર રે સંઘમંદિર શાભતું ૨ સેાના રૂપાએ આપતુ ખીરાજે પ્રભુ પાસજી પુરે મનવાંછિત આશજી
,,
27
127
99
99
,,
,,
15
29
,,
"9
39
39
39
39
39
- કઃ
99
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૨૬) દર્શન કરવા દેશ દેશથી આવ્યા શ્રાવકે સનેહથી માનવ ટળે ટોળાં મળી સેનાં નાચે હૈયાં વળી જેવા રોગ જીનાલયે હસે હરખી કે નમે પૂજા આંગી રચાય જે. અંતર સાના હરખાય શેભે કચેરી સંઘની સભા વચ્ચે છે સંઘવી વદને આનંદ માયના શેભા એ તે ગવાયના ગાય ગયા ગાન સુ દેતા સંઘવી દાન બહુ વળી વધાવા આવતા સંઘ કાર્ય વધાવતા આવી રીતે સંઘને થયે ઠાઠ શકે ન ભારતી વર્ણવી સંઘ જ કે
અપાર, પાર
પ્રયાણ
(દેહા.) પિષ થતી દ્વિતીયા રૂડી, વાર ભલે બુધ યાત્રા માટે સંચર્યો, સંધ નગીનને શુભ.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૨૭ )
ગાડાં ગાડી ઘેાડલાં, મેટર ઉંટ અપાર; નાકર ચાકર સા મળી, માણસ પાંચ હજાર. ચાકી માટે રજપુતા, રણુજીરા પણ સાથ; સૈનિકા પણ્ સાથમાં, ધ્રાંગધ્રા શુભ રાજ, સેવક મંડળ સાથમાં, પાટણ જૈન સમાજ; સેવા કરવા સંઘની, આવ્યા યુવક પચાસ સઇ માચી સુતારને વાણુર્દ લીધા સાથે; ખરચા આપે સંઘવી, કરવા સંઘનુ કાજ. પાણી કાજ પખાલીયા, દવાશાળા શુભ પેર; મશાલ મત્તીએ વિજળી, સાથે છે લીધેલ. મૈાદીખાનુ' સાથમાં, એક સકળ–ભંડાર; વ્યવસ્થા અહુ જાળવી, રચના રૂડી વશાળ. સાધુ સાધ્વી સાથમાં, લગભગ ત્રણુસા સાર; સાથે શાળા જ્ઞાનની, વિદ્યાભુવન વિચાર છતુરી તપ કરતાં ઘણાં, યાત્રાળુ વળી સાથ; વ્યવસ્થા સૈા વની, જાળવતા સંઘ-દાસ. શ્રીમ ંત કુટુંબ સાથમાં વચરે પાદ–વિહાર; દ્રશ્ય ભલેરૂ દિપતું, શાભા અપર'પાર.
યાત્રા.
[અહીંયા માત્ર ગામ અને જે જગ્યામાં દેરાસરા આવેલાં તેમના મૂળનાયકજીનાજ નામે આપવામાં આવ્યા છે. સપૂર્ણ વિસ્તાર પૂર્વક વર્ણન આગળ ગદ્યમાં આવી ગયુ છે. તેમજ એ સધળું ફરીથી આપવા જતાં ગ્રંચ વિસ્તાર પામે એટલે ટુકામાં કિકત આપી છે.
૧ સકળ લડાર–સ્ટાર.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩ )
( ઢાળઃ વાસુપુજય હો વાલમા.” )
પાત્ર શુદી દ્વિતિયા દિને, સંધ રૂડાં શાંતિ-પ્રભુ તણાં,
સામૈયુ કરે સધનુ, જૈન જૈનેતા સહી,
ત્રીજે જમલાપુર ગયા. ચેાથે હારિજ શહેરમાં
પાંચમી મુજપુર ઉજવી. શાંતિનાથને પાસજી
છઠે તિર્થ શખેશ્વરે પ્રગટ પ્રભાવીશ્રી
ગેર આવ્યા; દરીશન લાભ લેવાયા. સંઘ યાત્રા અનેરી.
દહેરા એ છે વિશાળા સાહે છે રીયાળા મજા આવે મધુરી, સંધ આવ્યેા ઉલસતા પાર્શ્વનાથ પ્રભુ હા
સાતમ આઠમ સંઘ તા દશમીત્રુદ્ધ પચાસરે
ઉલટ ઉર અપારા;
લું કે
ધારા.
આનંદ મજા આવે મધુરી.
દશ્યા ચંદ્ર પ્રભુજી શાંતિનાથ વિભુજી સઘયાત્રા અનેરી.
સ ંધયાત્રા અનેરી. શકાયા અહી પ્રિતે દરશન મહાવીર દેવે
મજા આવે મધુરી શાંતિપ્રભુનાં ચાર ભટ્ટેરાં સÜયાત્રા અનેરી
દશાહે ગુરૂવારતા દીશન દ્વાદશ માંડલમાં થઇ, હાં
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૨૯)
વાસુપુજ્ય
મીઠેરા
આદિનાથને પાસજી શાંતિનાથ પ્રભુ રૂડા; દરીશન શુભ કીધેરા.
મજા આવે મધુરી કીધી ઉપરીયાળા વરસે આનંદ ધારા સંઘયાત્રા અનેરી
ચોઢશ પુનમ પ્રેમથી તિ આદિ પ્રભુ તણું
અજાણે વદી એકમે અખીયાણાં નેમનાથથી
દરમ્યા શાંતિયાળા રાજગઢ ઉતારા મજા આવે મધુરી ચેાથને શનિવારા આનંદ આવે અપારા સંઘયાત્રા અનેી.
ત્યાંથી પ્રાંગણે આવીયા સંઘ સામૈયું તે રૂડું
હાથી ઘેાડાને ગાડીઓ રાજસન્માનશે।ભતાં
માનવ જંગ વિશાળા લીધા લાવ લાવ લાખેણાં મજા આવે મીઠેરી
એવાં બે દહેરાં
Àાલતાં શણગારથી ઉત્તમ વાસુપુજ્ય સ્વામિ અને અજીતનાથ અનેરા
સઘયાત્રા અનેરી
ચુલી થઈ હળવદ. આવીઆ ત્રાસુપુજ્ય પ્રભુ દીપે ઉમંગ
આઠમને બુધવાર
આર અપાય મજા આવે મધુરી
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૩૦) વાંટાવદાર દશમે ગયા શોભે ચંદ્ર પ્રભુજી સુરવાર એકાદશે . દ્વાદશ વેણુસરેજી
સંઘ યાત્રા અનેરી આઠ ગાઉનું આવીયું “રણ” માણાબા કેરું તેરસનાં રણ ઉતર્યા પ્રગટી આનંદ સેરૂ
મજા આવે મધુરી ગુજરાત અને હાલારથી, આવ્યા વાગડ દેશ પ્રજા નિરખી કચ્છની ઉત્તમ-સાદો વેષ માણાબેથી ઉપડી સંઘ કટારીયા જાય દરિશન કરી મહાવીરનાં પતિત પાવન થાય,
(ઢાળ, રાસડાની ઢબ). માઘ સુદી એકમને દીને લાકડી મુકામ છે રે રૂડા શાંતિ પ્રભુનાં દરસનની કંઈ લ્હાણું છે રે
માઘ શુદી બીજને દિીને સામખીયાળી જાય વાસુપુજ્યને વિનવી અંતર તે હરખાય આવ્યા ચોથને દહાડે ભચાઉ ગામે મહાલતા રે દાદા અજીત કાં દર્શન દુર્લભ-પામતા રે પંચમીએ ચીરાઇમાં પ્રભુજી પારસનાથ
ભીમાસર ત્યાંથી ગયે હરખે છે સંઘ સાથ સાતમ મંગળવારે અંજાર આવ્યા સહુ રે રૂડા દેહરા ત્રણ છે વાત વખાણી શી કહું રે
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૩૧ )
ધ્વજા પતાકા ઠાઠથી શાભા કરી અપાર સામૈયું મનહર કરી, સેવા જીલી સાર. વાસુપુજ્ય સ્વામિનુ દહેરૂ શાલે સુદર તેા અતિ ૨ શાંતિ પ્રભુ સુપાર્શ્વ દાદા કેરી દીપતી ત્યાં રતી રે
