Book Title: Jina Pooja Paddhati
Author(s): Kalyanvijay Gani
Publisher: K V Shastra Sangrah Samiti Jalor
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003118/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinapUjApaddhati -lekhaka - panyAsa zrI kalyANavijayajI gaNi Jair Education Interne oral Eo Private Personal use Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 837833###### ####### // zrI jinAya namaH // zrI jinapUjApaddhati Wan - lekhaka - panyAsa zrI kalyANavijayajI gaNi jaEBERROBBBBBBBBBCIRBERRB0030888 -: prakAzaka :zrI ka0 vi0 zAstrasaMgraha samiti jAlora( mAravAr3a) FORGETERERECENERAREEBERREDEERENABEERED prati 2000 vIra saM. 2 / / [vi saM. 2013 BE7838333333333333333333332995 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAjhisthAna mI ka. vi. zAstrasaMgraha samiti (mAravADa )jAlora mudraka AnaMda prinTIMga presa sTezana roDa bhAvanagara-(saurASTra) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinapUjApati jUnI ane navI 1. jinapUjA-prAraMbhika ane vikasita rUpamA 'jinapUjA' Agamika cha ke anAgamika ? e sarvajJaarUpita cha athavA chamastha-prakalpita ? e vAtonI carcA na karavAM amo pUjAnI sRSTi kyAre thaI ? AnuM prAraMbhika rUpa zu hatu? vikasita thatI thatI e kaI sthitie pahoMcI ? vikAsa. nI aMtima koTithI gavaDIne e kevI rIte vikRtine mAgeM caDhe che ane viparIta pariNAmo lAve che ? ityAdi bAbatone ja amArA vicAronuM kendra banAvIzuM. bhAratavarSamA prAgaitihAsika kAlathI jabe dhArmika saMskRtio potAnuM kAma karI rahI hatIH eka jaina ane bIjI vaidika. jaina saMskRtinA pravartaka tIrthakara ane pracArako nigrantha zramaNo hatA, AthI ja jaina saMskRtine vidvAno 'zramaNasaMskRti' paNa kahe che. A saMskRtino aMtima uddeza AtmAne tyAga-tapadhyAna dvArA karmabandhanothI mukta karavAno hoI AmAM tyAga mArganI pradhAnatA hatI. vaidika saMskRtinA prAdurbhAvaka RSio ane pracAraka brAhmaNo hoI e "brAhmaNasaMskRti"nA nAmathI paNa oLakhAya che. A saMskRtino mUlAdhAra 'agnihotra' hato. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa RSiono evo vizvAsa hato ke koI paNa devane saMtuSTa karavAno upAya agnihotra che, te te devane uddezIne tadiSTa padArtha agnimAM homavAthI tene pahoMce che ane te deva tene anukUla thAya che. AvI mAnyatAnA pariNAme ja A saMskRtinA brAhmaNa graMthomAM " agnimukhA vai devAH" AvA praghoSo lakhANA, eTaluMja nahiM paNa pratyeka vaidika saMskRtinA pUjaka dvijAnA gharomA 'agnitrayInA kuMDo' ane 'agnicityA' gRho rAkhavAnA upadezo thayA. ____ jaina saMskRtinA pracArako kahetA 'AtmAnuM damana karo, saMsAramA AtmA ja durdama che, dAnta AtmA ja A loka tema paralokamAM sukhI thAya che.'* AvA upadezo upara vizvAsa rAkhanArAo AtmavijayArtha vividha tapasyAo karatA, viSayopabhogono tyAga karI, indriyadamananI anekavidha pravRttio karatA. A saMskRtinA Adya pravartaka tIrthakaro 'jina' nAmathI paNa oLakhAtA hatA. tIrthaMkarotuM 'jina' e nAma emanA vijayane sUcavanAruM che. karma-kaSAyone jItIne Atmaizvarya prApta karanArA A jinone manuSyo to zuM svarganA iMdro sudhAM potAnAM mastako namAvatA, emanA upadezAmRtanuM pAna karatA ane emarnu dAsya svIkAratA * appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddamo / appA danto suhI hoi, assi loe parattha ya !! Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. manuSyo to emanI puNyasamRddhine joIne ja aMjAI jatA, paNa jino kAMI sadAkAla eka ja sthAne rahetA nahi, jagatanA jIvonA hitArthe teo judA judA deza-pradezonuM paryaTana karatA rahetA. je dezamAthI teo vihAra karI jatA, te dezanA temanA paramopAsaka banelA gRhastho temanA virahamAM temanuM darzana karavAne tarasatA ane jhUratA, paNa te kaI evI vastu na hatI ke koInI icchA mAtrathI maLI jAya. pariNAme teo SotAnI darzanecchAne pUrNa karavA temanA AkAro cItarAvIne ke temanAM prAteviMdho karAvIne potapotAnA gharomAM rAkhatA ane temanA dIdAra nirakhI-nirakhIne nayanone tRpta karatA. Ama manuSya nI darzanecchAmAMthI mUrtino prAdurbhAva thayo. vastra paTTa, phalakapaTTAdinA rUpomAMthI dhIre dhIre dhAtu, ratna, pASANa sudhI pahoMcIne e mUrtie eka sundara zilpAkRtinuM rUpa dhAraNa kayu. sArAmAM sArA kimmatI pASANo tathA sonA, cAMdI, tAtra, pItala Adi dhAtuonI mUrtio banavA lAgI. sAthe sAthe tIrthakaronI yogavibhUtinA phalavipAkarUpa prAtihAryonuM citraNa paNa pratimAonI sAthe thavA mAMDayuM, e badhuM chatAMye tyAMsudhI darzana, namana ane stavana sivAya bIjI pUjAmAM koI samajatuM na hatuM. bhAvanAmAMthI pUjAno vikAsa hajAro ane lAkho varSa pahelAMnI bhAratabhUmi nandanavana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI spardhA karanArI hatI, yatheccha vRSTi thatI hatI, varSAH kAlIna ja nahIM, zItakAlIna dhAnyo paNa vRSTijalathI pAkatAM hatA, pratigrAma nagaronI bahAra ekAdhika vanodyAno AvelA hatAM, phalavRkSo ane puSpalatAothI samRddha upavano sarvasAdhAraNa prajAjanonA upayoganI cIja banelA surakSita rahetAM, sugandhi puSpo ane kASTomAMthI banela 'campakagandhI, utpala. gandhI' AdinA nAmothI prakhyAta sugaMdhi cUrNo, battio ane telo gAMdhIonI dukAnomAM vikrayArtha prastuta rahetAM, sugaMdhI cUrNo gaMdhapuDionA rUpamA manudhyo pAse rAkhatA, battio 'sugaMdhavarti'nA nAmathI oLakhAtI hatI jano dhUmADo manuSyo jamyA pachI suMghatA hatA, telono prAyaH zIta kAlamAM ja upayoga thato. garIbamA garIba mANasa paNa A bhogasAmagrIno pratidina upayoga karato. A hatI tatkAlIna samRddha bhAratanI bhogasamRddhi. A bhogasamRddhino upabhoga karatA jinabhaktanA manamA bhAvanA thaI 'huM A sukhasAdhanono upabhoga karuM ane mhArA ArAdhyadeva jinezvara bhagavAnane mATe kaI nahiM ?" tenA manamA arpaNa bhAvanA utpanna thaI. teNe potAne mATe taiyAra karela sugaMdhi cUrNanI puDI potAnA devane caDhAvI dIdhI, puSpamAlA paNa devane paherAvI dIdhI, sugaMdhi varti salagAvIne devane dhRpa karyo, potAnA gharamAM sArAmAM sAraM dhAnya cAvala joIne devanI AgaLa tenI traNa DhagalIo karI ane potAne tyAM pratidina ___ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] ghRtano dIpaka thato hoI devanI Agala paNa ghRtano dIpaka. pragaTAvyo. Ama bhaktanI bhAvanAmAMthI prathama 'paMcopacArI pUjA' pracalita thaI. garIba ane madhyama vargamAM te kAle eTalI ja sAtvika cIjo hatI je teNe potAnA iSTadevane arpavArnu cAlu kayu, paNa deva ke dharma kaI garIba ke madhyamavarganA hRdayo sudhI ja potAnI sthiti maryAdita rAkhato nathI, te zrImanto, rAjAo ane devadAnavo sudhI pahoMce cha. jinabhaktomA jema madhyama varganI lAkhonI ane kroDonI saMkhyA hatI tema hajAro ane lAkhonI saMkhyA zrImaMtonI paNa hatI. tevI sthitivAlA bhakta gRhasthonI bhAvanA thaI yadyapi bhagavAn caDhAvela puSpAdi bhomasAmagrIno upabhoga karatA nathI chatAM caDhAvanArane tenA bhAvollAsane anusAre mAnasika saMtuSTi thAya che to amo tAjAM phalo, madhura pakkAno jAe tema ArAdhya devane caDhAvIye to vizeSa lAbha thaze ja ema vicArI temaNe mUrtinI AgaLa tAjAM pAkAM mIThAM phalo ane madhura pakkAno paNa caDhAvA cAlu karyA, ane khAdya padArthoM DhovAnuM thayuM eTale AcamanArtha jalana to smaraNa thAya ja! chelluM svaccha jala bharIne zItala jalapAtra paNa Agala mUkavAnuM cAlu kayu. e prakAre dhIre dhIre "paMcopacArI" ane 'aSTopacArI pUjAo pracalita thaI. Ama dravyapUjAno pracAra gRhastha jinabhaktoe karyo chatAM A vastu sArvatrika pracAra pAmI cUkI, mUrtinA darzana, pUjanathI gRhastha dharmiyonI dhArmika zraddhAnI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] dRDhatArnu e kAraNa jANIne kAlAntare jaina AcAryoe e vastune granthabaddha karIne vizeSa vidhiothI vyavasthita karI ane gRhastha dharmiyo mATe A dravya pUjAno paNa dharmanA aMgarUpe svIkAra karyo. 