Book Title: Anusandhan 2007 10 SrNo 41
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520541/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) / anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri 41 mataca navagaNi kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2007 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri WHENo ooooo kA zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2007 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adya sampAdaka: DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdaka: vijayazIlacandrasUri samparka: C/o. atula eca. kApaDiyA A- 9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa prakAzaka: anusandhAna 41 amadAvAda - 380007 phona : 079 - 26574981 mudraka: kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna: (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda - 380007 mUlya: Rs. 80-00 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda - 380001 kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda - 380013 (phona: 079-27494393) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana saMzodhana e bahu himmata mAgI le tevI pravRtti che. paramparAe eka bAbata, dhAro ke amuka zabda tathA teno artha, svIkArela hoya; tene zAstra racanArA zAstrakAre/zAstrakAroe potAnA granthamAM te ja svarUpe guMthI ke noMdhI paNa dIdhela hoya; parantu temanI sAme te ja bAbata-zabda tathA arthane judA athavA sAcA ke yathArtha arthamAM varNavatI sAmagrI na hoya tevU, madhyayugamA ghaNI vakhata banyuM che, banatuM hatuM. ane have vicAro ke e sAmagrI, AjanA sAdhana-suvidhAnA yugamAM, ociMtI ApaNA jevAnA hAthamAM AvI jAya; ane tenA samparkathI ApaNane pelI bAbata, zabda tathA arthanI, paramparAgata sthiti karatAM judI ane vaLI yathArtha bAjunI bhALa maLI Ave, to zuM thAya ? sAcI saMzodhanavRtti hoya to, ni:zaGka pelA paramparAmAnya zabda-arthanA sthAne yathArtha bAbatane mUkavAno, svIkAravAno udyama thAya; paramparApUjaka varga taraphathI AvI paDanArA sambhavita virodhane svIkArI laIne paNa. ane ahIM ja tenI zodhavRttinI kimmata paNa che, ane paDakArarUpa himmatanI AvazyakatA paNa. vAstavamA tema karavAmAM teno Azaya paramparA toDavAno ke tene jUThI TharAvavAno nathI hoto; paNa paramparAnA bahAne, ajANapaNe ja, temAM pravezI gayelI garabaDane miTAvavAno tathA sAcI paramparAne punaH pratiSThita karavAno ja hoya che. ATaluM sAduM satya jo samajAI jAya, to zodhakanI kvacit thatI bhUlane samajavAnI tathA teno svIkAra tathA sudhAra karavAnI udAratA avazya sAMpaDe. - zI. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA jaina Agama ane mAMsAhAra : aitihAsika carcA vijayazIlacandrasUri 1 harmana jekobInA lekhano javAba le. paM. gambhIravijaya gaNi 5 parIhAryamImAMsA muninemivijaya-muniAnandasAgara 12 harmana jekobIno patra pro. haramana jekobI 20 pro. jekobInA patrano uttara muni nemivijaya-muniAnandasAgara 22 syAdvAdakalikA / / saM. vijayazIlacandrasUri 24 subhaTa svAdhyAya ___ saM. upA. bhuvanacandra 32 nigodathI mokSa sudhI pro. padmanAbha esa. jainI 36 jaya kesariyAnAthajI ma. vinayasAgara 45 vihaMgAvalokana upA. bhuvanacandra mAhitI : navAM prakAzano sAMkaLiyuM : 'anusandhAna' 27 thI 41 aMkornu sAdhvI dIptiprajJAzrI - cAruzIlAzrI 58 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina Agama ane mAMsAhAra : aitihAsika carcA _ vijayazIlacandrasUri itihAsa enA peTamAM agaNita jANI-ajANI ghaTanAono-vAtono bhaNDAra samAvIne beTho che. jyAre jyAre tenI ajANI vAto prakAzamAM Ave che, tyAre tyAre jijJAsu mana koI anerA paritoSamA garakAva thaI jAya che. 'jANavU' e kriyA jevo-jeTalo santoSa Ape che, teTalo-tevo santoSa bhAgye ja bIjI koI kriyA ApI zake che. prasiddha jarmana vidvAn DaoN. harmana yAkobIe jaina AgamonuM sampAdana prakAzana karyu che e vAta vidvajjagatamAM jANItI che. temAM zrIAcArAGgasUtranA sampAdana daramyAna temane pratIta thayuM ke jaina granthomAM paNa mAMsAhAranuM vidhAna che. eTale temaNe te vAta potAnA zodha-patro dvArA 'khAsa saMzodhana' rUpe jAhera karI. svAbhAvika rIte ja jainoe ane jainAcAryoe te sAme tIkhI pratikriyA ApI, ane 'jaina AgamomAM mAMsAhAranuM vidhAna nathI ja.' tevI zAstro ane paramparA dvArA svIkRta mAnyatAnuM pratipAdana karyu. te vakhate, eTale ke AjathI Azare 113 varSo agAU, jemaNe A vAta, khaNDana kareluM, temAM tapagaccha jaina saMghanA mUrdhanya sAdhupuruSo paMnyAsa zrIgambhIravijayajI, muni zrInemivijayajI, muni zrIAnandasAgarajI - A traNanAM nAmo AgaLa paDatAM che. te samayanA 'muMbaI samAcAra'mAM A viSaye carcApatro tathA sAmasAmA nivedano chapAyAM che. to banne pakSo vacce paraspara patravyavahAra paNa thayela che. AmAM cAra lakhANo ahIM ApyAM che. 1. paM. gambhIravijayajIno lekha. 2. munidvaya - nemivijayajI tathA AnandasAgarajIno DaoN. yAkobI upara lakhAyela vistRta patra : parIhAryamImAMsA. 3. DaoN. yAkobIe te munidvaya upara lakhela pratyuttara. 4. DaoN. yAkobIne te be munivaroe Apela pratyuttara. AmAM prathama lekha gurjarabhASAbaddha cha; bAkI 3 saMskRta bhASAmAM che. prathama lekhamAM paM. gambhIravijayajIe AcArAGgasUtranA te sUtra sAthe teno hRdayaMgama tarajumo Apyo che. gurugama ke guruparamparAprApta AmnAya meLavanAra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 gItArtha sAdhu ja ApI zake tevo sarasa-spaSTa khulAso temaNe Apyo che, ane te dvArA 'jaina muni mAMsAhAra na kare; nahotA karatA' te muddo temaNe sugrathita rIte sAbita karyo che. atyanta rogAtaGkAdi kAraNe abhakSya pudgala padArthano bAhya upayoga karavAnuM te sUtrapATha sUcave che, tenuM paNa temaNe vizada pratipAdana karyu che. eka vAta samajavAyogya che. sUtranA zabdo dviarthI che. teno prAthamika artha mAMsaparaka thato hovA chatAM saMskRtajJa AcAryo vageree tenA nighaNTu (vanauSadhi) zAstrAdhArita vanauSadhiparaka artha karavAnuM valaNa sudRDhapaNe apanAvyu che, je Aje paNa pravarte che. paM. gambhIravijayajI samakSa, TIkAkAra maharSio AdinA pratipAdana-AdhArita, te sUtragata te te zabdonA te te prAthamika artho ja svIkAravAnI paramparA paNa che. te paramparA pramANe, vilakSaNa saMjogomAM bAhyaparibhogarUpe mAMsa Adino upayoga karavAnuM apavAdapade mAnya hovA chatAM, AhArarUpe teno upayoga-upabhoga niSiddha ane amAnya ja hovAnuM temaNe siddha karyu che. ane A paramparAnA pariprekSyamAM ja, nighaNTuzAstrAdinI madadathI te te zabdonA vanaspatiparaka artha karIne, bAhya ke abhyantara koI paNa svarUpe mAMsaparibhogano jaina granthomAM niSedha hovAnuM ja siddha karanAra AcAryone, (dA.ta. pAzacandrasari) temaNe, asatyabhASI tarIke varNavyA jaNAya che. sApekSabhAve A vAta laIe to paraspara virodhano parihAra thaI zake che. tattva to hamezAM bahuzrutagamya ja hovAmuM. parantu eka viziSTa dRSTikoNa A dvArA ApaNane sAMpaDe che, e nakkI. A lekhanuM lekhanavarSa joke kartAe noMdhyu nathI, chatAM te vi.saM. 1953-54 AsapAsa lakhAyo hoya tevU anumAna thAya che. A lekhanI kartAe svahaste lakhelI jaNAtI hastaprati bhAvanagara tapA. saMghanA hastalikhita jJAna bhaNDAramA upalabdha che. pAMca patranI te pratinI jheroksa nakala parathI A lekha atre Apela che. A prati te bhaNDAramA 'jekobIno patra' evA nAme noMdhAyela che. teno pothI naM. 403 che, prata naM. 