અંજારેથી ઉપડયા આવ્યા ભુવડે ગામ દહેરૂ. મહાવીર દેવનુંઉલસે આતમરામ માઘ શુદી દશમી દ્વીને સહુ ભદ્રેશ્વરજી જાય છે રે દરોશન ‘મહાવીર · દાદા કેરાં કરતાં કમ કપાય છે રે હૃદયગમ પ્રતિમા રૂડી સુંદર મધુર રસાળ ભેટતા એ વીરને ઉપજે સુખ અપાર ( દુહા ) પાંચ દિન રાકાઇને ગયા ગારસમા ગામ જીદ્દી પુનમને મુધ દીને યુ ચંદ્રપ્રભુ ધ્યાન માઘ વદી એકમ દ્દીને ઉત્તણ શુભ ગુરૂવાર મુદ્રા ગામે આવીએ સકલ-સંઘ પરિવાર ઊત્તમ દહેરાં ચાર છે. અવની માંહી અજોડ ગગન ચુંખીત શિખરો સ્વર્ગ સદન સમ ટોડ પાર્શ્વનાથ આદિશ્વરા મહાવીર દેવ મહાન્ ચિંતામણી પારસપ્રભુ શાલે છે ગુણખાણુ [ ઢાળ ઢ વાસુપુજ્ય હૈ। વાલમા ] માઘ વદી બીજનાં દીને સંઘ ભુજપુર આવે દીશન પાર્શ્વ પ્રભુ તણાં કરતાં કષાયે જાવે સધ યાત્રા અનેરી
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૩ર) ત્રીજ દીને કાંડાગરા પ્યારા, શાંતિ પ્રભુજી નાનીખાખર થનાં દરશ્યાં પાર્થપ્રભુજી
" મજા આવે મધુરી છઠે મંગલ તુંબડી નેમનાથ છે ન્યારા બીજી છઠે તે બિદડા આદિનાથ રૂપાળા
સંઘ યાત્રા અનેરી તીન દિન રોકાઈને નવમેં રાયણ આવે દરીશન ચંદ્રપ્રભુ તણું કરતાં પાતક જાવે
મજા આવે મધુરી દશમે માંડવી શહેરમાં સંઘ ઠાઠ જમાવે જામી માનવ મેદની ટેળા જેવાને આવે
સંઘ યાત્રા અનેરી રૂડી રોશની તો કરી ધ્વજા પતાકા શોભે છેળે માનવ–પ્રેમની આવી આવી ને ઉડે
મજા આવે મધુરી દહેરાં સુંદર છે. અહીં કળા સુંદર સારી રચનાં કારીગરી અતિ નયને આનંદ કારી
- સંઘ યાત્રા અનેરી પાશ્વ-શાંતિ પ્રભુ અને શિતલજીન અને સહાય ધમનાથ અછતને પ્રભુ વિર બિરાજે
મજા આવે મધુરી
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૩૩) નવાવાસ ત્યાંથી ગયા બુધ ગ્રેદશ સારી શાંતિનાથ બિરાજતા શોભા આનંદ કારી
સંઘ યાત્રા અનેરી ગુરૂવારે તે ગાડરા રાષભદેવ બિરાજે ફાગણ સુદી એકમે સંઘ લાયજા આવે
મજા આવે મધુરી મંદિર મહાવીર દેવનું શોભા આપે અપાર રચના–શિ૯૫ સોહે અતિ વળી ભવ્ય વિશાળ
સંઘ યાત્રા અનેરી વીઢ ગામમાં બીજના સુમતીનાથ સલુણાં ત્રીજે ડુમરા મુકામ છે ચંદ્ર પ્રભુ અમુલા
મજા આવે મધુરી. સેમે સુથરી આવીયા સ્વાગત સંઘનું સારું ધત કલેલા પાર્વજી દહેરૂ ઉત્તમ ન્યારું
સંઘયાત્રા અનેરી. ત્યાંથી કેકાર આવીયા છઠ્ઠને બુધવાર દહેરું દિવ્ય દેખ્યું ત્યાં જાયે ઉભેલ પહાડા
મધુરી. બહુ ભવ્ય વિશાલને વળી કોરણ સારી શાંતિનાથ પ્રભુતણી પ્રતિણ પણ પ્યારી
. સંઘયાત્રા અનેરી.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૩૪) શુક્રવાર ને અષ્ટમી સંઘ પરજાઉ ગામે રૂડા ચંદ્ર પ્રભુ šાં દેખી દુ:ખડા વામે મજા આવે મધુરી. શની જખા ખંદરે પ્રભુ મહાવીર રાજે દશમી નળીયા આવીયા પ્રભુ ચંદ્ર મિરાજે સઘયાત્રા અનેરી.
એકાદશી તેરાદુમાં પ્રભુ પાર્શ્વ જી ભાવ્યા મંગલ દ્વાદશ ત્યહાં રહી નાનીવસ્માટી આવ્યા મજા આવે મધુરી.
નખત્રાણા ચર્તુદશી શ્રી સુપાર્શ્વ વિરાજે પૂર્ણિમા તે વિચાલામાં ઋષભદેવજી વિરાજે
સંધયાત્રા અનેરી.
મજલમાં વદી એકમે શ્રી શ્રેયાંસજી ન્યારા ખીજે માનકુવા ગયા શ્રી સુપાર્શ્વ જી પ્યારા મજા આવે મધુરી.
( દોહા )
ફાગણ વદી ત્રીજ દીને; રૂડી સામ પ્રભાત; સકળ સંઘ તા આવીયા, ભુજનગર વિખ્યાત. પાંચ દિન સંઘ અહીં રહ્યો, આનંદ લુટયા અપાર; સ્નેહ-સ્વાગતા જીલતાં, જલ્પે જીનજયકાર. મહારાવ ખેંગારજી, ઉત્તમ ક્ષત્રિય વશ; ધર્મપ્રેમને ધન્ય છે, માનવ–કુલમાં હું સ.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૩૫ )
સંઘભક્તિ સ્નેહે કરી, સગવડ કરી અપાર; ધન્ય રાજવી રીતને, અનુપમ નીજ વ્હેવાર. ત્રણ દહેરાં સાહે અતિ, કલાપૂર્ણ નિરધાર; શાંતિનાથ આદિ પ્રભુ, ત્રીજા પાકુમાર ટુકમાંને રતનાળ થઇ, આવ્યા ફરી અંજાર. ભીમાસર, ચીરાઈ થઇ, વેઢે સંભવ સાર; સામખીયાળી આવીયા, લાકડીયા મેઝાર. થઇ ચારીયાળી થકા, ગૈારાસર નિરધાર. ચૈત્ર શુદી ચાથનાં, ફ્રી વણાસર ગામ; કચ્છ યાત્રા પુરી કરી, આવ્યા સૈા સુખધામ. ( ઢાળ “ વાસુપુજ્ય હૈ। વાલમા ” ) ખાખરેચીમાં આવીયે। સંઘપંચમી સારા શ્રી સુપાર્શ્વ પ્રભુ તણાં દિર્શન લાભ અપારા સંઘયાત્રા અનેરી
""
અે ગાવા ગામમાં વાસુપુજ્ય કૃપાળા સપ્તમીયે ખેલા ગયા પદ્મપ્રભુ
યાળા
મજા આવે મધુરી
આઠમ નામના મારી પ્રભુ પાર્શ્વ શુદા દશમે ટંકારા ગામમાં પ્રભુ પાર્શ્વ સુણીંદા સંઘ યાત્રા અનેરી
લતીપર અગીયારસે પ્રભુ પાર્શ્વ બિરાજે દ્વાદશે ધ્રોળ આવીયા શાંતિનાથજી રાજે મજા આવે મધુરી
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૬) ફલા થઈને ધુંવાવમાં શ્રી સુપાર્શ્વજી પ્યારા જામનગરે ચતુર્દશી અતિ આનંદ કારા
સંઘ યાત્રા અનેરી દહેરાં બાર છે શેતાં કળાવાન અપાર વડા પર્વત જેવડા વળી કેરણી કયારા