2. jinapUjA-vikAsanA antima zikhare pUrva jaNAvyA pramANe namana-stavanamAthI dhIre dhIre paMcopakArI temaja aSTopacArI pUjAno prAdurbhAva thayo ane asaMkhya kAla paryanta e baMne prakAranI pUjAo potAnA sAdA ane sarala rUpamAM cAlatI rahI. zramaNasaMskRtinA upAsako potAnA gharomAM eka khAsa ruma devapUjA mATe vanAvI detA ane emanA pADosI vaidikarmio evI ja rIte potAnA gharomAM eka 'agnicityA'ne yogya ruma banAvatA ane bahuja sAdI rIte agnihotro dvArA potAnA vaidika devonI upAsanA karatA hatA. gomedho, pitRmedho Adi hiMsAyajJo ke tevA prakAranA anya kliSTa kriyAkANDono tyAM sudhI prAdurbhAva nahoto thayo. samaya ghaNo zubha hato, janasamAja sarala, sAvika ane alpakaSAyI hato, tethI badhA sukhI ane saMtuSTa hatA. lagabhaga 4000 varSo pahelAM deza-kAlanI AvI sthiti hatI. paurANika paribhASAnusAra kaliyuganAM 1000thI adhika varSoM bItI gayAM hatAM, jaina paribhASA pramANe cotho Aro Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9 ] vItavA Avyo hato, ane pAMcamA duHSamArakanI chAyA nikaTa AvI rahI hatI. saMdhyAkAlamAM thatA prakRtiparivartananI jema e mahAkAlanI saMdhyAmAM vizeSa rIte prakRti-viparyAsa vadhato gayo. krodhAdi kaSAyonI vizeSa vRddhi thatI gaI, janamano rAgadveSe pracura thatAM gayAM, kAlavarSI megho akAlavarSI thayA, vRSTinI alpatA tathA aniyamitatAnA kAraNe dhAnya saMpatti ghaTI, godhana ghaTayu, durbhikSa-Iti-upadravo vadhatAM janavasatio ujaDatI gaI, rAjyonI Avako ghaTavA mAMDI ane rAjAo udvigna thaIne varNazreTa ane vidyApArINa evA brAhmaNa-RSione zaraNe gayA ane A viSama kAlajanya paristhitithI bacavAnA upAyo pUchayA, jenA uttaramA brAhmaNoe bhinna bhinna saMkaTomAMthI pAra utaravA bhinna bhinna abhicAra prayogo-maMtrAnuSThAno-nI sRSTi karI ke jeno saMgraha kAlAntare 'atharvaveda' nAmathI prasiddha thayo. Ama mUla vaidika saMskRtinA patanano AraMbha A atharvavedanA prAdurbhAva pachI thayo ke jeno samaya 2500 varSa pahelAMno che. vaidika dharmiomAM te pahelAM hiMsAyajJo jaTila anuSThAno jetuM kaI hatuM nahiM, agnipUjA vinA emanA gharomAM bIjA koInI pUjA hatI nahiM, paNa te pachI dhIre dhIre kAmya yajJAnuSThAno vadhyAM, abhicAraprayogo vadhyA eTalaM ja nahiM paNa vaidika devonAM sthAno zanaiH zanaiH rudro, skaMdo, yakSo, bhUto ane e ja prakAranA anya jaghanya devoe grahaNa kayA. jo ke vidvAn brAhmaNa varga e ati pravRtti Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] othI viruddha hato chatAM janatAno pravAha rokavo temanA kAbU bahAranI vAta thaI paDI hatI. temanA pUrvajoe kAlavizeSane aMge je karavAnI vAto lakhI hatI teno sArvakAlika kartavyonA rUpamA pracAra thaI gayo, Agala jatAM baladeva, vAsudeva, skaMda, rudrAdinI mUrtiyo ane maMdiro banavA lAgyAM. AjI 2500-2700 varSo upara vaidika saMskRti, yathArtharUpa kevala brAhmaNonA gharomAM ja rahI gayuM hatuM, vaidika dharmanA upAsaka kSatriyo, temanA mArgadarzaka keTalAka brAhmaNo, vaizyo ane zUdronAM mano ane gharo aneka devatAonAM sthAno banI cUkyAM hatAM, nagaro ane grAmonI bahAra gAyo mATenAM surakSita gocaromAM paNa yakSo, nAgo, bhUto vigere pahoMcI gayA hatA ane goca. rone potAnA nAmothI vizeSa surakSita kayA~ hatA. AvI badalAyelI paristhitimA mUla vaidika mArgane pakaDI rahalo brAhmaNa varga kyA sudhI TakI rahebAno hato ? temanI pAse je vedasaMhitAo, brAhmaNo, AraNyako, zrotasUtro, upaniSadorUpa je vaidika sAhitya hatuM tenAthI teo sAmAnya janatAnuM mana saMpAdana karI zake tevI sthitimA na hatA, eTale prAcIna saMskRtinA mUla srota samA veda brAhmaNAdine vidvAnone mATe surakSita rAkhI mUkIne te zAstronA sAranI saMkSipta yAdIo (smatio) padyomA rIne bhinna bhinna RSionA nAme caDhAvIne teno pracAra karyo, paNa AthIye janamAnasa saMtuSTa na thayuM, tyAre Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] paurANika paddhatinuM sarjana karyu. viSNu Adi devo emanA avatAro AdinI kalpanAo thaI, eka pachI eka temanA nAmanA purANonI racanAo thaI ane temAM devatAnI pUjAo, temanA toSArthe vrato, dAno, tapo ane bhaktyanuSThAnonA upadeza karAyA a A paurANika dharmapaddhatie ja prajAnA mAnasane AkarSIne sAmAnya janatAne brAhmaNa dharmamAM sthira karI. AryasamAjIo ke AjanA zikSito purANone aMge bhale game vo abhiprAya uccare paNa amArI mAnyatA pramANe to jaina ane bauddha dharmano sarvatomukhI pravAha A purANoe ja khAlyo che ane Aje kroDo manuSyo je bhinna bhinna paurANika saMpradAyonA anuyAyIo che e purANono ja pratApa samajatro joIye, ane mUrtipUjA ke jene 'manujI' jevAoe dArunA pIThAnI hInopamA ApIne vikkArI hatI te Aje veda mAnanArA saMpradAyAmAM dharmaM aMga banIne rahI che, emI paNa purANono sahakAra ocho nathI. paurANika kAlanA prAraMbha( vikramanA bIjA saikA ) thI vaidika dharmAnuyAyiomAM pratidina mUrtipUjAno pracAra to gayo. ThekaThekANe brahmA, viSNu, ziva, sUrya AdinAM dhAmo baMdhAyAM ane vividha prakAranI pUjApaddhatio pracalita thaI ane vaiSNavonA saMpradAyo pragaTa thayA, pachI to temanI pUjApaddhatio aMtima koTie pahoMcI gaI hatI. jinapUjAmA vikAsa nuM aMtima rUpa batAvavAnI pratijJA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 / nIce amo dUra cAlyA gayA chIe e vastu amhArA dhyAnamAM che, paNa Ama karyA vinA chUTako na hato. eka samayanA kevala agnipUjaka vaidiko kevI paristhitione vaTAvIne samaya jatAM mUrtipUjako bane che ane Adya mUrtipUjaka jainothI paNa be DagalA AgaLa nikale cha eno itihAsa jANyA vinA jaina mUrtipUjAnA vikAsa ane vikArano itihAsa kharA rUpamA samajI zakAya tema nathI. uparanA nirUpaNathI samajI zakAze ke eka samaya kevala jaina upAsakonA gharone zobhAvatI mUrtipUjA bhAratabharanA sabhya samAjamAM pahoMcI gaI hatI, eTalaM ja nahiM paNa te jainonA pADosI vaidikonA gharomAM pAMca ane ATha upacArone vaTAvIne aneka upacAronA rUpamA phelAI gaI hatI, potAnA pADosIonI A vividha prakAranI bhaktino prabhAva jaina upAsakonAM mano prabhAvita kare, e svAbhAvika hatuM. jaina upadezakoe gRhadharmionI bhAvanAne popaNa ApavA khAtara potAnI upadezadhArA kaMIka AgaLa vadhArIne utsayo ane parvonA mahatvapUrNa prasaMgone anulakSIne 'snAnotsara' no upadeza karyo. A 'snAnotsava' (pahANAmaha) ja Agala jatAM 'sarvopacArI' nAmathI prasiddhi pAmyo. 'snAnamaha' nI utpatti paNa 25002700 so varSa pachInI to nathI ja. jaina sUtronI paMcAMgImAM enA 'vhANamaha' nAmathI ullekho male che. e badhuM hovA chatAM paNa 'hANamaho' ke sarvopacArI pUjAo jaina upAsakonA nitya Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 ] kartavyamAM parigaNita na hatI. mahAtIrthayAtrAonA utsavonA prasaMgoe, pratiSThAonA prasaMgomAM ke kalyANakAdi utsavomAM e snAnotsava karAtA hatA ke jyAM lAkho mAnavono samudAya ekatra thato, tenA mana upara A mahApUjAno cirasmaraNIya prabhAva paDato to ane dekhanArAo potAnA jIvanane saphala thayuM mAnatA hatA. sarvopacArI pUjAnuM svarUpa ane phala " savvovayAra juttA, vhANaccaNanaTTagIyamAIhiM / pavvAiesa kIrai nicaM vA iDDimatehiM // ghaya - duddha - dahiya-gaMdhodayAiNhANaM pabhAvaNAjaNagaM / sai gIya-vAiyAi - saMyoge kuNai pavvesu / " ----- arthAt - sarvopacAra yukta pUjA snAna, vilepana, nATaya, gIta AdinI sAthe parvAdimAM karAya che athavA Rddhimanta gRhastho dvArA roja paNa karAya che. sarvopacArI pUjAmAM ghRtAbhiSeka, dugdhAbhiSeka, dadhyabhiSeka, sugandhi jalAbhiSekavaDe snAnamahotsava prabhAvanAjanaka bane che, paNa A pUjA gIta, vAditrAdikano yoga malatAM parvomAM kare che. paMcopacArI tathA aSTopacArI pUjAnuM varNana prAraMbhamAM karI AvyA chIye chatAM te aMge pUrvAcAryoMnA granthonuM pramANa Apa vizeSa upayogI gaNAze. caityavandana mahAbhASyamA sarvopacArI pUjAnuM varNana pUrve Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] ja ApyuM che, paMcopacArI tathA aSTopacArI A bane pUjAogeM nirUpaNa A pramANe kayuM che. "paMcokyArajuttA, pUmA aTThovayArakaliyA ya / iDDiviseseNa puNo, bhaNiyA sabbovayArA vi|| tahiyaM paMcuvayArA, kusumakkhayagaMdhadhUvauvehiM / phalajalanevijehiM sahaharUvA bhave sA u||" arthAt-'paMcopacAra yukta pUjA, aSTopacAra sahita pUjA ane RddhivizeSanA yoge sarvopacArayukta pUjA Ama pUjA traNa prakAranI kahI che temAM paMcopacArI puSpa, akSata, gaMdha, dhUpa, dIpavaDe karAya che ane Ane ja naivedya, phala ane jala sAthe gaNatAM aSTopacArI pUjA thAya che." zrI caMdramahattarajIkRta aSTopacArInuM nirUpaNa" varagaMdhadhUvacukkhakkhaehi kusumahiM pavaradIvahiM / nevijaphalajalehiM ya, jiNapUA ahahA hoi // " arthAt-zreSTha gaMdha 1, dhUpa 2, akhaMDa cokhA 3, puSpa 4, dIpaka 5, naivedya 6, phala 7 ane jala 8 e drabyonA prakArothI pUjA ATha prakAranI thAya che. eja pramANe aneka pUrvAcAryoe aSTavidha pUjAmuM nirUpaNa kayuM che. jalapUjA prAyaH chellI jaNAvI che ane aSTaprakArImAM jalapUjAne snAnarUpe nahiM paNa naivedya, phala DhokyA pachI nirmala madhura ThaMDA jale bharIne jalapAtra Agala mUkavAnuM vidhAna ___ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] kayuM che. AcAryazrI hemacandramurijIe yogazAstranI TIkAmAM udhRta karela eka prAcIna padyamAM to e vastune vizeSa spaSTa karI dIdhI che, te padya A pramANe cha" gandhairmAlyairviniryadbahalaparimalairakSatedhUpadIpaiH, sAnnAjyaiH prAjyabhedaizcarubhirupahRtaiH pAkapUtaiH phalaizca / ambhaHsaMpUrNapAtrairiti hi jinapaterarcanAmaSTabhedAM, kurvANA vezmabhAjaH paramapadasukhastomamArAllabhante // " arthAt-jemAthI bharapUra sugaMdha nikalI rahI che evA gaMdho 1, puSpamAlAo 2, akSato 3, dhUpo 4, dIpako 5, anna ghRtabaDe banAvI prastuta karelA ghaNA prakAranA naivedyo 6, tAjAM pAkela pavitra phalo 7 ane jalapUrNa pAtro 8 e ATha padArthovaDe jinezvaranI pUjA karatA gRhasthadharmio vahelA mokSasukhasamUhane pAme che. aSTopacArI pUjAne aMge amoe upara je avataraNo ApyAM che teomAM pUjA yogya ATha dravyonI sUcanA mAtra che. mUla graMthomAM eka eka pUjAnuM pAMca pAMca, sAta sAta zlokomA varNana kayu che, dravyornu varNana, caDhAvavAnI rIti, pUjAono krama ane pratyekanuM phala, dRSTAntasUcana vagere karela che. jalapUjAnA nirUpaNamAM jala kebu joIe, kevA prakAranA pAtramAM bharIne jala Agala mUkabU, enA phala upara dRSTAnta Adi vistArapUrvaka varNana che, paNa koI prAcIna graMthamAM