Book Title: Chausaran Painnayam
Author(s): Suresh Sisodiya, Manmal Kudal
Publisher: Agam Ahimsa Samta Evam Prakrit Samsthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004296/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saMsthAna granthamAlA : 16 sampAdaka pro. sAgaramala jaina samiyAe dhamme AriehiM pavvaiye causaraNapaiNNaya (catuHzaraNa - prakIrNaka) DaoN. sureza sisodiyA mAnamala kudAla savvatthe su samaM care savvaM jagaM tu samayANupehI piyamappiyaM kassa vi no karejjA sammattadaMsI na karei pAvaM sammatta diTThi sayA amUDhe samiyAe muni hoi Agama, ahiMsA-samatA evaM prAkRta saMsthAna udayapura Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saMsthAna granthamAlA : 16 sampAdaka pro. sAgaramala jaina causaraNapaiNNaya (catuHzaraNa - prakIrNaka) - zrI puNyavijayajI dvArA sampAdita mUlapATha) anuvAdaka DaoN. sureza sisodiyA mAnamala kudAla bhUmikA pro. sAgaramala jaina DaoN. sureza sisodiyA WIL Ira Agama, ahiMsA - samatA evaM prAkRta saMsthAna udayapura (rAja.) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka : causaraNapaiNNayaM anuvAdaka : DaoN. sureza sisodiyA : mAnamala kudAla prakAzaka : Agama, ahiMsA - samatA evaM prAkRta saMsthAna padminI mArga, udayapura (rAja.) 313 001 phona : (0294)490628 saMskaraNa : prathama, 1999 - 2000 mUlya : rU. 50.00 mudraka : caudharI oNphaseTa prA. li., udayapura Book : Causaranapainnayam Translated By : Dr. Suresh Sisodiya : Manmul Kudal Published by: Agama Ahimsa Samta Evam Prakrit Samsthana Padmini Marg, Udaipur (Raj.) 313 001 Phone (0294)490628 Edition : First, 1999 - 2000 Price : Rs. 50.00 Printed at :Choudhary Offset Pvt. Ltd., Udaipur Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya ardhamAgadhI jaina Agama sAhitya bhAratIya saMskRti aura sAhitya kI amUlya nidhi hai| durbhAgya se ina granthoM ke anuvAda upalabdha na hone ke kAraNa janasAdhAraNa aura vidvadvarga donoM hI inase aparicita haiN| Agama granthoM meM aneka prakIrNaka prAcIna aura adhyAtmapradhAna hote hue bhI aprApta se rahe haiN| yaha hamArA saubhAgya hai ki pUjya muni zrI puNyavijaya jI dvArA sampAdita ina prakIrNaka granthoM kA prakAzana zrI mahAvIra jaina vidyAlaya , bambaI se ho cukA hai, kintu anuvAda ke abhAva meM janasAdhAraNa ke lie ye grAhya nahIM bana ske| isI kAraNa jaina vidyA ke vidvAnoM kI samanvaya samiti ne ananudita Agama granthoM aura Agamika vyAkhyAoM ke anuvAda ke prakAzana ko prAthamikatA dene kA nirNaya liyA aura isI sandarbha meM prakIrNakoM ke anuvAda kA kArya Agama saMsthAna, udayapura ko diyA gyaa| saMsthAna dvArA aba taka devendrastava, taMdulavaicArika, candravedhyaka, mahApratyAkhyAna, dvIpasAgaraprajJapti, gaNividyA, gacchAcAra, vIrastava aura saMstAraka nAmaka nau prakIrNaka anuvAda sahita prakAzita kiye jA cuke haiN| hameM prasannatA hai ki saMsthAna ke zodhAdhikArI DaoN. sureza sisodiyA evaM pUrva zodhAdhikArI zrI mAnamala kudAla ne 'causaraNapaiNNayaM' kA anuvAda sampUrNa kiyaa| prastuta grantha kI suvistRta evaM vicArapUrNa bhUmikA saMsthAna ke mAnada nidezaka pro. sAgaramala jaina evaM DaoN. sureza sisodiyA ne likhakara grantha ko pUrNatA pradAna kI hai, isa hetu hama unake kRtajJa haiN| hama saMsthAna ke mArgadarzaka pro. kamalacanda sogAnI, mAnada saha nidezikA DaoN. suSamA siMghavI, upAdhyakSa zrI vIrendra siMha lor3hA evaM mantrI zrI indaracanda baida ke bhI AbhArI haiM, jo saMsthAna ke vikAsa meM hara saMbhava sahayoga evaM mArgadarzana de rahe haiN| prastuta pustaka ke prakAzana hetu sva. zrImatI ratanIdevIjI nAhaTA kI puNya - smRti meM unake pati zrI zrIcandajI nAhaTA ne pandraha hajAra rUpaye kA artha sahayoga pradAna kiyA hai,etadartha hama unake prati kRtajJatA jJApita karate haiN| grantha ke sundara evaM satvara mudraNa ke lie hama caudharI oNphaseTa prA" lie, udayapura ke bhI AbhArI haiN| .. sohanalAla sipaNI saradAramala kAMkariyA adhyakSa mahAmaMtrI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta prakAzana ke artha sahayogI sva. zrImatI ratanIdevIjI nAhaTA / saMkSipta jIvana paricaya birale vyakti hI aise hote haiM jo apanI vANI meM mAdhuryatA, vyavahAra meM zAlInatA, hRdaya meM ajasra karuNA Adi mAnavIya guNoM ke kAraNa apane ghara - parivAra evaM samAja meM hI nahIM varan anya jAne - anajAne logoM para bhI apanI amiTa chApa chor3a jAte haiN| aisA hI nirmala aura prabhAvakArI vyaktitva thA sva. zrImatI ratanIdevIjI nAhaTA kaa| zrImatI nAhaTA kA janma 19 akTU. 1933 ko lADanUM meM ratanagar3ha ke eka sampanna vaida parivAra meM huaa| Apake pitA zrI bhUrAmala jI vaida samAja ke agraNI zrAvaka the tathA mAtA zrImatI gaNapati devI jI vaida Adarza mahilA jIvana kI pratIka thii| 12 varSa kI alpAyu meM hI ApakA vivAha saradArazahara ke samAjamAnya, udAramanA, dAnavIra prasiddha vyavasAyI zrI zrIcandajI nAhaTA ke sAtha sampanna huaa| gauravarNa, bar3I - bar3I karUNApUrNa A~kheM, unnata nAka, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muskarAte hoTha, ye the Apake bAhya sadguNa, jo sajaha hI kisI ko bhI ApakI ora AkarSita kara lete the| atithi satkAra, saMta mahApurUSoM, mahAsatiyoM kI sevA meM Apa sadaiva agraNI rahatI thii| sAmAyika, svAdhyAya ke prati ApakI gaharI rUci thii| sahanazIlatA kI Apa jIvanta pratimA thI tathA sadaiva prabhU bhakti meM lIna rahatI thii| sevA evaM svadharmI vAtsalya prAraMbha se hI Apake jIvana ke abhinna aMga rhe| Apake dharma parAyaNa vyaktitva evaM sevAbhAvI jIvana kA prabhAva Apake pUre parivAra meM parilakSita hotA hai| Apake donoM putra zrI mahendra jI evaM zrI vijaya jI tathA donoM putriyA~ zrImatI sampata devI evaM zrImatI premalatA bhI loka kalyANakArI vividha pravRtiyoM meM sahayoga hetu sadaiva tatpara rahate haiN| . 16 janavarI 1997 ko Apa ghara - parivAra evaM samasta AtmIya janoM ko zoka saMtapta chor3akara ananta meM vilIna ho gii| yadyapi Adarza mahilA zrI ratanIdevIjI Aja deha rUpa meM hamAre madhya meM nahIM hai tathApi unakA vyaktigata jIvana aura unake dvArA sthApita evaM saMcAlita vividha lokopakArI pravRttiyAM hameM bAra - bAra unakA smaraNa karAtI haiN| lADanUM meM gau - zAlA kA nirmANa, sujAnagar3ha meM paMcAyata sabhAgAra kA nirmANa tathA kalakattA - hAvar3A ke jaina haoNspiTala meM bAla nidAna kendra kA nirmANa Adi kalyANakArI pravRttiyA~ ApakI * smRti ko sadaiva jIvanta banAye huye haiN| saradAramala kAMkariyA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA pRSTha kramAMka viSaya __ gAthA kramAMka bhUmikA (kuzalAnubaMdhI adhyayana) cha: Avazyaka kA saMkSipta arthAdhikAra cha: Avazyaka kA vistRta arthAdhikAra 2-7 caudaha svapna maMgala arthAdhikAra catuHzaraNagamaNa 11 arahaMta zaraNa 12-22 siddha zaraNa 23-29 sAdhu zaraNa 30-40 kevali kathita dharma zaraNa 41-48 duSkRta gardA 49-54, sukRta anumodanA 55-58. catuHzaraNa gamanAdi kA phala 59-63 (catuHzaraNa prakIrNaka) viSaya gAthA kramAMka pRSTha kramAMka 2-6 7-17 18-26 arthAdhikAra catuHzaraNa gamaNa duSkRta gardA sRkRta anumodanA upasaMhAra 1 pariziSTa gAthAnukramaNikA 2 pariziSTa sahAyaka grantha sUcI 27 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNa paiNNayaM (catuHzaraNa-prakIrNaka) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA pratyeka dharma paramparA meM dharma grantha kA eka mahatvapUrNa sthAna hotA hai| hinduoM ke lie veda, bauddhoM ke lie tripiTaka, pArasiyoM ke lie avestA, IsAiyoM ke lie bAIbila aura musalamAnoM ke lie kurAna kA jo sthAna aura mahatva hai, vahI sthAna aura mahatva jainoM ke lie Agama sAhitya kA hai| yadyapi jaina paramparA meM Agama na to vedoM ke samAna apauruSeya mAne gaye haiM aura na hI bAIbila aura kurAna ke samAna kisI paigambara ke mAdhyama se diyA gayA Izvara kA sandeza, apitu ve una arhatoM evaM RSiyoM kI vANI kA saMkalana haiM, jinhone sAdhanA aura apanI AdhyAtmika vizaddhi ke dvArA satya kA prakAza pAyA thaa| yadyapi jaina Agama sAhitya meM aMga sUtroM ke pravaktA tIrthakaroM ko mAnA jAtA hai kintu hameM yaha smaraNa rakhanA cAhie ki tIrthakara bhI mAtra artha ke pravaktA haiM, dUsare zabdoM meM ve cintana yA vicAra prastuta karate haiM, jinheM zabda rUpa dekara graMtha kA nirmANa gaNadhara athavA anya prabuddha AcArya yA sthavira karate jaina-paramparA hindU-paramparA ke samAna zabdoM para utanA bala nahIM detI hai| vaha zabdoM ko vicAra kI abhivyakti kA mAtra eka mAdhyama mAnatI hai| usakI dRSTi meM zabda nahIM, artha (tAtparya) hI pradhAna hai| zabdoM para adhika bala na dene ke kAraNa hI jaina-paramparA ke Agama graMthoM meM yathAkAla bhASika parivartana hote rahe aura ve vedoM ke samAna zabda rUpa meM akSuNNa nahIM raha sake / yahI kAraNa hai ki Age calakara jaina Agama sAhitya, arddhamAgadhI Agama sAhitya aura zaurasenI Agama sAhitya aisI do zAkhAoM meM vibhakta ho gyaa| inameM arddhamAgadhI Agama sAhitya na kevala prAcIna hai; apitu vaha mahAvIra kI mUlavANI ke nikaTa bhI hai| zaurasenI Agama sAhitya kA vikAsa bhI arddhamAgadhI Agama sAhitya ke prAcIna stara ke Agama granthoM ke AdhAra para hI huA hai| ataH arddhamAgadhI Agama sAhitya zaurasenI Agama sAhitya kA AdhAra evaM usakI apekSA 1. "atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA"- Avazyaka niyukti, gAthA 92 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 : causaraNapaiNNayaM prAcIna bhI hai| yadyapi yaha arddhamAgadhI Agama sAhitya mahAvIra ke kAla se lekara vIra nirvANa saMvat 980 yA 993 kI valabhI kI vAcanA taka lagabhaga eka hajAra varSa kI sudIrgha avadhi meM aneka bAra saMkalita aura sampAdita hotA rahA hai| ataH isa avadhi meM usameM kucha saMzodhana, parivartana aura parivardhana bhI huA hai aura usakA kucha aMza kAla kavalita bhI ho gayA hai| prAcIna kAla meM yaha arddhamAgadhI Agama sAhitya aMgapraviSTa aura aMga bAhya aise do vibhAgoM meM vibhAjita kiyA jAtA thaa| aMgapraviSTa meM gyAraha aMga AgamoM aura bArahaveM dRSTivAda ko samAhita kiyA jAtA thaa| jabaki aMgabAhya meM inake atirikta ve sabhI Agama graMtha samAhita kiye jAte the, jo zrutakevalI evaM pUrvadhara sthaviroM dvArA racita mAne jAte the| punaH aMgabAhya Agama sAhitya ko nandIsUtra meM Avazyaka aura Avazyaka vyatirikta aise do bhAgoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| Avazyaka vyatirikta ke bhI punaH kAlika aura utkAlika aise do vibhAga kiye gaye haiN| nandosUtra kA yaha vargIkaraNa nimnAnusAra hai zruta ( Agama ). aMgapraviSTa aMgabAhya AcArAMga Avazyaka Avazyaka vyatirikta sUtrakRtAMga sthAnAMga sAmAyika samavAyAMga caturviMzatistava vyAkhyAprajJapti vandanA jJAtAdharmakathAMga pratikramaNa upAsakadazAMga kAyotsarga antakRtadazAMga pratyAkhyAna anuttaraupapAtikadazAMga praznavyAkaraNa vipAkasUtra dRSTivAda 1. nandIsUtra- saM. muni madhukara, sUtra 73,79-81 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 11 kAlika utkAlika uttarAdhyayana dazAzrutaskandha kalpa vyavahAra nizItha mahAnizItha RSibhASita jambUdvIpaprajJapti dvIpasAgaraprajJapti candraprajJapti kSullikAvimAnapravibhakti mahallikAvimAnapravibhakti aMgaculikA vaggacUlikA vivAhacUlikA aruNopapAta varUNopapAta garUr3opapAta . dharaNopapAta vaizramaNopapAta velandharoSapAta devendropapAta utthAnazruta samutthAnazruta nAgaparijJApanikA nirayAvalikA kalpAvataMsikA puSpikA puSpacUlikA vaSNidazA dazavaikAlika kAlpikAkalpika cullakalpazruta mahAkalpazruta aupapAtika rAjapraznIya jIvAbhigama prajJApanA mahAprajJApanA pramAdApramAda nandIsUtra anuyogadvAra devendrastava taMdulavaicArika candrakavedhyaka sUryaprajJapti paurUSImaMDala maNDalapraveza vidyAcaraNa