મજા આવે મધુરી | (દેહા) કોડે કેરા ખર્ચથી સ્થાપ્યા એ જન ધામ એથી અવની ઉજળી જલ્પ ભારત ગાન આર્ય કળાને શક્તિનાં ગાતાં સહુ સુલતાન પૂર્વજને પુરૂષાર્થથી ભુલતા આપણા ભાન શેભે શુભ જનાલયે આવાં જગે અનેક એથી અવિચળ આજ છે જેને ધર્મની ટેક સેહે દહેરાં બાર એ રચના અમિત અપાર દેવે પણ ગાતા ફરે નવરને જયકાર વળી બીજે વંથલી અનતનાથ મહારાજ ત્રીજે હડમતીયા ગયા વંધ્યા વિભુ વિરરાજ રાણપુર થઈ રાજકેટલાભ્યાદેવાસુપાશ્ચ રીબડાથી ગાંડળ ગયા ચંદ્રપ્રભુ મુનિરાજ વીરપુરે થી જેતપુર દક્ષ્ય રાષભજીણુંદ વડાલમાં વદી બારસે આવે અતિ આનંદ તેરસને દિન ચાલીયા તીર્થ મહા ગિરનાર પડાવ નાખે સંઘને ઉત્તમ ઠાઠ અપાર
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૩૭ )
યાત્રા ઉલટથી કરી ભેટયા નેમી જીણુદ હૈયું ઉછળે હતથી હલકે ઉર આનંદ ચાર માસના સંકટો સહ્યાં જીવન ને કાજ દર્શન દાદાના કર્યો ઉતર્યો અંતર થાક સામૈયા ને સ્વાગતા, તિ માળા પ્રસંગ ઉજજવલ વણુથી ઉજજ્યેા ધન્ય નગીનના સંઘ વળી અગ્નિરથ ઉપરે ગયા વેરાવળ ગામ વથલીને પ્રભાસમાં ઝીલ્યા શુભ સન્માન છ દહાડા ગિરનારની, યાત્રા કરી અપાર; દાન–દીધાં અતિ ધર્મ માં અન્ય નગિન અવતાર. ( વિદાય. )
વૈશાખ શુદી ત્રીજ દીને, સકળ સ ંઘ સમુદાય; અગ્ની થ’ કરી ‘આવગેાર' પાછા પટ્ટન જાય. વચ્ચે વળી વઢવાણુના, ઝીલ્યાં શુભ-સન્માન; મેસાણામાં રાત રહી, પહોંચ્યા પાટણગામ. (ઢાળઃ—હરખે અંતર દેખી પ્રભુને, ) “ આવ્યા આવ્યા આવ્યે સધ આજે લેાકેા આમ વદી ઉર નાચે હૈયાં હરખી આનંદે ડાલે જીન શાસનની જય મેલે
૧ અગ્નીરથ ટ્રેઇન, રેલ્વે, ૨ આવગા-સ્પેશીયલ.
૨૨
""
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૮) ઉલટભેર સામું ગામ આવે વાજાં ઢેલ ત્રાંસા તે બજાવે રચી સામૈયું સંઘનું સ્નેહ
સ્પર્ધો પાસ પંચાસરા નેહ, ચઉટાં ચેક બજારને ઘર ઘર તેરણ તાર સંઘ વધાવ્ય સ્નેહથી વદે નગિન જયકાર ગુણીજન તે ગુણને નમે નગિન એમ ગામ હસે સઉકે બોલતા ધન્ય નગિનનું કામ.
| (છેવટ) કાવ્ય છંદ જાણું નહી, નહીં ભાષાનું જ્ઞાન, ઉલટ ધરીને રાસ આ, ર પ્રેમ-નિદાન.
અજ્ઞાની” મુજદેહ છે; “દે” રહા અનેક; ક્ષમા ચાહું છું સ્નેહથી, ધરી ભાવ વિવેક. કારતક સુદી દશમીયે, સારો શુકરવાર; વિક્રમ સંવત એગણી, ચોર્યાશી શુભસાર. ચેટીલા શુભ ગામમાં, ભગતવીરજી ધામ, રાસ રચી પુરે કર્યો, મેહન જયજીનનામ. એકવખત સઉ પ્રેમથી, બોલે જય-જીવરાજ કૃપા ચાહે ગુરૂદેવની, સીધે સઘળાં કાજ,
૧ ગામ-પાટણના નાગરીકો.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
IEIETEIK શ્રી કુમારપાળ નરેશ ઉદ્વરિત.
જે. સ. વાં, માલા.
ETBBBB
પ્રકાશક.
DEUE શ્રી તારંગાજી તિર્થ.
ચીનનુ ચારપાલના વિન (તાર અગિરિની બારંબા) સ
૬. ગિ, મહાયાત્રા,
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાટણમાં અદ્વિતીય ઉદ્યાપન મહોત્સવ.
શેઠ નગીનદાસભાઇ તથા તમના ધર્મપત્નિ એન કેસરબેને પરમ શુદ્ધ દેવગુરૂ ધર્મસ્વરૂપ શ્રી નવપદજી મહારાજ ( શ્રી સિદ્ધચક્ર) ની આરાધનારૂપ આયંબીલ ઓળી તપ તથા મતિ આદિ પંચ જ્ઞાન આરાધનારૂપ ઉજવલ પાંચમી તપ પરિપૂર્ણ કરેલ તે તપના ઉદ્યાપન નિમિતે શ્રીપાટણ મધ્યે સંવત ૧૯૮૨ ના ફાગણ વદ ૩ થી ઉજમણાના કાર્યની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. ઉજમણાની અંદર મહા મૂલ્યવાન વીવીધ પ્રકારના ચાવીશ છેડ ઘણા ઉંચા પ્રકારના ભરાવેલા હતા. જ્ઞાન, દન, ચારિત્રના ઉપગરણા ઘણા સુંદર મુકેલા હતા, દેરાસરમાં વપરાતી ચીજો થાળ-કળશે અને બીજી વસ્તુઓ ચાંદીની કરાવેલી બહુ સુંદર મુકી હતી. જ્ઞાનના ઉપગરણુ તરીકે પ્રતા અને પુસ્તકોની સંખ્યા ગણાતી નહેાતી. દરરોજ જુદી જુદી પૂજાએ ઘણા ઠાઠમાઠથી ભણાવવામાં આવતી હતી. દ્યાપન-મંડપના ઉપરના ભાગમાં જ્ઞાન દન ચારિત્રની આરાધનારૂપ મહાત્સવના શુભ પ્રસ ંગે શ્રી તારંગાજી મહાતીની રચના અને મહારાજાધિરાજ ગુર્જર નરેશ પરમાત શ્રી કુમારપાળનાં પૂર્વભવના દા આત્મજાગૃતિ અર્થે – બહુજ સુંદર રીતે ગેાઠવવામાં આવ્યા હતા. જે દૃશ્યાની રચનાએ પાટણ અને તેની આસપાસના ગામેાની સમસ્ત જનતાને ગાંડી કરી હતી. લેાકેાનાં ટાળેટોળાં એ રચનાઓ જોવાને ઉલટી રહેલાં હતાં અને રાત્રિના તે માનવ સમૂહની મેદની કાંઇ માતી નહેાતી. અંતે એ રચના બીજા પંદર
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૪૦ ) દીવસ સુધી રાખવી પડી હતી. આ દ્રષ્યની હકીકત પૃષ્ટ ૩૪૧ થી ચિત્ર સાથે આપવામાં આવેલ છે. આ દેખા શેઠ કમળસી ગુલાબચંદ રાધનપુર નિવાસીએ બહુ બુદ્ધિપૂર્વક કરાવ્યા હતા. અન્ય સ્થળે પણ તેમણે આવા ધાર્મિક કાર્યોમાં જાત મહેનત અને બુદ્ધિને સારે ઉપયોગ કર્યો છે. ફાગણ વદી ૧૦ મે જળયાત્રાને વરઘોડે ચઢાવવામાં આવ્યું હતું. જેની શોભા અવર્ણનીય હતી. રાજ્ય તરફથી નગારું, નિશાન, હાથી–અંબાડી વગેરે ઘણી સામગ્રી મળી હતી. બે બેન્ડ ચાંદીની પાલખી ઉપરાંત ચાંદીના રથી આ વરઘોડાની શોભા અવર્ણનીય બની હતી સંગીત મંડળીઓ પણ સારે આનંદ આપે હતે. બધી વ્યવસ્થા જાળવવામાં સ્વયંસેવકે પુરતા પ્રયાસ લેતા હતા.