prakSAlana, ___ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] jalAbhiSeka ke caMdanAdi vilepana pUjAnuM sUcana mAtra malatuM nathI, ethI e vastu dIvA jevI spaSTa thaI jAya che ke pUrvakAlIna aSTopacArI vA aSTaprakArI pUjAmA snAna ke caMdanAdi vile. panane sthAna na hatuM. aSTa upacAromAM jalopacAra hato paNa snAnarUpe nahiM paNa AcamanarUpe. paMcopacArImA jala nathI kemake temAM koI khAdya vastunuM arpaNa nathI, aSTopacArImA naivedya ane phalo khAdya padArthoM che eTale Acamana bhAvanAthI jalapAtra Agala dharavu Avazyaka hoI AThamo naMbara jalapUjAne malyo. sarvopacArImA snAna, vilepana, gIta, nRtya Adi badhuMye che paNa e vastu parvAnuSThaya che, varSamAM ke varSomAM Avo prasaMga Avato ke je vakhate dezaparadezanA saMgho saMmilita thatA ane 'snAnamaha' karatA hatA, evI e mahatvanI vastu hatI, emAM bhAga lenArA bhAviko ane najare nihAlanAra bhadrapariNAmI AtmAo AvA prasaMgane ujavI ke nihAlIne potAnA jIvitane saphala thayuM gaNatA hatA. sarvopacArI pUjAnA sarva bhedo 17 sarvopacArI pUjAnA ekaMdara 17 bhedo suvihitakAlamAM ja niyata thaI cUkyA hatAjenuM nirUpaNa jIvAbhigamAdi upAM. gomAM karAyeluM che ane te uparathI pUrvAcAryoe paNa potAnA granthomAM gAthAomAM varNana Apela che, je nAMce pramANe che ___ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] " sattarasabheyabhinnA, NhavaNacaNa devadUsaThavaNaM vA / taha vAsacunaruhaNaM, pupphAruhaNaM suvaNNavAruhaNaM / / paNavaNNakusumavuTThI, vagghAriyamalladAmapupphAgahaM / kappUrapamiigaMdhacaNa-mAharaNavihiyaM jaM // iMdaddhayassa sohA-karaNaM causu vi disAsu jahasatti / aDamaMgalANa bharaNaM, jiNapurao dAhiNe vA vi / / dIvAi aggikamma-karaNaM maMgalapaIvasaMjuttaM / gIyaM narse vajaM, aTThAhiyasayathuIkaraNaM // ee sattarabheyA, AgamabhaNiyA ya davvapUyAe / jiNapaDimANa caukaga-duganikkhevassA vi bhaavjuaa|" arthAt-pUjA sattara bhedovaDe bhedAyela che, te A pramANesnAna ane caMdanAdi vilepana 1, divyavastrayugalaparidhAna 2, sugaMdhavAsacUropaNa 3, puSpArohaNa 4, varNakArohaNa 5, paMcavarNapuSpavRSTi 6, laTakAvela phUlamAlAogeM puSpagRha 7, karpUra pramukha gaMdhapUjA 8, AbharaNavidhi 9, cAre dizAomA yathAzakti iMdradhvajo UbhA karIne zobhA karavI 10, jina Agala athavA temane jamaNe paDakhe ATha maMgalo bharavA 11, dIpaka Adi agnikarma (Adi zabdathI dhUpa) 12, AratI maMgala dIvo 13, gIta 14, nRtya 15, vAdya 16, aSTAdhikazata vRttovaDe stavanA karavI 17. dravya pUjAnA A sattara bhedo Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] Agamakathita che. jinapratimAnI cAra athavA be nikSepake paNa bhAvayukta pUjA karavI joIye. pUjAnA vikAsakAlamA utpanna thayela pUjAnA anya bhedo ane tenA adhikArIo"pUA devassa duhA, vinayA dava-bhAvabheeNaM / iyareyarajuttA vi hu, tatteNa pahANa-guNa-bhAvA / / paDhamA gihiNo sA vi hu, tahA tahA bhAvabheyao tivihA / kaay-vy-mnnvisuddhi-sNbhuuogrnnpribheyaa|| savvaguNAhigavisayA, niyamuttamavatthudANapario sA / kAyakiriyappahANA, samaMtabhaddA paDhamapUA / / bIyA u savvamaMgala-nAmA vAyakiriyApahANe saa| puvvuttavisayavatthusu, ocittANayaNa bheeNaM / / taiyA paratattagayA, savvuttamavatthumANasaniogA / suddhamaNajogasArA, vinayA sabasiddhiphalA // paDhamA baMdhagajogassa, sammadidvissa hoi paDhamatti / iyareyarajogeNaM, uttaraguNadhAriNo neyaa|| taiyA taiyAubaMdhaga-jogeNa paramasAvagassevaM / jogAya(jogehi ) samAhIhiM, sAhusamakiriyaphalakaraNaM / / arthAt-devanI pUjA dravya ane bhAvabhedavaDe be prakAranI jANavI joIye. jo ke dravya-bhAva anyonyayukta che chatAM pradhAnagauNabhAve baMne bhinna che. prathama pUjAmAM dravyanI pradhAnatA cha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 19 / tyAre bIjImAM dravya gauNa banI te bhAva pradhAna bane che. A kAraNe baMne pUjAo judI mAnelI che. prathama dravyapUjA gRhasthane yogya che, ane te paNa tathAprakAranA bhAvabhedorthI traNa prakAranI hoya che. kAyika, vAcika, mAnasika vizuddhisaMbhRta upakaraNonA bhede, temAM kAyapravRtti pradhAna prathama pUjA sarvAdhika viSayavAlI hoya che eTale ke A prathama pUjAnA adhikArIo sarvathI adhika hoya che. A pUjAmA potAnI uttama vastu devane arpaNa karIne saMtuSTi prApta karavAnI bhAvanA mukhya hoya che. A pUjAmAM zArIrika pravRttinI pradhAnatA hoya che. e pUjAnuM nAma granthakAroe 'samaMtabhadrA' ApalaM che. bIjI pUjAnuM nAma 'sarvamaMgalA' che. A pUjA vacanakriyApradhAna hoya che. prathama pUjAmA arpaNa karAtI vastuone viSe aucityano vicAra karI preSyAdidvArA maMgAvIne pUjAmAM teno prayoga karavo. A bhedathI pahelIthI A bIjI pUjA judI paDe che. trIjI dravyapUjAnuM nAma cha ' sarvasiddhiphalA' A pUjAmAM uttama tatcarnu cintana karAya che, pUjA yogya sarvottama vastunI gaveSaNAmAM manane joDe che, A pUjAmAM zuddha manoyoganI pradhAnatA hoya che. A tRtIya pUjA nAma pramANe sarva prakAre siddhiphala ApanArI che. A pUjAmAM kAyika pravRttio ane vAcika Adezo baMdha thaI jAya che ane mAnasika zubha bhAvanAonI pradhAnatA hoya che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] prathamA 'samaMtabhadrA' pUjA baMdhakayogI avirati samyag - dRSTine upakAraka hoya che, bIjI 'sarvamaMgala' pauSadha, pratikramaNAdi uttara guNadhArI sAmAnya zrAvakane karavA yogya hoya che jyAre trIjI 'sarvasiddhiphalA' pUjA tatkAla abandhaka yogavaDe parama zrAvakapaNAne pAmela gRhastha dharmIne mATe yogya gaNAya che. A pUjAno adhikArI paramazrAvaka kAyikAdi yogonI vizuddhi ane manoyoganI samAdhivaDe A pUjA karI zake che ane sAdhuyogya guNa tathA kriyAnuM phala nipajAve che. pUjAmAM hiMsAnI zaMkA pUyAe kAyavaho, parikuTTho so ya Neva pujANaM / uvayAriNitti to sA, parisuddhA kahaNu hoi ti // bhaNNai jiNapUyAe, kAyavaho jati vi hoiu kahi ci / taha vitaI parisuddhA, gihINa kUvAharaNajogA || asadArambhapavattA, jaM ca gihI teNa tesi vineyA / tannivvittiphalacciya, esA paribhAvaNIyAmiNaM // uvagArAbhAvami vi, pujjANaM pUyagassa uvagAro / maMtAdisaraNa - jalaNAi-sevaNe jaha tahehaM pi // dehAdiNimittaM pi hu, je kAyavahami taha payaGkaMti / jiNapUyA kAya vahami, tasimapavattaNaM moho || "" arthAt - pUjAmAM pRthivIkAya AdinI hiMsA thAya che ane 66 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21 te zAstrathI niSiddha che. vaLI pUjA pUjyano upakAra karanArI paNa nathI, to pachI e parizuddha kema kahI zakAya ? zaMkAno uttara ApatA AcAryazrI haribhadrasUrijI kahe cha ke-jinapUjAmAM yadyapi kvacit kAyavadha thAya che to paNa te yUjA gRhadharmiyone mATe to vizuddha ja hoya che, kUpanA dRSTAntathI. (kUpano dRSTAnta A pramANe che-jalanA abhAve grAmINo duHkhI hatA, teoe koI jalasrotavettAne bolAvIne pUchayu. teNe bhUminA vibhAgo joIne eka pradeza batAvIne kaDaM-A sthale ATalA hAtha nIce jala nikalaze. lokoe sAro samaya joIne tyAM khodavA mAMDayu. khodavAmAM divasonA divaso vItI gayA, khodanArAo thAke bharAtA, dhUla kharaDAtA chatAM bhAvI sukhanI AzAthI teo khodatA khodatA jalavettAe batAvela UMDANa sudhI pahoMcyA ane khare ja temanI AzA pUrI karanAro jalasrota pragaTayo, lokonA AnaMdano pAra na rahyo. loko nAAhyA, thAka utAryo, pIne tarasa bujhAvI ane sadAnuM jalakaSTa dUra thayu. e ja dRSTAnte pUjA karanArane sAmAnya rIte AraMbhajanya hiMsArUpa Azrava lAge, dravyano kharca karavo paDe ane samayano bhoga Apako paDe paNa pUjAthI bhAvavizuddhi ane zraddhAvizuddhi dvArA tene je lAbha male che tenA mukAbalAmAM teNe Apela bhoga tathA tanimittaka Asrava kazI gaNanAmAM hotAM nathI.) valI gRhastho asad AraMbhamAM pravRtti karanArA hoya che Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] tethI je samaya temano pUjAbhaktimAM vIte cha teTalo samaya teo asad-sAMsArika AraMbhothI bace cha e dRSTie paNa pUjA gRhasthone mATe 'asadAraMbhanivRttiphalA' bane che, e vastuno samajadAra mANasoe UMDo vicAra karavo ghaTe che. pUjA pUjyane upakAraka nathI chatAM pUjakano tA upakAra thAya ja che, jema maMtrasmaraNathI maMtrano upakAra thato nathI chatAM sAdhakane tethI lAbha thAya che, agni sevA karavAthI agnino koI upakAra thato nathI chatAM nikaTa jaI tene sevana karanAranI zItapIDA dUra thAya che, eja prakAre jinapUjAmA paNa samajavU boIe. bhale pUjAthI pUjyane kaMI upakAra na thAya paNa pUjA karanArane tAtkAlika bhAvollAsadvArA je zraddhAzuddhi ane jinanakaTyano lAbha thAya che e upakAra kaMI jevo tevo nathI. A upakAranI Agala lAgela AraMbha kazA hisAbamA Avato nathI. jeo potAnA zarIra Adine mATe jematema kAyavadhamAM pravRttio kare cha temanuM jinapUjAmAM AraMbha samajI dUra raheg e vAstavamAM temano vyAmoha cha ke jethI teo dizA bhUlI gayA che. bAkI jJAnIo to kahe che"appeNa bahu bhesejA, eyaM paMDiyalakkhaNaM" arthAt-thoDAnA bhoge ghaNuM melavavAnI icchA karavI e paMDitanuM lakSaNa che.' gRhasthadharmI ja nahi sarvaviratidhArI sAdhu paNa dezakAlane anusarIne vizeSa lAbhay kAraNa jANIne sAmAnya apavAda mArganuM AlaMbana levA chatAM ArAdhaka gaNAya che, to