vinizcaya gaNividyA dhyAnavibhakti maraNavibhakti Atmavizodhi vItarAgazruta saMlekhanAzruta vihArakalpa caraNavidhi AturapratyAkhyAna mahApratyAkhyAna Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 : causaraNapaiNNayaM . nandisUtra aura pAkSika sUtra meM milane vAle uparokta vargIkaraNa meM utkAlika sUtroM ke varga meM devendrastava, tandulavaicArika, candrakavaidyaka, gaNividyA, maraNavibhakti, AturapratyAkhyAna aura mahApratyAkhyAna-ye sAta nAma tathA kAlika sUtroM ke varga meM RSibhASita aura dvIpasAgaraprajJapti- ye do nAma arthAt vahAM kula nau prakIrNakoM kA ullekha milatA hai|' kintu uparokta vargIkaraNa meM kuzalAnubandhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa ina donoM hI prakIrNakoM kA kahIM bhI ullekha nahIM hai| tatvArtha bhASya aura digambara paramparA kI. tatvArtha kI TIkA sarvArthasiddhi meM jahAM aMga bAhya caudaha granthoM kA ullekha hai, unameM bhI kuzalAnubandhI catuHzaraNa aura catuHzaraNa kA ullekha nahIM huA hai| isI prakAra yApanIya paramparA ke granthoM mUlAcAra, bhagavatI ArAdhanA Adi kI TIkA meM yadyapi uttarAdhyayanasUtra, dazavaikAlikasUtra, dazAzrutaskaMdha, vyavahAra, vRhatakalpa, jItakalpa aura nizIthasUtra Adi sUtroM ke ullekha to milate haiM kintu unameM bhI kahIM bhI kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa aura catuHzaraNa prakIrNaka kA ullekha nahIM milatA hai| - muni puNyavijayajI dvArA saMpAdita evaM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, bambaI se prakAzita paiNNayasuttAI bhAga -1 pustaka meM yadyapi kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa aura catuHzaraNa ina do prakIrNakoM ko pRthaka-pRthaka prakIrNaka mAnA gayA hai aura inameM kramazaH 63 evaM 27 gAthAe~ haiN| jJAtavya hai ki catuHzaraNa kA hI aparanAma kuzalAnubadhI adhyayana bhI hai| ataH prakIrNakoM ke vargIkaraNa kI zailI meM adhikAMza vidvAnoM ne kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa aura catuHzaraNa ko pRthaka- pRthaka prakIrNaka nahIM mAnakara kevala catuHzaraNa nAma hI diyA hai kintu hamane apane prastuta grantha kA mUla AdhAra muni puNyavijayajI dvArA saMpAdita paiNNayasuttAiM pustaka ko hI mAnA hai aura usameM ye donoM prakIrNaka pRthaka-pRthaka nAma se ullekhita haiN| ataH hamane bhI yahAM ina do prakIrNakoM ko pRthaka-pRthaka rUpa meM hI ullekhita kiyA hai| 1 (ka) nandIsUtra : saMpA. muni madhukara, prakA* zrI Agama prakAzana samiti, byAvara, varSa 1982, pRSTha 161-162 (kha) pAkSikasUtra : prakA* devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaNDa, pRSTha 76 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 13 kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa aparanAma catuHzaraNa kA sarvaprathama ullekha hameM vidhimArgaprapA (jinaprabha1 4vIM zatAbdI) meM upalabdha hotA hai| usameM prakIrNakoM meM devendrastava, tandulavaicArika, maraNasamAdhi, mahApratyAkhyAna, Atura pratyAkhyAna, saMstAraka, candravaidyaka, bhaktaparijJA, vIrastava, gaNividyA, dvIpasAgaraprajJapti aura saMgrahaNI ke sAtha catuHzaraNa kA bhI ullekha huA hai|' vidhimArgaprapA meM Agama granthoM ke adhyayana kI jo vidhi prajJapta kI gaI hai, usameM catuHzaraNa ke pazcAt vIrastava kA ullekha hai| vidhimArgaprapA meM catuHzaraNa kA ullekha honA yaha siddha karatA hai ki use caudahavIM zatAbdI meM eka prakIrNaka ke rUpa meM mAnyatA prApta thii| sAmAnyatayA prakIrNakoM kA artha vividha viSayoM para saMkalita grantha hI kiyA jAtA hai| nandIsUtra ke TIkAkAra malayagiri ke anusAra tIrthaMkaroM dvArA upadiSTa zruta kA anusaraNa karake zramaNa prakIrNakoM kI racanA karate the / paramparAgata mAnyatA hai ki pratyeka zramaNa eka prakIrNaka kI racanA karatA thaa| samavAyAMgasUtra meM "caurAsIiM paiNNaga sahassAiM", kahakara RSabhadeva ke caurAsI hajAra ziSyoM ke caurAsI hajAra prakIrNakoM kI ora saMketa kiyA gayA hai| Aja prakIrNakoM kI saMkhyA nizcita nahIM hai| kintu vartamAna meM 45 AgamoM meM 10 prakIrNaka mAne jAte haiN| ye 10 prakIrNaka nimnalikhita ___ 1. catuHzaraNa 2. AturapratyAkhyAna 3. mahApratyAkhyAna 4. bhaktaparijJA 5. tandulavaicArika 6. saMstAraka 7. gacchAcAra 1.devaMdatthayaM-taMdulaveyAliya-maraNasamAhi-mahApaccakkhANa-AurapaccakkhANa saMthArayacaMdAvijjhaya-causaraNa-vIratthaya-gaNivijjA-dIvasAgarapaNNatti-saMgahaNI-gacchAyAraMiccAipaiNNagANi / ikkikkeNaM nivieNa vaccaMti / -vidhimArgaprapA, sampA. jinavijaya, pRSTha 57-58 2.samavAyAMgasUtra : saMpA. muni madhukara prakA* zrI Agama prakAzana samiti, byAvara, prathama saMskaraNa 1982, 84 vAM samavAya, pRSTha 143 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : causaraNapaiNNayaM 8. gaNividyA 9. devendrastava aura 10. mrnnsmaadhi|' ' ina dasa prakIrNakoM ke nAmoM meM bhI bhinnatA dekhI jA sakatI hai| kucha granthoM meM gacchAcAra aura maraNasamAdhi ke sthAna para candravaidyaka aura vIrastava ko ginA gayA hai| kahIM bhaktaparijJA ko nahIM ginakara candravaidyaka ko ginA gayA hai| inake atirikta eka hI nAma ke ekAdhika prakIrNaka bhI upalabdha hote haiN| yathAAurapaccakkhANa (AturapratyAkhyAna) nAma se tIna tathA catuHzaraNa nAma se do prakIrNaka upalabdha haiN| ___dasa prakIrNakoM ko zvetAmbara mUrtipUjaka sampradAya AgamoM kI zreNI meM mAnatA hai| muni zrI puNyavijayajI ke anusAra prakIrNaka nAma se abhihita ina granthoM kA saMgraha kiyA jAya to nimna bAIsa nAma prApta hote haiM : 1.catuHzaraNa 2. AturapratyAkhyAna 3. bhaktaparijJA 4. saMstAraka 5. devendrastava 6. tandulavaicArika 7. candrakavaidyaka 8. gaNividyA 9. mahApratyAkhyAna 10. vIrastava 11. RSibhASita 12. jIvakalpa 13. gacchAcAra 14. maraNasamAdhi 1 5. titthogAlI 16. ArAdhanApatAkA 17. dvIpasAgaraprajJapti 18. jyotiSakaraNDaka 19. aMgavidyA 20. siddhaprAbhRta 21. sArAvalI aura 22. jiivvibhkti| 1.(ka) prAkRta bhASA aura sAhitya kA AlocanAtmaka itihAsa, DaoN. nemIcanda zAstrI, pRSTha 197 (kha) jaina Agama sAhitya manana aura mImAMsA, devendramuni zAstrI, pRSTha 388 (ga) Agama aura tripiTaka : eka anuzIlana, muni nagarAja, pRSTha 86 2.paiNNayasuttAI, bhAga-1, prastAvanA pRSTha 20 3.udRta-abhidhAna rAjendra koSa, bhAga-2, pRSTha 41 4.paiNNayasuttAI, bhAga-1, prastAvanA pRSTha 18-19 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 15 prakIrNakoM ke nAma aura saMkhyA ko lekara jo bhinna-bhinna dRSTikoNa upalabdha haiM, usI saMdarbha meM dRSTavya hai ki muni puNyavijayajI dvArA saMpAdita aura zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, bambaI dvArA prakAzita paiNNayasuttAI bhAga 1kI prastAvanA meM yadyapi munijI ne yaha likhA hai ki prakIrNaka nAma se abhihita granthoM kA saMgraha kiyA jAya to bAIsa nAma prApta hote haiN| munijI ne vahAM una bAIsa prakIrNakoM kA nAmollekha bhI kiyA hai, kintu paiNNayasuttAI bhAga 1 meM bIsa prakIrNakoM evaM bhAga 2 meM sAta prakIrNakoM tathA pA~ca kulakoM kA prakAzana huA hai aura inameM se kucha prakIrNaka una pUrva ullekhita bAIsa prakIrNakoM se bhinna haiN| __ muni puNyavijayajI dvArA saMpAdita paiNNayasuttAiM bhAga 1 evaM bhAga 2 meM saMgrahita prakIrNaka isa prakAra haiMpaiNNayasuttAI bhAga-1, isameM nimna 20 prakIrNaka haiM : 1. devendrastava 2. tandulavaicArika 3. candrakavaidyaka 4. gaNividyA 5. maraNasamAdhi 6. AturapratyAkhyAna 7. mahApratyAkhyAna 8. RSibhASita 9. kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa 10. saMstAraka 11. vIrastava 12. dvIpasAgaraprajJapti 13. AturapratyAkhyAna 14. catuHzaraNa 15: bhaktaparijJA 16. AturapratyAkhyAna 17. gacchAcAra 18. sArAvalI 19. jyotiSakaraNDaka 20. titthogaalii| paiNNayasuttAI bhAga-2, isameM nimna sAta prakIrNaka aura pA~ca kulaka grantha haiM: 1.ArAdhanApatAkA (prAcInAcArya viracita) 2.ArAdhanApatAkA (zrI vIrabhadrAcArya viracita) 3.ArAdhanAsAra (paryanta ArAdhanA) 4. ArAdhanA paMcaka (zrI udyotanasUri viracita) (kuvalayamAlAkahA ke .antargata) 5. ArAdhanA prakaraNa (zrI abhayadevasUri praNIta) 6. ArAdhanA (zrI jinezvara zrAvaka evaM sulasA zrAvikA dvArA nirUpita) 7.ArAdhanA (nandanamuni dvArA ArAdhita) 8. ArAdhanA kulaka 9-10. mithyA duSkRta kulaka bhAga 1 evaM bhAga 2, 11. AloyaNA kulaka 12.alpavizaddhi klk| Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 : causaraNapaiNNayaM isa prakAra paiNNayasuttAI bhAga-1 evaM 2 meM kula 27 prakIrNaka evaM 5 kulaka prakAzita haiN| inameM catuHzaraNa nAmaka do prakIrNaka, AturapratyAkhyAna nAmaka tIna prakIrNaka aura ArAdhanA nAmaka sAta prakIrNaka evaM eka kulaka hai| eka nAma se prakAzita ekAdhika prakIrNakoM meM se ArAdhanApatAkA, catuHzaraNa aura Atura pratyAkhyAna ko yadi eka-eka hI mAnA jAye to kula aThAraha prakIrNaka hote haiM tathA donoM bhAgoM meM aprakAzita aMgavijjA*, ajIvakappa, siddhapAhuDa evaM jinavibhakti ye cAra nAma jor3ane para prakIrNakoM kI kula saMkhyA 22 hotI hai| yadyapi AgamoM kI zrRMkhalA meM prakIrNakoM kA sthAna dvitIyaka hai kintu yadi hama bhASAgata prAcInatA aura adhyAtmaparaka viSayavastu kI dRSTi se vicAra kareM to kucha prakIrNaka AgamoM kI apekSA bhI prAcIna pratIta hote haiN| prakIrNakoM meM RSibhASita Adi kucha aise prakIrNaka haiM jo uttarAdhyayana evaM dazavaikAlika jaise prAcIna stara ke AgamoM se bhI prAcIna haiN|' - prakIrNaka nAma se vargIkRta prAyaH sabhI zreNiyoM meM catuHzaraNa prakIrNaka ko sthAna milA hai| jaisA ki hama pUrva meM hI ullekha kara cuke haiM ki catuHzaraNa prakIrNaka kA sarvaprathama ullekha AcArya jinaprabhakRta vidhimArgaprapA meM upalabdha hotA hai| AcArya jinaprabha ke dUsare grantha siddhAntAgamastava kI vizAla rAjakRta vRtti meM bhI catuHzaraNa kA spaSTa ullekha milatA hai| isa prakAra jahAM nandIsUtra *yadyapi muni zrI puNyavijayajI ne prastuta saMgraha meM aMgavidyA ko sthAna nahIM diyA hai kintu "aMgavidyA", unhIM ke dvArA saMpAdita hokara prAkRta TeksTa sosAyaTI, ahamadAbAda se prakAzita ho cukI hai| 1.DaoN. sAgaramala jaina-RSibhASita eka adhyayana 2.vande maraNasamAdhi pratyAkhyAne "mahA -''turo " ppde| saMstAra-candravedhyaka-bhaktaparijJA- catuHzaraNam / / 32 / / vIrastava-devendrastava-gacAcAramapi ca gaNividyAm / dvIpAbdhiprajJapti taNDulavaitAlikaM ca namuH / / 33 / / uddhRta -H.R.Kapadia, The Canonical Literature of the Jainas, Page-51. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 17 evaM pAkSika sUtra kI sUciyoM meM catuHzaraNa kA ullekha nahIM hai, vahAM AcArya jinaprabha kI sUciyoM meM catuHzaraNa kA spaSTa ullekha hai| isakA phalitArtha yaha hai ki catuHzaraNa prakIrNaka nandIsUtra aura pAkSikasUtra ke paravartI kintu vidhimArgaprapA se pUrvavartI hai| catuHzaraNa prakIrNaka paiNNayasuttAI bhAga 1 ko AdhAra banAkara prastuta kRti meM kuzalAbubaMdhI catuHzaraNa aura catuHzaraNa ina do prakIrNakoM kA gAthAnuvAda prastuta kiyA jA rahA hai| kuzalAnubandhI catuHzaraNa bhI catuHzaraNa prakIrNaka kA hI aparanAma hai| donoM hI prakIrNakoM kI yadyapi eka bhI gAthA zabda rUpa meM samAna nahIM hai tathApi bhAva rUpa meM donoM prakIrNakoM kI viSayavastu prAyaH samAna hI hai| inameM cAragati zaraNA, duSkRtya kI nindA aura sukRtya kI anumodanA kA nirUpaNa huA hai| ___ kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa prakIrNaka meM prayukta hastalikhita pratiyA~ prastuta saMskaraNoM kA mUla pATha muni zrI puNyavijayajI dvArA saMpAdita evaM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, bambaI se prakAzita "paiNNayasuttAI" grantha se liyA gayA hai| muni zrI puNyavijaya jI ne isa grantha ke pATha nirdhAraNa meM nimnalikhita pratiyoM kA upayoga kiyA hai. - 1.je : AcArya zrI jinabhadrasUri jaina jJAna bhaNDAra kI tADapatrIya prti| 2.haM. : zrI AtmArAmajI jaina jJAna mandira, bar3audA meM upalabdha prti| yaha prati muni zrI haMsarAjajI ke hastalikhita grantha saMgraha kI hai| . 