અને છેલ્લા ચાર દિવસો વદ ૯–૧૦–૧૧-૧૨ માટે શેઠ નગીનદાસ કરમચંદે ખાસ આમંત્રણ પત્રિકાઓ કાઢી ગામેગામ મોકલાવી હતી અને દર્શનાર્થે આવનાર તમામ ભાઈએની દરેક પ્રકારની સગવડ કરી હતી. એ ચાર દિવસે તે સારૂં પાટણ લેકસમૂહથી ઉભરાઈ ગયું હતું. અને એ ઉદ્યાપન મહોત્સવ–એ અનુપમ દૃશ્ય-એ પાટણના પુરાતન ચૈ ઇત્યાદિનાં દર્શન કરી પિતાના આત્માને કૃતાર્થ માનતાં હતાં-સમ્યકત્વ બીજની પ્રાપ્તિ કરતાં હતાં.
વિવિધ સામગ્રીઓથી પિતાના સાધમી બંધુઓની સગવડતા જાળવવા વડે, તેમજ જૈન જૈનેતરને સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ કરાવનારાં વડે આ ઉદ્યાપન મહોત્સવ ખરેજ અદ્વિતીય હતા.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
HિOOOOOOOOOOOOO
સત્યધર્મ કયો ! યશોમતિનું દ્રષ્ટાંત.
IN .
શાક, હEleી ત્રિશા યુની રાણી હાર અમારા શા ીધેલા ચાર સંજીવની યાશા
.
F(C
[E ||OOOOOOOOOOOOOOOOOOO
H||OOOOOOOOOOOOOOOOOOO]EE
પ્રકાશક . જૈ. સ. વાં. માલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રા.
HCCCCCCCCCCCCCE
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૧ )
ઉધાપન મહેાત્સવમાં મુકાયેલ છ દૃશ્યાની હકીકત. ૧–સત્ય ધમ કર્યો ?
એક વખત સિદ્ધરાજ ભૂપાળે કલિકાળ સ`જ્ઞ શ્રી હેમચ`દ્રાચાર્ય અને પૂછ્યુ કે—સર્વ ધર્મના લેાકેા પાતપેાતાના ધર્મની પ્રશ ંસા કરે છે. તે સત્ય ધર્મ કર્યું ? સૂરિ મહારાજે કહ્યું કે—પુરાણામાં એક શખ નામના પુરૂષનું કથાનક છે તે તમે સાંભળેા
પૂર્વ કાળમાં શ ંખપુર નગરમાં “ શંખ ” નામના એક શાહુકાર રહેતા હતા. તેને યશેાતિ નામની સ્ત્રી હતી. કેટલાક વખત પછી યશેાતિ ઉપરથી તેના સ્નેહ ઉતરી ગયા તેથી તે બીજી સ્ત્રીને પરણ્યા અને તેના સ્નેહમાં ગુલતાન થઇ ગયા. તેથી યશેામતિને સ્ત્રીએના સ્વભાવજન્ય શાકયની ઈર્ષ્યા થવા લાગી. યશામતિએ કેાઇક સીદ્ધ પુરૂષની સેવા કરીને તેની પાસેથી માણસને પશુ બનાવવાના મંત્ર પ્રાપ્ત કર્યાં અને પેાતાના પતિને તે મ ંત્રના પ્રભાવથી ખળદ બનાવી દીધા. આથી લેાકેામાં તેની બહુ જ નીંદા થવા લાગી પરંતુ હવે કાઈ ઉપાય નહિ હાવાથી પશ્ચાતાપ થવા લાગ્યા. એક દીવસ તે પેાતાના પતિ બળદને લઇને જંગલમાં ચરાવવા ગઇ. અને ત્યાં પોતે પેાતાના દૂષ્કર્મને યાદ કરીને રાવા લાગી. હવે તે સમયે આકાશમાં શીવ અને પાર્વતિ વિમાનમાં એસીને જતાં હતાં. તેમણે યશેામતિનું રૂદન સાંભળ્યું તેથી
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૨ )
પાતિએ શીવને યશેાતિના રૂદનનું કારણ પૂછ્યું—શીવજીએ યશેાતિના સર્વ વૃતાંત કહ્યો. જેથી પાતિએ કહ્યું કે —મહારાજ હવે આ બળદને પુરૂષ બનાવવાનો શું ઉપાય છે તે મને કહેા. આ સાંભળીને શીવજી ખેલ્યા કે—હૈ પ્રિયે આ નીચે રહેલા વૃક્ષના મૂળમાં એક એવી આષધી છે કે જેનું ભક્ષણ કરવાથી આ બળદ ફ્રીને મનુષ્ય થઇ શકે.
ઉપરના વાર્તાલાપ સદ્ભાગ્યે યશેામિતના સાંભળવામાં આબ્યા. પણ તે વૃક્ષના મૂળમાં રહેલી અનેક પ્રકારની આષધિઓમાંથી કઇ આષધિ પ્રભાવશાળી છે તેની તેને ખબર ન હતી. તેથી કરીને તેણે વૃક્ષના મૂળમાં રહેલી બધી આષધિયા ભેગી કરીને તેના પતિને ખવરાવી. જેના યાગે કરીને તેના પતિ પાછે મનુષ્ય થયા. યશાતિની આ કાચી લોકોમાં પણ પ્રશ’સા થઇ.
હું રાજેન્દ્ર ! જેવી રીતે તે પ્રભાવશાળી આષધિ બીજી ષધિઓમાં છુપાયેલ ડાઇને પોતાના પ્રભાવ પ્રગટ કરી શકતી ન હતી તેવીજ રીતે સત્ય ધર્મ પણ ખીજા ધર્મોની સાથે મળી જવાથી પાતાના પ્રભાવ દેખાડી શકતા નથી; પરંતુ કોઇ ધર્મના અનુભવી જ્ઞાની–સત્યભાષી–પ્રજ્ઞ પુરૂષ તેના પ્રભાવને જાણે છે. અને તેના ઉપદેશથી ખીજા છજ્ઞાસુએ પણ જાણી શકે છે. માટે બધા ધર્મોના પરિચય કરી તેમાંથી સત્ય ધર્મનુ' ગ્રહણ કરવું જોઇયે.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ધર્મવીર કુમારપાળને કંટકેશ્વરી દેવીને ઉપસર્ગ.
કુટિવટાઈ રણા છે કાકા પાર પાડી. યુગ 3ની રાપર ડેટ યારી કુંડી 1, હું
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
પ્રકાશક જૈ. સ. વાં. માલા
મહાયાત્રી ][[][][][][][][][][][]][][][][]][][][][][][][][][][][][]
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૩)
દશ્ય ૨ જી.
અહિંસાવ્રતના પાલનમાં રાજર્ષિ કુમારપાળનું અદ્દભુત હૈય–કટકેશ્વરી દેવીના ઉપસર્ગ-ગુરૂમહારાજના પ્રતાપે તેનું નિવારણ—
એકદા નવરાત્રિના દિવસેામાં દેવીયાના પુજારીએ આવીને કહ્યુ' કે–હે મહારાજ પરાપૂ થી “કટકેશ્વરી ” વિગેરે દેવીઓના મદિરમાં અકરાંનાં ખલિદાન આપવાના કુરિવાજ છે. અને તે મુજબ આપે પણ આવુ જોઇયે. મહારાજા કુમારપાળ રાત્રિના ગુરૂમહારાજ પાસે આવ્યા અને આ બધી હકીકત તેમને નિવેદન કરી. ગુરૂમહારાજે કહ્યુ` કે—દેવતાઓ કદાપિ માંસભક્ષણ કરતા નથી. પરંતુ આ પુજારીએ પાતાની જીહ્વાની લાલુપતા માટે આ નિર્દોષ પશુઓના વધ કરાવે છે. માટે જો આપને દેવીઓની પશુએથીજ પૂજા :કરવી હોય તા તે પશુઓને દેવીના મંદીરમાં જીવતાં બાંધી દ્યો અને કપુર -કસ્તુરી નાલીયેર વીગેરેથી દેવીઓનુ પુજન કરા, રાજાએ પણ તેમજ કર્યુ. અને સવારના જોયુ તે બધાં જ પશુઓ જીવતાં નીકળ્યાં–રાજાએ પુજારીની અહુ નિત્સના કરી.