gRha Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 ] sthane mATe to kahetuM ja zuM ? aprazasta AraMbhamAM DUbela jIvananI becAra ghaDIo paNa dhArmika vAtAvaraNamAM vyatati thAya to mahAn lAbhadAyaka gaNavI joIye. divasabhara sAlaDAM raMgavAnAM kArakhAnAmAM kAma karanAra majUra chUTo thaIne jyAre ghaDIbhara bAgamAM phare che te vakhate tenI mAnasika prasanatA kevI hoya che, e to teno bhuktabhogI ja jANI zake che. pUjA onuM paurvAparya ukta bhAvapUjA dravyapUjAomAM paurvAparya zuM che ! prathama bhAva ane pachI dravya ? athavA prathama dravya ane pachI bhAva ? ghaNI dhArmika kriyAone aMge ema saMbhaLAya che ke prAthamika dravya kriyAonAM pagathiyAM vaTAvIne manuSya bhAva kriyAo sudhI pahoMce che tema pUjAne aMge samajavuM ke bIjI rIte ? eno uttara e che ke dravya ane bhAva bane anyonyaviddha che chatAM bemAM paurvAparya to che ja. prathama manuSyanI bhAvanA thaI ke mhArA devane amuka dravyovaDe pUjuM ' ane 'e bhAvanAnusAra teNe dravya sAmagrI joDIne iSTanI pUjA karI' AmAM prAthamikatA bhAvane male che. vAstavamAM paNa bhAva pUjAno naMbara pahelo ja che, je vakhate mAnava jAtine dAna ke samarpaNanuM kazuM jJAna na hatuM te vakhate paNa temAM vinItatA, kRtajJatA Adi bhAvo to hatA ja ane kRtajJatAdi bhAvanAmAMthI ja Agala jatAM samarpaNabuddhi utpanna thatAM dravya " Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] pUjA utpanna thaI, e vAtanuM sUcana amo pahelA paNa karI AvyA chIye. mUrtipUjA karavI joIye ke nahiM ? __ bhAratavarSamA ja nahiM paNa mUrtipUjA mAnavA na mAnavAnA jhagaDA saMsArabharamAM phelAyelA che. ene laIne lohInI nadIo vahI cha ane hajAro nirdoSa manuSyonA prANa gayA cha chatAM A praznanuM koI nirAkaraNa karI zakyuM nathI ke 'mUrtipUjA karavI joIye ke nahi" . mANasa keTalo bholo cha ? te pote divasamAM keTalIya sajIva nirjIva mUrtiyonAM darzana kare che, temanI pUjA kare che, ane bIjAone e viSe pUchato phare che ? te bApadAdAo, murabbI masoddIo, adhikArI aphasaronuM bahumAna kare che, temanI AjJA uThAve che, zira namAve che eTalaM ja nahiM paNa dezanI nAmAMkita vyaktiyonAM samAdhisthAno, smArako ane kabaro upara puSpAMjaliyo caDhAve che, makkA-madInA haja karavA jAya cha, masjIdamAM jaIne nimAz2a paDhe che, jerusalAma jaI baptismA le che ane carcamAM mAtA merI ane jesas. krAisTanA citranI sAme Ubho rahI prArthanA kare che. zuM e badhI sajIva-nirjIva mUrtiyonI pUjA nathI ? kharI rIte jotAM vastusthiti e che ke mUrtipUjAne aMge khAsa virodha nathI paNa virodha mAtra tenI vidhine aMge che ane virodhanuM kAraNa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [25] manuSyanI asahiSNutA che. jo manuSyamAM sahiSNutA kelavAI jAya ane bIjAnI kRtine khoTI kahevAnI Adata choDI de to pUjAne aMgenA ja nahiM ghaNI bAbatonA virodho svayaM maTI jAya. mUrtipUjAne viSe pUrvakAlamA virodha kema na thayo ? ApaNAmAM jinapUjA parApUrvathI cAlI Ave che chatAM AjathI paMdaraso varSa pahelA emAM thatI hiMsAno koIe virodha karyoM na hato, ernu eka ja kAraNa hatuM ke te samayanI pUjApaddhati ghaNI sAdI ane nirADaMbara hatI. deharAM banatAM, pratimAo banatI paNa keTalI saralatApUrvaka ane alpa vyayamAM? koI guphAne toDI-phoDIne maMdira banAvI dIdhuM ane pahADamAthI ja mUrti khodI kADhI ne basa mUrti ane maMdira bane taiyAra. guphA zramaNone mATe upAzrayanuM kAma ApatI ane mUrti emanA vandanIya deva banI jatI. tIrthaMkaronAM smAraka samAM AvAM maMdiro keTalAM sukhasAdhya ane samAdhijanaka hotAM koI bhAvika gRhadharmI AvI jato ane puSpamuSThi caDhAvI jato athavA dhUpa battI ukhevI jato. kadAca koI vaNika na jatuM toya ene aMge koIne cintA nahi. e javAta caityo-prAsAdone aMgepaNa hatI. koI dhanasaMpannanI icchA thaI ane koI upavanamAM nadI taTa upara ke koI girizikhara upara sundara caitya banAvI dIdhuM. sulAkSaNika jinamUrti banAvarAvI, koI RSi-muninA hAthe vAsakSepa karAvI ___ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] besADIeTale pratiSThA thaI gaI. na nityasnAna vilepananI cintA hatI ane na pUjA karanAra pagAradAra goThiyonI AvazyakatA. ___bharata cakravartInI icchA thaI ane aSTApada giri upara bhagavAn RSabhadevanA agnisaMskAra sthAna para 'siMhaniSadyA' caitya banAvI dIdhuM, ane RSabhAdi tIrthakaronI mUrtio pratiSThita karIne cirasthAyI smAraka banAvI potArnu kataivya pUru kayu. na tenI pUjA vyavasthA mATe koI grAma grAsa dIdho, na pUjAriyono baMdobasta karyo. bharatanA vaMzaja sagara cakravartInA putroe potAnA pUrvajonI kRtine cirasthAyI ane surakSita banAvavA mATe tenA mArgo durgama banAvyA ane pharatI khAI khodIne parvatane durAroha banAvyo paNa tenA nirvAha mATe bIjI koI cintA na karI kema ke tevI cintArnu koI kAraNa ja na hatuM. koI deva vidyAdhara pahoMcI jato ane icchA thatI to yatheccha bhakti karI leto, nahiM to darzana to karato ja ane bharatanI pitRbhakti tathA jinama ApaNA zAstronA lekhAnusAra nandIzvara, rucaka, kuMDalAdi dvapiomAM zAzvata caityo ane pratimAogeM astitva cha, aSTAtika parvonA divasomAM ke jinakalyANakAdinA prasaMgomAM devAsuro ke siddha vidyAdharo tyAM jaI utsavo manAve che, paNa sadAkAla tyAM koNa pUjA kare che eno khulAso zAstrathI maLato nathI. devavimAno ane bhavanapatiyonA bhavanomAMjina ___ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 ] caityo ane jinabiMbo batAvela che ane sthAnano svAmI navo utpanna thAya che tyAre caityamAM jAya che ane pratimAne pUje cha paNa zeSa samayamA caityasthita zAzvata biMbonI pUjA koNa kare che? eno khulAso zAstra ApatuM nathI. AthI ApaNe zuM samajavU joIe ? ApaNe samajabuM joIe ke ApaNI prAcIna pUjApaddhati AjanA jevI na hatI, te sAcI ane svAbhAvika hatI. AjanI paddhatimAM kRtrimatAnAM baMdhano che, bhAvanA sthAne pharaja-kartavyanI kaDio saMkalAyelI che eTale pUjakanI Atmika bhAvanAono vikAsa thaI zakato nathI. A pavitra kAryathI je lAbha thavo joIe te thato nI kemake tenI bhAvanAone vimukta pakSInI jema ur3avAno avakAza maLato nathI. 3-jina pUjApaddhatimA vikRtinAM bIjAropaNa sarvopacArI pUjAnA pracAranI sAthe pUjAnA vikAsanI aMtima sImA hatI ane e parvagata kRtyaparvomAM ja maryAdita raheQ joItuM hatuM paNa tema rahI zakyuM nahiM, samaya ja evo hato, eka tarapha paurANika paddhatinAM pagaraNa maMDAyAM hatAM, bIjI tarapha jaina zramaNo je ghaNe bhAge bana-udyAnomAM rahetA hatA te dhIre dhIre vasativAsI thaI rahyA hatA, vasatimAM makAnono toTo paDavA mAMDayo eTale navAM banatA jinacaityonI hadamAMja sAdhuone rahevA yogya sthAno banAvIne zramaNone mATe rAkhavA mAMDayAM. A sthAnothI utaravAnI samasyA ghaNe bhAge pUrI thaI gaI chatAM je tyAgI zramaNo AdhAkarmika jANI ___ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAM sthAnomAM utaravu pasaMda nahotA karatA teo gRhasthonA khAlI makAnomAM athavA tevA prakAranA nirdoSa sthAnomAM utaratA hatA, paNa AvA vasativAsI suvihitonI saMkhyA ghaNI ja thoDI rahetI, mukhya bhAga caityomA raheto hato ane te caityavAsI tarIke oLakhAto hato. prAraMbhamAM e caityavAsIo mahAvidvAn temaja kriyApAtra sAdhuoja hatA paNa dhIre dhIre gRhasthonA prativandha ane caityonI vyavasthAmAM paDatAM keTalIka peDhIone aMte vadhAre paDatA zithilAcArI thaI gayA hatA. vikramanA cothA saikAnA prAraMbhathI emanAmAM zaithilya pesavA mAMDayuM hatuM ane pAMcamA saikAnA utAra sudhI eTalA badhA zithilAcAramA gabaDI paDyA hatA ke suvihita sAdhuzrone emanI sAtheno saMbaMdha toDI nAkhavo paDayo hato. e badhu thavA chatAMye saMghamAM varcasva caityavAsiogeM hatuM, saMkhyAbala paNa temanu hatuM ane vidvattA paNa temanI pAse hatI. A kAraNathI vikramanA chaThA saikAthI dazamA saikAnA aMta surdhAnA 510 varSomAM ekachatra sAmrAjya radyu, A paMcazatI darmiyAna suvihita zramaNonI paramparAo to cAlatI ja hatI, temanAmAM sArA sArA granthakAro paNa thatA ja rahyA che, chatAMye e kahevu paDe cha ke caityavAsiyono khullo virodha karavAnuM jokhama upADavAne koI taiyAra na hatuM, paNa caityavAsiyo potAnI karaNIthI ja dhIre dhIre nabalA paDavA mAMDayA hatA. dazamA saikA sudhImAM teo paryApta nabalA paDI gayA hatA, vidvAnonI saMkhyA ghaTI hatI, sAthe ja saMyama Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgamA ati zaithilya AvatAM gRhasthavargano Adara ghaTayoM hato ane bIjI tarapha suvihitonI saMkhyA vadhatI jatI hatI, caityavAsanAM utaratAM pANI thaI cUkyAM hatAM, to paNa caityavAsiyo tyAMsudhI taddana nirmAlya nahotA vanyA. droNAcArya, pUrAcArya, thArApadragacchIya zAMtisUri jevA prauDha pratApI vidvAn caityavAsI AcAryo dazamI zatAbdI pachInA samayamAM paNa potAnA nAme oLakhAtA hatA eTaluMja nahIM paNa zAsananA staMbha jevA samajIne suvihita AcAryoM paNa emano Adara karatA hatA. upara jaNAvela caityavAsanI pradhAnatAvAlAM pAMcaso varSoM jo ke jainAcAranI dRSTie patanakAlanA hatAM chatAM A samayamAM jeTalA vidvAno pAkyA cha teTalA kAlAntaramA nathI pAkyA ane A samayamAM jeTaluM maulika jaina sAhityana nirmANa thayuM che teTaluM