1348. bIjI patrAtmaka racanA che parIhAryamImAMsA. vi.saM. 1954mAM, muMbaI samAcAra vartamAnapatramA DaoN. jekobI tathA meksamUlara nAmanA vidvAnono patra Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 chapAyo; te patranI nakala zrAvaka hIrajI khImajI kAyANI nAme gRhastha dvArA stambhatIrtha-khambhAtamAM birAjatA muni nemivijayajI tathA AnandasAgarajIne prApta thaI; te bannee tenA javAbamAM je patra - lekha lakhyo, te te samaye 'parIhAryamImAMsA' nAme pustikArUpe prakAzita thayo. temaNe nighaNTu Adi vividha zAstro, TIkAgrantho AdinAM/pramANo TAMkIne tathA vividha tarka ane yuktiopUrvaka, 'jaina AgamamAM mAMsAhAranuM vidhAna che' tevI, ukta vidvAnonI vAtanuM khaNDana karela che. sAthe ne sAthe, te samaye koI jaina gRhasthe paNa ukta be vidvAnonA matanuM samarthana karato lekha samAcArapatramAM lakhyo haze, tenuM paNa 'zramaNopAsakApalApaprakAzaH ' evA zIrSaka nIce, A ja patra - lekhamAM banne munioe khaNDana karyuM che. A pustikA saM. 1955mAM khambhAta - jainazAlAnA zeTha popaTalAla amaracaMde prakAzita karI hatI. paM. gambhIravijayajInI saumya bhASAnI tulanAmAM, te vakhate yuvAna evA A banne munirAjonI bhASAmAM AkramakatAno sparza mANI zakAya che. to pAchaLanAM varSomAM jaina saMghamAM 'zAsanasamrAT' tathA 'AgamoddhAraka' evA birudo vaDe vikhyAta banelA mahAna jainAcAryono maitrIpUrNa sahavAsa tathA sahayogamAM kArya karavAnI rIta e badhAMno paNa A patra - lekha dvArA saMketa maLI Ave che. trIjA kramAMke Ave che Do. yAkobIno ukta be munio upara Avela javAba. temAM temaNe 'je te zabdo vanaspativAcaka nahi, paNa mAMsAdivAcaka ja che' evA potAnA mantavyanA samarthanamAM dalIlo- tarko AlekhyA che. chevaTamAM temaNe be mahattvanI vAto noMdhI che : "amane to A ja artha bese che. parantu ame na samajI zakatA hoIe ane anyathA anya artha paNa abhyAsIo karI zakatA hoya to teo bhale tema kare. ane, jo ame amArA dvArA sampAdita AcArAGgasUtranI bIjI AvRtti chApIzuM, to TippaNIrUpe tame bee jaNAvela artha jarUra TAMkIzuM." paramparA anusAra te vidvAne karela artha anadhikRta - anucita bhale hato; paNa eka trAhita abhyAsI tarIke temaNe sUtranA zabda tathA tenA prAthamika thatA arthane svIkArIne potAnuM mantavya jAhera kareluM, e muddo, ApaNane game ke Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 na game paNa, ApaNe svIkAravo ja paDe. potAnA mantavyanA samarthanamA tarko vagere temaNe ApyA ja che; ane chatAM paramparAprApta paddhatijanya anya arthaghaTanano temaNe tiraskAra nathI karyo, paNa TippaNImAM rAkhavAnuM svIkAryu che. AvI samajaNa keTalA loko dAkhavI zake ? . patra saMskRtamAM lakhAyo che. tenI bhASA tathA rajUAta/zailI jotAM koIne khyAla na Ave ke A patra koI jarmana vidvAne lakhelo che ! emanAM vidhAno ke mantavyo sAthe sAva asammata hovA chatAM emanA jJAna ane cintanane to dAda ApavI ja paDe. A pachI Ave che DaoN. yAkobInA patrano munidvaya dvArA apAyela pratyuttara. khImajI hIrajI kAyANI dvArA yAkobIno patra vilambe pahoMcyo hoI teno javAba rAjanagara (amadAvAda)thI banne munio ApI zakyA che te patra vAMcatAM jaNAya che. prAyaH saM. 1956- e varSa hovU joIe. A patramA temaNe Do. yAkobInA patragata muddAo- supere khaNDana karyu che. parantu yAkobIne temaNe sambodhana karyu che te khAsa dhyAna ApavA yogya che : "jJAnAbhyAsavilAsavAsitAntaHkaraNAn saMskRtAdhyApakAn". keTalo viveka nItare che A zabdomAM ! matabheda eTale jhaghaDo ke virodha ja evI vRtti A lokomAM nahotI, tenuM A jvalanta udAharaNa che. nemivijayajIe amadAvAdamAM 'jaina tattvavivecaka sabhA' sthApI hatI, ane tenA upakrame 'jaina tattvavivecaka' nAme mAsika patrikA paNa pragaTa thatI hatI, te jaNAvaq ahIM upayukta che. te sabhAnA sekreTarI zAha kezavalAla amathAzA vakIlanA nAme teoe javAba maMgAvyo che. parantu te pachI koI javAba Avyo hoya to te prApta nathI. ApaNA itihAsamuM eka vIsarAvA AveluM A prakaraNa che. Ama chatAM hajI paNa kyAreka kyAreka A viSaya para game tevA anadhikArI mANaso game tema lakhI nAkhatA jovA-jANavA maLe che. prastuta thayela patrAdi lekho, eka bAjue A viSaye mArgadarzana ApI zake tema che, to bIjI bAjue kALanA gartamAM sarI paDatA eka aitihAsika pRSThane ciraMjIvI banAvavAno paNa AmAM khayAla che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 harmana jekobInA lekhano javAba le. paM. gambhIravijaya gaNi // 60 // namo vItarAgAya // svasthAnazrI bhAvanagara panyAsa gambhIravijayagaNiprakrAnto'tha prophesara jekobIyeM je zrIAcArAGgano tarajummo karatAM bIjA zrutaskandha madhye adhyayana2nA uddezo-10, sUtrapATha-2nA tarajummA viSe "siyA NaM paro bahuaTThieNa maMseNa vA maccheNa vA uvaNimaMtijjA" ityAdi sUtrapAThano artha- bahu hADakAvAlA mAMsa tathA bahu kAMTAvAlA macche karI kadAcit gRhastha AmantraNa kareM - ityAdika prakAre karyo che, te A artha A sthalamA ghaNo viparIta nathI, paNa temane bhogakriyAno viSayapramukha samajhANo nathI. tethI keTaloka viparIta che teno khulAso nIce mujaba juoH prathama to jaina zAstrono artha gurugamaneM AdhIna rahyo che. tethI svatantrapaNe ekalA nyAyeM ke vyAkaraNanA balathI yathArtha koIthI banI zakato nathI. vAste ja ghaNA AgamomAM kahyo che: "gurumai'hINA savve suttatthA - gurumatyadhInAH sarve sUtrArthAH" ityAdi. vAste A sUtranA arthamAM paNa gurugamanI jarUratA che. tethI vRttikAro paNa vistAranA bhayathI kadi akSarArtha mukI deya che, tohi teoM gurugama bhAganI dizino darzAvato kareM che. vAste vRttikAra bhagavAne akSarArtha to A sUtrano ko nathI paNa temane je dizi darzAvelI che te dizinA anusArathI artha je mujaba thAya che te artha A che : . . prathama to siyA NaM A padano artha temane ghaNA sambandhavAlo sUcavyo che je - "siyA NaM - syAt kadAcit kvacideva mahArogAvasthAyAM pracuradharmahAnyAM saJjAyamAnAyAM satyAM bhikSuH kuzalavaidyopadezena yadyasparzanIyamapi (nIyasyA'pi) mAMsasya sparzane samudbhUtaprayojanavAn syAt tadA jJAnAdyarthI san taM gaveSayet / gaveSayaMzca sAdhoH paro-bhikSusamUhAdanyo gRhasthaH" / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 A sthaleM syAt - koIka ja kAlamAM, paNa jevi tevi vakhatteM nahi. kvacideva - koika ja mahAroganI prAptimAM paNa hareka rogamAM nahI. mahArogAvasthAyAM te latA nAme mahAroganI avasthAmAM. A latAroga jene koine pUrve karelA karmanA udayathI thAya che tenA zarIramA ruMADe ruMADe ati sUkSma jIvAMta upajI jAya che. tethI hamesa rasI sravyAM kare che. khujAla-balatarA paNa ghaNI hoya. tethI karIne jJAnadhyAnAdika thai zake nahi. pracuradharmahAnyAM saJjAyamAnAyAM satyAM - tethI potAneM ati ghaNI ja dharmanI hAni thAteM sateM. A sthale dharmahAnino hetu te potAnA zarIramAMthI je rasI vahe che te ja che. kema je jinAgamamAM kahyo che ke jo potAnA zarIramAMthI paNa rasI-rudhira-paru vigere jihAM sudhI nikalatA hoya tihAM sUdhI asvAdhyAya che. tethI jJAnano uccAra jarAtarA paNa karavo nahi, ne jo kare to jJAnavirAdhaka thAya. eTale jJAnano phala na pAme ne sAmo saMsAra vadhe evo niSedha hovAthI jJAnAbhyAsa teneM sadA rokAya che. kema je lUtAvAlA daradIne zarIre rasi sadA rahe che mATe. bhikSuH - sAdhu je te roganI upazAnti thavA vAste kuzalavaidyopadezena - te roganI nivRttinA upAyamAM kuzala-husiyAra hoya evA vaidyanA keheNe karIneM je