3.sA. : AcArya zrI sAgarAnandasUrizvarajI dvArA sampAdita evaM varSa 1927 meM Agamodaya samiti, sUrata dvArA prakAzita prti| 4.lA : lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandira, ahamadAbAda meM saMgrahita prti| 5. saM0 : saMghavIpAr3A jaina jJAna bhaNDAra kI upalabdha tAr3apatrIya prti| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : causaraNapaiNNayaM 6.. pu. : muni zrI puNyavijayajI ke hastalikhita grantha saMgraha kI prti| ___ ina pANDulipiyoM kI vizeSa jAnakArI ke lie hama pAThakoM se "paiNNayasuttAI" grantha kI prastAvanA ke pRSTha 23- 27 dekha lene kI anuzaMsA karate haiN| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa prakIrNaka ke prakAzita saMskaraNa : ___ ardhamAgadhI Agama sAhitya ke antargata aMga, upAMga, niyukti, bhASya, TIkA Adi ke sAtha aneka prAcIna evaM adhyAtmapradhAna prakIrNakoM kA nirdeza bhI prApta hotA hai kintu vyavahAra meM ina prakIrNakoM ke pracalana meM nahIM rahane ke kAraNa adhikAMza prakIrNaka jana-sAdhAraNa ko anupalabdha hI rahe aura kucha prakIrNakoM ko chor3akara anya kA prakAzana bhI nahIM huA hai| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka ke upalabdha prakAzita saMskaraNoM kA vivaraNa isa prakAra (1) causaraNa payannA - jaina siddhAnta svAdhyAya mAlA , prakA. jIvana-zreyaskara-granthamAlA, raoNgaDI cauka, bIkAnera, I0 sa0 1941 (2) causaraNapainnayaM-prakaraNamAlA - prakA* zrI jaina vidyAzAlA, ahamadAbAda, I0 sa01905 (3) causaraNapaiNNA - jaina svAdhyAyamAlA, prakA. zrI akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA,(ma0 pra0) Isa. 1965 (4) causaraNapaiNNayaM - prakIrNakadazakaM, prakA* zrI Agamodaya samiti, sUrata, I. sa. 1927 vigata kucha varSoM se prAkRta bhASA meM nibaddha kucha prakIrNakoM kA prAkRta, saMskRta, gujarAtI aura hindI Adi vividha bhASAoM meM anuvAda sahita prakAzana huA hai| catuHzaraNa prakIrNaka ke vividha bhASAoM meM nimnalikhita saMskaraNa prakAzita hue haiM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 19 1. catuHzaraNa- prakAzaka-tatva vivecaka sabhA, varSa 1901, bhASA- prAkRta, gujraatii| 2.catuHzaraNa- prakAzaka-devacanda lAlabhAI pustakoddhAra saMgha, bambaI, bhASA-prAkRta, sNskRt| 3.catuHzaraNaprakAzaka-hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, bhASA-prAkRta, gujraatii| 4. catuHzaraNa-prakAzaka-manamohana yaza smAraka, varSa 1950, bhASA - prAkRta, hindI tathA varSa 1934, bhASA-prAkRta / kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa prakIrNaka ke kartA prakIrNakoM meM candrakavaidyaka, tandulavaicArika, mahApratyAkhyAna, maraNa-vibhakti, gacchAcAra, saMstAraka Adi aneka prakIrNakoM ke racayitA ke nAmoM kA kahIM koI nirdeza nahIM milatA hai| prakIrNaka granthoM ke racayitAoM ke saMdarbha meM mAtra devendrastava aura jyotiSakaraNDaka ye do grantha hI aise haiM jinameM spaSTa rUpa se inake racayitAoM ke nAmollekha upalabdha haiN|' paravartI prakIrNakoM meM bhaktaparijJA, kuzalAnubaMdhI adhyayana, catuHzaraNa aura ArAdhanApatAkA ye tIna prakIrNaka hI aise haiM jinameM inake racayitA vIrabhadra kA ullekha milatA hai| bhaktaparijJA aura kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka meM lekhaka kA spaSTa nAmollekha huA hai| yadyapi ArAdhanApatAkA prakIrNaka meM lekhaka kA spaSTa nAmollekha to nahIM huA hai tathApi isa grantha kI gAthA 51 meM yaha kahakara ki ArAdhanA vidhi kA varNana maiMne pahale bhaktaparijJA meM kara diyA hai, yaha spaSTa karatA hai ki yaha grantha bhI unhIM vIrabhadra ke dvArA racita hai| isa prakAra kuzalAnubaMdhI prakIrNaka ke racayitA ke rUpa meM hameM vIrabhadra kA jo spaSTa nAmollekha milatA hai, vastutaH ve vIrabhadra 1.(ka) deviMdatthao-paiNNayasuttAI, bhAga 1, gAthA 310 (kha) joisakaraNDagaM paiNNayaM, vahI, bhAga 1, gAthA 405 2.(ka) bhattapaiNNApaiNNayaM, vahI, bhAga 1, gAthA 172 (kha) kuzalAnubandhI ajjayaNaM "causaraNapaiNNayaM," vahI, bhAga1, gAthA 63 (ga) sirivIrabhaddhAyariyAviraiyA "ArAhaNApaDAyA" vahI, bhAga 2, gAthA 51 3. ArAhaNavihi puNa bhattapariNNAi vaNNimo puvvaM / ussaNaM sa cceva u sesANa vi vaNNaNA hoi / / -sirivIrabhaddhAriyAviraDayA "ArAhaNApaDAyA" vahI. bhAga 1 gAthA 51 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 : causaraNapaiNNaya kauna the, yaha jijJAsA kI jA sakatI hai| jaina paramparA meM vIrabhadra ko mahAvIra ke sAkSAta ziSya ke rUpa meM ullikhita kiyA jAtA hai| kintu prakIrNaka granthoM kI viSayavastu kA adhyayana karane se yaha phalita hotA hai ki ve bhagavAna mahAvIra ke samakAlIna nahIM haiN| eka anya vIrabhadra kA ullekha vi0 saM0 1008 kA milatA hai| saMbhavataH kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa kI racanA inhIM vIrabhadra ke dvArA huI ho| hamAre isa kathana kI puSTi isa kAraNa bhI hotI hai ki kuzalAnubandhI catuHzaraNa kA ullekha nandIsUtra aura pAkSikasUtra meM vargIkRta AgamoM kI sUcI meM nahIM hai| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa prakIrNaka kA racanAkAla . nandIsUtra aura pAkSikasUtra meM AgamoM kA jo vargIkaraNa kiyA gayA hai usameM kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka kA koI ullekha nahIM huA hai| tatvArtha bhASya aura digambara paramparA kI sarvArthasiddhi TIkA meM bhI kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka kA kahIM koI ullekha nahIM huA hai| isI prakAra yApanIya paramparA ke granthoM meM bhI kahIM bhI kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka kA ullekha upalabdha nahIM hotA hai| isase yahI phalita hotA hai ki chaThI zatAbdi se pUrva isa grantha kA koI astitva nahIM thaa| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka kA sarvaprathama ullekha vidhimArgaprapA meM milatA hai| isakA tAtparya yaha hai ki kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka nandIsUtra aura pAkSikasUtra ke paravartI arthAt chaThI zatAbdi ke pazcAt tathA vidhimArgaprapA arthAt 14 vIM zatI se pUrva astitva meM A cukA thaa| yahAM yaha bhI jJAtavya hai ki grantha kI gAthA meM grantha ke racayitA ke rUpa meM jina vIrabhadra kA nAmollekha huA hai, ve bhI gyArahavIM zatAbdi ke AcArya rahe haiN| ataH yadi hama racanAkAla ko aura sImita karanA cAheM to yaha kAlAvadhi gyArahavIM zatAbdi se caudahavIM zatAbdi ke madhya kabhI mAnI jA sakatI hai| 1. The Canonical Literature of the Jainas, Page-51-52. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 21 viSaya vastu : catuHzaraNa" nAmaka prastuta kRti meM kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa evaM catuHzaraNa prakIrNaka kI kramazaH 63 evaM 27 kula 90 gAthAoM kA anuvAda kiyA gayA hai| ye sabhI gAthAe~ sAmAyika se cAritra kI zuddhi, caturvizati, jinastavana se darzana vizuddhi, vandana se jJAna kI nirmalatA, pratikramaNa se jJAna-darzana aura cAritra kI vizuddhi, kAyotsarga se tapa kI vizuddhi tathA pratyAkhyAna se vIrya kI vizuddhi kA vivecana prastuta karatI haiN| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa nAmaka grantha meM nimnalikhita vivaraNa upalabdha hotA hai : sarvaprathama lekhaka arthAdhikAra meM sAvadyayogavirati, utkIrtana, guNavrata aMgIkAra, skhalita kI niMdA, vraNa cikitsA tathA guNadhAraNa ina cha: AvazyakoM kA nAmollekha karatA hai (1) / tatpazcAt ina cha: AvazyakoM kA vistAra nirUpaNa karate hue granthakAra kahatA hai ki sAmAyika ke dvArA sAvadyayoga Adi pApakarmoM kA parityAga kara evaM unake asevana se vyakti samyak cAritra kI vizuddhi prApta karatA hai (2) / .. granthAnusAra jinendra devoM ke atizaya yukta guNoM ke saMkIrtana ke dvArA vyakti samyak darzana kI vizuddhi prApta karatA hai (3) / tathA AcArya, upAdhyAya Adi ke prati samarpaNa evaM unheM vidhipUrvaka vandana karane se vyakti samyak jJAna kI vizuddhi prApta karatA hai (4) / ... pratikramaNa kA mahatva evaM lAbha nirUpita karate hue kahA gayA hai ki jo vyakti apane doSoM kI vidhi pUrvaka AlocanA aura pratikramaNa karatA hai, vaha vyakti pratikramaNa dvArA apanI Atma vizuddhi karatA hai (5) / / tatpazcAta granthakAra kahatA hai ki jisa prakAra cikitsA ke dvArA vraNa arthAt ghAva kA upacAra hotA hai, usI prakAra yathAkrama se Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 : causaraNapaiNNayaM pratikramaNa tathA kAyotsarga ke dvArA cAritra kI zuddhi hotI hai (6) / guNadhAraNA nAmaka chaThe Avazyaka kA vistAra nirUpaNa karate hue kahA gayA hai ki guNadhAraNa tathA pratyAkhyAna ke dvArA tapAcAra tathA vIryAcAra kI zuddhi kI jA sakatI hai| prastuta grantha meM nimnalikhita caudaha svapnoM kA nAmollekha huA hai :- 1. hAthI, 2. vRSabha, 3. siMha, 4. abhiSeka yukta lakSmI, 5. phUloM kI mAlA, 6.candramA, 7.sUrya, 8. dhvajA, 9.kuMbha, 10. padmasarovara, 11. sAgara (kSIra samudra), 12.deva vimAna yA bhavana, 13. ratnarAzi aura 14.nidhUrma agni| granthakAra grantha ke prAraMbha meM maMgala svarUpa amarendra, narendra aura munindra ke dvArA vaMdita, mahAvIra ko namana karatA hai (9) / Age kI gAthA meM granthakAra kahatA hai ki sAdhu-samUha ko kuzalatA ke lie catuHzaraNa gamana, duSkRta kI niMdA aura sukRta kI anumodanA karanI cAhie (10) / catuHzaraNa gamana kI carcA karate hue kahA gayA hai ki caturgati kA nAza karane vAlA tathA arahaMta, siddha, sAdhu aura kevalikathita sukhaprada dharma- ina cAra zaraNoM ko prApta karane vAlA vyakti dhanya hai (11) / ___ arahaMta kI vizeSatA batalAte hue kahA gayA hai ki ve rAga-dveSa tathA moha kA haraNa karane vAle, ATha karmo tathA viSaya-kaSAya rUpI duzmanoM kA nAza karane vAle, amarendra evaM narendra dvArA pUjita, stutita, vaMdita aura zAzvata sukha dene vAle, muni jogindra tathA mahendra ke dhyAna ko tathA dUsare ke mana ko jAnane vAle, dharmakathA kahane vAle, sabhI jIvoM kI rakSA karane vAle, satya vacana bolane vAle, brahamacarya kA pAlana karane vAle, cauMtIsa atizayoM ko dhAraNa karane vAle, tInoM lokoM ko anuzAsita karane vAle, loka meM sthita jIvoM kA uddhAra karane vAle, atyadbhUta guNa vAle, candramA ke samAna apane yaza ko prakAzita karane vAle, ahiMsAdi paoNca mahAvratoM kA pAlana karane vAle, vRddhAvasthA tathA mRtyu se vimukta, samasta duHkhoM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 23 se pIr3ita jIva ke lie zaraNabhUta tathA samasta prANiyoM ke lie tribhuvana ke samAna maMgalakArI haiM (12-22) / siddhoM kI zaraNa aMgIkAra karane hetu siddhoM kI vizeSatA batalAte hue kahA gayA hai ki ve aSTa karmo kA kSaya karane vAle, jJAna se yukta, darzana se samRddha tathA sarvArthalabdhi se siddha, paramatatva ke jAnakAra, ciMtA rahita, sAmarthyavAna, maMgalakArI, nirvANa prApta, vastu svarUpa ko yathArtha rUpa se jAnane vAle, manaH vyApAra kA tyAga karane vAle, pratikUlatA meM preraNA dene vAle, bIja rUpa saMsAra ko dhyAnarUpI agni se samagratayA dagdha karane vAle, paramAnanda ko prApta, guNa sampanna, bhava sAgara se pAra karAne vAle, samasta dvandvoM kA kSaya karane vAle, hiMsA Adi se vimukta tathA sampUrNa jagata ko staMbha kI taraha dhAraNa karane vAle haiM (23-28) / . granthakAra sAdhu zaraNa grahaNa karane hetu sAdhu zaraNa kI vizeSatA batalAte hue kahate haiM ki sAdhujana navabrahmacarya kA pAlana karane vAle, pRthvI kI taraha zAMta, samasta jIvaloka ke bAMdhava, durgati rUpa samudra se pAra utArane vAle, mokSasukha prApta karAne vAle, kevalI ke samAna utkRSTa jJAna vAle, zrutadhara ke samAna vipula buddhi vAle, pUrva aMga evaM . upAMga granthoM ke