bIjA samayamAM bhAgye ja thayuM haze. siddhasena divAkara, mallavAdI, pAdalipta jevA prabhAvako, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, jinadAsagaNi mahattara jevA bhASya-cUrNikAro, siddhasena gaNi, yAkinImahattarAsUnu haribhadrasUri, zIlAMkAcArya jevA prasiddha granthakAro A samayanAM tejasvI ratno che. digambara saMpradAyamAM A samayamAM jeTalA vidvAno thayA che ane grantho racAyA che teTalA bIjA kAlamAM racAyA nathI. zrIpAdaliptamUrijInI pratiSThApaddhati (nirvANakalikA), ___ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] vAdivetAla zAntisUrijInI 'aIdabhiSekavidhi' ane vAyaDIya zrIjIvadevasUrijInI 'jinasnAtravidhi' vigere pratiSThA tathA jinasnAnanI maulika vidhio eja caityavAsapradhAna samayamAM caityavAsiyonA hAthe racAyelI che ke je sarvamAnya kRtio che ane pAchalanA samayamAM banela e viSayanA graMthakAroe e granthonuM upajIvana nathI karyu paNa e graMthothI yatheccha mArgadarzana melavyuM che. Ama eka prakAre to e samaya ghaNo upakAraka hato, vidvattAno hato paNa zramaNa dharmano mArga AmAM pratidina avyavasthita thato gayo, paristhiti vadhu bagaDatIja cAlI eTale samAjanI bhAvanA paNa badalavA mAMDI, potAnA mAnelA guruo karatAM apratibaddhavihArI suvihita sAdhuonI tarapha samAja khecAvA lAgyo, e vastu gAma gAma baddhamUla caityavAsione mATe IrSAjanaka hatI, teo suvihitonI sAthe athaDAmaNamAM utaravA sudhInI hade paNa pahoMcyA chatAM gRhastha varga uparano prabhAva maMda paDatAM temanuM vajana ghaNuM halakuM paDI gayuM hatuM ane agyAramI sadInA antima bhAgathI temanI sAme suvihito khullA paDakAra karavA mAMDyA, sAdhuonA e vivAdomAM gRhasthAne vibhakta thavuM paDyuM, pariNAme saMghanuM baMdhAraNa tUTIne navA navA gaccho nikalyA ane navA navA saMgho banyA. bAramA saikAnA madhyabhAgathI teramAnA madhyabhAga sudhInA eka so varSo koI ne koI vAtanA virodhane laIne paurNamika, AMcalika, sAdhupaurNamika, kharatara, Agamikoe potapotAnI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] sAmAcArIo navI banAvIne potAnA gaccho vyavasthita karyA ane paraMparA judI calAvI. prAraMbhamAM A navA gaccho mUla paraMparAthI bahu dUra nahotA gayA chatAM kAlakrame aMtara vadhatuM ja gaju je Aja paryanta keTalAka gaccho to bahu ja cheTe paDI gayA che, keTalAkanuM antara maulika rUpamAM to najIvU ja cha paNa Agala karatAM vadhyuM che, je udAra bhAvanA prakaTe to dUra karI zakAya tema che. game tema paNa caityavAsiyonA khaMDana darmiyAna keTalIka evI paraMparAonuM paNa khaMDana thayuM che ke je TheTha pUrvadharonA samayanI prAmANika paraMparAo hatI. bhale caityavAsanA patanakAla pachI jIrNoddhAra thayA haze paNa te saMgharSa kAlathI saMghay baMdhAraNa je tUTadhuM che teno Aja sudhI uddhAra thayo nathI ane nikaTa bhaviSyamAM tevI AzA paNa nathI. A caityavAsanA itihAsamuM prakaraNa atra carcAno mUla hetu e cha ke-ApaNI "jina pUjApaddhati "mAM vikRtinAM baji A kAlamA ropANAM hatAM. caityavAsI AcAryono ghaNo bhAga caityomA raheto eTalaM ja nahiM paNa caityonA gauSTika maMDalonA pramukha tarIkenI pharajo bajAvato, emanI icchAnusAra caityonI vyavasthA thatI ane pUjA AdinI vyavasthA paNa temanA matAnusAra thatI, jo ke nityasnAna jevI aMtima koTinI vikRti to te samayamAM paNa dAkhala na thaI paNa " sarvopacArI pUjA" nI atipravRtti temaNe ja vadhArI hatI ke jenA pariNAme bAramI sadImAM caityavAsiyonI sAthe Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] ghaNAka suvihito paNa nitya snAnano upadeza devAlAgyA ane dhIre dhIre paNa nitya snAnanI pravRttiovadhavA mAMDI. nitya snAnanAM Ama AMdolano bAramI zatAbdInA prAraMbhathI ja nitya snAnanu Andolana pratidina vadhatuM to hatuM ja ane bAramA zatakamAM eNe jora pakaDA. AcArya zrI hemacaMdra jevA samartha upadezakono tene Teko malyo ane ema kahIye to paNa anucita nathI ke zrI hemacaMdrAcArya jevAonI AgevAnIthI ja e adhika vyApaka banyuM hatuM. pATaNanA samRddha gRhastho ane sattAdhArIono tene sAtha hato. AcAryazrI hemacaMdre yogazAstranI mUla kArikAo to pracalita praNAlikAne anusAre ja nIce pramANe banAvI "zuciH puSpAmiSTastotrai-daivamabhyaya' vezmani / pratyAkhyAnaM yathAzakti, kRtvA devagRhaM brajet // pravizya vidhinA tatra, triH pradakSiNayejjinam / puSpAdibhistamabhyarcya, stavanairuttamaiH stuyAt // " arthAt-gharaderAsaramAM pavitra thaI puSpa, naivaidya, stotrovaDe jinane pUjIne yathAzakti paJcakkhANa kare ana pachI nagaracaityamAM jAya. tyAM vidhitho praveza karI jinane traNa pradakSiNA kare ane puSpAdivaDe pUjA karIne uttama stotrovaDe stavanA kare. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 33 ] uparyukta mUla kArikAomAM to AcArye prAcIna praNAlikAnuM ja anusaraNa karyu che, paNa TIkAmAM temaNe tAtkAlika AMdolana viSayaka potAnuM valaNa sUcavI ja dIdhuM. temaNe lakhyuM ke "nityaM vizeSatazca parvaNi snAtra pUrvakaM pUjA karaNamiti" ; eTale ke 'sadAkAla ane parvamAM vizeSe karIne snAtrapUrvaka pUjA karavI.' AtrA upadezonA pariNAme sukhI gRhastho taraphathI nitya snAtro badhatAM ja gayAM, jenA pariNAme zrI zAMtisUrine sarvopacArI pUjAnI vyAkhyAmAM lakhavu paDyuM ke 'sarvopacAra pUjA parvAdikamAM karAya che, athavA Rddhimanto dvArA nitya paNa karAya che. '* A nitya snAtrano pracAra vadhato joI koI koI AcAryoMe eno virodha paNa karyo chatAM temanA virodhane nIcenI yuktiotha dabAvI dIvo, tenA pracArakonI yukti e hatI ke jaha mimmayapaDimANaM, pUA puSkAiehiM khalu uciyA / kaNagAinimmiyANaM, uciyatamA maJjaNAI vi // " arthAt jema mRnmaya pratimAnI pUjA puSpAdivaDe karavI * pavvAiesu kIrai nicaM vA iteihiM / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 34 ] ucita cha, tema suvarNAdi nirmita pratimAonI snAnAdi pUjA ucitatama che. A nitya snAnanA pracArakAlane ante saMdarbhita thayela saMbodha prakaraNamAM to tenA saMdarbhakAra AcArye "paMcopacArI pUjA"nA upacAromAM paNa vikRti karI dIdhI che "varakusumAvali-akkhaya-caMdaNadava-dhUva-pavaradIvahiM / paMcAvayArapUA, kAyavyA vIyarAgANaM / / " arthAt-sugaMdhI puSpAvalI 1, akSata 2, caMdanadrava (dhola)3, dhUpa 4, dIpaka 5, A pAMca dravyothI vItarAganI paMcopacArI pUjA karavI. pracArano kevo prabhAva ? zrI haribhadrasUrijI, caMdraprabhamahacarajI, zAMtisUrijI jevA prAmANika suvihita AcAryoe paMcopacArImA temaja aSTopacArI pUjAmAM gaMdhapUjAne mukhya gaNI che. zrI nemicaMdrasUrijIe anantanAthacaritrAntargata 'pUjASTaka'mAM 'vAsa' pUjA tarIke je gaMdhapUjArnu varNana karyu che teja 'gaMdha'ne uDADIne A kUTagraMtha saMbodha prakaraNanA saMgrAhake mUlamA je 'gaMdha' pUjA hatI tenA sthAne 'caMdanadrava' pUjA lakhI dIdhI. Ama nityasnAnanA sarvatomukhI pracAranA pariNAme nitya snAna-vilepanano pracAra sArvatrika thaI gayo. amuka gacchavAlAonA. ekadaizika virodho hatA te paNa dhIre dhIre zAMta thaI gayA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35 ] navI samasyAo (1) gRhadevAlayonI uThAMtarI nitya snAna-vilepana prathama sarvopacArI pUjAmAM thatuM tema jo mUlanAyaka athavA amuka eka pratimA pUratAM ja rahyAM hota to navI samasyAo UbhI na thAta paNa pracAra eTale eka mahAnadIno pravAha, eno eka ja mArga raheto nathI, pracAre badhuM potAnI aMdara samAvI dIdhuM. mUlanAyakanuM nitya snAna-vilepana ane bIjI pratimAone nahiM ? mUlanAyaka adhika ane bIjA bhagavAn ochA ? A yuktivAde sarva pratimAone nityasnAna-vilepananA lapeTAmAM lodhI ane sarvatra sarva pratimAogeM snAna ane vilepana nitya thavA mAMDyA. upadezakone potAnA upadezanI saphalatA thatAM AnaMda thayo. zrImanta zrAddhone jina bhaktimAM tana, dhana kharcavAno mArga jaDayo paNa "mahAjano yena gataH sa panthAH " A kathanAnusAra dekhAdekhI-bhAvathI ke vyavahArathI je potAnI bhaktinibhAvatA hatA temane mATe A sarvopacArI bhaktino mArga bhAre paDayA lAgyo.nitya pratimAo nhavarAvI, nitya caMdana ghasavAM, nitya pratimAnA parikaromAM pANI ke caMdanAdi na rahe enI cintA-A badhuM temane mATe cintAno viSaya thaI paDayu. parigAma e AvyuM ke dhIre dhIre maMgalacaityo (gharaderAsaro) uThA lAgyAM, jyAM pratigRha maMgalacaitya hatuM te pATaNa jevA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [36] zaheramA Aje temanI saMkhyA 30 nI AsapAsa Ane UbhI che. A navI pUjApaddhatinuM pahelaM pariNAma ! (2) bhakticaityomAM pagAradAra goThiyo have bhakticaityo(nagaracatyo) nI paristhiti tarapha valIe. nagaracaityomA pahelA mAtra bAhya saphAI pUratI ja pagAradAra mANasanI jarura rahetI hatI, paNa nityasnAna-vilepana pharaji. yAta thavAthI pratibhakticaitya pAchaLa 1-1 ane bAvana jinAlayo mATe 3-3 pagAradAra goThIo rAkhavAnI AvazyakatA UbhI thaI ane kharca vadhyo ane devadravyanI vRddhinA navA mArgo zodhavAno samaya Avyo. iMdramAlodghATana AdinI uchAmaNIo bolAvAno pracAra thayo ane jema tema kharcA nibhavA lAgyA. (3) devadravyanI vRddhi nimitte eka navaM nirmANa deharAsaronI Arthika sthiti sudhAravA mATe ekavIza prakArI pUjAnI yojanA karI Asare 25 