te vaiye ko hoya ke sAdhujI tumoM A auSadha leine rAMdhelA mAMsa upara nAkhIne te mAMsathI jeTalo lUtAvAlo aGga hoya teTalA sarva aGgane prasvedita karajo (parasevavo), tethI maTi jAse. e prakAre vaidyanA kahevAthi kiM vA potAnA ke anerA sAdhunA jANapaNAthI te daradI sAdhu, yadyasparzanIyamapi - jo paNa sAdhuoneM mAMsano sparza karavo (tene aDavo) vAjabi nathi, to paNa mAMsasparzane - mAMsane aDavA viSe samudbhUta prayojanavAn syAt - upajyo che sparza karavAno gADho prayojana (kAraNa) jene evo thAya, tadA - ti vAre, jJAnAdyarthI san - jJAnAbhyAsanI dhyAnanI saMyamapramukhanI vRdhino arthI - kAmanAvAlo thayo sato, taM - te mAMsa prateM, gaveSayet - mAMsabhojI gRhasthoMne ghare tenI talAsa karavA nikale. gaveSaya~zca - tenI talAsa vAste phiratAM satAM, sAdhoH - te sAdhune. __ A prathama kahela sarva arthanA samudAyane saMgrahIne cAlatA sUtranI AdimA eka syAt zabda beso che te prophesara jekobI gurugama vinA jANI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 zakyA nahi tethI arthano anartha samajhANo che. ne te ja kAraNathI pAzacandrAdikeM paNa phalAdika artha lakhIne utsUtrabhASaNa rUpa anartha karyA che. e syAtpadano artha saMpUrNa thayo. have para zabdano artha : te gaveSaNA karatAM sAdhuneM paro = bhikSusamUhAdanyo gRhasthaH - para, je sAdhuonA samudAyathI anero arthAt gRhastha te bahuaTThieNa maMseNa vA = bahvasthikena mAMsena vA - ghaNA hADavAlA mAMse karIne, vA-athavA, maccheNa = matsyena bahukaNTakena - ghaNA kAMTAvAlA macche karIne, uvaNimaMtijjA = upanimantrayet - AmantraNA kare, AusaMto samaNA ! = AyuSman zramaNa ! - he ciraMjIvI sAdhu !, abhikaMkhasi = tvamicchasi - tumo icchaso, paDigAhittae = pratigrahItuM - grahaNa karavAneM, bahuaTThiyaM maMsaM = asmadgRhe bahvasthikaM mAMsaM - amArA gharamAM ghaNA hADavAlo mAMsa che, etappagAraM NigyosaM soccA = tasyaitatprakArakaM nirghoSaM zrutvA - teno evA prakArano vacana sAMbhalIne, Nisamma = nizamya - mana sAtheM vicArI, se = saH sAdhustaM mAMsaM - te sAdhu te mAMsa prateM, puvAmeva AloejjA = grahaNAt pUrvamevA''lokayet - grahaNa karyAthI pahelA ja najareM jove, Auso tti vA = AyuSmannityevaM - he ciraMjIvi ! evA prakAre, vA = athavA, bhaiNi tti vA =bhaginIti vA - he bAI - e prakAreM, No khalu me kappati bahuadvitaM maMsaM paDigAhittae = bahvasthikaM mAMsaM mama grahituM na kalpate - ghaNA hADakAvAlo mAMsa mhAre grahaNa karavA yogya nathi - e prakAreM denAra prateM kahIne vali kahe, abhikaMkhasi me dAuM = yadi tvaM mama dAtumabhikAGkSasi - jo tu mane devA icche che to, jAvatitaM tAvatitaM poggalaM daliyAhi = yAvanmAnaM pudgalaM tAvanmAnaM dehi - jeTalo mAMsa mAtra che teTalo de, mA aTThiyAI = asthikAni mA dehi nA'sti me bahunA prayojanaM, - hADakAo ma de, mhAre ghaNAno kAma nathI. ___ "se sevaM vadaMtassa paro abhihaTTa aMto paDiggahagaMsi bahuaTThiyaM maMsaM paribhAettA NihaTu dalaejjA" / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 se paro = sa paro gRhasthaH - te para je mAMsa denAra gRhastha jana, se = tasya - te sAdhune, evaM vadaMtassa = evaM vadamAnasya - prathama janAvelI rIteM kehanArA sAdhunA, aMto abhihaTTa = antarabhihatya - samIpeM AvIneM, bahuaTThiyaM maMsaM paribhAettA = bahvasthikaM mAMsaM dharmadveSAdibhAvena sAdhudAnAya paribhAjya - ghaNA hADavAlA mAMsa prateM sAdhunA dharma upara dveSa pariNAmAdikeM karIne, NihaTTa = nihatya - balAtkAre karI, paDiggahagaMsi = kASTacchavikAdau - lAkaDAnI kAcalI pramukhamA, dalaejjA = dadyAt - devA mAMDe, tahappagAraM = paDigAhagaM = tathAprakArakaM pratigrAhyaM - tevA prakAranA grAhya padArthaneM, "parahatthaMsi vA parapAyaMsi vA aphAsuyaM aNesaNijjaM lAbhe saMte jAva no paDigAhejjA" / parahatthaMsi = gRhasthahastasthaM - gharanA dhanInA hAthamA rahyo, vA - athavA, parapAyaMsi = gRhibhAjanasthaM - gharadhanInA bhAjanamA rahyo ja, aphAsuyaM = tadgatAsthyAdityAgenA'nyajIvahiMsAhetukaM - te mAhilA hADakAdika nAkhavAthI anerA kIDI-kuMthu pramukha jIvoMnI hiMsA- kAraNa che mATe, aNesaNijjaM = IpsitaprayojanAyAmaneSaNIyaM - potAnI icchita kAryanI siddhimA nahi icchavA lAyaka, lAbhe saMte = labdhe sati - milate chateM paNa, No paDigAhejjA = na pratigRhNIyAt - na leyase, Ahacca paDigAhie siyA = sa pUrvokto'yogyamAMsa (tat pUrvoktamayogyamAMsam) Ahatya gRhItaH syAt - te prathama kahelo ajoga mAMsa sahasAtkAreM nAkhI devAthI levAya gayo hoya to, tanno hitti vaejjA = sAdhu denArane hA dhika e prakAre na kahe - krodharUpa che mATe, No aNihi tti vaejjA = he ajANa - ema paNa na kahe, se tamAyAya = te sAdhu te mAMsa leIne, egaMtamavakkamejjA = ekAMta pradeze jAya, ahe = nIce ghanI uMDAna sUdhI dagdha thayelI evI, ArAmaMti vA = vananI bhUmi, uvassayaMsi vA = koI makAnanI bhUmi jemAM, appaMDae = kIDI pramukhanA iMDA na hoya, jAva saMtANae = yAvat zabdathI bIjaaMkurA-ghAsa-udehi-jIvAtanA dara-pANI-karolIyA jAla pramukha na hoya tihAM, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 maMsagaM macchagaM bhoccA = mAMsamAnaM vA matsyamAnaM bhoktA ( bhuktvA ?) - lUtAdUSitadehapradezasvedanaM saMyojayitvA, na tu bhakSitvA - mAMsamAtrane athavA macchamAtrane bhogavIne, eTale lUtA rogathI vyApelA dehavibhAga prate parasevAvIne, paNa khAine nahI; hADa-kAMTAone laine ekAMte, eTale nirajIva dagdha bhUmipradeze nAkhe, tathA mAMseM karI vAraMvAra svedavo rahyo che vAste teno tyAga sUtramA na kahyo, niSprayojana thayeM pariThavavAno cha mATe. e prakAreM A sUtranA akSarArtha thAya che tivAre je prophesara jekobIyeM bhogakriyAno artha bhakSaNa karyo te kriyAno viSaya bAhira karmonA upayogamAM levAno che, ema na samajhavAthI likhyo te asatya che. ne tethI ja jainI pUrvakAlamA mAMsAhArI hatA - e likhANa paNa asatya che. kema je tIrthaMkarono avatAra avazya rAjakulamA hoya, kadi anere kule avatare to indra garbhane pAlaTIne rAjakulameM muke e niyama che. paNa kAMI jainI rAjAonA kulamA ja avatareM che ne paraNe , evo niyama jaina zAstromAM nathI. eTalo to niyama che je tIrthaMkara gharavAsa rahe to hi dharmaviruddha vastu pote Acare nahI, tema ja jihAM lageM temane kevalajJAna upajyo na hoya tihAM lage parane dharma-upadeza paNa deya nahi - evo temano avazya AcAra jaina zAstromAM kahyo che. tethI jAdavoM zrAvaka hatA evo vivAha vakhateM kai zakAya nahi. tathA amoi upara lakhyA mujaba je A sUtrano akSarArtha ko che te vRttikAra bhagavAnanA AzayanA AdhArathI. te vRttipATha likhiiM che : evaM mAMsasUtramapi neyam / asya copAdAnaM kvacillUtAdyupazamanArthaM sadvaidyopadezato bAhyaparibhogena svedAdinA jJAnAdyupakArakatvAt phalavad dRSTam / bhujizcA'tra bahi: paribhogArthe, nA'bhyavahArArthe, padAtibhogavaditi cchedasUtreSvapi prAyo draSTavyam / evaM gRhasthAmantrAdividhi-pudgalasUtramapi sugamamiti / tadevamAdinA cchedasUtrAbhiprAyeNa grahaNe satyapi kaNTakAdipratiSThApana(pariSThApana)vidhirapi sugama iti / eno saMkSepathI bhAvArtha ema che : evaM - jema prathama selaDI ne sIMgonA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 sUtrano akSarArtha ko che tema, mAMsa sU0 - mAMsanA sUtrano paNa akSarArtha jAnI lejo. asya co0 - A mAMsAdika grahaNa te kvacit - koika ja kAlamA koi mahAn kArya aTakI paDavAthI karavAmA Ave. syA mATe ? te kahe che : lUtA0 - lUtA nAme roga thayo hoya to tenI upazAntine arthe, lUtAno svarUpa prathama likhyo che te, Adi-zabdathI eja AcArAMga sUtranA pehalA zrutaskandha mA niyuktikAreM tathA TIkAkAreM ghaNI jAtInA roga varNavyA che, temAM lUtA jevA hoya te levA. te vAste paNa, sadvaidyopadezataH - sAMco kuzala uttama vaidyanA kehavAthIauSadhanI melavanI batAvAthI, te rIte paNa, bAhyaparibhogena svedAdinA - teno zarIra upara upabhoga leveM karIneM, te e rIteM tethI darada upara parasevo upajAveve karIne. ema paNa azucino bhoga zA vAsteM - te kahe che - jJAnAdhu0 jJAnadhyAnAdikanI vRddhirUpa upakAra kare che mATe te bhoga jIvaneM zubha phalakArI kahyo che. bhujizcA'tra bahiH paribhogArthe - A ThekAne bhogakriyA je bhoccA zabda sUtramA kahyo che te bAhira eTale zarIranA uparalA bhogomAM levA rUpa arthamAM varte che, nA'bhyavahArArthaM - paNa khAvAnA arthamA A ThekANe bhogakriyA vartatI nathI; ke ma je zrIdazavaikAlika sUcanA pAMcamA adhyayanathI leIne (praznavyAkaraNa-pramukha sUtromA kahyo che ke- je sAdhu-pramukha dAru-mAMsAdika zarIrane mastakArI padArtha khAya te mAyAvI apayazeM, lokanindanAI, viDambanAI pIDAto, dharmabhraSTa, deva-gurunI ArAdhanAthI cukyo, maraNa vakhateM paNa dharmavAsanA pAme nahI; to vicArI juo je khAvAno artha kema ghaTe ? tathA dAru-mAMsanI vAta to rahI paNa bRhatkalpa-vyavahArAdika chedasUtroM nA niyukti-bhASyomAM kahyo che ke-je sAdhu DuMgalI, lasana, sUraNa, baTATAM, rIMgaNA, gAjara, mUlA, sakarakaMda, Adu-pramukha anucita vastunA zAka-caTaNI vigereM rAdhelA taiyAra nirAraMbhI zuddha milyo che ema jANIne leine khAya to tene mahAnidhvaMsa pariNAmi kahyo che, tene guru caumAsI-daMDa likhyo che ne tamoguNI kahyo, tivAreM mAMsa khAvA vAta kyAM rahI ? apitu kyAhiM paNa na hoya mATeM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 bAhira bhoga artha je TIkAkAreM karyo te satya che. te bahirbhoga arthaneM dRSTAntathI dRDha kare che : padAtibhogavaditi - jema pAlo = sipAi bhoga che tema koI kahe - asmadbhogyo'yaM padAtiH - A sipAI amArA bhogano che eTaleM amArA kAmamA Ave che, tema te mAMsa sAdhunA kAmamA Avyo mATe bhoga che, iti = e prakAre, cchedasUtreSvapi draSTavyaM = kahela kAraNothI bahirbhogamAM mAMsa levAno bRhatkalpAdi cchedasUtroMmAM paNa kahyo che. evaM gRhasthAmantraNAdividhipudgalasUtramapi sugamamiti = ema TIkAmA darzAvela zailI mArge karIne gRhastha karI AmantraNAdika, tenA vidhino sUtrano tathA pudgala je mAMsanA sUtrano paNa vyAkhyAna sugama thayo, iti = e prakAre, evamAdinA = ityAdi kAraNe karIne, cchedasUtrAbhiprAyeNa = chedasUtronA Azaya jANaveM karIneM, grahaNe'pi = bahU hADakAvAlo mAMsa livAno hoya to paNa, kaNTakAdipariSThApanavidhirapi sugama = iti kAMTadika pariThavavAno vidhi paNa kahelI zailIiM sugama che ima jANavo. zrIzIlAGkAcArye A TIkA vikrama saMvat 678nI zAlamA saMpUrNa karI che, kema je temane zAkI saMvat 798 likhyA che te zAkI rAjA vikramathI 120 varSa pahelAM thayA che. ema A TIkA racAI 1278 varSa thayA, ne A TIkAthI pelAM AcArAMganI saMkSepa TIkA zrIgandhahastisUrikRta iti. te TIkAmizra A TIkA temane karI che. tethI siddha thAya che ke pUrve paNa jainI sAdhu mAMsAhArI na hatA. ne e AcArya mahAsatyavAdI hatA e paNa siddha thAya che. kema je jinAgamomAM ekAsthika-bahvasthika phalAdika kahyA che. tethI e AcArya mahAzaktimAn phalAdirUpe vyAkhyA karavA samartha che te paNa asatyavacananA pApathI DarIne karI nahi, tethI mahAsatyavAdI che e siddha che. ne A sUtrano bAlabodha karanAra pAzacanda saMvat 1572 mA nikalela, tene kula varSa 383 thayA che, te jinokta bhAva anyathA karavAnA tathA asatyabhASIpaNAnA pApathI nahI DarateM phalAdirUpa artha karyo te anartha che. tasmAnnamaH satyavAdine || zrI / / zrI // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIhAryamImAMsA muninemivijaya - muniAnandasAgara // zrIH // // zrIvItarAgAya namaH // yenA'kSAli subhavyamAnasatamolepaH sudhAsodaraiH sUktAmbhobhiradarzi darzanamanukrozAkareNA''tmanA / / syAdvAdAbhidhamanyapakSadalanaprauDhaM susiddhipradaM dhyAyAvo jagatAM hitaM jinavaraM dharmapradAnodyatam // 1 // himAMzukiraNaprabhAmadavilAsahAsodyate yadIyayazasi zrutena madhurA sudhA zlAghyate / subhavyajanatAjJatAtamasi sUracaryAparaH sa vRddhivijayo jayatvatulamuktiyukto muniH ||2|| zrImajjanmAdikalyANakapavitrIkRtavArANasIkSetra - mithyAtvatimiradUrIkaraNasahasrakiraNAyamAna- bhavyajanaviSamagadAgadaMkArA--''sannasiddhabhavyajanacetazcamatkArakArisaMsArapArAvArataraNi- bhUmipAlabhAlAlaGkaraNacArucaraNAravindatrijagadavataMsa - paramAnandanidhAnasama - kAmavitaraNAdharIkRtakalpadruma-- zrImatstambhanapArzvanAthasanAthIkRtAt stambhatIrthAt muninemivijayAnandasAgarAbhyAM mi0 jikobImeksamyularAn prati datto dharmalAbhaH samullasatutarAm / vizeSastu - samAgataM vaH patraM mumbaIpuravAstavya zrAddhakhImajIhIrajInAmakaM prati / tacca mumbaIsamAcAradvArA vAcayitvA jJAtavRttAntAvAvAM tatpratyuttaraM nivivedayiSU patramidaM lekhitumupakrAntavantau svaH / tathAhi yattvAcArAGgIyArthaprakAzakAGgladezIyazabdanibaddhagranthaprapannabhasmAdAvasthi prakSepapUrvakaM matsyamAMsabhojanaM kAryamiti bhavatkRtadvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayanadazamoddezakIyasUtratAtparyArthavarNanavAcanacakitakAyAnIpreSitapatrottare matsyazabdaprayogasya sarvakozasaMdarzanabalena mInAtiriktArthatAtparyaviSayakatvena vaktu mazakyatvAdAcArAGgasUtrasya jinakalpikamunimAtrAcAraprakAzakatvenA'dyatana Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 . 13 jainamunivyavahArAviSayatve'pi mAMsAdibhakSaNasya prAcInajinakalpikamunivyavahAraviSayatve bAdhakAbhAvAt mAMsamInabhakSaNamAcArAGgaitatsUtrasammatamiti bhavadbhirabhyadhAyi tatsarvamasamaJjasam / tiktA riSTA kaTumatsyA, cakrAGgI zakulAdanI iti prasiddhakalikAlasarvajJazrImaddhemacandrakozadarzitAyAH prajJApanAdisiddhAntakozapratipAditairAvaNavRkIzikhaNDanyAdijIvasamAnAbhidhAnanirUpitavanaspatiniSThAvAcyatAvat sarvakozasandarzanapratijJA'nivAraNIyamatsyazabdavAcyatAyA nirbAdhatayopalabdheH / evaM mAMsa sUtramapi neyam / asya copAdAnaM kvacillUtAdyupazamArthaM sadvaidyopadezato bAhyaparibhogena svedAdinA jJAnAdyupakArakatvAtphalavadRSTam / bhujizcA'tra bAhyaparibhogArthe, nA'bhyavahArArthe, padAtibhogavaditi chedasUtreSvabhiprAyo draSTavyaH / evaM gRhasthAmantraNAdividhipudgalasUtramapi sugamamiti tadevamAdinA chedasUtrAbhiprAyeNa grahaNe satyapi kaNTakAdipratiSThApanavidhirapi sugamaH / ityAcArAGgaitatsUtraTIkApAThoktapadAtibhogasthalaprasiddhabAhyaparibhogarUpabhujidhAtvarthAnAkalanAt jainazAstropalabhyamAnAdyatanamunyAcArapratipAlanaprayatnAdhikataraprayatnasAdhyakevalotsargamArgAvalambijinakalpikamunyAcArasattvena mAMsAdibhakSaNasaMvalitajinakalpikamunyAcAraviSayakavarNanAtyantAnucitatvAt / jinakappiyA itthI na hoi ityAdipAThasUcitajinakalpAnadhikArabhikSukyAcArapradarzakAcArAGgasUtrasthase bhikkhU vA bhikkhuNI vA ityAdyA''jainabAlaprasiddhajinakalpikasthavirakalpikamunyAcAraviSayakAjJAnatimiranivAraNasanmArtaNDamaNDalAyamAnasthavirakalpikAcArapratipAdakasUtraviSayakA''ryadezAnivAsAjAyamAnajainaguruvinayaprayojyAbodhavilasitatvAcca / atha ca tadarthaviSayakazAbdabodhe