jJAtA, kSIrAzrava, madhvAzrava, saMbhinnasrota labdhivAle, koSTha . buddhi vAle, cAraNa zakti vAle, vaikriya zarIra vAle, pAdagamana karane vAle, vaira-virodha se mukta, kabhI dveSa nahIM karane vAle, prazAnta mukha -mudrA vAle, iSTa guNoM se yukta, moha kA nAza karane vAle, sneharUpI baMdhana ko naSTa karane vAle, ahaMkAra se rahita, paramasukha kI kAmanA karane vAle, manorama AcaraNa karane vAle, viSaya-kaSAya se mukta, ghara-parivAra se rahita, viSaya-bhogoM se rahita, harSa, viSAda, kalaha evaM zoka se rahita, hiMsAdi doSa se rahita, karuNA karane vAle, svayaMbhU ke samAna sundara, ajara-amara pada se pariveSTita, sukRta puNya karane vAle, kAma-vikAra se ghRNA, cora vRtti evaM saMbhoga se rahita tathA guNa rUpI ratnoM se vibhUSita haiM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : causaraNapaiNNayaM (30-39) / sAdhuoM kI carcA ke prasaMga meM hI Age eka gAthA meM yaha bhI kahA gayA hai ki ve hI sAdhu uttama haiM jo AcAryoM ko bhI samyak rUpa se sthira rakhate haiN| graMthakAra ne yahA~ isI rUpa meM sAdhu zabda kA artha grahita kiyA hai aura aise sAdhuoM kI hI zaraNa meM jAne kA kathana kiyA hai (40) / kevali prarUpita dharma kI zaraNa aMgIkAra karane hetu granthakAra kahatA hai ki maiM sAdhu zaraNa aMgIkAra kara jinadharma kI zaraNa meM jAtA huuN| yaha jinadharma nizcaya hI Ananda, romAMca, prapaMca aura kaMcuka Adi ko kRza karane vAlA hai| granthakAra Age yaha bhI kahatA hai ki jisake dvArA manuSya aura devatAoM ke sukhoM ko prApta kara liyA gayA hai, vaha sukha mujhe prApta ho yA na ho, kintu maiM mokSa sukha prApta karAne vAle jinadharma kI zaraNa meM jAtA hU~ / taduparAnta jinadharma ko pApakarmo ko galAne vAlA, zubha karma utpanna karAne vAlA, kukarmo kA tiraskAra karane vAlA, janma-jarA-maraNa aura vyAdhi Adi meM sAtha rahane vAlA, kAma aura pramoda ko zAMta karane vAlA, jAne-anajAne meM vaira-virodha nahIM karAne vAlA, mokSa dilAne vAlA, narakagati meM jAne se rokane vAlA, kAmarUpI yoddhA ko mArane vAlA tathA durgati ko haraNa karane vAlA kahA gayA hai (4148) / ___ cArazaraNa kI carcA karane ke pazcAta granthakAra duSkRta kI gardA ke prasaMga meM kahatA hai ki duSkRta kI gardA karane vAlA azubha karmoM kA kSaya karatA hai| granthakAra yaha bhI kahatA hai ki isa bhava aura parabhava meM mithyAtva kI prarUpaNA karane vAle, pApajanaka kriyA karane vAle, jinavacana ke pratikUla AcaraNa karane vAloM kI tathA unake pApoM kI maiM gardA arthAt niMdA karatA huuN| (49-50) / Age kI gAthAoM meM granthakAra kahatA hai ki mithyAtva aura ajJAna se arahaMta Adi ke prati jo nindanIya vacana maiMne kahe haiM tathA ajJAna ke dvArA jo kucha maiMne kahA hai, una saba pApoM kI maiM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 25 isa samaya gardA karatA hU~ / zruta, dharma, saMgha aura sAdhuoM ke prati jo pApa aura pratikUla AcaraNa maiMne kiye haiM unakI aura anya dUsare pApoM kI maiM isa samaya gardA karatA huuN| anya jIvoM ke prati maitrI aura karUNA rakhate hue bhI bhikSAcaryA meM maiMne ina jIvoM ko jo paritApa aura duHkha pahuMcAyA hai, una pApoM kI maiM isa samaya niMdA karatA huuN| granthakAra duSkRta gardA kI carcA yaha kahakara pUrNa karatA hai ki mana-vacana-kAyA tathA kRta-kArita aura anumodanA pUrvaka jo dharma virUddha azuddha AcAraNa maiMne kiyA hai una saba pApoM kI maiM gardA karatA hU~ (51-54) / duSkRta gardA ke pazcAt sukRta anumodanA kI carcA karate hue granthakAra kahatA hai ki arahaMtoM meM arahaMtatva, siddhoM meM siddhatva, AcAryoM meM AcAryatva, upAdhyAyoM meM upAdhyAyatva, sAdhuoM meM sAdhutva, zrAvakajanoM meM zrAvakatva aura samyak dRSTiyoM meM samyaktva ina sabakA maiM anumodana karatA hU~ tathA vItarAga ke vacanAnusAra jo kucha bhI sukRtaM hai, unakI sarva samaya meM trividha rUpa se maiM anumodanA karatA hU~ (55-58) / grantha meM catuHzaraNa gamana Adi kA phala nirUpaNa karate hue kahA gayA hai ki catuHzaraNa gamana kA AcaraNa karane vAlA jIva nitya zubha pariNAma vAlA hotA hai| kuzala svabhAvI jIva zubha anubhAva kA baMdhana karatA hai| Age kahA gayA hai ki maMda anubhAva se baddha jIva maMda azubha baMdhana tathA tIvra anubhAva se baddha jIva tIvra azubha baMdhana bAMdhatA hai| Age granthakAra kahatA hai ki nitya saMkleza meM baMdhakara trikAla meM bhI sukRta phala kI prApti nahIM ho sakatI, kintu asaMkleza meM sukRta phala kI prApti ho sakatI hai, aisA vijJajanoM ne kahA hai| ___catuHzaraNa gamana nahIM karane vAle jIva ke lie kahA gayA hai ki jJAna, darzana, cAritra aura tapa rUpa caturvidha dharma-jinadharma kA anupAlana nahIM karane vAlA, catuHzaraNa gamana nahIM jAne vAlA tathA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 : causaraNapaiNNayaM jisane nAraka, tiryaca, manuSya aura devatA aise caturgati rUpa saMsAra kA chedana nahIM kiyA hai, aisA jIva manuSya janma ko hAra jAtA hai (59-62) / granthakAra grantha kA samApana yaha kahakara karatA hai ki he jIva! vIrabhadra racita isa adhyayana kA pramAda rahita hokara jo tInoM samaya meM dhyAna karatA hai, vaha nirvANa sukha prApta karatA hai (63) / catuHzaraNa prakIrNaka kI viSayavastu kA nirUpaNa nimna cAra paricchedoM meM huA hai - 1.arthAdhikAra, 2. catuHzaraNa gamana, 3. duSkRta gardA aura 4. sukRta anumodnaa| kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa kI taraha hI catuHzaraNa prakIrNaka ke arthAdhikAra meM kahA gayA hai ki samAna AcAra vAle sAdhu samUha ko kuzalatA ke lie catuHzaraNa gamana, duSkRta kI niMdA aura sukRta kI anumodanA karanI caahiye| catuHzaraNa gamana nAmaka pariccheda meM kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa kI taraha hI arahaMta, siddha, sAdhu aura jinadharma ina cArazaraNoM kI anumodanA kA saMkSipta vivecana hai (2-6) / kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa meM vivecita duSkRta gardA pariccheda kI taraha bhAvagata samAnatA hote hue bhI catuHzaraNa prakIrNaka kI gAthAoM meM AMzika bhinnatA hai| duSkRta gardA pariccheda meM granthakAra kahatA hai ki ananta saMsAra meM anAdi mithyAtva, moha aura ajJAna ke dvArA jo-jo kutIrtha mere dvArA kiye gaye, una sabako maiM trividha rUpa se tyAgatA huuN| rati pUrvaka jIvotpatti, jIvAghAta athavA kalaha Adi jo kucha bhI mere dvArA kiyA gayA, una sabako maiM Aja trividha rUpa se tyAgatA huuN| vaira- paramparA, kaSAya-kaluSatA aura azubha lezyA ke dvArA jIvoM ke prati mere dvArA jo kucha bhI pApa kiyA gayA hai, unako maiM tyAgatA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 27 hU~ / iSTa zarIra, kuTumba, upakaraNa aura jIvoM ke upaghAta kI janaka jo bhI manovRtiyA~ utpanna huI haiM, una sabakI maiM niMdA karatA huuN| anavarata pApakarmo meM Asakta rahane ke kAraNa janma-maraNa ke nimitta se zarIra kA grahaNa aura parityAga karate hue maiM jo pApoM meM Asakta huA hU~ to usakA trividha rupa se parityAga karatA huuN| Age granthakAra kahatA hai ki lobha, moha aura ajJAna ke dvArA sampatti ko prApta kara tathA use dhAraNa kara jisa azubha sthAna ko maiMne prApta kiyA hai usako mana, vacana evaM kAyA ke dvArA tyAgatA huuN| jo gRha, kuTumba aura svajana mere hRdaya ko atipriya rahe kintu phira bhI mujhe unakA parityAga karanA paDA, una sabhI ke prati apane mamatva kA parityAga karatA huuN| Age granthakAra kahatA hai ki hala, U~khala, zastra, yaMtra Adi kA indriyoM ke dvArA ratipUrvaka paribhoga kiyA ho, mithyAtva bhAva se kuzAstroM, pApIjanoM aura durAgrahiyoM ko utpanna kiyA ho to una sabakI maiM loka meM nindA karatA huuN| ajJAna, pramAda, avaguNa, mUrkhatA aura pApabuddhi ke dvArA anya jo kucha bhI pApa karma maiMne kiye hoM, una sabakA trividha rUpa se maiM pratikramaNa karatA hU~ (7-10) / ... duSkRta gardA ke pazcAt sukRta anumodanA kI carcA karate hue granthakAra kahatA hai ki deha, svajana, vyApAra, dhana-sampatti tathA jJAna aura kauzala inakA jo upayoga saddharma meM huA ho to una sabakA maiM anumodana karatA huuN| Age granthakAra kahatA hai ki uttama saMtadezanA sunI ho, jIvoM ko sukha pahuMcAyA ho tathA aura bhI jo kucha saddharma kiyA ho, una sabakA maiM trividha rUpa se bahumAna karatA huuN| dharmakathA ke dvArA paropakAra karane vAle, jJAna ke dvArA moha ko jItane vAle, guNoM ke prakAzaka jina bhagavAn kI trividha rUpa se maiM anumodanA karatA huuN| darzana, jJAna aura cAritra ke dvArA sabhI karmo ke kSaya se zubhabhAva aura siddhoM ke siddha bhAva kI trividha rUpa se maiM anumodanA karatA huuN| tatpazcAt Age kI gAthAoM meM AcArya, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gveda ke ane prAcIna kAla huaa| bhakti kA 28 : causaraNapaiNNayaM upAdhyAya, sAdhu aura zrAvakajanoM ke zubha kAryo kI granthakAra dvArA anumodanA karane kA vivecana hai| granthakAra sukRta anumodanA kA vivecana yaha kahakara pUrNa karatA hai ki sadkarmo ke dvArA anya bahuta se bhavya jIvoM ne anurUpa mArga arthAt mokSa mArga ko prApta kiyA hai, una sabakI maiM anumodanA karatA hU~ (18-26) / granthakAra ne grantha kA samApana yaha kahakara kiyA hai ki yaha catuHzaraNa jisake mana meM sadAkAla sthita rahatA hai vaha isa loka tathA paraloka donoM ko laoNghakara kalyANa prApta karatA hai (27) / catuHzaraNa kI isa paramparA kA vikAsa jaina dharma meM bhakti mArga ke bIja vapana ke sAtha-sAtha huaa| bhakti kI avadhAraNA bhAratIya cintana meM ati prAcIna kAla se calI A rahI hai| yahA~ taka ki Rgveda ke aneka mantra stutiparaka haiN| hindU paramparA meM gItA mukhyataH bhaktimArga kA grantha kahA jA sakatA hai| usameM kRSNa apane bhakta ko Azvasta karate hue kahate haiM ki tU merI zaraNa meM A jA, maiM tujhe mukta kara duuNgaa| zaraNAgati kI yaha avadhAraNA hindU dharma meM apanI sampUrNatA ke sAtha vikasita huI hai| yadyapi gItA meM jJAna mArga aura karma mArga kA pratipAdana hai phira bhI hameM yaha mAnane meM saMkoca nahIM hai ki gItA kA mukhya pratipAdya bhakti hai| bhAratIya bhaktimArga kI yaha paramparA zrImadbhAgavata meM apane pUrNa vikAsa para pratIta hotI hai| yadyapi bhAratIya zramaNa paramparA anIzvaravAdI paramparA hone ke kAraNa mUlataH bhaktimArgI paramparA nahIM hai| buddha athavA tIrthakara koI bhI apane upAsaka ko yaha AzvAsana detA pratIta nahIM hotA ki tuma merI bhakti karo, maiM tumhe saba pApoM se mukta kara duuNgaa| phira bhI zramaNa paramparA meM ina dharmo meM kisI na kisI rUpa meM bhakti mArga kA praveza ho gyaa| yadyapi jaina aura bauddha, donoM hI dharma IzvarIya kRpA kI avadhAraNA ko asvIkAra karate haiM, phira bhI ina donoM paramparAoM meM apanI sahavartI hindU paramparA ke prabhAva se bhakti mArga ne apanA sthAna bnaayaa| bauddha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 29 paramparA meM isI AdhAra para trizaraNa kI avadhAraNA vikasita huI, jisake antargata sAdhaka saMgha, dharma aura buddha kI zaraNa grahaNa karatA hai| bauddha dharma meM zaraNa grahaNa kI yaha paramparA saMgha arthAt samUha se prArambha hokara buddha arthAt vyakti para samApta hotI hai| yadyapi buddha ko eka pada ke sAtha-sAtha eka vyakti bhI mAnA jA sakatA hai| jainadharma meM bhI lagabhaga isI ke samarUpa catuHzaraNa kI avadhAraNA kA vikAsa huaa| jahA~ bauddha dharma meM saMgha, dharma aura buddha ko zaraNabhUta mAnA gayA, vahA~ jaina dharma meM arahaMta, siddha, sAdhu aura jina dvArA pratipAdita dharma mArga ko zaraNabhUta mAnA gayA hai| yahA~ yaha bhI jJAtavya hai ki jaina paramparA ne apanI paMca parameSThi kI avadhAraNA meM se AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ko mUlataH eka hI "sAdhu" pada ke antargata grahita karake tIna