હવે રાત્રિને સમયે જ્યારે રાજા પેાતાના એકાંતવાસમાં બેઠા હતા. તે વખતે રાષથી રકત નેત્રાવાળી કટકેશ્વરી દેવી હાથમાં ત્રિશૂળ લઇને આવી અને કહ્યું “ હે રાજન ! હું તારી કુળદેવી છું તારા પૂર્વજો મને બલિદાન આપતા આવ્યા છે. અને હવે તું કેમ નિષેધ કરે છે ? ” રાજાએ કહ્યું “ હે દેવી !
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૪૪) સત્ય દયામય ધર્મને મર્મ હવે મારા જાણવામાં આવ્યું છે અને તેથી કરીને અજ્ઞાન અવસ્થામાં તે ગમે તેવાં પાપકૃત્ય કર્યો પરંતુ હવે ધર્મનું તત્વ જાણ્યા પછી હું અધર્મના ખાડામાં કેમ પડું?” આ સાંભળીને દેવીએ એકદમ ગુસ્સે થઈ રાજાને ત્રિશૂળને ઘા કર્યો-તેથી રાજાનું આખું શરીર કુછીમય થઈ ગયું. શરીરની આ હાલત જોઈને રાજાના મનને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયા. પરંતુ જીનેશ્વર ભગવાનના ધર્મપરથી લેશપણું મન ચલિત ન થયું. પછી તેમણે ઉદયન મંત્રિને બોલાવીને સર્વ હકિકત નિવેદન કરી. અને કહ્યું કે “મંત્રિશ્વર ! મને મારા શરીરની તે કાંઈ ચિંતા નથી, પરંતુ મારી આ હાલત જોઈને લેકે ધર્મની નિંદા કરશે એ વાતની મને બહુ ચિંતા થાય છે માટે મારા શરીરની આ હકીકત કેઈને કહેશે નહિ. અને હું આજે રાત્રિના જ અગ્નિવડે પ્રાણત્યાગ કરીશ.” રાજાને આવાં વચન સાંભળી મંત્રીશ્વર બોલ્યા “હે પૃથ્વીનાથ! શરીરની રક્ષા જેવી રીતે થાય તેવી રીતે કાર્ય કરવું એ ઠીક છે” આ સાંભળીને રાજાએ કહ્યું કે “હે નિ:સત્વ વાણીયા ! તું આવાં નિર્માલ્ય વચને કેમ બેલે છે. ધર્મની રક્ષા કરતાં શરીરને નાશ થાય તેથી વધારે રૂડું બીજું શું છે? માટે તું શીધ્ર મારે માટે ચીતા તૈયાર કરાવ” મંત્રીએ કહ્યું કે “હે કૃપાનિધાન! પ્રથમ ગુરૂ મહારાજ પાસે જઈને સર્વ હકીક્ત નિવેદન કરૂં છું પછી તેમની આજ્ઞા મુજબ કરીશ.”
તેમ કહી મંત્રીશ્વર ત્યાંથી ગુરૂ મહારાજ પાસે આવ્યા અને સર્વ હકીત નિવેદન કરી. તે સાંભળી સૂરીશ્વરે કહ્યું કે
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________
વII)
વIP
વIP.
IIIIIIIIII
illllli "D
વID mullinen
IIIiiiiil
iii
. II [livill
વIP " વID'IIIiill
iiii
i ii
A D" CUID
i
I
વા)
lutillumil
વID
)
ક. ગિ, મહાયાત્રા.
- I !
A બીન વારસી ધનને ધૂળ સમાન લેખી શ્રાવકના ઉત્તમ વૃતોને પાલનાર Ëe
મહારાજા કુમારપાળ,
પરીક્ષાની સંપત્તિના નયા વિશે
દિન શેઠન પ્રસંગ
ના મe ,
,
પ્રકાશક, જૈ. સ. વાં. માલા.
illulium
WIHIN
વIછે
UD Iiiiiiil
illlll
વાટે, "" વIDIjill"
li[
, વID. III)
l lllluti
IIIIIIIIIII
વા . વII)""" IIIIIIIIA
url " વID
III
s
'
I
IIiiiiill
વII)
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૫) “હે મંત્રી! તમે જરાપણ ચિંતા કરશે નહિ. હું તમને મંત્રિતજલ આપું છું. તે લઈને રાજાના સર્વ શરીરે છંટકાવ કરે.” મંત્રીશ્વરે તેમજ કર્યું અને નિમિષ માત્રમાં જ રાજાનું શરીર સુવર્ણ સમાન કાંતિવાળું થઈ ગયું. રાજા અને મંત્રાશ્વર ગુરૂ મહારાજને પ્રભાવ દેખી અત્યંત આનંદિત થયા. અને ધમ–વિષેની તેમની શ્રદ્ધા વિશેષ દઢ થઈ.
પ્રાણાતે પણ પિતાના અહિંસાધર્મને ત્યાગ જેમણે નથી કર્યો. અને અઢાર દેશમાં અમારી પ્રવતોવી જેણે પરમાહર્તાનું બીરૂદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. એવા એ નરવીર ભૂપતિ કુમારપાળનું ચરિત્ર ખરેખર અનુકરણીય છે. આપણે પણ તેવી જ રીતે ગમેતેવાં કષ્ટ આવે, ગમે તેટલી કસોટીમાંથી પસાર થવું પડે તે પણ આપણા ધર્મ-નિયમને ત્યાગ ન કર.