tadarthaviSayakabodhajanakatAtvAvacchinnaprakAratAnirUpitAnupUrvyavacchinnavizeSyatAkavaktricchAviSayakajJAnatvena kAraNatvasya bhojanasamayaprayukta saindhavamAnaye'tivAkyArthabodhaviSayatAyA azvatvAvacchinne vAraNAya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 anusandhAna-41 svIkaraNIyatayA tAdRzakAraNIbhUtajJAnajanakaprakaraNAdinA lavaNatvAvacchinnaviSayakabodhavad mAMsazabdataH prakaraNavazAt svayaMsvIkRtaphalAdigarbhabodhavad yogyasthale tAdRzAnyazabdajanyabodhaniSpattisvIkAre doSAbhAvasya prasiddhatvAt tadviSayakAdhikavarNanaprapaJcenA'lam / . api ca sadAtanatIrthaGkarasaJcArAdipavitrIkRtamahAvidehakSetravartamAna tIrthaGkarazrIsImandharapraNItadazavaikAlikadvitIyacUlikAsthasaptamagAthAyAM munInAM madyamAMsabhakSaNaM sarvathA niSiddham / tathAhi amajjamAMsAsi amaccharIya abhikkhaNaM nivvigaigayA ya arthastvamadyamAMsAzI amadyapo'mAMsAzI ca, na parasampadveSI, puSTakAraNAbhAve nirgatavikRtiparibhogazceti; jainasAdhuriti saMbadhyate / atra ca paribhogocitavikRtiniSedhe abhIkSNamiti vizeSaNopAdAnavat madyamAMsabhakSaNaniSedhe tadanupAdAnAdinA jainasiddhAnte kIdRzI madyamAMsabhakSaNaniSedhavyavasthA'sti ? tat svayamevohyam / yena kadA'pyetAdRzAnAGkarodbhedI na bhaviSyatItyAzAsvahe / evameva sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhadvitIyAdhyayane munyAcAraprastAve dvicatvAriMzaddoSarahitAhArAhAritvAdi pratipAdya amajjamAMsAsiNo iti pAThenaiva sarvathA sphuTatarakRtaM madyamAMsabhakSaNaniSedhamAkalayya 'mAMsAhAriNaH prAcInamunaya Asanni'ti niHzaGkaM vadatAM svayaMkRtAGglabhASAvivaraNapustakIyanavAdrirAmamitapRSThIyatathAvidhamadyamAMsabhakSaNaniSedhavismaraNazAlinAM mano vipratIsAramiyAt / api ca vivAhaprajJaptyAkhya(bhagavatI)sUtrASTamazatakanavamoddezake gautamagaNadharapRSTanairayikAyu:kArmaNazarIraprayogabandhakAraNaM bhagavatA zrImahAvIreNa mAMsAhAraH sphuTaM pratipAditaH tathA ca tatpAThaH - NeraDyAuyakammAsarirappaogabaMdheNaM bhaMte // pucchA - goyamA ! mahAraMbhayAe mahApariggahayAe paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM NeraDyAuyakammAsarirappaogaNAmAe kammassa udayeNaM NeDyAuyakammAsarirajAvappaogabaMdhe // evameva sthAnAGgasUtrasthacatuHsthAnakAkhyacaturthAdhyayane mAMsabhojanaM narakaphalakakarmatayopavarNitam / tathA ca tatpAThaH - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 'cauhi ThANehiM jIvA jeiyattAe kammaM pakareMti / taM jahA - mahAraMbhayAe mahApariggahayAe paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM' iti kuNimazabdastu mAMsArthaH prasiddha eva // tathA caupapAtikasUtrepi mAMsabhakSaNakarturnarakAvAptirupavarNitA / tathA ca tatpATha:-- ___ cAhiM ThANehiM jIvA NeraDyattAe kammaM pakareMti, NeraDyattAe kamma pakarettA Neraiesu uvavajjaMti / taM jahA-mahAraMbhayAe mahApariggahayAye paMciMdiyavaheNaM kuNimAhAreNaM // iti pravacanasAroddhAre'pi madhumadyamAMsanavanItAnyabhakSyatayollikhya varjanIyatayA pratipAditAni / tathA ca tatpATha:paMcuMbarI cauvigai, himavisakarageyasavvamaTTI ya / rayaNIbhoyaNagaM ciya, bahubIyamaNaMtasaMdhANaM // gholavaDA vAyaMgaNa, amuNiyanAmANi nniphullphlyaanni| tucchaphalaM caliyarasaM, vajjaha vajjANi bAvIsaM // evaM madyamAMsAdibhakSaNaniSedhavacanAmRtapariSiktAntaHkaraNanarakAdidurgatvagAmimumukSavastadRta eva manaH samAdadhate / ye tu lAlasAdAsAstadbhakSayanti teSAmubhayataH karmabandhanaM narakapatanamanekazravaNakaTuparamAdhArmikakRtaduHkhopabhogaM copavarNayantyuttarAdhyayanasUtrANi hiMse bAle musAvAI mAille pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM seyameyaM ti mannaI // 9 // kAyasA vayasA matte vitte giddhe ya itthisu / duhao malaM saMciNai sisunAgu vva maTTiyaM // 10 // (u. a. 5.) itthIvisayagiddhe ya mahAraMbha-pariggahe / bhuMjamANe suraM maMsaM parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkarabhoI ya tuMdille ciyalohie / AuyaM narae kaMkhe jahA''esaM va elae // 7 // (u. a. 7) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anusandhAna-41 tattAi taMbalohAiM tauyAiM sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI ArasaMto subheravaM // 69 // tuhaM piyAiM maMsAiM khaMDAiM sollagANi ya / khAvio mi samaMsAiM aggivannAI Negaso // 70 // tuhaM piyA surA sIhU merao ya mahUNiya / pAio mi jalaMtIo vasAo ruhirANi ya // 71 // (u. a. 19) __ api ca sUtrakRtAGgIyadvitIya zrutaskandhaSaSThAdhyayanaikonacatvAriMzattamagAthATIkAyAM mAMsasya hiMsAmUlatvAmedhyatvaraudradhyAnAspadatvAdiyAvannarakagatisAdhanatvAbhidhAnapuraHsaraM tadbhakSayitU rAkSasasamatvasaGkalitAtmadruhatvamabhidhAya mAMsazabdanirvacanaprakAzanapUrvakapreyavadhyAzrayatucchakSaNatRptiprANaviyogAntarapradarzanena mAMsAdanasya mahAdoSatvaM nirUpya kuzalA mAMsAdanAbhilASarUpamantaHkaraNaM na kurvantItyavagamayya mAMsabhakSaNe na doSa iti bhAratyA api mithyAtvamagrataHkRtya mAMsAzinAM durgati tannivRttAnAM cehaivAnuttamazlAghA'mutra ca svargApavargagamanaM ceti pradarzitam / tathA ca tatpAThaH "hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya yad bIbhatsaM rudhirAvilaM kRmigRhaM durgandhi pUyAvilam / zukrATukprabhavaM nitAntamalinaM sadbhiH sadA ninditaM ko bhuGkte narakAya rAkSasasamo mAMsaM tadAtmadruhaH // 1 // api ca, mAM sa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihA'myaham / etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 2 // tathA yo'tti yasya ca tanmAMsa-mubhayoH pazyatA'ntaram / ekasya kSaNikA tRpti-ranyaH prANairviyujyate // 3 // tadevaM mahAdoSaM mAMsadanamiti matvA yad vidheyaM tad darzayati / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 etadevaMbhUtaM mAMsAdanAbhilASarUpaM mano'ntaHkaraNaM kuzalA nipuNA mAMsAzitvavipAkavedinastannivRttiguNAbhijJAzca na kurvanti, tadabhilASAdAtmano nivartayantItyarthaH / AstAM tAvad bhakSaNaM, vAgapyeSA yathA 'mAMsabhakSaNe'doSa' ityAdikA bhAratyabhihitoktA mithyA, tuzabdAnmano'pi tadanumatyAdau na vidheyamiti tannivRttau cehaivAnupamA zlAghA'mutra ca svargApavargagamanamiti / tathA coktam zrutvA duHkhaparamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgatiM ye kurvanti zubhodayena viratiM mAMsAdanasyA''dat / saddIrghAyuradUSitaM gadarujA saMbhAvya yAsyanti te martyeSUdbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca" ityAdi // sUtrakRtAGgIyaprathamAdhyayanadvitIyoddezake paravyApAditapizitabhakSaNaviSayakadoSAbhAvavAdimatamanumatya pratihatatvakAraNakakarmabandhatvenA'nyoktasUktopaSTambhapUrvakaM tiraskRtam / tathA hi - " yadapi ca taiH kvaciducyate / yathA - paravyApAditapizitabhakSaNe parahastAkRSTAGgAradAhAbhAvavanna doSa iti, tadapyunmattapralapitavadanAkarNanIyaM, yataH - paravyApAditapizitabhakSaNe'numatirapratihatA'syAzca karmabandha iti / tathA cA'nyairapyabhihitam - anumantA vizasitA, saMhartA krayavikrayI / saMskartA copabhoktA ca, ghAtakazcA'STa ghAtakAH' 17 " 11 evaM sthAnAGgasUtre dazasthAnakAkhyadazamAdhyayane yatra mAMsAdi tatra viziSTAdhyayanAdi na kAryamiti pratipAditam / tathA ca tatpAThaH dasavihe orAlie asajjAie paNNatte aTThi maMse soNie asuisAmaMtaM masANasAmaMtaM caMdovarAe sUrovarAe paDaNe rAyavuggahe uvassavassaaMto orAlie sarIre // evamAdinAnAvidhasiddhAntavacanavAcanaparipUtadarzano mAMsAdyAhArapratiSedhameva siddhAntAnumataM manyeteti nirvivAdameveti