pada ko hI zaraNabhUta maanaa| phira usameM bauddha paramparA ke samAna dharma ko sthAna dekara catuHzaraNa kI avadhAraNA kA vikAsa kiyaa| yadyapi isa catuHzaraNa kI avadhAraNA ke vikAsa kA sunizcita samaya batA pAnA to kaThina hai kintu itanA avazya kahA jA sakatA hai ki IsA kI prathama-dvitIya zatAbdI taka jaina paramparA meM bhI catuHzaraNa kI avadhAraNA kA vikAsa ho gayA thaa| - jaina tathA bauddha dharma meM jo trizaraNa mAne gaye haiM unameM dharma donoM meM hI samAna hai| arahaMta ko kisI sImA taka buddha kA hI paryAyavAcI mAnakara arahaMta kI zaraNa ko buddha kI zaraNa mAnA jA sakatA hai| jJAtavya hai ki uttarAdhyayana jaise prAcIna Agama meM "jina" yA "arahaMta" ke lie "buddha" zabda kA bahutAyata se prayoga huA hai| bauddha dharma meM jahA~ saMgha ko zaraNabhUta batalAyA gayA vahA~ jaina dharma meM sAdhu ko zaraNabhUta mAnA gyaa| yadyapi kisI sImA taka sAdhu bhI saMgha ke pratinidhi haiM phira bhI saMgha kI sarvoparitA ko jo sthAna bauddha paramparA meM prApta huA vaha sthAna Age calakara jaina paramparA meM prApta nahIM ho sakA / yadyapi prAcInakAla meM tIrthaMkara bhI "namo titthassa" kahakara tIrtha ko vandanA karate the aura usakI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : causaraNapaiNNayaM sarvoparitA mAnya kI gaI thI, kintu jainadharma meM jaba AcArya ko saMgha pramukha mAnakara saMgha ko usake adhIna kara diyA gayA to saMgha kA sthAna nimna ho gayA aura sAdhu ko pramukhatA milii| svayaM prastuta prakIrNaka meM bhI isa bAta ko svIkAra kiyA gayA hai ki sAdhu ke antargata AcArya aura upAdhyAya kA bhI grahaNa hotA hai| bauddhoM ke trizaraNa aura jainoM ke catuHzaraNa meM sabase pramukha antara yaha hai ki jahA~ jaina paramparA meM siddhoM ke rUpa meM mukta AtmAoM ko bhI zaraNabhUta mAnA gayA, vahA~ bauddha paramparA meM spaSTa rUpa se nirvANa prApta vyaktiyoM ko zaraNabhUta nahIM mAnA gayA, yadyapi bauddha dharma kI ora se yaha kahA jA sakatA hai ki buddha zabda se bhUtakAlika, vartamAnakAlika aura bhaviSyatkAlika tInoM hI prakAra ke buddhoM kA avagrahaNa ho jAtA hai| yahA~ yaha bhI prazna uThAyA jA sakatA hai ki zaraNa to unakI grahaNa kI jA sakatI hai jo hamArA kalyANa kara sakeM athavA kalyANa mArga kA patha nirdezita kara skeN| yaha satya hai ki siddhoM meM sIdhe rUpa se hamAya maMgala yA amaMgala karane kI koI sAmarthya nahIM hai| jainoM ke catuHzaraNa meM bhI tIna hI pada arahaMta, sAdhu aura dharma hamAre kalyANa ke patha kA nirdezana karane vAle hote haiN| ataH hama yaha bhI kaha sakate haiM ki bauddhoM ke trizaraNa aura jainoM ke catuHzaraNa uddezya kI samarUpatA kI dRSTi se prAyaH eka dUsare ke sannikaTa hI haiN| . kuzalAnubaMdhI prakIrNaka aura catuHzaraNa prakIrNaka donoM ko catuHzaraNa kI jo prAcIna paramparA aura usakA jo prAcIna pATha rahA hai usakI vyAkhyA rUpa hI kahA jA sakatA hai| catuHzaraNa kA mUla pATha jise "cattAri maMgala pATha" athavA "maMgala pATha" ke nAma se Aja bhI jAnA jAtA hai aura jisakA Aja bhI jaina samAja meM pracalana hai, prastuta donoM hI prakIrNaka usakI vyAkhyA kahe jA sakate haiN| kuzalAnubandhI catuHzaraNa meM to ina cAroM padoM ke viziSTa guNoM ke pRthaka-pRthaka vivecana ke sAtha AlocanA ko jor3akara grantha pUrNa kiyA gayA hai| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA : 31 catuHzaraNa prakIrNaka bhI yadyapi isI viSaya se saMbandhita hai phira bhI usameM catuHzaraNabhUta jo viziSTa pada yA vyakti haiM unake guNoM kA pRthaka-pRthaka rUpa se vivecana nahIM kiyA hai, kintu bhAvanA kI dRSTi se donoM granthoM meM samarUpatA hai| catuHzaraNa ke anta meM bhI kuzalAnubandhI ke samAna hI AlocanA ko sthAna diyA gayA hai| kuzalAnubandhI athavA catuHzaraNa prakIrNaka meM AlocanA ko jo sthAna diyA gayA hai vaha Atmavizuddhi ke nimitta hI mAnA jAnA caahie| yadyapi vIrabhadra gaNi kA kuzalAnubandhI mUlataH prAcIna paramparAgata maMgala pATha kA hI eka vistRta saMskaraNa hai phira bhI isakI viziSTatA yaha hai ki yaha apane yuga kI tAMtrika mAnyatAoM aura sthApanAoM se. sarvathA aprabhAvita hai| jJAtavya hai ki dasavIM-gyArahavIM zatAbdI meM jaina paramparA para taMtra kA vyApaka prabhAva A gayA thA phira bhI usase kuzalAnubandhI aura catuHzaraNa kA aprabhAvita rahanA eka mahatvapUrNa ghaTanA hai| . jaisA ki hamane pUrva meM ullekha kiyA ki jaina dharma meM hindU paramparA ke prabhAva se jo bhakti mArga kA vikAsa huA thA aura zaraNaprapatti ko sAdhanA kA eka Avazyaka aMga mAna liyA gayA thaa| yahI kAraNa hai ki cattAri maMgala kA pATha Avazyaka sUtra kA eka aMga bana gayA aura dainandina sAdhanA meM zaraNagamana ko eka mahatvapUrNa sthAna milaa| yadyapi jaina paramparA IzvarIya kRpA kI avadharaNA ko asvIkAra karatI hai phira bhI zaraNaprapatti ko vyakti ke jIvana meM samatva kI upalabdhi kA eka mahatvapUrNa sAdhana mAnA gyaa| zaraNaprapatti tabhI saMbhava hai jaba jisake prati zaraNAgata honA hai usake prati mana meM ahobhAva utpanna ho aura isake lie prAcIna kAla meM zakrastava (NamotthuNaM) aura caturvizatistava (logassa) ke pATha vikasita hue| hama dekhate haiM ki vIrabhadra ne kuzalAnubandhI evaM catuHzaraNa meM bhI mAtra zaraNAgati kI carcA hI nahIM kI apitu zaraNAbhUta ArAdhyoM ke guNoM kA saMstavana bhI kiyA hai| vastutaH jJAnamArga aura cAritramArga kI apekSA bhaktimArga sAmAnya vyaktiyoM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 : causaraNapaiNNayaM ke lie sahaja sAdhya hotA hai yahI kAraNa thA ki jaina paramparA meM samyakadarzana zabda jo Atma-sAkSI bhAva yA jJAtA dRSTA bhAva kA paryAyavAcI thA, vahI samyak darzana zabda pahale tatva zraddhA kA aura usake pazcAt deva, gurU aura dharma ke prati zraddhA kA AdhAra bnaa| cAhe hama IzvarIya kRpA ke siddhAnta * ko svIkAra kareM yA na kareM, kintu itanA nizcita hai ki zaraNaprapatti kI avadhAraNA ke phalasvarUpa vyakti vikalatAoM se bacatA hai aura kaThina kSaNoM meM usake mana meM sAhasa kA vikAsa hotA hai, jo sAmAnya jIvana meM hI nahIM sAdhanA ke kSetra meM bhI Avazyaka hai| . ataH hama yaha kaha sakate haiM ki prastuta prakIrNaka sAdhakoM ko apanI sAdhanA meM sthira rahane ke lie eka AdhArabhUta saMbala kA kArya karatA hai| sAgaramala jaina sureza sisodiyA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNa paiNNayaM .. -- (catuHzaraNa-prakIrNaka) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirivIrabhadAyariyaviraiyaM caDasaraNapaiNNayAvaraNAmayaM kasalANubaMdhiajjhayaNaM (Avassayachakkassa saMkheveNaM atthAhigArA) 'sAvajjajogaviraI 1 ukkittaNa 2 guNavao ya. paDivattI 3 / khaliyassa niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6 ceva / / 1 / / (Avassayachakkassa vitthareNaM atthAhigArA). cArittassa visohI kIrai sAmAieNa kila 'ihaI / / sAvajjeyarajogANa vajjaNA''sevaNattaNao 1 / / 2 / / daMsaNayAravisohI 'cauvIsAyatthaeNa 'kajjai ya / accabbhuyaguNakittaNarUveNaM jiNavariMdANaM 2 / / 3 / / nANAIyA u guNA, 'tassaMpannapaDivattikaraNAo / vaMdaNaeNaM vihiNA kIrai sohI u tesiM tu 3 / / 4 / / 1. je Adarza etatprakIrNakaprArambhagatA etA aSTau gAthA na santi / vastuta etA gAthA etatprakIrNakasambandhinyo na bhavantyeva, nApi ko'pi viziSTa sambandha etAsA gAthAnAmanena prakIrNakena saha vartate , api caitatprakIrNakamaMgala-nAmAdiprarUpikA amariMdanariMda (gAthA9)iti gAthA sAkSAd vidyata eva, tathApi imA gAthA bhUmnnA''darzeSu dRzyante iti sarvairapyAddatAH santi, avacUrIkRtA paThayante cApIti / / 2, ihayaM je. haM. / / 3. vIsajiNattha h|| 4. kiccai sA / / 5.tassaMpuNNadeg hN|| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrabhadrAcArya viracita catu:zaraNa prakIrNaka aparanAma kuzalAnubaMdhI adhyayana (chaH Avazyaka kA saMkSipta arthAdhikAra) (1) saMkSepa meM chaH Avazyaka isa prakAra haiM :-(1)sAvadyayoga virati (pApa vyApAra se nivRtti = sAmAyika), (2) utkIrNa (tIrthaMkaroM kA guNa-kIrtana = caturviMzati stavana), (3) gurUbhakti (vratI aura guNI janoM ke prati samarpaNa = vandanA), (4) skhalanoM kI nindA (vratacyuti kI AlocanA = pratikramaNa), (5) vraNa cikitsA (apanI kamiyoM ko dUra karanA = kAyotsarga) aura (6) guNadhAraNa (sadguNoM ko dhAraNa karanA .. = prtyaakhyaan)| :: (chaH Avazyaka kA vistRta arthAdhikAra) (2) sAmAyika ke dvArA sAvadhayoga Adi pApa karmo ke parityAga * evaM unake asevana se vyakti cAritrAcAra (samyak cAritra) kI vizuddhi ko prApta karatA hai| (5) caubIsa jinendroM ke atizaya yukta guNoM ke saMkIrtana ke dvArA vyakti darzanAcAra (samyak darzana) kI vizuddhi ko prApta karatA hai| (4) jJAnAdi guNoM se yukta AcArya, upAdhyAya Adi ke prati samarpaNa evaM unheM vidhi pUrvaka vandana karane se vyakti jJAnAcAra (samyak jJAna) kI vizuddhi ko prApta karatA hai| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 36 khaliyassa ya tesi puNo vihiNA jaM 'niMdaNAipaDikamaNaM / teNa' paDikkamaNeNaM tesiM pi ya kIrae sohI 4 / / 5 / / / caraNAiyAiyANaM 'jahakkama vaNatigiccharuveNaM / paDikamaNAsuddhANaM sohI taha kAusaggeNaM 5 / / 6 / / guNadhAraNarUveNaM paccakkhANeNa tavaiyArassa / ... viriyAyArassa puNo savvehi vi kIrae sohI 6 / / 7 / / (coddasa sumiNANi) gaya 1 vasaha 2 sIha 3 abhiseya 4 dAma 5 sasi 6 diNayaraM 7 jhayaM 8 kuMbhaM 9 paumasara 10 sAgara 11 vimANa-bhavaNa 12 rayaNuccaya 13. sihiM ca 14 / / 8 / / ( maMgalaM ). amariMda-nariMda muNiMdavaMdiyaM vaMdiuM mahAvIraM / kusalANubaMdhi' baMdhuramajjhayaNaM kittaissAmi / / 1 / / (atyAhigArA) causaraNagamaNa 1 dukkaDagarihA 2 sukaDANumoyaNA 3 ceva / esa gaNo aNavarayaM kAyavvo kusalaheu tti / / 10 / / 1degNAyapaDi ha / / 2.teNaM paDikama. je. / / 3 degNAIyArANa sA. / / 4. "gAyapaDi ha // jahakammaM vaNadeg je11. 5. degNubaMdhabaMdeg je. haM. / / .6. ttayassA je.|| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 : catuHzaraNa prakIrNaka (5) jo vyakti skhalanoM arthAt apane doSoM kI vidhi pUrvaka AlocanA aura pratikramaNa karatA hai vaha vyakti usa pratikramaNa ke dvArA apanI Atmavizuddhi karatA hai| (6) jisa prakAra cikitsA ke dvArA vraNa (ghAva) kA upacAra hotA hai usI prakAra kAyotsarga ke dvArA cAritra (cAritrAcAra) kI yathAkrama se zuddhi hotI hai| (7) vyakti guNadhAraNa rUpa pratyAkhyAna ke dvArA tapAcAra tathA vIryAcAra kI vizuddhi karatA hai| . (caudaha svapna) (8) tIrthaMkaroM kI mAtAe~ nimna caudaha svapna dekhatI haiM : (1) hAthI, (2) vRSabha, (3) siMha, (4) abhiSeka yukta lakSmI, (5) phUloM kI mAlA, (6) candramA, (7) sUrya, (8) dhvajA, (9) kuMbha, (10) padma sarovara, (11) sAgara (kSIra samadra), (12) devavimAna yA bhavana, (13) ratnarAzi aura (14) nirdhUma agni| _ (maMgala) ___ amarendra (davendra), narendra, munindra ke dvArA vaMdita mahAvIra ko vandana karake maiM kuzalAnubaMdhI nAmaka sundara adhyayana ko kahatA huuN| (arthAdhikAra) ... (10) sAdhu janoM ko kuzalatA ke lie anavarata, catuHzaraNa-gamaNa, duSkRtoM kI niMdA tathA sukRtoM kI anumodanA karanI caahie| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 38 ( causaraNagamaNaM ) arihaMta 1 siddha 2 sAhU 3 kevalikahio suhAvaho dhammo 4 | ee cauro caugaiharaNA saraNaM 'lahai dhanno / / 11 / / ( arihaMtA saraNaM ) aha so 'jiNabhattibharUccharaMtaromaMcakaMcuyakarAlo / . . paharisapaNaummIsaM sIsammi kayaMjalI bhaNai / / 12 / / rAga-ddosArINaM haMtA "kammaTTagAiarihaMtA / visaya-kasAyArINaM arihaMtA hutu me saraNaM / / 13 / / 'rAyasirimavakamiMtA tava-caraNaM duccaraM 'aNucaritA / kevalasirimarihaMtA arihaMtA iMtu me saraNaM / / 14 / / thui-vaMdaNamarihaMtA amariMda-nariMdapUyamarihaMtA / sAsayasuhamarahaMtA arihaMtA hutu me saraNaM / / 15 / / paramaNagayaM' 'degmuNiMtA joiMda - mahiMdajhANamarihaMtA / dhammakahaM arihaMtA arihaMtA iMtu me saraNaM / / 16 / / 1.vahai haM. / / 2. rutthara je / 'ruccharaM lA. / / 3. degNaomIsa je. / / 4. gAyaari laa.