દય ૩ જુ. રાજર્ષિ કુમારપાળનું ત્રીજું અદત્તાદાનવત. અપત્રિય ધનસંપત્તિના ત્યાગ વિષે શ્રેણી કુબેરદત્તને પ્રસંગ
એક સમયે સભામાં મહારાજા શ્રી કુમારપાળ બેઠા હતા. ત્યારે નગરના શાહકારોએ આવીને વિનંતી કરી કે “હું પૃથ્વી પતિ ! આપણા નગરના અલંકાર સમાન કેટિધ્વજ કુબેરદત્ત શેઠનું અકસ્માત પરદેશમાં મૃત્યુ થયું સાંભહ્યું છે. અને તે અપુત્ર છે તે આપ ત્યાં પધારી તેના ધનનું ગ્રહણ
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૬). કરે.” ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે મેં તે ગુરૂ મહારાજ પાસે વ્રત લેતી વખતે અપુત્રીયાના ધનને ત્યાગ કર્યો છે. એટલે મારે તે ધનનું પ્રજન નથી. છતાં પણ તેના ઘરની હાલત જેવા માટે હું તેને ત્યાં આવું છું—એમ કહીને રાજા-શાહુકા સાથે તેને ઘેર ગયે. કુબેરદત્તની કુબેર સમાન અપૂર્વ સંપત્તિ જોઈને રાજા આશ્ચર્યચક્તિ થયે. ત્યાં તેના ઘરમાં ગૃહચૈત્યમાં જીનેશ્વર ભગવાનના દર્શન કર્યા. ત્યાંથી બહાર આવતાં કુબેરદત્ત શાહકારની બારવ્રતની ટીપ નજરે પડી–તેમાંથી કુબેરદત્ત શ્રેષિના પરિમાણવ્રતની હકીકત વાંચીને રાજાએ તેની ઘણી જ પ્રશંસા કરી. તેટલામાં ત્યાં રૂદન કરતી એવી ગુણશ્રી અને તેની પત્ની કમળથી કુબેરદત્તની માતાને રાજાએ જોઈ. તેમને દિલાસો આપીને રાજાએ પૂછયું કે-બહેન! આ સમાચાર તમને કોની પાસેથી મળ્યા. તે સાંભળીને ગુણશ્રીએ કહ્યું. હે મહારાજ ! તેમના મિત્ર વામદેવ પાસેથી સમાચાર મળ્યા છે. રાજાએ તેને બોલાવીને બધી હકીક્ત પૂછી. તેણે કહ્યું કે-“હે મહારાજ ! અમે કુબેરદત્તની સાથે ૫૦૦ વહાણે લઈને દેશાંતર ગયા હતા. ત્યાં વ્યાપારમાં અનગળ ધનની પ્રાપ્તિ થઈ, પાછા ફરતી વખતે અમારાં વહાણો વમળમાં સપડાઈ ગયાં અને તેમાંથી નીકળવાને કાંઈ પણ ઉપાય નહી મળવાથી નીરાશ થઈને અમે બધા બેસી રહ્યા. તેવામાં એક નૈમિત્તિકે અમને કહ્યું કે આ આફતમાંથી બચવાને માર્ગ એક જ છે અને તે એ કે જે અત્રેથી કેઈ સાહસિક પુરૂષ સામે દેખાતા પંચશંગ દ્વીપમાં જઈને ત્યાં રહેલાં જીનમંદિર
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૩૪૭)
માઁના ઘંટને વગાડે તેા તેના અવાજથી ભાર ડ પક્ષીઓ ઉઠે અને તેમના ઉડવા વડે કરીને ઉત્પન્ન થયેલા પવનથી આ બધાં વહાણા વમળમાંથી છુટાં થાય. ” હે કૃપાનિધાન ! આવા પ્રકારનું નિમિત્તિયાનું કથન સાંભળી કુબેરદત્ત પાતે જ તે દ્વીપમાં ગયા અને તેમ કર્યું. તેમ કરવાથી વહાણા તે ચાલ્યાં પરંતુ કુબેરદત્ત પાછા આવી શકયા નહી. પણ એવા અગાધ સમુદ્રમાંથી તે સાધન વિના શી રીતે આવી શકે ? આ ઉપરથી તેનુ ં મૃત્યુ થયુ. હાય એમ અનુમાન થાય છે. આ સાંભળી રાજા સ્ત્રીઓને દીલાસા માપી જેવામાં વિદાય થતા હતા. તેટલામાં તેમણે નવીન સુ ંદર સ્ત્રી સાથે વિમાનમાં એસીને આકાશમાર્ગે આવતા એવા શ્રેષ્ઠિ કુબેરદત્તને દીઠા. હથી પ્રફુલ્રિત તેણે કુબેરદત્તને આવકાર આપ્યા અને પૂછયું કે- હું ભદ્ર ! ત્યાંથી તમે પાછા કેવી રીતે આવી શકયા. તેણે કહ્યું કે-“હે રાજશેખર ! ત્યાં જીનચૈત્યમાં દર્શોન કર્યા પછી ફરતાં ફરતાં મને એક મહેલ દેખાય અને તેમાં એક અપ્રતિમ લાવણ્યમયી કન્યાને મે જોઇ, તેણે મને સ્નેહથી ખેલાબ્યા. મે તેની પાસે જઇને તેના સર્વ વૃતાંત પૂછતાં તેણે કહ્યું કે “ હું પાતાલતિલક નગરના પાતાલકેતુ નામના વિદ્યાધરની કન્યા છું. ” એટલામાં પાતાલકેતુ ત્યાં આવી પહાંચ્યા અને તેણે તેની કન્યાનાં મારી સાથે લગ્ન કર્યાં. અને પેાતાના રચેલા વિમાનમાં તેની કન્યા સાથે મને અત્રે મુકી ગયા. ” પછી રાજા તેને ખૂબ ધન્યવાદ આપીને સ્વસ્થાનકે ગયે..
cr
,,
ર
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૪૮ )
જગતના સઘળા ઝગડાઓનું મૂળ અને માયામમત્વના મૂળ પાયારૂપ એક જે ધન-સંપત્તિ અને તે પણ અનાયાસે મળતી ધન સંપત્તિના ત્યાગ તા વિરલા પુરૂષષ જ કરી શકે. અને એવા વીરલાજ ભવસાગરમાંથી તરી શકે.
દૃશ્ય ૪ શું.
પરમાત કુમારપાળ મહારાજની અપ્રતિમ ક્રયા ભાવના પાષધમાં કાડાના કરેલા અચાવ.
એકદા મહારાજા શ્રી કુમારપાળ પૈાષધમાં બેઠા હતા. તે સમયે એક મંકોડા ત્યાં આવી ચઢયા, અને પેાતાના જાતિ સ્વભાવ અનુસાર રાજાને સખત ડ ંખ દેવા લાગ્યા. રાજાએ વિચાર કર્યો કે “ જો હું આ મકાડાને દુર કરવા જઇશ તે તેા ચામડીની સાથે સજડ ચાટેલા હાવાથી તેના પ્રાણના વિનાશ થશે. ” એમ વિચારીને રાજાએ સેવક પાસે એક કા તર મંગાવી અને પોતાની તેટલી ચામડી કપાવી નાંખી.
ખીજાનાં જીવનને શરીરને લેશ માત્ર પણ ઇજા ન થાય એવી ભાવનાથી જે મહાનુભાવા પોતાના શરીરની જરાપણુ દરકાર નથી કરતા તેવા પુરૂષ! ખરેખર કેશ: ધન્યવાદને પાત્ર છે. અહિંસા વ્રતનું ઉત્કૃષ્ટ પાલન તે આનુ નામ.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________
OિOOOOOOOOOOOOOOO દયાની મૂર્તી,
કુમારપાળ નરેશ પૈષધવ્રતમાં.
R
યુદયા મત પ્રાલ કુમાર પાલ રાષએ છે (પોપમાં ફરવા મંકોડાના બચાવે.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOO||CCC]ી
થી પ્રકાશક, જૈ. સ. વાં, માલા.
ક. ગિ. મહાયાત્રા.
COOCOOOOOOOOOOOOO
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________
મહારાજા કુમારપાળને પૂર્વભવ.
પાંચ કાડીને ફુલડે, પામ્યા દેશ અઢાર;
00
કુમારપાળ રાજા થયા, વર્ત્યા યયકાર,
પ્રકાશક, જે, સ, વાં, માલા, ૩. ગિ. મહાયાત્રા.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૪૯)
દશ્ય ૫ મું. શ્રીમદ્ કુમારપાળ નરેશને પૂર્વભવ, પાંચજ કેડીના કુલથી કરેલી શ્રીજીનેશ્વર ભગવાનની પૂજાના અપૂર્વ ફલથી
અઢાર દેશના અધિપતિપણાનું પામવું.