svapramAdamavadhArya tadutthajanamanovimohanabAdhakaM kovidaprasiddhaM pramAdaparimArjanamathanamanuSThIyeteti / zivam // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 anusandhAna-41 yat sUrasya na zItagorapi karairmohAbhidhAnaM tamaH kSINaM tat sahasA yadIyakathayA nirmUlamunmUlitam / pApolUkavinodarodhanipuNaM sadyuktipAdojjvalaM jIyAt tajjinazAsanaM trijagati sphItaprabodhapradam // zramaNopAsakApalApaprakAzaH // yasya mukhasthitavraNAGkaparampareva dharmapracArasuSamApahArodyatA dustarkaparamparA yasya ca dinamaNiprabhApaTalAyamAnamapi dharmapravacanaM na tanUkaroti mahAmohapravAhasaraNi yatra cA'kharvagarvavADavAvalIDhatayA dharmapravAhaH kSaNamapi vyavasthAtuM na kSamate so'yamAGglabAlAyamAnaH zramaNopAsako gaurjarabhASayA pralapitamAcaran yadabAlaM tattu khaNDitameva gurjarabhASAbhireva taistaiH / yadapi ca svAbhipretaviSayamataGgapaJcAsyAyamAna 'na mAMsabhojI' ti dharmapravacanavAkyArtho'nyathopavarNanIyo mayeti baddhaparikaratayA padavidyAcAturImAtmanaH prakAzayamAnastAcchIlye'tra Niniriti mAMsabhojanazIlatvameva niSidhyata ityarthavarNanarUpAjJajanamanomohanamahendrajAlaM vyatanuta, tadapi vyAkRtivilAsAnabhijJAnamUlakameva / siddhahemacandrapANinIyavyAkaraNasya - "ajAteH zIle" "supyajAtau NinistAcchIlye" itisUtrAbhyAmajAtivAcakopapada eva tAcchIlye pratyayasya vidhIyamAnatayA prakRte mAMsazabdasya jAtivAcakatvena tadaprApteH / ata eva brAhmaNAnAmantrayitA, zAlIn bhoktetyAdau tAcchIlye na tAdRzapratyayotpatiH / na ca tAcchIlyapratyayavidhAyakasUtradvayApravRttyA tAdRzaprayogAsiddhiriti vAcyam / siddhahemacandravyAkaraNe 'grahAdibhyo Ninniti sUtre grahAdInAmAkRtigaNatvAGgIkAreNa tAdRzaprayogasiddhenirvivAdatvAt / ata eva "amajjamAMsAsi" iti dazavaikAlikasUtraprayogo'madyamAMsAzI - amadyapo'mAMsAzI ceti tadvivRttizca bhagavaddharibhadrasUrivaroktA saGgacchate / ata eva sUtrakRtAGgIya-'amajjamAMsAsiNo' itisUtrapratIkamupAdAya madyamAMsaM nA'znantIti dIpikAkArasyoktirapi saGgacchate / yacca parityaktamAMsAdanAnAM prAcInarAjanyAnAmaparicchinnavaNigjAtyApyAyakatvamAsIditi zramaNopAsaketinAmadhAriNoktaM, tatra mAMsabhojanapratiSedhaniyamAbhAve parityaktamAMsAdanAnAmiti rAjanyavizeSaNasya ka upayoga ? Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 iti tu pUrvAparaviruddhavaktA sa eva praSTavya iti kecit / apare tu zramaNopAsakavAkyaM pUrvAparaviruddhamapi tadiSTaprAkkAlika - jAtibandhanAbhAvavanto yathA mAMsAhAratyAginaH svajAtiM pravezayan tathA'nAryadezaparyaTanAdinA'bhimatamAMsabhakSaNAnAM jAtau saGgrahItAraH / zrImaddhemacandrasUrivarAdhigatajainadharmakSetrapAlasavidhazarAvasthamAMsasthApakamArgaNapuraHsarazAsitanaDDapurasAmantakagurupadezavarjitajainadharmAGgIkAraprAkkAlabhakSitamAMsasmArakaghRtapUrakakumArapAlacaritaM vismaranto hitaM nA'nurudhyanta iti sUcayituM kalpata iti vyAcakSata / iti zam // yasyoddAmapramANapravacanataraNiprauDhabhAsA vilIne pAkhaNDadhvAntajAle prasarati bhuvane dharmapadmaprabodha: / lIlAvAso guNAnAM janakaluSamaSIlepalopaprasakto jIyAcchrIvRddhicandro'tulaguNamahimA zrIlamuktyA sametaH // * * * nAlIkeSvaGkarcandrairadhigatagaNane vatsare'vantipasya mAsISe'mAtithau yatskhalitamiha budhairyatnataH zodhanIyam / ityabhyarthya pravINAn kaluSagadabhiSakpArzvanAthaprasAdAnemyAnandapraNItA pramadayatu parIhAryamImAMsikeyam // // grantho'yaM samAptaH // 19 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 harmana jekobIno patra pro. haramana jekobI zrIzrIzrI105 zrImuninemivijayAnandasAgarAvAcAryaziromaNI prati boSAnagaravAstavyasya yAkobinAmnaH saMskRtAdhyApakasya dharmalAbhapuraHsaraM vijJaptiriyam / ___ zrImadbhayAM parihAryamImAMsAkhyapatre mAMsamatsyabhakSaNaniSedho bhUyiSThajainAgamasammato'khilajainamunisadAcArAGgIkRtazceti yad bahusUtraprapaJcena niraNAyi tatra sarveSAmaikamatyameva / asmAbhistu yathedAnIntanAnAM jainAnAM mAMsabhakSaNaM niSiddhaM, na tadA(thA) sarvadA''sIditi pratyapAdi / tathA hi- ariSTanemivivAhAvasare tacchazureNograsenanAmnA mahArAjena vivAhotsavocitAnnasampAdanArthaM prabhUtA mRgAH paJjarabaddhA asthApiSatetyuttarAdhyayanasUtrasthadvAdazAdhyayane zrUyate / ugrasenAdInAM tvArhatatvaM tIrthakarasambandhAdanumIyate / evaM ca teSAM mAMsabhakSaNaM na niSiddhamAsIditi pratibhAti / nanu gRhasthA eva te, na ca gRhasthAcAranimittako vivAdo, bhikSUNAmAcArasyA''cArAGge'dhikRtatvAditi cet - satyam / kiM tarhi ? jainamunisamAcArasyA'pi na sarvadaikabhAvAzrayatvamAsIditi pUrvamevA'smAbhiruktam / adyatanAnAM hi jainamunInAM sthavirakalpaniyamaH / pUrvaM tu jinakalpaH pravavRte / dRSTAntatvena mayA jinakalpa udAhRtaH, na tu AcArAGgasUtre jinakalpaH prastuta iti vivakSayA / evaM samAcArasyA'nyathAbhAvamApadyamAnatvadarzanAt kadAcit kasmiMzcit pUrvasamaye mAMsabhakSaNamapi nA'tyantaM niSiddhamAsIdityaviruddhA kalpanA / etena nyAyenA''cArAGgasUtrasthitasUtrasyA'rtho'nusandhAtavyaH / kiJca, mAMsa-matsyazabdayoH pizita-mInAtiriktapadArthe na vAcakatvam / yattu 'matsyA cakrAGgI zakulAdinI'ti zrIhemacandraviracitakoze matsyAzabdasya vanaspativizeSa rUDhatvadarzanAt pUrvoktasUtrasthamatsyazabdo'pi vanaspativizeSArthaM gamayatItyucyate, tadasamIcInameva / strItvenoddiSTasya matsyAzabdasya vanaspativizeSArthAbhidhAyitvAt, pUrvoktasUtrasthitasya maccheNetizabdasya puMstvasyA'sandigdhatvAt / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 21 yadi ca matsyazabdasya mukhyArthavyatirekeNA'rthAntarAbhidhAyitvaM syAt tadA tasya zabdArthAntarasya bAdhakameva mAMsazabdasya tena saha sAmAnAdhikaraNyaM syAt / 'arthaH prakaraNaM liGga zabdasyA'nyasya sannidhi'riti zabdArthasyA'navacchede sannidhereva vizeSasmRtihetutvasmaraNAt / itthaM mAMsazabdasannidharmatsyazabdasyA'tyantavijAtIyavanaspativizeSArthAbhidhA bAdhyate mInaparyAyatvaM ca sidhyati / rUDhyabhAve'pi matsyazabdo lakSaNayA'rthAntaraM nIyata iti cet - na, zakyasambandhAbhAvAt prayojanAbhAvAcca / na hi mInArtha-phalavizeSArthayoH kazcit sambandhaH pratIyate / na ca kiJcit prayojanamupalabhyate yena vanaspativizeSArtho mInapadArthasaGketitamatsyazabdenocyeteti / ___ yacca - bhujiratra bAhyaparibhogArthe, nA'bhyavahArArthe vartata - ityucyate, tadapyasat; prakaraNavazAd bhujidhAtorabhyavahArArthasyA''vazyakatvAt / bhojanapAnavidhiniSedhau hi AcArAGgasUtrasya dazamoddezake prastutau na tu cikitsAdi / anyacca, matsyazabdena saha samprayuktasya bhojanazabdasyA'bhyavahAravAcakatvAbhyupagame tasyaiva bhojanazabdasya mAMsazabdena saha samprayuktasya sa evA'rtho'vazyamabhyupetavyaH / na hi padmAvatI kAmamaJjarI vA vRNuSveti vAkye padmAvatIkarmakavaraNakriyA-kAmamaJjarIkarmakavaraNakriyayorekapadenA'bhihitayoH svIkuruSvetyavaguNThayeti bhinnArthatvamupapadyate / zleSeNa tat syAditi cet - na, zliSTapadaprayogasya kAvyaviSaye bAhulyena darzanAt na tu jinAgame / api ca, mAMsabhojanasya bAhyaparibhogatayA kalpane zrImantau praSTavyaubAhyaparibhoge mAMsasya parivyApAditapizitabhakSaNa iva prayokturjIvahiMsA bhavati vA naveti ? asti cet, prayoktuH karmabandhaprasaGgAt sUtrasthitavidherdoSatvaM duSpariharaNIyam / atha nA'sti, Antaraprayoge'pi sA na bhavatIti dik / evaM sati matsya-mAMsa-bhojanapadAnAM fish meat eat ityAGgladezIyapadairasmanmate'vazyamevA'nuvAdaH