| deggAimari' je. / / 5.muvakadeg sA / / 6. kasiMtA je. lA | 'kasitA pusA / / 7. carittA ja. laa.|| 8. thaya-vaM je. pu. lA. / / 9. "gaI mu. je* hN| 10. muNittA je0|| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 : catuHzaraNa prakIrNaka (catuHzaraNagamana) (11) arahanta, siddha, sAdhu aura kevali bhASita suravAvaha dharma- ye cAra zaraNa cartugati ke haraNa karane vAle arthAt mokSapada ko prApta karAne vAle haiN| jo inakI zaraNa grahaNa karatA hai, vaha dhanya hai| (arahaMta zaraNa) (12-13) jinendra deva ke prati bhakti yukta ullasita citta vAlA aura romAMca se jisakA vakSaHsthala unnata ho gayA hai, aisA vaha viziSTa harSa se yukta hokara sira para aMjali karake kahatA hai ki rAga-dveSa rUpI zatruoM kA nAza karane vAle, AThakarmo* kA hanana karane vAle tathA viSaya-kaSAya rUpI zatruoM kA nAza karane vAle arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| : (14) rAjya vaibhava ko tyAgakara, duzcara tapa tathA cAritra kA anusaraNa karatA huA maiM kevala jJAna rUpI lakSmI samAna zrI arahaMtoM kI zaraNa grahaNa karatA huuN| (15) amarendra aura narendra dvArA pUjita, stutita, vandita aura zAzvata sukha ko anubhava karane vAle arahaMta mere lie .. zaraNabhUta hoN| (16) yogIndra aura mahendra bhI jinakA dhyAna karate haiM, jo manaH paryAya jJAna se dUsaroM ke manogata bhAvoM ko jAnate haiM tathA dharma kA pratipAdana karate haiM, aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| * yadyapi arahaMta cAra ghAtI karmo ko naSTa karate haiM kintu unakA lakSya to ATha hI karmo ko sampUrNa rUpa se samApta karane kA hotA hai| ataH yahA~ isI lakSya (apekSA). se unheM aSTa karmoM kA hanana karane vAlA kahA gayA hai| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNaya : 40 savvajiyANamahiMsaM arihaMtA saccavayaNamarihaMtA / baMbhavvayamarihaMtA arihaMtA iMtu me saraNaM / / 17 / / 'osaraNamavasaritA cautIsaM aisae niseviMtA / dhammakahaM ca 'kahiMtA arihaMtA huMtu me saraNaM / / 18 / / / egAi girA uNege saMdehe dehiNaM 'samaM chittA / tihuyaNamaNusAsiMtA arihaMtA huMtu me saraNaM / / 19 / / vayaNAmaeNa bhuvaNaM nivvAviMtA guNesu drAviMtA / jiyaloyamuddhariMtA' arihaMtA huMtu me saraNaM / / 20 / / accabbhuyaguNavaMte niyajasasaharapasAhiyadiyaMte' / niyayamaNAiaNaMte paDivanno saraNamarihate / / 21 / / ujjhiyajara-maraNANaM samattadukkhattasattasaraNANaM / tihuyaNajaNasuhayANaM arihaMtANaM namo tANaM / / 22 / / 1. Namuva je0|| 2.kahittA je0|| 3. negaM saMdehaM de je0 / / 4.samacchitA je>> / / 5. sAsittA je.|| 6.vvAvittA guNesu ThAvittA je|| 7.degddharittA je.|| 8. payAsiyadi je hN| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 : catuHzaraNa prakIrNaka (17) sabhI jIvoM ke prati karUNAzIla, satyavAdI tathA brahmacarya vrata kA pAlana karane vAle aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| (18) cauMtIsa atizayoM ko dhAraNa karane vAle tathA samavazaraNa meM baiThakara dharmopadeza dene vAle aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| .. (19) apanI vANI mAtra se jIva ke aneka sandehoM ko samyak prakAra se dUra karane vAle tathA tInoM lokoM ko anuzAsita karane vAle aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| (20) apane vacanAmRta se saMsAra ke prANiyoM ko zAnti pradAna karane vAle tathA unheM Atma-guNoM meM sthApita karane vAle aura loka meM sthita jIvoM kA uddhAra karane vAle aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| (21) atyadbhUta guNoM (atizayoM) se yukta, yaza rUpI candramA se diganta ko prakAzita karane vAle tathA apane anAdi-ananta sva-svarUpa meM sthita rahane vAle aise arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| - (22) vRddhAvasthA tathA mRtyu se vimukta, duHkhoM se pIr3ita samasta jIvoM (satvoM) ke lie zaraNabhUta aura tInoM lokoM ke samasta prANiyoM ke lie maMgalakArI arahaMtoM ko maiM namaskAra karatA huuN| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaieNayaM : 42 (siddhA saraNaM) 'arihaMtasaraNamalasuddhiladdhasuvisuddhasiddha bahumANo / 'paNayasiraraiyakarakamalaseharo saharisaM bhaNai / / 23 / / kammaTTakkhayasiddhA sAhAviyanANa- daMsaNasamiddhA / . savvaTThaladdhisiddhA te siddhA iMtu me saraNaM / / 24 || tiyaloyamatthayatthA paramayatthA aciMtasAmatthA / maMgalasiddhapayatthA siddhA saraNaM suhapasatthA / / 25 / / mUlukkhayapaDivakkhA amUDhalakkhA sajogipaccakkhA / . sAhAviyattasukkhA siddhA saraNaM paramasukkhA / / 26 / / paDipilliyapaDiNIyA samaggajhANaggidaDDhabhavabIyA / joIsarasaraNIyA siddhA saraNaM sumaraNIyA / / 27 / / 1. ddhaparisuddhadeg pu. haM. je. lA* || 2. siri raideg je. laa.|| . Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 : catuHzaraNa prakIrNaka (siddha zaraNa) (23) maiM mastaka jhukAkara aura usa para apane kara-kamaloM kA zekhara (seharA) lagAkara arthAt donoM hAthoM ko jor3akara unheM sira para lagAkara karma - mala kI zuddhi kara vizuddha Atma-dazA ko prApta lokapUjya arahaMtoM kI zaraNa ko saharSa grahaNa karatA huuN| (24) aSTa karmo kA kSaya karane vAle, kevalajJAna tathA kevala darzana se samRddha, sarva artho aura labdhiyoM ko prApta siddha mere lie zaraNabhUta hoN| (25) tInoM lokoM ke zIrSa bhAga para sthita, paramapada ko prApta acintya sAmarthya (ananta zakti) se yukta, maMgalakArI tathA nirvANa evaM prazasta sukha (ananta sukha) ko prApta siddhoM kI zaraNa grahaNa karatA huuN| (26) pratipakSa arthAt vibhAva-dazA ko samUla naSTa kara dene vAle, vastu-svarUpa ko yathArtha rUpa se jAnane vAle, mana, vacana aura kAyA ke vyApAra (yogoM) kA tyAga karane vAle tathA svAbhAvika sukha arthAt ananta sukha vAle siddha mere lie zaraNabhUta hoN| -- (27) jinhoMne caturgati rUpa saMsAra meM paribhramaNa karAne vAle aura pIr3A dene vAle rAga-dveSa rUpI bhava-bIjoM ko apanI dhyAnAgni se pUrNataH dagdha kara diyA hai tathA yogIzvara bhI jinake zaraNAgata haiM, una siddhoM kI zaraNa smaraNIya hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 44 pAviyaparamANaMdA 'guNanIsaMdA' vidiNNabhavakaMdA / lahuIkayaravi-caMdA siddhA saraNaM khaviyadaMdA / / 28 / / uvaladdhaparamabaMbhA dullahalaMbhA vimukkasaMraMbhA / bhuvaNagharadharaNakhaMbhA siddhA saraNaM nirAraMbhA / / 29 || (sAhU saraNaM) . siddhasaraNeNa navabaMbhaheusAhuguNajaNiyaaNurAo / 'meiNimilaMtasupasatthamatthao tatthimaM bhaNai / / 30 / / jiyaloyabaMdhuNo kugaisiMdhuNo pAragA mahAbhAgA / nANAiehiM sivasukkhasAhagA sAhuNo saraNaM / / 31 / / kevaliNo paramohI viulamaI suyaharA jiNamayammi / Ayariya uvajjhAyA te savve sAhuNo saraNaM / / 32 / / / 1. nissaMdA je. lA. / / 2. degdA vibhiNNa' saa|| 3.nayabaMdeg sAprati 4. yabahumANA / medeg sA0 / / 5.meyaNi je0|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 : catuHzaraNa prakIrNaka (28) parama Ananda ko prApta, guNa sampanna, janma-maraNa kI paramparA ko vidIrNa (samApta) karane vAle, sUrya evaM candra prabhA ko bhI laghubhUta karane vAle arthAt unase adhika tejasvI tathA samasta dvandvoM kA kSaya karane vAle siddha mere lie zaraNabhUta hoN| (29) durlabhatA se prApta hone vAle paramabrahma ( parama-pada ) ko upalabdha samArambha arthAt hiMsaka manobhAva se vimukta, dharaNa evaM stambha kI taraha jagata ko dhAraNa karane vAle tathA AraMbha ( hiMsA ) se virata siddha mere lie zaraNabhUta hoN| . (sAdhu zaraNa) (30) siddhoM kI zaraNa ke pazcAt navabAr3a sahita brahmacarya kA pAlana karane vAle, sAdhujanoM ke guNoM ke prati utpanna anurAga se pRthvI kI taraha zAnta evaM suprazasta prayojana vAle sAdhuoM ke guNoM ko maiM isa prakAra kahatA hU~ : (31) samasta jIva-loka (SaTjIva nikAya) ke bAndhava, kugati rUpa samudra se pAra utArane vAle, mahAbhAgyavAna tathA jJAnAdi se ziva sukha arthAt mokSa kI sAdhanA karane vAle sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| (32) kevalajJAnI, parama-avadhijJAnI, vipulamati manaHparyavajJAnI, zrutadhara (pUrvadhara) aura jinavacana meM anurakta jo AcArya, upAdhyAya Adi haiM, ve sabhI sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 46 'caudasa-dasa-navapudI 'duvAlasikkArasaMgiNo je ya / / jiNakappA'hAlaMdiya parihAravisuddhi sAhU ya / / 33 / / / khIrAsava mahuAsava saMbhinnassoya kuThThabuddhI ya cAraNa-veuvvi-payANusAriNo sAhuNo saraNaM / / 34 / / ujjhiyavaira-virohA niccamadohA pasaMtamuhasohA / abhimayaguNasaMdohA hayamohA sahuNo saraNaM / / 35 / / khaMDiyasiNehadAmA akAmadhAmA nikAmasuhakAmA / 'suppurisamaNabhirAmA AyArAmA muNI saraNaM / / 36 / / 'milhiyavisaya-kasAyA ujjhiyaghara-gharaNisaMgasuha-sAyA / akaliyaharisa-visAyA sAhU "saraNaM vihuyasoyA / / 37 / / 1. codasa sN.|| 2. lasekAra deg saM* / / 3.ahigayadeg pu0 / / 4.supurisamaNAbhi haM. pu.|| 5. milliyadeg saM0 pu. lA. / / 6 degraNaM gayapamAyA sA. / / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 : catuHzaraNa prakIrNaka (33-34)caudaha, dasa aura nau pUrvo ke dhAraka tathA bAraha yA gyAraha aMgoM ke jJAtA tathA jinakalpa yathAlaMda aura parihAra vizuddhi nAmaka cAritra ko dhAraNa karane vAle, kSIrAzrava labdhi vAle, madhvAzrava labdhi vAle, saMbhinnasrotalabdhi vAle, koSTa buddhi vAle, cAraNa zakti vAle, vaikriya zarIra vAle tathA padAnugamana karane vAle sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| (35) vaira-virodha se vimukta, kabhI bhI dveSa nahIM karane vAle tathA jinakA moha naSTa ho gayA hai, aise prazAnta mukha-mudrA vAle evaM guNa samUha se yukta sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| (36) sneha arthAt rAga rUpI bandhana ko naSTa karane vAle, ahaMkAra se rahita, vikAra rahita sukha kI kAmanA vAle, satpuruSoM . ke mana ko AlhAdita karane vAle tathA AtmA meM ramaNa karane vAle sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| . (37) viSaya- kaSAyoM se mukta, ghara se rahita, gRhiNI sambandhI viSaya-sukhoM kA parityAga karane vAle tathA harSa, viSAda, kalaha evaM zoka se rahita sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 48 'hiMsAidosasunnA kayakArUnnA 'sayaMbhuruppannA' / *ajarA'marapahakhunnA sAhU saraNaM sukayapunnA / / 38 / / kAmaviDaMbaNacukkA kalimalamukkA vivikkacorikkA / . pAvarayasurayarikkA sAhU guNarayaNacaccikkA / / 39 / / sAhuttasuThThiyA jaM AyariyAI tao ya te sAhU / sAhubhaNieNa gahiyA' te tamhA sAhuNo saraNaM / / 40 / / (kevalikahio dhammo saraNaM ) paDivannasAhusaraNo saraNaM kAuM puNo vi jiNadhamma / paharisaromaMcapavaMcakaMcuyaMciyataNU bhaNai / / 41 / / pavarasukaehi pattaM pattehi vi navari kehi vi na pattaM / taM kevalipannattaM dhamma saraNaM pavanno haM / / 42 / / patteNa apatteNa ya pattANi ya jeNa nara-surasuhAI / 'mokkhasuhaM pi ya patteNa navari dhammo sa me saraNaM / / 43 / / 1. sAyado saM0 / / 2. sayaMbharUdeg pu0|| 3. bhurappuNA saM0 je0 / degbhurUppuNNA sApA0 / / 4. "khahu (?ha) khunnA saM0 laa0|| khahu (? ha) khuttA je0 / / 5.degNamukkA pu0 / / 6. degkkA vimukkadeg pu0 sApA0 || 7 degyA tamhA te sA0 pu0 / / 8. va navara je0 / / 9. mukkhasuhaM puNa pa0 sA0 pu0|| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 : catuHzaraNa prakIrNaka (38) hiMsAdi doSoM se rahita, sabhI jIvoM para karuNA karane vAle, svayaMbhUramaNa saMmudra ke samAna vizAla buddhi vAle, jarA-maraNa se rahita, mokSa mArga ke pathika tathA sukRta puNya vAle sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| (39) kAma-vikAroM se rahita, kali-mala se