saMskRta padyonI racanA karIna tene 'pUjAprakaraNa' nAma ApI prasiddha saMskRta granthakAra zrI umAsvAti vAcakane nAme caDhAvI dIdhuM, paNa A vastu sarvamAnya thaI zakI nahiM, koIe tene umAsvAtinI kRti tarIke mAnIne ekavIza prakArI pUjAno upadeza karyoM to kAIe ene kalpita jaNAvIne ekavIza prakArAMnA virodhamAM pracAra karyo. amoe paNa upara sUcita pUjAprakaraNa dhyAna Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 37 ] pUrvaka vAMcyu cha ane nizcaya karyoM che ke e prakaraNa umAsvAtijInI racanA nathI paNa koI caityavAsI vidvAnno saMdarbha che. A prakaraNokta ekavIza prakArI pUjAnA nirdezo *viMzatisthAnaka vicArAmRta saMgraha' tathA 'zrAddhavidhikaumudImA male che ke je granthonI racanA anukrame vi0 saMvat 1502 tathA 1506 nA varSamA thaI che, e pahelAMnA koI granthamAM pUjAprakaraNano ullekha amArA jovAmAM Avyo nathI. A pUjAprakaraNamA jaNAvela 21 prakArI pUjAnI yojanA nIce pramANe cha"snAnaM vilepnvibhuussnnpusspvaasdhuupprdiipphltndulptrpuugaiH| naivedyArivasanaM carmagatapatra-vAditragItanaTanastutikozavRddhyA / / ityekaviMzatividhA jinarAjapUjA, khyAtA surAsuragaNena kRtA sadaiva / khaNDIkRtA kumatibhiH kalikAlayogA dyayAtpriyaM tadiha bhAvavazena yojyam // " arthAt-snAna 1, vilepana 2, AbharaNa 3, puSpa 4, vAsa 5, dhUpa 6, dIpa 7, phala 8, akSata 9, pAna 10, sopArI 11, naivedya 12, jala 13, vastra 14, camara 15, chatra 16, vAditra 17, gIta 18, nATaka 19, stuti 20, kozavRddhi 21 ApramANe ekAza prakArI jinapUjA prasiddha cha ane deva Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3.] dAnavonA samUhavaDe sadAkAla karAyelI che chatAM paNa kalikAlanA yogathI kumatioe ejeM khaMDana karI dIdhuM che chatAM je je vastu priya hoya tene bhAvavaze pUjAmAM caDhAvavI. vAcakagaNane kahevAnI bhAgyeja AvazyakatA rahe cha keA kRtinI racanA ane chello vyakta karAyalo Azaya umAsvAtino nahiM paNa koI kSullaka hRdayI mAnavano che ke je svayaM A kRtinI kRtrimatA vyakta kare che. (4) vilepanane sthAne tilakapUjA mAlodghATanAdinI uchAmaNIo, kozavRddhinA upadezothI paNa nitya-snAna-vilepanAdinA kharcAne pahoMcI valavAmAM saphalatA na malI eTale vilepana upara kApa mukAyo, sAMgavilepanane sthAne have amuka aMgomAM caMdananA talako karIne vilepana mAnI levAno nirdhAra thayo. caudamA saikAnA utta rArdhamAM badhA maLIne 6 tilako pracalita thayA, jeno nirdeza zrI jinaprabhamUrikRta pUjAvidhimAM male cha, je nIce pramANe "sarasasurahicaMdaNeNa devassa dAhiNajANu-dAhiNakhaMdhanilADavAmakhaMdhavAmajANulakkhaNesu hiyaeNa saha chasu vA aMgesu pUaM kAUga paJcaggakusumehi gaMdhavAsehiM ca pUei / " arthAta-sarasa sugaMdhi caMdanavaDe devanI jamaNA DhIMcaNe, jamaNe khAMdhe, lalATamAM, DAbe khAMdhe, DAbe DhIMcaNe-A pAMca aMgomAM athavA hRdayanI sAthe cha aMgomAM pUjA karIne tAjAM ___ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [39] puSyo ane gaMdhavAsavaDe pUje paNa ukta paMcAMga vA SaDaMga pUjA sarvamAnya na thaI ane e viSayamA carcAo thaIne chevaTe paMdaramA saikAnA aMta sudhImA tilako pAMca vA cha na rahetAM nava thayA ane tenA sthAno nIce pramANe nizcita thayAM. " aghrijAnukarAMzeSu, mUni pUjA yathAkramam / zrIcaMdanaM vinA naiva, pUjA kAryA kadAcana // 1 // navabhistilakaiH pUjA, karaNIyA nirantaram / prabhAte prathamaM vAsa-pUjA kAryA vicakSaNaiH // 2 // madhyAhne kusumaiH pUjA, saMdhyAyAM dhUpadIpakAt / / vAmAMza dhUpadAhaH syAt, jalapAtraM tu saMmukham // 3 // arthAt-ve caraNo, be DhIMcaNo, be hAtho, be skaMdho ane mastake anukrame pUjA karavI, caMdana vinA kadApi pUjA na karavI. uparyukta krame jamaNA caraNe 1, DAbA caraNe 2, jamaNA DhIMcaNe 3, DAbA DhIMcaNe 4, jamaNA hAthe 5, DAvA hAthe 6, jamaNe skaMdhe 7, DAve skaMdhe 8, mastake 9 nava tilakovaDe nitya pUjA karavI. catura manuSyoe vAsapUjA prabhAtakAle prathama karI levI joiye, madhyAhnakAle puSpovaDe ane saMdhyAkAlamAM dhUpa dIpakabaDe pUjA karavI. dhUpapAtra bhagabantanA vAma aMganI tarapha ane jalapAtra temanI sanmukha mUkabu. " paMcAmRtaM tathA zAntI, dIpaH syAt sguddaighRtaiH| vahI lavaNanikSepaH, zAntyai tuSTayai prazasyate / / " Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [40] arthAt paMcAmRta snAna tathA goLa sahita ghIno dIvo zAntika kArya mATe hoya che ane AgnimAM lavaNanikSepa zAMti tathA tuSTine mATe vakhaNAya cha. Ama paMcAmRta snAno ane lavaNanikSepAdi kriyAo naimittika karmomAM parigaNita thaI. navAMgapUjAmAM paNa thoDoka matabheda "karpUrakesaronmizra-zrIkhaMDena tato'rcanAm / kurvan jineziturbhAle, kurvIta tilakaM dhuri // navAMgatilako kAryA, tataH pUjA jagatpateH / aMhi-trAnu-karAMzeSu, zIrSe zrIkhaMDayogataH / / " arthAt-' kapUra kesara caMdanavaDe te pachI pUjA karatAM sarvaprathama lalATamA tilaka kare, pachI navAMga tilakovaDe jinezvaranI pUjA karavI, caraNa, jAnu. hAtha, khaMdha ane mastaka A nava aMgomAM kesaramizra caMdanavaDe tilako karIne navAMgapUjA karavI,' pUrvokta nAMgomAM lalATane gaNyuM che ane tyAM navama tilaka Ave che, jyAre uparanA vidhAnamA navamuM aMga zIrSa gaNIne navama tilaka tyAM karavAnuM vidhAna che ane lalATamA prathama vadhAre khAte tilaka karavAnuM vidhAna karela che. jyAM navI vyavasthA thAya tyAM AvA prakAranA matabhedo svAbhAvika ja hoya che. pUrvejinapUjAmA nityasnAna na hovAnAM pramANo parSe jinapratimAnuM niyasnAna-prakSAlana na hatuM, ___ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41 ] e vastune siddha karanArAM aneka zAstrIya pramANo cha. aSTopacArI pUjAmA pUrva snAna-prakSAlana na hatuM, e to pUrve kahevAI ja gayuM che paNa bIjA paNa aneka ullekho zAstromA male che ke je pUrva samayamAM nitya snAnono abhAva siddha kare che. AcAryazrI pAdaliptamUrijI potAnI 'pratiSThApaddhati'mAM lakhe che "tato mAsaM prati ( ekamiti ) dvAdaza snapanAni kRtvA pUrNa saMvatsare aSTAhi pUrvikAM vizeSapUjAM vidhAya dIrghAyugranthi nibandhayediti / " ___ arthAt-'pratimAsa eka evAM bAra snapano karIne varSa pUrUM thayA pachI ATha divasanA utsavapUrvaka vizeSapUjA karavI ane dIrghAyuSya nimitte gAMTha bAMdhavI.' AcAryapravara zrIharibhadrasUrijI kahe cha ke "aSTau divasAn yAvatpUjA'vicchedato'sya kartavyA dAnaM ca yathAvibhavaM dAtavyaM srvscebhyH||" arthAt-'pratimA pratiSThita thayA pachI enI ATha divasa paryanta avicchinnapaNe pUjA karavI ane Arthika sthiti mujaba sarva prANiyone dAna Apa. pAdaliptamUrijInA ukta ullekhano bhAva e che ke-pratiSThA thayA pachI daramahine pratiSThAtithinA divase pratiSThita pratimArnu Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snapana karAvaq ane varSa saMpUrNa thayA pachI aTTAhi utsava karIne chellI vizeSa pUjA karavI. AthI zuM e nathI spaSTa thatuM ke mAsika bAra snAno sivAyanA divaso snAna vinAnA hatA. jo nitya snAna te vakhate hota to mAsika snAno lakhavAnI AvazyakatA na raheta. eja rIte zrI haribhadrasUrijInA samayamAM jo pratidina pUjA cAlu hota to temane ATha divasa paryaMta avicchinnapaNe pUjA cAlu rAkhavAno upadeza Apavo na paData. zrI candrasUrijI potAnI pratiSThApaddhatimAM lakhe che"pratiSThAvRttau dvAdaza mAsikasnAnAni kRtvA pUrNe vatsare aSTAhikAM vizeSapUjAM ca vidhAya Ayugranthi nibandhayet / " ___ arthAt-'pratiSThA vItyA pachI 12 mAsika snAnotsatra karAvIne varSa pUraM thayA bAda aTTAhi utsava ane vizeSa pUjA karIne AyuSyanI gAMTha bAMdhavI.' A ullekhathI paNa bAramI zatAbdImAM paNa nityasnAna niyata nahotuM thayu, ethI ja AcAryane mAsika snAna lakhavU paDayu, anyathA nityamA mAsika snAna AvI ja jatuM hatuM lakhavAnI jarUrata paData nahi. e ja pramANe caudamI zatAbdI sudhImAM banelA dareka pratiSThAkalpomAM mAsika snAnonI bhalAmaNa cha paNa e pachInA kalpomAM rukha badalI jAya che, kemake paMdaramA saikAmAM nityasnAna sArvatrika niyamita ___ ww Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 43 ] thaI gayuM che eTale 'dvAdaza mAsika snAno' lakhavAnI AvazyakatA rahI nahi, AdhI " dvAdaza mAsAn snAtraM kRtvA " AyuM navaM vidhAna karavuM paDa. paMdaramA saikAnA tathA e pachInA samayamAM banelA pratiSThA kalpomAM sarvatra eja prakAranuM vidhAna dRSTigocara thAya che. ukta pratiSThAkalponA uddharaNo ane jUnA navA pratiSThAkalponA judA judA vidhAno uparathI paNa spaSTa thaI jAya che. ke pUrve nitya snAna jevI vastu vidhimAM na hatI paNa caudamI zatAbdI pachI dAkhala thaI che. mahAsnAtromAMthI laghusnAtronI utpatti pUrve jyAre snAna parvagata hatuM tyAre vizeSa pUjAo gaNatrInI ja thatI eTale karanAra tathA karAvanAra sarvane mATe: AdaraNIya hatI, paNa nitya snAna pachI vizeSa pUjAono paNa pracAra vadhyo, vastu game tevI sArI hoya chatAM te kharcAla ane zramasAdhya hoya to te badhAne paravaDatI nathI e svAbhAvika che eTale AcAryoMe mahAsnAtronuM anusaraNa karIne laghusnAtronuM nirmANa karyu, pAMca athavA sAta kusumAMjali caDhAvIne kalaza karanArAM A laghusnAtro paNa paMdaramA saikAmAM prasiddhi pAmI cUkyAM itAM eTale enuM nirmANa e pahelAnuM to