kartavyaH / yadi cA'smadajJAtayuktyA prastutamAgadhIyapadAnAmarthAntarakalpanA zakyakriyA tadA tayaiva saiva tatpratibimbabhUtAnAmAGgladezIyapadAnAmapyadhyetRbhiH kriyatAmiti / yadi cA''cArAGgasUtrAnuvAdasya dvitIyAvRttiH prakAzyate tadA zrImadbhyAM darzitaH sUtrArthaSTippanyAmudAhAriSyate iti prAgevA'smAbhiH pratijJAtamiti vijJaptiH / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 pro. jekobInA patrano uttara anusandhAna-41 muni nemivijaya muniAnandasAgara // ahaM // rAjanagarato muninemavijayAnandasAgarAbhyAM jJAnAbhyAsavilAsavAsitAntaHkaraNAn saMskRtAdhyApakAn yAkobiprakhyAn prati datto dharmalAbho vilasatutarAm / bhavatAM samAgataM parIhAryamImAMsApratyuttaraM zrAddhakhImajIhIrajIkAyAnIsamAkhyAtaM prati cirakAlena samAlabhya tatpratyuttaravisarjanaM vidhIyate / tathA hi - bhUyiSThajainAgamasammatamadya-mAMsabhakSaNaniSedhavyavasthAyAM yadaikamatyaM prAdarzi tanmarmajJocitam / "kintu " yat prAcInAnAM madya-mAMsa - bhakSaNasya niSedho na sarvadA''sIditi pratipAdanArthamugrasenaM dRSTAntatvenopanyasya tadAdInAmArhatatvaM tIrthakarasambandhAdanumitaM, tanna tIrthakarasambandhino jainA evetyatra vinigamanAvirahAt, zAntinAthAditIrthasRTsambandhiSu jainabhinnatvopalabdheH / adhunAtanajainAnAmapi svabhinnasambandhadarzanAcca / kenacidAcaritasya samudAyAcaraNAnumAne'kAraNatvAcca / ugrasenakumArIpariNayAvasarabaddhapazusamajAraTizravaNacakitapRSTasArathinivedita tatkAraNakatadanubhAvimRgavadhapratiSedhakRjjJAnatrayavibhUSitabhagavannemicaritracamatkRtisvAdananaipuNyenA''rhatAnAM mAMsabhakSaNaparIhArAnumAnasyaiva dADharyAcca / yacca, samAcArAnyathAtvaprapaJcanapATavena prAcInasthavirakalpikamunikartRkamAMsabhakSaNAnumAne'pi na kSatirityucyate - tadapi rabhasAt / prAcInAdyatanasthavirakalpikamunikartRkabhakSaNAcArasyaikatvAt / adyatanAnAM munInAM madyamAMsabhakSaNAcArasya sarvathAbhAvAt / jinakalpikAnAM tu tadbhakSaNaM na sambhavatyeveti pUrvameva vizadIkRtam / yadapi ca, tiktetyAdikozabalenopalabdhAvapi vanaspatiniSThavAcyatAyAH strItvenoddiSTo matsyazabdo'tra sUtre tu puMstveneti matsyazabdasya na mInArthAtiriktavAcakatvamityAdyuktaM, tadapyasat caNDa- - siddhahemacandra - pANinIyavyAkaraNastha"kvacid vyatyayaH " "liGgamatantraM " - "liGgaM vyabhicAryapI "tisUtrailiGgavyatyayasyA'pi sadbhAvAt / ata eva tatra tatra liGgavyatyayenoktirapi saGgacchate / yaccoktaM yadi matsyazabdasya mukhyArthavyatirekeNA'rthAntarAbhidhAyitvaM syAt tadA tasyA'rthAntarasya bAdhakameva mAMsazabdasya tena saha sAmAnAdhikaraNyaM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 23 syAdityAdi-tadapi na; mAMsazabdasya svayaMsvIkRtaphalagarbhavizeSArthasyA'smaraNAt / etenA'rthaH prakaraNamityAdisidhyatyantamapAstamavaseyam / evaM zakyArthenaiva nirvAhe lakSaNAviSayakacarcAyA anudaya eva / yaccoktaM - dazamoddezake bhojanapAnayoH prastutatvAccikitsAyA abhAvAcca na bhujirbAhyaparibhogArtho gRhyate - tadapyApAtataH, atraiva piNDaiSaNAprakaraNe'prastutasyA'pi vihArasya kathaJcit prasakteraviruddhatvavanmAMsakarmakabAhyaparibhogArthasyA'pyaviruddhatvAditi vibhAvanIyam / yacca - padmAvatI kAmamaJjarI vA vRNuSvetyatreva sakRduccarito bhujirnA'bhyavahAraM bAhyaparibhogaM cA'rthaM vaktuM zakta ityAdi - tadapyanucitam; ekasyaiva bAhyaparibhogArthasya TIkAkRtA kathanAt / yazca marmajijJAsorbhavato mAMsabhakSaNa-lepanadoSatAratamyapraznastatredaM vicAryatemAMsabhakSaNaM bahuzrutavirodhenA''saktivizeSajanakatvena vipAkadAruNatvena hiMsAmUlakatvena ca sutarAM parihAryam / anyattu na sarvathA tathAvidhamiti lUtAdiviSamarogasadbhAvAparihAre sadoSamapi sadvaidyopadezato na virudhyata ityAdi svayameva 'AyaM vayaM tulijjA' ityAdisiddhAntavacanabalenohanIyamiti / ____ dRSTAntatvena jinakalpopAdAnaM bhavadbhiH kRtamapyAGglabhASAvaidagdhyadoSataH kAyAnIkRtabhASAntarAnusaraNato na tathA'vagatamiti nA'smadoSa ityataH prahitamudritapatrato'vagantavyam / etAvatA mUla eva punarAvRtteH prAgapi ca satyArthaprakAzanenA'nAgrahitvaprasiddhirbhavatAM bhavedityAzAsvahe / enaM vicAramavadhAryocitakaraNIyAya bhavate brUvo yadi kAcicchaGkA bhavata udeSyati tAvAM bhavatprahitaM patraM tUrNamavApya tadvinodAya yatevahIti / patraM tu nIcaistane sthAne preSyamtatra zironAma - 'nemivijayAnandasAgarau' sthAnaM - pAMjarApola jainatattvavivecakasabhAmantrI-kezavalAla amathAbhAI ahamadAbAda / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 maladhAri zrIrAjazekharasUrikRtA syAdvAdakalikA // saM. vijayazIlacandrasUri syAdvAda darzana eTale jaina darzana. syAdvAda e samudra jevuM eka sarvAMgI vicAradarzana che, je nadIo jevAM vividha vA aneka ekAMgI darzanone potAmAM samAvI levAnI kSamatA rAkhe che. parantu tenA marmane pakaDI na zakanAra ke pachI pakaDavA mATe anicchuka vidvAnoe tene 'saMzayavAda', 'khIcaDo' tathA tevAM aneka nAmo vaDe oLakhyo che. syAdvAda sarva dRSTionA svIkAra temaja samanvayamAM mAne che. A vAta ekAMgI dRSTione mAnya nathI banatI. " A paNa kharuM ane te paNa kharuM ? athavA te paNa khoTuM ane A paNa khoTaM ? A kema bane ? kema manAya ? sAcuM to koI eka ja vAnuM hoya !" A che ekAMgI ke nirapekSa dRSTi. AmAM sApekSabhAvane koI ja avakAza nathI hoto. AthI ja sarjAya che vAda-vivAdarUpa muThabheDa. anusandhAna- 41 A muThabheDamA dareka darzane potAnuM maNDana ane anyanuM khaNDana karyu, to sAthe sAthe, e saue 'syAdvAda' nuM to ekasvare khaNDana ja karyu. Ano javAba ApavAnuM anivArya banyuM tyAre syAdvAdavAdIoe paNa khaNDana - maNDananI prakriyA tathA paribhASA apanAvIne se muThabheDamAM jhukAvyuM. mULe temano Azaya koI dRSTine ke vidvAnane UtArI pADavAno nahi hato; paNa temanI dRSTimAM rahela nirapekSa ekAnta mAnyatAne toDavAno ja hato. parantu kAlakrame zAstronI kustI karatAM karatAM, teone paNa, saunA nakArAtmaka valaNano cepa lAgyo hoya, tema kalpI zakAya che. ekAnta darzanonuM khaNDana ane anekAntanuM maNDana karanArA aneka jaina AcAryo thayA che, temAM A. rAjazekharasUrinuM nAma paNa AgalI haroLanuM che. mULe pote samanvayavAdI hovAnuM to, temaNe 'SaDdarzanasamuccaya' jevo samanvayAtmaka grantha racyo che te thakI ja, puravAra thAya che. chatAM vAdIonA niraMkuza AkramaNane khALavA temaNe 'syAdvAdakalikA' jevA granthanuM nirmANa karavuM paDyuM hoya to te banavAjoga che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 'syAdvAdakalikA' nI racanA karavAno mukhya Azaya pragaTa karatAM kartA kRtinA chellA - 39mA padyamAM lakhe che : 25 "dravyaSaTke'pyanekAnta- prakAzAya vipazcitAm / prayogAn darzayAmAsa sUri zrIrAjazekharaH // " arthAt vividha darzanone sammata cha ( athavA ochAM - vadhatAM) dravyomAM paNa anekAntavAda che ja, te vAta vidvAnone samajAvavA mATe mAro A prayAsa che. joke mArI kalpanA evI che ke ahIM 'dravyaSaTke' ne badale 'dRSTiSaTke' pATha hovo ghaTe. arthAt chae dRSTi - darzanamAM 'anekAnta 'no prakAza prasarAvavAnI A mathAmaNa che, ema spaSTa thaI jaze . have ApaNe cha athavA sarva matomAM syAdvAda kevI rIte saMbhave che, te syAdvAdakalikAnA TekeTeke joIe : zrIkaNTha (Izvara) jo kUTasthanitya hoya to temAM sisRkSA (sarjanecchA) ane saMjihIrSA (saMhArecchA ) - ema be virodhI icchAo kaI rIte saMbhave ? arthAt jo IzvaramAM be viruddha icchAo saMbhavatI hoya to te ja 'syAdvAda' che. (zloka. 