mukta, corI se vivikta, pApayukta surata arthAt maithuna se rahita, guNa rUpI ratnoM se vibhUSita sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| (40) jo AcArya Adi sAdhutva meM susthita hone ke kAraNa sAdhu kahe jAte haiM. yahA~ AcArya, upAdhyAya aura sAdhu sabhI ko apane sAdhutva ke guNoM ke kAraNa sAdhu kahA gayA hai, aise sAdhu mere lie zaraNabhUta hoN| .. (kevali kathita dharma zaraNa) muniyoM kI zaraNa grahaNa karane ke pazcAt ati harSa se romAMcita, unnata vakSaHsthala aura vikasita zarIra vAlA vaha kahatA hai ki aba maiM jinadharma kI zaraNa grahaNa karatA huuN| (41) (42) samyak prakAra se kahe gaye usa zreSTha jinadharma ko koI vyakti zIghra aMgIkAra kara letA hai aura koI use zIghra aMgIkAra nahIM kara pAtA hai| maiM usa kevalI prarUpita dharma kI zaraNa ko aMgIkAra karatA huuN| _ (43) jisake dvArA manuSya aura devatAoM ke sukha prApta hote haiM, ve sukha cAhe mujhe prApta hoM yA na hoM, kintu maiM to nizcaya hI mokSa sukha prApta karane ke lie dharma kI zaraNa grahaNa karatA huuN| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNaya : 50 niddaliyakalusakammo kayasuhajammo 'khalIkayakuhammo / pamuhapariNAmarammo saraNaM me hou jiNadhammo / / 44 / / kAlattae vi na mayaM jammaNa-jara maraNa-vAhisayasamayaM / amayaM va bahumayaM jiNamayaM ca saraNaM pavanno haM / / 45 || / . pasamiyakAmapamohaM dihA' dahesu na kaliyavirohaM / sivasuhafalayamamohaM dhamma saraNaM pavanno haM / / 46 / / . . narayagaigamaNarohaM guNasaMdohaM "pavAinikkhohaM / nihaNiyavammahajohaM dhamma saraNaM pavanno haM / / 47 / / bhAsurasuvannasuMdararayaNAlaMkAragAravamahagdhaM / nihimiva dogaccaharaM dhamma jiNadesiyaM vaMde 11 48 || 1. yaaha' sA0 pu0 / / 2. maha hodeg pu0 lA0 / / 3. nirayagaideg pu0 / / 4.pavAyani je0|| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 : catuHzaraNa prakIrNaka (44) pApakarmo ko nirdalita karane vAlA, zubhakarmo ko utpanna karane vAlA, vyakti ko kudharmo se dUra karane vAlA tathA zreSTha pariNAma vAlA ramaNIya jinadharma mere lie zaraNabhUta ho| (45) jo janma, jarA, maraNa rUpI saiMkar3oM vyAdhiyoM meM bhI trikAla meM mRta nahIM hotA hai, aisA amRta aura anekAMtamaya jinadharma mere lie zaraNabhUta ho| (46) kAma aura pramoha ko prazamita karane vAlA, jAne-anajAne meM bhI vaira-virodha nahIM karAne vAlA, zivasukha arthAt mokSa sukha rUpI phala dene vAlA amogha dharma arthAt jinadharma mere lie zaraNabhUta ho| (47) narakagati meM jAne se rokane vAlA, guNoM kA samUha, pravAdI ko bhI kSobha rahita karane vAlA tathA kAma rUpI yoddhAoM ko mArane vAlA jinadharma mere lie zaraNabhUta ho| (48) devatAoM kI taraha svarNima kAntivAlA, sundara ratna-alaMkaroM se jhaMkRta, khajAne kI taraha mahAmUlyavAna, durgati ko harane vAlA jinadeva prarUpita jinadharma mere lie zaraNabhUta ho| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 52 (dukkaDagarihA) causaraNagamaNasaMciyasucariyaromaMcaaMciyasarIro / kayadukkaDagarihA'suhakammakkhayakaMkhiro bhaNai / / 49 / / .. ihabhaviyamannabhaviyaM micchattapavattaNaM 'jamahigaraNaM / jiNapavayaNapaDikuTuM duhu~ garihAmi taM pAvaM / / 50 / / micchattatamaMdheNaM arihaMtAisu 'avannavayaNaM jaM / annANeNa viraiyaM iNhiM garihAmi taM pAvaM / / 51 || . suya-dhamma-saMgha-sAhusu* pAvaM paDiNIyayAe jaM raiyaM / / annesu ya 'pAvesuM iNhiM garihAmi taM pAvaM / / 52 / / annesu ya jIvesuM mittI-karUNAi goyaresu kayaM / pariyAvaNAi dukkhaM iNhiM garihAmi taM pAvaM / / 53 / / 1.hiyaraNaM saM0 / hikaraNa je0|| 2. 'yaNijja je0 pu0 lA0 / / 3. garahA' saM0 / / 4. 'hussa pAva paDaNI je0 / / 5. pAvesu ya ideg je0 / / 6. jIvesu ya mettI je0 / / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 : catuHzaraNa prakIrNaka duSkRta garhA ) (49) catuHzaraNa grahaNa karane vAlA, acche AcaraNa dvArA zarIra meM romAMca utpanna karane vAlA tathA duSkRta kI gardA (niMdA) karane vAlA vyakti azubha karmo kA kSaya karane vAlA kahA gayA hai| (50) isa bhava aura para bhava meM mithyAtva kI prarUpaNA karane vAle, pApajanaka kriyA karane vAle, jinavacana ke pratikUla AcaraNa karane vAle duSTajanoM kI tathA unake pApoM kI maiM gardA (niMdA) karatA huuN| (51) mithyAtva aura ajJAna se arahaMta Adi ke prati jo nindanIya vacana maiMne kahe haiM tathA ajJAna ke dvArA jo kucha mere dvArA kiyA gayA hai, una sabhI pApoM kI maiM isa samaya gardA karatA huuN| (52) zruta, dharma, saMgha aura sAdhuoM ke prati jo pApa aura pratikUla AcaraNa maiMne kiye haiM, unakI aura anya dUsare sabhI pApoM kI maiM isa samaya gardA (nindA) karatA huuN| (53) dUsare jIvoM ke prati maitrI aura karUNA rakhate hue bhI gocarI (bhikSAcaryA) meM maiMne jIvoM ko jo paritApa evaM duHkha pahuMcAyA hai, una pApoM kI maiM isa samaya gardA ( nindA ) karatA huuN| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 54 .jaM maNa-'vaya-kAehiM kaya-kAriya-aNumaIhiM aayriyN| dhammaviruddhamasuddhaM savvaM garihAmi taM pAvaM / / 54 / / (sukaDANumoyaNA) aha so dukkaDagarihAdaliukkaDadukkaDophuDaMbhaNai / sukaDANurAyasamuinnapunnapulayaMkurakarAlo / / 55 / / .. arihattaM arihaMtesu , jaM caM siddhattaNaM ca siddhesu / AyAraM. Ayarie , ujjhAyattaM uvajjhAe / / 56 / / sAhUNa sAhucariyaM ca , 'desaviraiM ca "sAvayajaNANaM / aNumanne savvesiM , sammattaM sammadiTThINaM / / 57 / / ahavA savvaM ciya vIyarAyavayaNANusAri jaM 'sukaDaM / kAlattae vi tivihaM aNumoemo tayaM savvaM 58 / / (causaraNagamaNAINaM phalaM) suhapariNAmo niccaM causaraNagamaNAi AyaraM jIvo / 'kusalapayaDIo baMdhai , baddhAu suhANubaMdhAo / / 59 / / 1.vai-kA je0 laa0|| 2. arihaMtaM adeg saM0 je0 lA0 / / 3. rayaM ca saM0 je0 lA0 / / 4. vagagaNANaM je0 / / 5.sukayaM sA0 || 6.vayaM je0|| 7.'lappayaDI baM je0|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 : catuHzaraNa prakIrNaka (54) mana, vacana, kAyA tathA kRta, kArita aura anumodanA pUrvaka dharma viruddha jo azuddha AcaraNa maiMne kiyA hai, una saba pApoM kI maiM gardA (nindA) karatA huuN| ( sukRta anumodanA ) (55-58) jo spaSTataH duSkRtyoM kI gardA karake kRta duSkRtyoM ko dalita kara detA hai vaha sukRtoM ke anurAga se samunnata hokara pulaka- puNya ke aMkura ko isa prakAra kahatA hai ki arahaMto ke arahaMtatva, siddhoM ke siddhatva, AcAryoM ke AcAryatva, upAdhyAyoM ke upAdhyAyatva, sAdhuoM ke sAdhutva, zrAvakajanoM ke deza-viratitva aura samyakadRSTiyoM ke samyaktva, ina sabakA maiM anumodana karatA hU~ athavA vItarAga ke vacanAnusAra jo kucha bhI sukRta hai unakI sarva samaya meM trividha rUpa se arthAt mana, vacana evaM kAyA se maiM anumodanA karatA huuN| (catuHzaraNa gamanAdi kA phala ) (59) nirantara zubha pariNAmoM se yukta jIva ina cAra zaraNoM ko grahaNa karatA huA puNya prakRtiyoM kA bandha karatA hai aura pUrva meM bAMdhI huI azubha prakRtiyoM ko zubha anubaMdha vAlI banAtA hai| . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 56 maMdaNubhAvA badvA tivvaNubhAvAo kuNai tA ceva / asuhAvo niNubaMdhAo kuNai, tivvAo maMdAoM / / 60 / / tA evaM kAyavvaM buhehi niccaM pi saMkilesammi / hoi tikAlaM sammaM asaMkilesammi 'sukayaphalaM / / 61 / / . cauraMgo jiNadhammo na kao , cauraMgasaraNamavi na kayaM / 'cauraMgabhavaccheo na kao, hA ! hArio jammo / / 62 / / iya jIva ! pamAyamahArivIrabhadaMtameyamajjhayaNaM / jhAesu tisaMjhamavaMjhakAraNaM nivvuisuhANaM / / 63 / / / / iti kusalANubaMdhajjhayaNaM sammattaM / / 1. sukaipha' saM0 lA0 / sugaipha je0 / / 2. bhavucche je0 pu0||.3. meva (?ta) ma' je0 lA0 pu0|| 4. baMdhijjha je0 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 : catuHzaraNa prakIrNaka (60) punaH vaha zubha pariNAma vAlA jIva pUrva meM baddha maMda rasa vAlI zubha prakRtiyoM ko tIvra rasa vAlI zubha prakRtiyoM meM saMkramita karatA hai tathA maMda rasa vAlI azubha prakRtiyoM kA kSaya karatA hai aura tIvra rasa vAlI azubha prakRtiyoM ko maMda rasa vAlI prakRtiyoM meM saMkramita karatA hai| (61) nitya saMkleza meM baMdhane se trikAla meM bhI sukRta phala kI prApti nahIM ho sakatI, kintu asaMkleza meM baMdhane se sukRta phala kI prApti ho sakatI hai, aisA vijJajanoM ke dvArA kahA gayA hai| (62) aho ! caturvidha jinadharma kI anupAlanA nahIM karane vAlA, catuHzaraNa grahaNa nahIM karane vAlA tathA caturgati rUpa saMsAra kA jisane chedana nahIM kiyA hai, aisA jIva manuSya janma ko hArA huA hai| (63) he jIva ! vIrabhadra racita isa adhyayana kA pramAda rahita hokara jo tInoM samaya meM dhyAna karatA hai, vaha nirvANa sukha .. prApta karatA hai| ( kuzalAnubaMdhI adhyayana samApta ) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDasaraNapainnayaM (atyAhigArA) causaraNagamaNa 1 dukkaDagarihA 2 sukaDANumoyaNA 3 ceva / esa gaNo aNavarayaM kAyavo kusalaheu tti / / 1 / / (causaraNagamaNaM) parihINa rAga-dosA savvaNNU tiyasanAhakayapUyA / tihuyaNamaMgalanilayA arahaMtA majjha te saraNaM / / 2 / / / niviyaaTTakammA kayakiccA sAsayaM suhaM pattA / tiyaloyamatthayatthA siddhA saraNaM mahaM iNhiM / / 3 / / paMcamahavvayajuttA samatiNa-maNi-liTTha-kaMcaNA virayA / suggihiyanAmadheyA sAhU saraNaM mahaM nicvaM / / 4 / / kammavisaparamamaMto, nilao kallANa-aisayAINaM / saMsArajalahipoo saraNaM me hou jiNadhammo / / 5 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r:haah0 giicche (1) (arthAdhikAra) (1) catuHzaraNa gamana, (2) duSkRta gardA evaM (3) sukRta anumodana, yaha samUha anavarata kuzala kArya karane ke lie hai| (2) (catuHzaraNagamana) rAga - dveSa se rahita, tridazendra dvArA pUjita, sarvajJa tathA tInoM lokoM ke zubha Azraya rUpa ve arahaMta mere lie zaraNabhUta hoN| (3) aSTakarmoM ko naSTa karane vAle, kRtya karake zAzvata sukha prApta karane vAle tathA tInoM lokoM ke zIrSa bhAga para sthita rahane vAle siddha isa samaya mere lie zaraNabhUta hoN| (4) paMca mahAvratoM se yukta, tRNa, maNi, patthara aura sone Adi se taTastha bhAva se virata tathA sugRhita (vikhyAta) nAma vAle sAdhu mere lie nitya zaraNabhUta hoN| karmarUpI viSa kA bhalI prakAra nAza karane vAlA, atizayAIyoM kA kalyANagRha tathA saMsArarUpI samudra meM naukA kI taraha yaha jiNadharma mere lie zaraNabhUta ho| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 60 iya causaraNagao haM sammaM niMdAmi dukkaDaM iNhi / sukaDaM aNumoemo savvaM ciya tANa paccakkhaM / / 6 / / (dukkaDagarihA) saMsArammi aNaMte aNAimicchattamohamUDheNaM / jaM jaM kayaM kutitthaM taM taM tiviheNa vosiriyaM / / . 