મારવાડ દેશમાં જ્યકેશી નામના રાજાને નરવીર નામને પુત્ર હતું તે સાતે વ્યસનને સેવવાવાળે હતું તેથી રાજાયે તેનાથી કંટાલીને તેને નગર બહાર કાઢી મુકો. નરવીર જઈને ચરોની સાથે મળી ગયા અને ચોરી કરીને જીવન નિર્વાહ કરવા લાગ્યા. એક વખત “જયતા” નામના સાથે વાહને તેણે લુંટ. તે સાથે વાહે ઉજજયનીના રાજા પાસે જઈ તેની મદદથી ફેજ લઈ આવીને નરવીર ઉપર હલે કર્યો. નરવીર ત્યાંથી નાશી ગયે. સાર્થવાહે નરવીરની સગર્ભા સ્ત્રીને મારી નાંખી અને માલવપતિ પાસે ગયે પરંતુ માલવપતિ તેણે સગર્ભા સ્ત્રીને મારી નાંખી–એ જાણવાથી તેને ખૂબ તિરસકાર કર્યો તે સાર્થવાહે પણ પશ્ચાતાપ થવાથી તાપસી દીક્ષા ગ્રહણ કરી અને મરીને સિદ્ધરાજ થયે. પૂર્વે બાલહત્યા કરવાથી સંતાન પ્રાપ્તિ તેને થઈ નહિ. હવે નરવીર ત્યાંથી નીકળીને ધનુષ બાણ લઈને જંગલમાં રખડતે હતું તેવામાં શ્રી યશોભદ્રસૂરિની સાથે તેની મુલાકાત થઈ. શ્રી સુરીશ્વરના ઉપદેશથી તેણે હીંસાને ત્યાગ કર્યો. ત્યાંથી નીકળીને કરતાં કરતાં “એકશિલા” નગરમાં “ઓઢર” નામના શ્રાવકને ઘેર નોકર તરીકે રહ્યો. ઓઢરે શ્રી વીર પ્રભુનું વિશાલ અને
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૦) સુંદર મંદિર બંધાવ્યું હતું. ત્યાં હંમેશાં પૂજા કરવા જતા હતે. એક વખત પર્યુષણના દીવસમાં ઓઢર સહકુટુંબ પ્રભુ પૂજન કરવા ગયા અને નરવીરને પણ સાથે લેતે ગયે. ત્યાં પ્રભુને સનાત્ર પ્રક્ષાલન વિગેરે કરીને તેણે નરવીરને કહ્યું “હે ભદ્ર! પુષ્પ વગેરે સામગ્રી તૈયાર છે. તારી ભાવના હોય તે તું પણુ પ્રભુનું પુજન કર ” આ સાંભળીને નરવીરે વિચાર્યું કે આ પ્રભુ સર્વ પ્રકારનાં સુખને આપવાવાળા છે. તે હું બીજાના આપેલા પુષ્પોથી શામાટે પ્રભુની પુજા કરૂં ? પરંતુ મારી પાસે તે માત્ર પાંચજ કોડી છે તે તેમાં પુજાની સામગ્રી શી થઈ શકશે ખેર, મારા ભાવ તે પુર્ણ થશે? એમ વિચારીને પાંચ કેડીનાં કુલ વડે પિતાના આત્માને ધન્ય ધન્ય માનતો પરમ આહાદ પૂર્વક તેણે પ્રભુની પુજા કરી અને તે દિવસે ઉપવાસ કર્યો. પારણને દિવસે શ્રદ્ધા અને ભકિતપૂર્વક
મુનિ મહારાજને દાન આપ્યું. તે દિવસથી નરવીર ધર્મમાં વિશેષ દઢ થયા અને શુભ કાર્યોમાં જીવન ગુજારતે થે. અનુકમે ત્યાંથી મરીને ગુજરદેશમાં રાજા ત્રિભુવનપાલના પુત્ર “કુમારપાલ” રૂપે ઉત્પન્ન થયાં.
માત્ર પાંચજ કેડીનાં પુષ્પથી પરંતુ અચલિત શ્રદ્ધા અને અપૂર્વ ભકિતથી વાસિત હદયે કરાયેલી ત્રિલોકનાથ દેવાધિદેવ શ્રી વિતરાગ-જીનેશ્વરદેવની પૂજા કેવા અદભૂત ફળને આપે છે તે જુઓ અને તમે પણ તેવાજ પ્રફુલ્લ હૃદયે શ્રી જીનેશ્વરની પૂજા-સેવા-ભકિત કરવાને ઉત્સુક થાઓ
લેખક:–ચંપકલાલ જમનાદાસ.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩૫૧ ) આ મહત્સવ પ્રસંગે ખુલ્લું મુકાયેલ રસોડું અને
સ્વામીભાઈનું સ્વાગત, આ ઉદ્યાપન મહત્સવ ઉપર માનવ સમૂહ એટલે બધો માન્યો હતો કે પાટણની બજાર અને મહોલ્લાઓ જ્યાં જુઓ ત્યાં ભરચક ગીરદી રહેતી હતી. ઉતારાઓ માટે જગ્યાની બેઠવણ, તે માટે રખાયેલાં મકાનોની સંખ્યા ઘણી હતી. આવેલ મેમાનો તેમજ સ્વામીભાઈઓને દરેક પ્રકારની સગવડો ઉતારામાંજ પુરી પડતી હતી. પિતાના ઘરમાં જે વ્યવસ્થા ન બને તેથી ઘણું વધુ સગવડતા આ મહોત્સવના પ્રસંગમાં આવનારને મળી હતી. રસોડા અને જમણવાર માટે તે લખવું જ શું ? શેઠ નગીનદાસભાઈનું સ્વામીભાઈને જમાડવાનું દીલ, તેમનું સ્વાગત અને ભક્તિને લ્હાવો લેવાનું હદય ન માપી શકાય તેવું હતું. રોજ નવા નવા પકવાને, ઉદારે દીલથી કરવામાં આવતાં હતાં. આટલી માનવ મેદનીની તમામ પ્રકારની નિયમીત વ્યવસ્થા સાચવવા માટે માણસની સંખ્યા ઘણું રાખી હતી. દરેક ઉતારે માણસે જોઇતી વસ્તુ માટે પૂછવા પણ આવતા હતા. આવી વ્યવસ્થા અન્ય સ્થળે પ્રાયઃ ઓછી જોવામાં આવે છે.
શેઠ નગીનદાસ ભાઈએ અષ્ટોતરી સ્નાત્ર ભણાવવામાં દરેક સ્નાત્રમાં એકેક સેના મહેર (ગીની) મૂકી ઉદારતા દર્શાવી હતી. વદી ૧૩ ના અછોતરી સ્નાત્રમાં નવ સોનામહાર અને ૯૯ રૂપીયા મુકવામાં આવ્યા હતા. - આ ઉજમણુ સાથે બીજું ઉજમણું શેઠ પ્રેમચંદભાઈ મોહનલાલે પણ માંડયું હતું. તેનો દેખાવ અને ઉજમણામાં ચીજો પણ ઘણું સુંદર મુકવામાં આવી હતી. શેઠ પ્રેમચંદ
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ઉપર )
ભાએ પણ આ માંગલીક મહાત્સવમાં સારી ઉદારતા વાપરી હતી. શેઠશ્રી નગીનદાસભાઈએ આ ઉદ્યાપન મહાત્સવના શુભ કાર્ય સાથે જૈન ખેડી ગ–જીવદયા-સાધારણ-સાતક્ષેત્ર વગેરે ખાતાઓમાં પણ સારી રકમ બક્ષીસ કરી હતી. ફાગણ વદી ૧૪ ના રોજ ઘણા અંધુએ સાથે ચારૂપ તીમાં જઇ પરમાત્માની ભક્તિ કરી હતી. આ મહાત્સવ પ્રસ ંગમાં સુમારે એક લાખ રૂપીયાના ખર્ચ કરી, દરેક કાર્યોંમાં ઉદારતા વાપરીને અત્યારે થતા મહાત્સવામાં અગ્રસ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. મેમાનાની વીદાયગીરી અને પહેરામણી સત્કાર.
આ માંગલીક મહાત્સવ પ્રસ`ગમાં નો. નગીનદાસભાઈના સગા-સંબંધી, પરિચીત જુદા જુદા શહેરાના પ્રતિષ્ઠીત ગૃહસ્થ અને સંબંધીએ તેમજ થાડા પરિચયવાળા સ્વામી બંધુઓનાં હૃદય આ કાર્ય થી હષીત થઇ પ્રફુલ્લીત બન્યાં હતાં, શેઠશ્રીને પાઘડી ( ચાંલ્લા.) માટે દરેકના આગ્રહ થતા હતા પરંતુ બહુજ નિકટના સ ંબંધીના સ્વીકાર કર્યાં જણાય છે. પરંતુ તેમની વીદાયગીરી વખતે સબંધના પ્રમાણમાં દરેકને સામી પહેરામણી કરી બધી રીતના લાભ લીધા હતા. પેાતાના માણસાને પણ આવા માંગલીક પ્રસગમાં ભુલ્યા નહાતા. આ ઉદ્યાપન મહેાત્સવની સવીસ્તર હકીકત લખતાં તા એક પુસ્તક લખાઈ જાય તેમ છે. સ્થળ સંકેાચને અંગે વાંચક વર્ગ આટલી હકીકતથી સાર સમજી લઇ પોતાની લક્ષ્મીના સર્વ્યય કરવા શેઠ નગીનદાસભાઇનું અનુકરણ કરી શ્રી વીર શાસનની શૈાભામાં અભિવૃદ્ધિ કરશે તેમ ઈચ્છું છું.