kharuM ja, chatAM eno prAdurbhAva caudamA ane bahu to teramA sekA pahelAMno to nahiM ja, paNa ATalI jUnI laghusnAtravidhi Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.] amArA jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM AvI nathI. amArI dRSTie jUnAmAM jUnI laghusnAtravidhi devapAla kavikRta jaNAI cha ke je bhASAnI dRSTie vicAratAM paMdaramA saphA pahelAMnI jaNAtI nathI. e pachI aDhAramA ane ogagIsamA saphAAmAM banelI keTalIka -laghusnAtravidhio che paNa koI prAcIna upalabdha thatI nathI. aSTaprakArImA jalasnAnano vadhAro___ solamA saikA sudhInA samayamAM nityasnAna mAtra vadhyu hatuM paNa tenI te vakhate pUjAmAM gaNanA na hatI, aSTaprakArAmAM ATha dravyo te ja hatAM je aSTopacArImA hatAM. A vAtano sphoTa 'AcAropadeza'nA nIcenA zabdothI thAya cha "bhRgArAnItanIreNa, saMsnApyAGgaM jinezituH / / "rUkSIkRtya suvastreNa, pUjAM kuryAttavye'STadhAm // " arthAt-nAlacAvALA kalazamAM bharela. jalavaDe jinezvaranA aMgarnu prakSAlana karI, zuddha vastre aMgane lUchIne te pachI aSTaprakArI pUjA kare. A uparathI spaSTa thAya che ke 'AcAropadeza'nA nirmANakAla sudhI snAna ane jalapAtra baMne hatAM kema ke tyAM sudhI snAnanI pUjAmAMgaNanA na hatI. solamA saikAnA prathama caraNamAM banela 'zrAddhavidhikaumudI'mAM paNa jalasnAna ane jalapAtra baMne che chatAM jalasnAnane pUjAmAM gaNDe nathI paNa temAM jalapAtra Agala mUkavAnuM vidhAna karela cha. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [45 AbharaNavidhi ane cakSuryugala__ mUlamAM jalasnAna parvagata hatuM chatAM dhIre dhIre nitya kartavya rUpe thaI paDayuM che, e ja pramANe AmaraNavidhi paNa mUla mAM parvagata sarvopacArI pUjAnI sAthe ja saMbaMdha dharAvatI hatI paNa nitya snAnanI sArtha AbharaNavidhiko pracAra paNa atizaya vadhyo. Aja je deharAnI Arthika sthiti saddhara hoya che te deharAnI pratyeka mUrtine mATe cAMdInI AMgiyo to hovI ja joIye ane mUlanAyaka trigaDAne to Dabbala ! eka hamezAMnI ane eka vAra-tahevAre paharAvAnI. bhale A AM onA ghasArAthI pratimAo ghasAya, khaMDita thAya, gharaphADu lUMTArA. one hAthe caDhe ane musamAM gale paNa AMgI to hamezAM joIye ja. ane pratimAone caDhAvAtAM netro ! keTalAM asvAbhAvika ane aramaNIya lAge cha ? ApaNAmAM pratimAone netra coTADavAnuM pramANa Aja sudhI amane koI zAstramA malyuM nathI, pratimAnA nirmANa samayamAM jevU rUpa ane aMgopAMgonuM nirmANa karAva hoya tevU thaI zaka che, ane te pratimAnuM janmajAta rUpa gaNAya. pAchalathI kudaratI netro jekAM netro to mUrtine banelo hoya ja che te upara AvAM sonA-cAMdI ane kAcanAM ke koI naMga jaDelAM netro coTADayAM te ghaNAMja kRtrima lAge cha ane sonA-cAMdInA lobhathI ghaNe sthale coro Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ukheDIne laI paNa jAya che. amane yAda che tyAM sudhI AjathI 50 varSa pahelAM AvAM netrono pracAra nahiM jevo hato. pahelAM trAMbAnA netro upara mInArI kAma karIne kudaratI netra jevAM netra banatAM, je svAbhAvika netro upara phiTa thaI jatAM, vAra vAra ukhaDatAM nahiM ane svAbhAvika lAgato. Aje bhakto to asvAbhAvika upanetradhArI banyA paNa potAnA bhagavAnane paNa potAnI AMkhone sArA lAgatA zaNagArothI zaNamArIne temanA svAbhAvika rUpane DhAMkI beThA che. bhale nityanA abhyAsathI Aje A rUpa priya lAgatuM hoya chatAM AjanI amhArI jinapratimAomAM rAjyAvasthAnA ThATha sivAya bIjaM kaI ja jaNAtuM nathI. je rUpa vAre-tahevAre jovAnuM hatuM te nitya jovAya che, jyAre nitya jovAnI vastu lagabhaga tirohita thaI gaI che. vatvajualaMnuM cakkhujualaM sUtrokta 17 bhedI pUjAmAM bIjI vastrayugalanI pUjA che. saMbodhaprakaraNokta 17 bhedImA Ale paNa 'vatthujualaM' cha paNa zrAddhavidhikaumudImA uddharelI tevA ja bhAvanI gAthAomAM 'vatthujualaM'ne sthAne 'cakkhujualaM' dAkhala thayuM che. A gAthAonuprAmANya gaNIne ja upAdhyAya sakalacaMdajIe 21 prakArI pUjAmAM trIjI ' cakSuryugala pUjA' lakhI che. amane to lAge cha ke '' no 'ca' paMcAyAnA e goTAlA che. 'va' ne Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] koI lekhake 'ca' vAMcIne ' cattha' karI nAkhyuM paNa 'cattha' e to azuddha che ema jANI koI saMzodhake 'cakSu karI dIghuM. yugala zabda to hato ja ! basa 'cakSuryugala' pUjA taiyAra thaI gaI ane pratimAone navAM netro caDhAvavAno mArga paNa AmAMthI ja nikalyo hoya to Azcaryajanaka nathI. jo amhArI A kalpanAmAM kai peNa satyatA hoya to kahevuM joIye ke ApaNAmAM netro caDhAvavAnI pravRtti saMbodha - prakaraNanA saMdarbha pachInI ane zrAddhavidhikaumudInI racanA (saM. 1506 ) pahelAMnI cha. amhArA AbharaNa viSayaka vicArothI koIne ema lAgaze ke amo bhagavAnane AbhUSaNo ke AMgIo caDhe teno virodha karIye chIye. kharI bAta e che ke AMgIo athavA AbhUSaNo caDhAvIne rAjyAvasthAnuM pradarzana karavuM te utsava ke parvanA prasaMgomAM zobhanArI vastuoM che ke je pratidina caDhAvatAM A taraphanuM lokAkarSaNa ghaTe che e to hAni che ja, paNa sAdhe ja hamezAM bhagavAna upara AMgIo tathA AbhUSaNo rAkhatAM caityavandana karanAre piMDastha, padastha, rUparahitatva A traNa avasthAonI bhAvanA kevI rIte karavI ? e mukhya prazna upasthita thAya che. AMgI ane AbhUSaNomAM DhaMkAyela bhagavAnane joIne padasthAvasthA ke rUparahitatvAvasthAne to avakAza ja nathI hoto paNa piMDasthAvasthAnA RNa bhedo paikInA bAlyAvasthA Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] ke zramaNAvasthAnI bhAvanAne paNa sthAna nathI, mAtra rAjyAvasthAnI bhAvanA cintavIne ja rahI javU paDe che, jyAre ApaNA zAstrakAro pratidina traNe avasthAonI bhAvanA karavAno upadeza kare che. caityavaMdana mahAbhASyamAM zrI zAntimUrijI kahe che"bhAveja avasthatiyaM, piMDattha-payattha-rUvarahiyattaM . chaumattha-kevalitaM, muttattaM cetra tassa ttho // " artha-"piMDastha' 'padastha' ane 'rUparahitatva' A traNa avasthAonI bhAvanA karavI. AtraNa avasthAonA nAmAntaro anukrame chadmasthAvasthA, kevalitvAvasthA ane muktatvAvasthA che. "ubhayakaradhariyakalasA, gayasuravaipurassarA tiyasA / gAyaMtA vAyaMtA uvari jiNedassa nimmaviyA // ThAyati maNe nUNaM, saMpai amhArisassa loyassa / jammaNasamayapayarTsa, majaNamahimAsamAraMbhaM // 1 // vatthA''haraNavilevaNa-mallehiM vibhUsio jinnprindo| rAyasirimaNuhavaMto, bhAvijai bhaviyaloeNa // 2 // avagayakesaM sIsaM muhaM ca diTuMpi bhuvnnnaahss| sAhei samaNabhAvaM, chaumattho esa piMDattho // 3 // " artha-baMne hAthomAM jalakalazo dhAraNa karela, hastI khaMdhagata iMdra pramukha devo gAtA ane vAditro bagADatA je jine. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 49 ] zvaranA (parikaramAM) uparanA chatroTAmAM batAvela che te amhArA jevA Adhunika manuSyonA manamAM janmasamayamA thayela maJjana-snAna mahimAnA samAraMbhanA mahimAne ThasAve che. (1) vastra, AbhUSaNa, vilepana ane puSpamAlAothI vibhUSita jinezvarane viSe rAjyalakSmIne bhogavanAra tarIkenI bhavya manuSyovaDe bhAvanA karAya che. (2) keza vagaranuM mastaka ane mukha dRSTigata thatAM ja bhagavantanI zramaNAvasthAne jaNAve che (3) A chadmasthAvasthA athavA piMDasthAvasthAno artha che arthAt chadmasthAvasthAnA vraNa tatrakA che : 1 bAlyAvasthA, 2 rAjyAvasthA ane 3 zramaNAvasthA. " kiMkilli kusumabuDDI, divvajjhaNi camaradhAriNo ubhao / siMhAsaNabhAmaMDala - duMduhichattatrayaM caiva // iya pADihera riddhI, aNannasAhAraNA purA Asi / kevaliyanANalaMbhe, titthayarapayaMmi pattassa // " artha - azokavRkSa, puSpavRSTi, divyadhvani, baMne tarapha camaradhArAo, siMhAsana, bhAmaMDala, devaduMdubhi, chatratraya A ananya sAdhAraNa prAtihArya Rddhi pUrve hatI jyAre ke bhagavAn kevalajJAna pAmI tIrthaMkara padane pAmyA hatA, A padastha bhAvanA. "paliaM kasaMnisanno, uDANaDio ya kira bhayavaM / ee do AyArA arU bhAve jiNavarANaM ||" artha- paryaMkAsane beThela athavA UrdhvasthAnasthita kAyotsargamudrA A be AkAro bhagavaMtanI siddhAvasthAnA che. A AkArothI bhagavaMtanI arUpatva avasthAnI bhAvanA karavI. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "evamavatthANatiyaM, sammaM bhAvejja vaMdaNAsamaye / jiNabiMbanihiyanicala-nayaNajuo suddhprinnaamo||" artha-A pramANe jinabiMba upara dRSTi nizcala karIne zubha pariNAmI manuSye caityavaMdananA samayamAM samyak prakAre avasthAornu ciMtana kara. Aje traNa avasthAonI bhAvanAnuM sAdhana nahI upara varNavela avasthAonI bhAvanAnuM AjanI pratimAomAM sAdhana rathu nathI. hastIo upara Avela kalazadhara iMdrAdikane joIne baMdakane janmAbhiSekanA, utsabarnu smaraNa thatAM bAlyAvasthAnI bhAvanA thatI, parikaragata azokavRkSa, puSpavRSTi Adi prAtihAryoM joIne kevalitvAvasthAnuM smaraNa thatuM ne te uparathI padastha bhAvanA thatI, paNa nitya snAna - vilepananA duHkhe parikaro uThayAM eTale prAtihAryaRddhinuM darzana garyu eTale padastha bhAvanA paNa uThI. zramaNAvasthAsUcaka nikeza mastaka rayAM temA mastaka to sadAya mukuTathI DhAMkyu ja hoya ane mukha paNa kuMDalAdike alaMkRta eTale zramaNabhAva to nahiM paNa rAjya. gAdIe beThelI koI yuvati rANInI bhAvanA to jarUra karAve. .: amRtatva bhAvanAnA be pratIko paikIrnu prathama pratIka paryaH kAsana Aje AMgIonAM khokhAMoraDe DhaMkAyela hoya che. ApaNAmAM mUlanAyako to paryakAsanAsIna ja hoya eTale sadA AMgInI sisTame amUrtasvAvasthAnI bhAvanAnuM pratIka paNa tirohita kayu che. e pramANe parikaro uThI jatAM ane AbharaNavidhi pracalita thatAM Aje amhArI mUrtiyomA rAjyA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 51 ] vasthAnI bhAvanAnA pratIka samAM vastrAbharaNo rahI gayAM che, rAjyAvasthAnI bhAvanA je kAdAcitka hatI te Aje mukhya sthAne che jyAre mukhya bhAvanAo lagabhaga bhUlAI ja gaI cha. ! e amhArI 'jinapUjApaddhati'mAM nityasnAna, nityavilepana, nitya AbharaNa ane AMgIo praviSTa thavAnAM pariNAmo! sattaramI zatAbdInI pUjApaddhati-- upara ApaNe joI AvyA ke solamI zatAbdI paryanta pUjApaddhati paryApta badalI cUkI hatI chatAM tenI maulikatAmAM bahu antara paDadyaM na hatuM, sarvopacArI ane aSTopacArInA hajI te ja 'aSTaprakAro' hatA, mAtra snAna vadhyu hatuM, mahAsnAtro ochA thaIne laghusnAtrono pracAra jarUra vadhyo hato ane te tatkAlIna lokabhASAmAM gAyanarUpe gavAtI hatI. paNa sarvopacArI pUjAo to tyAM sudhI saMskRta-prAkRta padyomAMja racAtI hatI paNa sattaramI sadIthI aSTaprakArI pUjAmAM aMtima jalapUjA hatI te uDADIne snAnale ja jalapUjA mAnI levAmAM AvI. bIju sarvopacArI pUjAo paNa lokabhASAmAM kavitvarUpe banArIne pracalita karAI. AvA prakAranI pUjA kRtiomAM amhArI dRSTie upAdhyAya sakalacaMdajInI sattarabhedI pUjA ane eka bIzanakArI pUjAonI kRtio sarvathI jUnI che. e pachI aDhAramA ane ogaNIzamA saikAmAM paNa AvA prakAranI aneka pUjAonI racanAo thaI che ane e paramparA cAlU ja che. vIsamA zatakamAM paNa AvI gAnamayI pUjAkRtionI racanA. o thaI cha paNa A kAlanI pUjAomAM apavAdarUpe eka ve Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [52] sivAya ghaNIkharI pUjAo bhAvahIna ane kavitvahIna che. e sivAya AjakAlanI keTalIka pUjAomAM to pUjAvastutva ja nathI ke jenI enA racayitAone paNa khabara nathI. parivartananAM pariNAmo ApaNe joyuM ke hajAro varSa pahelAMnI "jinapUjApaddhati" ghaNI sugama ane sukhasAdhya hatI. jyArathI sarvopacArI pUjAno adhika pracAra thayo tyArathI kaMIka zramasAdhya ane vyayasAdhya jarUra thaI to paNa te parvagata hovAthI vizeSa pariNAmajanaka na thaI, paraMtu teramA ane caudamA saikAthI jyAre nityasnAnavilepananA rUpamAM te pracalita thaI tyArathI solamI sadI sudhImA eNe aneka aniSTa pariNAmo upajAvyAM cha je paikInAM thoDAMkanuM sUcana karIne amhArA A lekhane samApta karIzuM. 1-pUrva samayamAM jyAre jyAre snapanano prasaMga Avato tyAre enI khAsa taiyArIo thatI ane abhiSeka yogya jalamAM vividha sugaMdha padArtho melabI sugaMdhI banAvavAmAM AvatuM, nityasnAnanA jalamAM evaM kaMI thatuM nathI. 2-parvagata snAnasamayamA pratimAjI upara je caMdanAdinAM vilepano thatAM tenI sugaMdhIthI maMdira ja nahi, AsapAsano pradeza paNa mahakI uThato hato. have nityasnAnavilepanomA e pAlave tema nathI, sAdu vilepana paNa moMdhU paDatAM navAMga tilakomA samAvaq paDayuM to tevAM sugaMdhI vilepano to pAlave ja kyAthI ? Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 ] 3 - snAna' e janmakAlamAM iMdrodvArA thayela janmAbhiSekanuM pratIka gaNAtuM, enA prasaMge seMkaDo sAdhu-sAdhvI ane hajAro bhAvika gRhastho seMkaDo kozothI kheMcAIne darzanArthe AvatA ane Aje 1 prakSAlana thaI aMgalUMchaNAM thAya tenI pratIkSAmAM bhakto bahAra UbhA rahe che. AjanA nityasnAnamAM kaI ja bhAvanA jevuM radhuM nathI. jema vaiSNava dharmiomAM 'snAna' e gRhasthanA nityakRtyomAM parigaNita che te ja pramANe Aje ApaNI ' pratimAonA ' prazAlane ' eka nityakRtya 'nuM rUpa lIdhuM che, bAkI emAM kaI ja sajIvatA rahI nathI. 4 - pahelAM pratyeka jaina upAsakanA gharamA maMgalacaitya rahetuM. savAranA uThI zuddha thaI te maMgalacaitthanI gaMdha puSpAdivaDe pUjA karato ane te pachI nagarasthita bhakticaityamAM jaI bhagavAnane pUjato. nitya prakSAlana ane tilakanI upAdhi vadhatAM tevAM maMgalacaityo ( ghara maMdiro ) no vyavahAra Aje nAmazeSa thaI gayo che. " 5- pUrve jinamaMdiromAM pUjA bhaktinuM kArya zrAvako pote ja karI letA hatA. pratyeka jinacaityanI dekharekha, vyavasthA ane sevAbhaktine mATe goSThI - maMDalo hatAM ane tenA sabhyo gauSThika' kahevAtA. Aje pratyeka jinacaityanI pUjA - bhakti mATe pagAradAra goThI rAkhavo paDe che. jala lAvavuM caMdana ghasavu, pakhAla karI aMga luchavA, aMgalUchaNAM dhovAM, pUjAnAM bartano dhotrAM mAMjavAM ityAdi aneka kAryo nityasnAnanI pAchala vadhyAM eTale pagAradAra nokaro rAkhavAnI AvazyakatA UbhI thaI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] 6-prAyaH pUrvakAlamA pASANanI ke dhAtunI pratimA parikaravAlI ja thatI paNa nitya snAnanI khaTapaTa vadhatAM parikaro ghaTayAM, pariNAme pUjA karanAra temaja caityavaMdana karanArane avasthAonI bhAvanAnAM pratIko khalAsa thayAM. 7-nityasnAnanI pravRttie ApaNI jinapratimAone je nukazAna pahoMcADayuM che tenI to kalpanA karatAM paNa hRdaya kaMpe che. prativarSa keTalIye pApANanI pratimAo pakhAla karanArAonI asAvadhAnIthI dRSTIne bekAra thAya che, prativarSa covIzI ane paMcatIrthIonA parikaro DhIlA thaI vIkharIne judA paDe che, enuM kAraNa A pratimAonA ekhAla ane aMma luMchavAnI kriyA jonArane samajAvaI paDe tema nathI mathurAnA jainastUpamAthI nikalela kuSANakAlIna pratimAo kevI ghasArA vagaranI che. lagabhaga be hajAra varSanI prAcIna e pratimAo lagabhaga 1400 varSa sudhI pUjAelo cha chatAM nAkanI aNI ke AMganInA nakho sudhA aNIzuddha che, kAraNa ke emanA upara vAlAkuMcIonA prahAra ke aMgaluMchaNAonA ghasarakA lAmela nathI. vasaMtagaDhanA bhoyarAmAMthI nikalela vi0 saM. 744mAM bharAyela sarvadhAtunI pratimAonAM nAka ane AMgalio juo kevI aNIzuddha che, aMdara bharela masAlAnA jhArathI kyAI kyAMI aMgamAM chidra paDI gayI che chatAM koI aMga-uzaMgamAM ghasAro nathI. e pratimAo paNa 600 varpathI adhika samaya sudhI pUjAyA pachI ja bhUmigRha-nihita thayelI che. A vastusthitino Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra karatAM ApaNI vartamAna pUjApaddhati suMdara prAcIna pratimAone kyAMsudhI caityAlayomA rahevA deze e kahevU muzkela che. mUrtipUjAnimittaka sAmAnya hiMsAne aMge pUrve paNa kaI vAra vizeSa uThyA hatA ke jeno zrI haribhadrasUri jevA zrutaghara AcAryone uttara Apako paDayo hato chatAM te virodhothI mUrtipUjAne kaI paNa nukazAna thayuM na hatuM. teramA saikAmAM aMcalagacchIya AcAryoe dIpaka pUjAno virodha karyoM paNa pariNAma zUnyamAMja AvyuM, parantu sarva pratimAonA nityasnAna-vilepananI paddhati dAkhala thayA pachI e aMge thatI ati pravRttiothI lokamAnasamAMje viparIta bhAvanAoe praveza kayoM hato teno lokAzAhanA virodha pachI sphoTa thayo. lokAzAha koI prasiddha vaktA ke nAmAMkita vidvAna to hatA nahiM ke jemanI vANIthI lumba banIne hajAro mANaso temanA anuyAyiyo anIne paramparAgata saraNino tyAga karInA kaTTara virodhI banI jAya, paNa sAdhAraNa janatAno ghaNo bhAga A dhanavAnonI ati pratiothI ubhagI gayo hato ane saMyogavaza tevAja samayamA lokAzAhe sAhasa karI tevA lokornu netRtva svIkArIne mUrtipUjA sAme mAthu uMcakthu, temane TapoTapa jyAM tyAM sahAyako malyA ane temanA prakAre dezavyApI rUpa dhAraNa karyu, ane mUrtipUjAne pArAvAra hAni pahoMcADI. Aje amUrtipUjaka janonI saMkhyA lAkhothI gaNAya che. amArA namra mata pramANe bAramA sakAmAM nityasnAna-vilepanarnu je Andolana jJAdhuM hatuM tenuM sothI aniSTa pariNAma cha, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] upasaMhAra -- prastuta lekhane lekhanA rUpamAM ja rAkhavAnI icchA hatI chatAM enuM kalevara vadhI gayuM ane eNe nibandhanuM rUpa dhAraNa karI lIdhuM e viSaya ja evo rahyo jo ochA zabdomAM patAvIe to ghaNI bAbato aspaSTa rahI javAno bhaya eTale ene dhAraNA karatAM vadhu laMbAvavo paDyo che. amAro mUla uddeza jinapUjAvidhinI jUnI ane navI " pUjApaddhati" nuM digdarzana karAvavAno ane kAlAntare temAM thayelA parivartano tathA tenAM pariNAmo batAvavAno hato. vAcakagaNa joze ke A lekhamAM ame te ja vastuno sparza karyo che ke je amArA uddezanI maryAdAmAM hatI. pUjAnI navI paddhatinA aniSTa pariNAmonI bAbatamAM amane ve zabdo lakhavA paDyA che te keTalAka bhAIone aruci - kara lAgaze e ame samajIe chIe paNa itihAsa lekhakanA mArgamAM AvA prasaMgo to AvavAnA ja. kharo itihAsa lakhavo ane satya chupAe ve vAto eka sAtha thaI zakatI nathI eTale itihAsakArane mATe e vastu anivArya hatI. A pUjAno itihAsa vAMcanArane amhArI eka sUcanA che ke amhArA aMgata vicArAne amhAre mATe choDI deI AmAM uddharela zAstrIya pAThothI spaSTa thatI vastusthiti ane vartamAnakAlIna paristhitinI tulanA karIne bane sthitioM viSenA guNadoSonuM tAratamya joze to temane AmAMdhI kaI ka satyAMza jaDI Avaze evI AzA che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Qua Jain Education Interational e lle FOvale Eersonal use only www.ainelibrary.org