7. || . jaM maggo avalavio , jaM ca kumaggo ya desio loe / jaM kammabaMdhaheU saMjAyaM taM pi. niMdAmi / / 8 / / jaM jIvaghAyajaNayaM ahigaraNaM kaha vi kiM pi me raiyaM / taM tivihaM tiviheNaM vosiriyaM ajja me savaM / / 1 / / jA me vayaraparaMpara kasAyakaluseNa asuhaleseNaM / jIvANaM kahavi kayA sA vi ya me savvahA cttaa|| 10 / / jaM pi sarIraM ilu kuDuMba uvagaraNa rUva vinnANaM / jIvovaghAyajaNayaM saMjAyaM taM pi niMdAmi / / 11 / / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 : catuHzaraNa prakIrNaka (6). isa catuHzaraNa ko grahaNa karane vAlA maiM isa samaya dRSkRta kI samyak prakAra se niMdA tathA pratyAkhyAna karatA hU~ evaM sukRta kI anumodanA aura usakI zaraNa grahaNa karatA huuN| duSkRta gA) ananta saMsAra meM anAdi mithyAtva, moha aura ajJAna ke dvArA jo-jo kutIrtha mere dvArA kiye gaye haiM, unako maiM trividha rUpa se tyAgatA hU~ / (7) (8) mArga kA apalApa karake loka meM kumArga kA jo upadeza maiMne diyA hai tathA usase jo karma baMdha ke hetu bane haiM, unakI maiM nindA karatA huuN| rati pUrvaka mere dvArA jIvotpatti, jIvAghAta athavA kalaha Adi jo kucha bhI kiyA gayA hai, una sabako maiM Aja trividha rUpa se tyAgatA huuN| (10) vaira-bhAva, kaSAya - kaluSatA aura azubha lezyA ke dvArA jIvoM ke prati mere dvArA jo kucha bhI pApa kiyA . gayA hai, una sabako maiM tyAgatA huuN| . vA (11) iSTa zarIra, kuTumba, upakaraNa tathA jIvoM ke upaghAta kI janaka jo bhI manovRttiyA~ mujhameM utpanna huI haiM, una sabakI maiM nindA karatA huuN| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 62 . gahiUNa ya mukkAI jammaNa-maraNehiM jAI dehAiM / pAvesu pasattAiM tiviheNaM tAiM cattAiM / / 12 / / AvajjiUNa dhario attho jo loha-mohamUDheNaM / asuhaTThANapautto maNa-vaya-kAehiM so ctto|| 13 / / jAI ciya geha-kuTuMbayAI hiyayassa aivaiTThAI. / . jamme jamme cattAiM vosiriyAI mae tAI / / 14 || ahigaraNAI jAiM hala- ukkhala-sattha- jaMtamAINi / .. kAraNAIhiM kayAiM parihariyAI mae tAI / / 15 / / micchattabhAvagAiM jAiM kusatthAI pAvajaNagAI / kuggahakarAiM loe niMdAmi ya tAiM savvAiM / / 16 / / annaM ti ya jaM kiMci vi annANa-pamAya-dosamUDheNaM / / pAvaM pAveNa kayaM taM pi hu tiviheNa paDikaMtaM / / 17 / / __ ( sukaDANumoyaNA ) jaM puNa dehaM sayaNaM vAvAraM daviNa nANa kosallaM / vaTTai suhammi ThANe, taM savvaM aNumayaM majjha / / 18 / / jaM ciya kayaM sutitthaM, saMta (?tA) IdasaNA suhaM kiccN| jIvANaM suhajaNayaM, tiviheNaM bahumayaM taM pi / / 19 / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 : catuHzaraNa prakIrNaka (12) anavarata pApa karmoM meM Asakta rahane ke kAraNa janma-maraNa ke nimitta se zarIra kA grahaNa aura parityAga karate hue maiM jina pApoM meM Asakta huA hU~, unakA trividha rUpa se parityAga karatA huuN| (13) lobha, moha aura ajJAnavaza sampatti ko prApta kara tathA use dhAraNa kara jo azubha sthAna ko maiMne prApta kiyA hai, usako mana, vacana aura kAyA ke dvArA tyAgatA huuN| (14) gRha, kuTumba aura svajana jo mere hRdaya ko atipriya rahe kintu phira bhI mujhe vibhinna janmoM meM unakA parityAga karanA par3A, una sabhI ke prati maiM apane mamatva kA parityAga karatA huuN| (15-17) hala, U~khala, zastra, yaMtra Adi sAdhanoM ke dvArA pApa karma kA jo upArjana maiMne kiyA hai, una sabakA maiM parityAga karatA huuN| saMsAra meM mithyAtva bhAvoM ko utpanna karane vAle, pApa karmoM ke janaka tathA vigraha karAne vAle jo kuzAstra Adi haiM, maiM una sabakI nindA karatA hU~ tathA ajJAna, pramAda, dveSa aura mUDhatA ke kAraNa anya jo kucha bhI pApa karma maiMne kiye haiM, una sabakA maiM trividha rUpa se pratikramaNa karatA huuN| ..... (sukRta anumodanA) ' (18) deha, svajana, vyApAra, dhana-sampatti tathA jJAna aura kauzala, inakA jo upayoga saddharma meM huA ho to una sabakI maiM anumodanA karatA huuN| jIvoM ke kalyANa ke lie jinhoMne sad-dharma kI dezanA aura sutIrtha kI sthApanA rUpa jo zubha kArya kiyA, unakA maiM trividha rUpa se bahumAna karatA huuN| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 64 guNapagarisaM jiNANaM , parovayAraM ca dhammakahaNeNaM / mohajaeNaM nANaM , aNumoemo ya tiviheNaM / / 20 / / siddhANa siddhabhAvaM , asesakammakkhaeNa suhabhAvaM / dasaNa-nANasahAvaM , aNumoemo ya tiviheNaM / / 21 || . AyariyANA''yAraM paMcapayAraM ca jaNiyakallANaM / aNuogamAgamANaM , aNumoemo ya tiviheNaM / / 22 || ujjhAyANa'jjhayaNaM AgamadANeNa diNNamaggANaM / .. uvayAravAvaDANaM , aNumoemo u tiviheNaM / / 23 / / sAhUNa sAhukiriyaM mukkhasuhANikkasAhaNovAyaM / samabhAvabhAviyANaM , aNumoemo u tiviheNaM / / 24 / / sAvayANANa sammaM vayagahaNaM dhammasavaNa-dANAI / annaM pi dhammakiccaM , taM savvaM aNumayaM majjha / / 25 / / annesiM sattANaM bhavvattAe u hoi kammANaM / maggANurUvakiriyaM , taM savvaM aNumayaM majjha / / 26 / / (uvasaMhAro) eso causaraNAI jassa maNe saMThio sayAkAlaM / so iha- paraloyaduhaM laMgheuM lahai kallANaM / / 27 / / / / causaraNapaiNNayaM sammattaM / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 : catuHzaraNa prakIrNaka (20) jinadevoM ke guNoM ke pratkarSa kA, dharma kathA rUpa paropakAra kA tathA moha para vijaya prApta karane vAle jJAna kA maiM trividha rUpa se anumodana karatA huuN| (21) sabhI karmoM ke kSaya hone se siddhoM ke siddhabhAva, sukha bhAva aura jJAna, darzana rUpa svabhAva kA maiM trividha rUpa se anumodana karatA huuN| (22) AcAryoM ke pAMca prakAra ke AcAra kA, unakI jana-kalyANa mUlaka vRtti kA tathA unake Agamika vivecana kA maiM trividha rUpa se anumodana karatA huuN| (23) upAdhyAyoM kI adhyayana vRtti kA, Agama jJAna ke dvArA mokSa mArga ke nirdezana kA tathA unakI upakArI vRtti kA maiM trividha rUpa se anumodana karatA huuN| (24) sAdhuoM kI zubha kriyA kA, unake dvArA upadiSTa mokSa rUpI sukha ke sAdhanabhUta aneka upAyoM kA tathA unake samabhAva meM bhAvita rahane kA maiM trividha rUpa se anumodana karatA huuN| (25) zrAvakajanoM kI samyak vacana grAhyatA, dharma zravaNatA Adi anya sabhI dhArmika kriyAoM kI maiM anumodanA karatA huuN| (26) anya sabhI bhavya jIvoM ke zubha karmo kA aura unakI mokSa mArga rUpI kriyAoM kA maiM sarvathA prakAra se anumodana karatA hU~ / (upasaMhAra) (27) yaha catuHzaraNa jisake mana meM sadAkAla sthita rahatA hai, vaha isa loka aura paraloka donoM kA atikramaNakara kalyANa prApta karatA hai| ( catuHzaraNa prakIrNaka samApta ) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pariziSTa (ka) kuzalAnubaMdhI catuHzaraNa prakIrNaka kI gAthAnukramaNikA gAthA kramAMka accabbhuyaguNavaMte annesu ya jIvesuM amariMda-nariMda-muNiMda arihaMta-arihaMtesu arihaMta saraNamalasuddhi arihaMta 1 siddha 2 sAhU 3 ahavA savvaM ciya aha so jiNabhattimaruccha aha so dukkaDagarihAdaliu iya jIva ! pamAyamahA iha bhaviyamanna bhaviyaM ujjiyara-maraNANaM ujjhiyavaira-virohA uvaladdhayaramabaMbhA egAi girA Nege Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 : pariziSTa osaraNamavasaritA cauvIsaM 24 39 kammaTTakkhaya siddhA kAmaviDaMbaNa cukkA kAlattae vi na mayaM kevaliNo paramohI 45 32 va 36 khaMDiya siNehadAmA khaliyassa ya tesi puNo khirAsava mahuAsava 34. 49 gaya 1 vasaha 2 sIha 3 guNadhAraNarUveNaM ca causaraNagamaNasaMciya cauraMgo jiNadhammo caraNAiyAiyANaM cArittassa visohI causaraNagamaNa ? caudasa-dasa-navapuvI 10 32 jaM maNa-vaya-kAehiM jiyaloya baMdhuNo kugai Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 68 thui-vaMdaNamarihaMtA . . daMsaNayAravisohI nANAIyA u guNA niddaliyakalusakammo narayagaigamaNa rohaM 4 47 41 43 paDipilliyapaDiNIyA paDivannasAhusaraNo patteNa apatteNa ya pattANi paramaNagayaM muNiMtA pavarasukaehiM pattaM pattehi pasamiyakAmapamohaM pAviya paramANaMdA 16 42 46 28 bha bhAsurasuvanna suMdara - 48 60 maMdANubhAvA baddhA micchattatamaMdheNaM mUlukkhaya paDivakkhA 51 26 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 : pariziSTa rAga-ddosArINaM haMtA rAyasirimavakAmiMtA vayaNAmaeNa bhuvaNaM sa savvajiyANamahiMsaM . sAvajjajogaviraI sAhuttasuThThiyA jaM. sAhUNa sAhucariyaM siddhasaraNeNa navabaMbha suyaM-dhamma-saMgha-sAhusu suhapariNAmo niccaM hiMsAidosasunnA ... (kha) catuHzaraNa prakIrNaka kI gAthAnukramaNikA . gAthA kramAMka annaM pi ya jaM kiMci annesiM sattANaM bhavvattAe ahigaraNAiM jAI 26 15 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ causaraNapaiNNayaM : 70 . A AyariyANA''yAraM AvajjiUNa dhario 22 13 . iya causaraNagao u . ujjhAyANa'jjhayaNaM eso causaraNAI jassa kammavisaparamamaMto, nilao . . gahiUNa ya mukkAI guNapagarisaM jiNANaM causaraNagamaNa 1 dukkaDagarihA 2 dA tA. dA. jaM ciya kayaM sutitthaM jaM jIvaghAyajaNayaM ahigaraNaM jaM pi sariraM i8 kuTuMba jaM puNa deha sayaNaM jaM maggo avalavio jAI ciya geha-kuMDaMbayAI jA me vayaraparaMpara dA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 : pariziSTa niviaTTakammA kayakiccA parihINa rAga - dosA paMcamahavvayajuttA samatiNa ma micchattabhAvagAI saMsArammi aNaMte sAvayagaNANa samma sAhUNa sAhukiriyaM siddhANaM siddhabhAvaM 21 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. pariziSTa sahAyaka grantha sUcI 1. abhidhAna rAjendra koza : zrI vijaya rAjendrasUrijI ,rtlaam| . 2. aSTapAhuDa : (kundakunda) bhASA parivartana- mahendra kumAra jain| (zrI digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa , saunagar3ha) 3. uttarAdhyayanasUtra : sampAdaka- madhukara muni (zrI Agama prakAzana samiti, byAvara ) / 4. jaina lakSaNAvalI : sampAdaka- bAlacanda siddhAnta zAstrI (vIra sevA mandira prakAzana, dillI (bhAga-1-3) 5. jainendra siddhAnta koza : jinendra varNI (bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dillI) (bhAga 1-4) 6. nandIsUtra : sampAdaka- madhukara muni (zrI Agama prakAzana samiti, byAvara ) / 7. nandIsUtra cUrNi : (devavAcaka) sampAdaka- muni puNyavijayajI ___(prAkRta TeksTa sosAyaTI, vArANasI ) 8. nandIsUtra vRtti : (devavAcaka) sampAdaka- muni puNyavijayajI (prAkRta . TeksTa sosAyaTI, vArANasI) / 9. niyuktisaMgraha (bhadrabAhu) sampAdaka- vijayajinendra sUrIzvara 10. paiNNayasuttAiM : sampAdaka -muni puNyavijayajI ( zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, bambaI ) (bhAga 1-2) / 11. pAkSikasUtra : prakA0 devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaNDa / 12. mUlAcAra : (vaTTakera) sampAdaka - kailAzacandra zAstrI (bhAratIya jJAnapITha prakAzana, (dillI) (bhAga 1-2 ) 13. samayasAra (kundakunda) sampAdaka- DaoN. pannAlAla (zrIgaNeza prasAda varNI granthamAlA prakAzana , vaaraannsii)| 14. samavAyAMgasUtra : sampAdaka- madhukara muni (zrI Agama prakAzana samiti, byAvara ) | 15. sthAnAMgasUtra : sampAdaka- madhukara muni (zrI Agama prakAzana samiti, byAvara ) / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAna -paricaya Agama, ahiMsA-samatA evaM prAkRta saMsthAna AcArya zrI nAnAlAlajI ma. sA. ke 1981 ke udayapura varSAvAsa kI smRti meM janavarI 1983 meM sthApita kiyA gyaa| saMsthAna kA mukhya uddezya jainavidyA evaM prAkRta ke vidvAna taiyAra karanA, aprakAzita jaina sAhitya kA prakAzana karanA, jainavidyA meM rUci rakhane vAle vidyArthiyoM ko adhyayana kI suvidhA pradAna karanA, jaina saMskRti kI surakSA ke lie jaina AcAra, darzana aura itihAsa para vaijJAnika dRSTi se grantha taiyAra kara prakAzita karavAnA evaM jainavidyA prasAra kI dRSTi se saMgoSThiyA~, bhASaNa, samAroha Adi Ayojita karanA hai| yaha saMsthAna zrI a. bhA. sA. jaina saMgha, bIkAnera kI eka mukhya pravRtti hai| saMsthAna rAjasthAna sosAyaTIja ekTa 1958 ke antargata rajisTarDa hai evaM saMsthAna ko anudAna rUpa meM dI gayI dhanarAzi para Ayakara adhiniyama kI dhArA 80 (G) aura 12 (A) ke antargata chUTa prApta hai| jainadharma aura saMskRti ke isa punIta kArya meM Apa isa prakAra sahabhAgI bana sakate haiM - (1) vyakti yA saMsthA eka lAkha rUpayA yA isase adhika dekara parama saMrakSaka sadasya bana sakate haiN| aise sadasyoM ke nAma anudAna tithi krama se saMsthAna ke leTarapaiDa para darzAye jAte haiN| (2) 51,000 rUpayA dekara saMrakSaka sadasya ba (3) 25,000 rUpayA dekara hitaiSI sadasya bana (4) 11,000 rUpayA dekara sahAyaka sadasya ba 1,000 rUpayA dekara sAdhAraNa sadasya bana amph hai. (6) saMgha, TrasTa, borDa, sosAyaTI Adi jo saMsthA eka sAtha 20,000 rUpayA kA anudAna pradAna karatI hai, vaha saMsthA saMsthAna - pariSada kI saMsthA sadasya hogii| (7) apane bujurgoM kI smRti meM bhavana nirmANa hetu va anya Avazyaka yaMtrAdi hetu anudAna dekara Apa isakI sahAyatA kara sakate haiN| (8) apane ghara para par3I prAcIna pAMDulipiyA~, Agama - sAhitya va anya upayogI sAhitya pradAna kara sakate haiN| ApakA sahayoga jJAna sAdhanA ke ratha ko pragati ke patha para agrasara kregaa|