લી અચરતલાલ.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ પંચતિર્થીનો સંઘ કાઢી, જંદગીને મહા લાભ લેવા જેવો છે. સોળ લાખ વર્ષ પૂર્વેની પ્રાચીન
પ્રતિમાના દર્શન!!! શ્રી અજાહરા, ઊના, દીવ, દેલવાડા, પંચતીર્થીની
અપૂર્વ યાત્રા!
પરમ ઉપકારી જગદ્ગુરૂ વિજયહિરસુરીશ્વરજી મહારાજ તથા દેવસુરીશ્વરજી મહારાજ સ્થા વિજયજીબુટીરજી મહારાજ વિગેરે
આચાર્યોની સ્વર્ગભૂમિનું દર્શન.
અકાળે ફળેલા આંબાનું પ્રત્યક્ષ દર્શન!
સંવત ૧૦૧૪ ની સાલને પ્રાચીન ઘંટ.!
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________
( ૨ ). શ્રી ગીરનાર પાસેના પ્રભાસપાટણથી રર કેશ દુર આવેલી શ્રી અજારા પાર્શ્વનાથજીના નામથી વિખ્યાત થયેલી પંચતીર્થી શ્રી ઊના, અજાર, દીવ, દેલવાડા એમ ચાર ગામ વચ્ચે આવેલી છે દરેક ગામ એકથી બે કેશને આંતરે આવેલા છે, પ્રભાસપાટણ, મહુવા, કુંડલા વિગેરે સ્થળેથી ખુશકી રસ્ત અને ભાવનગર, મુંબઈ, વેરાવળ, માંગરોળ વિગેરે સ્થળેથી જળમાર્ગે સ્ટીમરદ્વારા ત્યાં જઈ શકાય છે. રસ્તે સુગમ અને વાહને સસ્તા ભાવથી મળી શકે એવે સુલભ છે. - શ્રી અજાહરા પાર્શ્વનાથની મહાન ચમત્કારી પ્રતિમા દેવલેકમાં એક લાખ વર્ષ સુધી ધરણે કે, છસો વર્ષ સુધી કુબેરે, અને સાત લાખ વર્ષ સુધી વરૂણદેવે પુજેલી છે. એ પછી એ પ્રતિમા અન્ય રાજાના ભાગ્યથી પદ્માવતી દેવીએ એક સાગર નામના શ્રેણીને આપી. શ્રેણીએ દીવ ગામે આવી તે અન્ય રાજાને અર્પણ કરી આ વખતે અજય રાજાને એકસો સાત જાતનાં વ્યાધી પીડા આપતા હતા, તે વ્યાધીએ ભાવી તીર્થકર શ્રી પાર્શ્વનાથજીની અદ્ભુત પ્રતિમાના દર્શન માત્રથી લય પામી ગયા, અન્ય રાજાના સ્વર્ગગમનને પ્રાય આઠ લાખ વર્ષો વીતી ગયા છે જેથી દેવલેક અને મનુષ્ય લેકમાં સેળ લાખ વર્ષોથી પુજાતી પ્રતિમા કળીકાળમાં જાગતી જેત પેઠે શ્રી અજાર (અજપુર) ગામે જ્યવંતી છે. આ પ્રતિમાના દર્શન માત્રથી બધી જાતની આધિ-વ્યાધિ અને ઉપાધિ નાશ પામી મનવાંચ્છિત ફળ મળે છે.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________
(૩)
અમીજરતી, છત્રધરી, જીવતા સજીવ હલન ચલન કરતા ઘણું જો જેવા ઈચ્છા હોય તે। ઉનામાં શ્રી અમીજરા પાર્શ્વનાથજીની મૂર્તિનાં દન કરી.
એવા આલ્હાદ જનક પાંચ ભવ્ય અને ચમત્કૃતીવાળા જીનાલય અને તેની અંદરના વિશાળ ભાંયરા અને તેમાં બીરાજતી અદ્ભુત પ્રતિમાએના દર્શન કરી ચીતને પાવન કરવા ઈચ્છા હોય, તથા અકમર ખાદશાહ જેવા માગલ શહેનશાહને બુજવનાર જગદ્ગુરૂના ખીરૂદ ધારક શ્રીમાન્ વિજયહિરસૂરિશ્વરજી મહારાજ, તથા શ્રી વિજયદેવસૂરિશ્વરજી મહારાજ, તથા શ્રીવિજયપ્રભુસૂરિશ્વરજી મહારાજની સ્વર્ગ ભુમિ તથા અગ્નિ સ`સ્કારવાળી ભુમિ જોવાની જો ઇચ્છા હોય તે ઊનામાં પ્રવેશ કરી તે સ્થળાના દર્શન કરો.
વર્ષારૂતુમાં ભાદરવા શુદ ૧૧ નારાજે શ્રી જગદ્ગુરૂ વિજયહિરસૂરીશ્વરજી મહારાજના સ્થૂલ દેહના અગ્નિ સકાર કર્યાં. તે જગ્યાએ તેજ રાત્રીના અકાળે આંખા ફ્ળ્યા. તે આંખા જોવા ઈચ્છા હાય તે ઊનામાં પધારશે. જે પ્રતિમા ખંડીત થવાથી ત્રણ ત્રણ વખત ભેાંચરામાં પધરાવ્યા છતાં શાસનદેવે ભોંયરામાંથી બહાર કાઢી મુળ જગ્યેાએ સ્થાપીત કર્યો એવી સુવિધિનાથ ભગવાનની પ્રતિમા જેવી હાય તા દીવની યાત્રા કરી.
જ્યાં નવલખા સંધ વસતા હતા, ભગવાન ઉપર નવલખા
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુગટ હતું, નવલખી આંગી અને નવલખો હાર ધારણ કરાવવામાં આવતું હતું, એવા નવલખા પાર્શ્વનાથજીની મને વાંછિત કેડ પુરા કરનારી પ્રતિમાનાં દર્શન કરી જન્મ સફળ કરવું હોય તે દીવની યાત્રા કરે. આ અખંડ શાંતિને અનુભવ લે હેય તે ધમાધમ વગરના શાંત પ્રાચીન અને ચમત્કારોથી દાંમુઢ બનાવે તેવા આ મહાન તીર્થસ્થળની યાત્રા કરે અને કરાવે. તાક – કાયમની યાદગીરીની એક અમુલ્ય તક.
આ તિર્થની સંપૂર્ણ હકીક્તને ઈતિહાસ પ્રગટ કરવાની અમારી ઈચ્છા છે, અને તે માટે તેની તૈયારી ચાલે છે લગભગ ૨૦૦-૨૫૦ પૃષ્ટતું આ પુસ્તક થશે.
આ તિર્થને સારા હિંદુસ્તાનમાં પ્રસિદ્ધિમાં લાવવાની વધુ જરૂર છે, અને તે માટે આવા ચમત્કારીક મહાકલ્યાણકારી તિર્થની સંપૂર્ણ હકીક્તનું પુસ્તક જુદા જુદા ગૃહસ્થો તરફથી અમુક અમુક ન લેવાય અને જા તેમ કરવાની જરૂર છે. ૨૫૦ નકલ લેનાર ગૃહસ્થનું નામ ફેટ વગેરે તેમાં આવી શકશે. કિંમત લગભગ રૂ. ૧) રહેશે, શ્રીમાનેએ ? આ લાભ લેવા જેવો છે રૂ. ૨૫૦)માં કાયમની યાદગીરી સાથે યાત્રાને મહાન લાભ લેવડાવવાનો ઉત્તમ માર્ગ છે. તે માટે નકી કરવા લ –
જેને સસ્તી વાંચનમાળા રાધનપુરી બજાર ભાવનગર,
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ ના કરતી વાંચનયાવા. Oii થાય છે