2) 3 guNAtmaka, 3 vedAtmaka, pRthvI vagere 8 guNAtmaka mahezvara hoya, ane te eka ja hoya, to te syAdvAda vinA na bane. (3). viSNu nitya ekarUpI hoya, chatAM tenA daza vibhinna avatAro hoya ane temAM darekamAM temanA varNa, zarIra, karma nokhAM hoya to te syAdvAda vinA kema banI zake ? (4) zAkto zaktinAM vibhinna nAmo, avasthAbhede svIkAre, to te paryAyaparivartana vinA zakya nathI. ( 5 ). bauddhamate jJAna niranvayanAza pAme che te chatAM jAtismaraNa thAya ja che, te syAdvAdano ja svIkAra che (6-7) saMsAramAM bhamatA eka ja jIvanI sukhI - duHkhI ke manuSya- devAdirUpa vibhinna paryAyo; paramANuomAM gati sthiti tathA bhinna bhinna varNAdi dharmo; eka ja bhAsatA pudgalaskandhomAM vartatI varNAdinI vividhatA, A badhuM anekAntane svIkAryA vinA kema saMbhave ? (8-9) zabda-padArthamAM paNa tAra-tAratara vagere bhedo syAdvAdanA ja sAdhaka Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 anusandhAna-41 gaNAya. (10). eka ja pada ke vAkyamA vividha liGgo hoya; A badhuM syAdvAda thakI ja siddha thAya. (11-12). jainamate 'utpAda-vyaya-dhrauvya' traNethI yuktane ja sat padArtha gaNavAmAM Ave che. syAdvAdanI A maryAdA tamas ane chAyAmAM, AlokanI jema ja ghaTe che (13-14). karma e paNa pudgala che, utpAdAdiyukta che, upaghAta ane anugraha jevA viruddha dharmo temAM paNa che, je syAdvAdamudrA ja che (15). citta (mana) paNa paulika che. maitrI Adi pramodakara ane kAmakrodhAdi klezakara-AvA paraspara viruddha bhAvoyukta che; A pariNati-vaicitryane kAraNe mana paNa trayAtmaka siddha thAya che. (16). (nitya manAtA) dharma, adharma ane AkAza jevAM dravyo paNa, pudgala ane jIvonA saMyoga-vibhAgavALA thatAM hoI nityAnitya hovAnuM siddha thAya ja che; e ja che syAdvAda (17). to alokAkAzamAM paNa saMyoga-vibhAganI zakti to hoya ja; te zaktinI apekSAe te paNa trayAtmaka bane cha (18). kAladravya, cAhe naizcayika ho ke vyAvahArika kAla, temAM paNa pudgalaparAvartanane kAraNe svabhAvabheda siddha thAya ja che (19). athavA vyAkaraNano 'ktvA' pratyaya, eka ja kartAnI be kriyA vakhate, pUrva kAla ane para kAlaevI bhinnatA puravAra kare che, je kAla dravyane nityAnitya siddha kare che (20). _ 'pIyamAnaM madhu madayati' A vAkyamAM 'madhu' pada be kriyApado/ kriyAo sAthe lAgu paDe che; syAdvAda vinA A kyAMthI saMbhavaze ? (21). anavasthA, saMzaya, vyatikara, sAGkarya, virodha vagere dUSaNo anya vAdIo bhale ApatA hoya, paNa 'syAdvAda'ne te sparze tema nathI. kemake ekAnta 'nitya' pakSamAM, ekAnta 'anitya' pakSamAM, paraspara nirapekSa 'nitya-anitya' pakSamAM - ematraNa pakSomAM e dUSaNo lAgu paDe kharA; paraMtu paraspara sApekSa evo 'nityAnitya' pakSa to cotho vilakSaNa pakSa che; temAM e dUSaNo koI vAte lAgatAM nathI (22-23). eka ja padArthamAM paraspara vilakSaNa evA rUpa, rasa, gandha, sparza jema rahI zake che, tema upAdhinA bhede bodhano bheda, tenA viSe, thAya to koI virodha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 27 nathI (24). paryAyathI pUrvarUpe vinAza, koI navA rUpe utpatti, ane te banne sthitimAM dravyarUpe sthira hovU, A ja che anekAntavAda (25). svakIya dravyakSetra-kAla-bhAva vaDe sattva, parakIya dravyAdi vaDe asattva; e ja prakAre dravya ane paryAyathI bheda-abheda-,nitya-anitya vagere svIkAravA, te che syAdvAda (26). padArtha avayavonI apekSAe anekAtmaka hoya ane avayavInI apekSAe ekAtmaka; pramANasaptabhaGgI pramANe anabhilApya, to nayasaptabhaGgI pramANe abhilApya bane; A syAdvAda-rahasya che (27). vijAtIyathI vyAvRtti, sajAtIyanI anuvRtti, A rIte vyakti ane jAti banne ekamekamAM vilIna che; ekAntavAda svIkAro to turata dUSaNa AvI lAgaze (28). ghaDo nathI anvaya ke nathI vyatireka; te to mRd-mATIthI bhinna paNa che ane tenI sAthe teno saMsarga paNa che, eTale bhedAbhedAtmaka ghaDo e svatantra jAti (jAtyantara) ja che (29). 30, 31, 32 - A traNa padyo syAdvAdanI siddhi mATe prAcIno dvArA prayojAelAM 3 udAharaNo rUpa padyo che, je uddharaNAtmaka che. to 33-34-35 padyo syAdvAdakalikAkAre pote ja racelI 'jinastuti' nAmaka ke svarUpI kRtimAMthI uddhRta karelAM padyo che; tenI paddhati hemacandrAcAryakRta 'vItarAgastava' gata 'citramekamanekaM ca, rUpaM prAmANikaM vadan / yaugo vaizeSiko vApi, nAnekAntaM pratikSipet // ' ityAdi zlokonI zailIne anusare che, ane kramazaH bauddha, kaNAda tathA akSapAda, ane kapila - A 4 AcAryono pratikSepa athavA to te loko dvArA kevI rIte syAdvAdano svIkAra thayo che, te darzAve che. ekAntavAdamAM vastu arthakriyAkArI nathI banatI; tethI vastu avastu banI rahe che; ane e doSo anekAntavAdamAM nathI lAgatA (16). to, pote potAne potAnA vaDe jANe che, jema sarpa potAne potA vaDe vITaLAya tema; eka ja padArthamAM aneka sambandho saMbhave che; A che syAdvAdanI dIpikAnuM svarUpa (37). vaidaka, jyotiSa adhyAtma Adi vividha zAstrono jANa manuSya ja sarvatra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 anekAnta anubhavI/joI zake che (38). 39mI kArikAmA kartA potAnuM nAma darzAvIne samApana kare che. vikramanA 14mA zatakamAM thayelA harSapurIya maladhAragacchIya AcArya zrIrAjazekharasUrijInI A nAnI paNa baliSTha racanA che. saM. 1465mAM lakhAyelI 'syAdvAdamaJjarI'nI hastapratinA prAnta bhAgamAM lakhAyelI A racanA, tyAM 'syAdvAdakalikA' evA nAme oLakhAvAI che, eTale ahIM paNa te ja nAme oLakhAvI che. bAkI kRtinA 37mA padyamAM tenuM nAma apAyuM che - 'syAdvAdadIpikA'. 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' (mo.da.desAI, I.sa. 1933, pR. 437), pArA 642) anusAra A. rAjazekharasUrie caturviMzatiprabandha, kautukakathA, syAdvAdakalikA-syAdvAdadIpikA, ratnAkarAvatArikA paJjikA, nyAyakandalIpaJjikA, SaDdarzanasamuccaya AdinI racanA karI che. AmAM syAdvAdakalikA ane syAdvAdadIpikA be nAmo eka ja racanAnAM hovAnuM anumAna thAya che. kemake kRtimAM 'dIpikA' nAme prasiddha racanAne ja puSpikAmAM 'kalikA' ema oLakhavAmAM AvI lAge che. 'jaina saMskRta sAhityano itihAsa' (hI. ra. kApaDiyA, khaNDa 1, pR. 86)mAM kartAnI racanAonI yAdImAM paNa 'syAdvAdakalikA' che, 'dIpikA'no ullekha nathI. AthI paNa uparokta dhAraNA puSTa thAya che. A racanA pragaTa thaI che ke kema tenI jANa nathI. prAya: apragaTa che tevI dhAraNAthI atre Apela che. syAdvAdakalikA // SaDdravyajJaM jinaM natvA syAdvAdaM vacmi tatra saH / jJAnadarzanato bhedA-bhedAbhyAM paramAtmasu // 1 // sisRkSA saJjihIrSA ca svabhAvadvitayaM pRthag / kUTasthanitye zrIkaNThe kathaM saGgatimaGgati ? // 2 // guNazrutitrayorvyAdi-rUpatA'pi mahezituH / sthiraikarUpatAkhyAne varNyamAnA na zobhate // 3 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 mInAdiSvavatAreSu pRthag varNAGgakarmatAH / viSNonityaikarUpatve kathaM zraddhadhati dvijAH // 4 // zakteH syurambikA-vAmA-jyeSThA-raudrIti cA'bhidhAH / dazAbhedena zAkteSu parAvartI vinA na tAH // 5 // cito niranvaye nAze kathaM janmAntarasmRtiH / tAthAgatamate nyAyyA na ca nAstyeva sA yataH // 6 // "ita ekanavate kalpe zaktyA meM puruSo hataH / tena karmavipAkena pAde viddho'smi bhikSavaH // 7 // " sukha-duHkha-nR-devAdi-paryAyebhyo bhavAGgiSu / gatisthityanyAnyavarNAdi-dharmebhyaH paramANuSu // 8 // varNa-gandha-rasa-sparza-staistairbhinnAkSagocaraiH / syAttAdAtmyasthitaiH skandhe-SvanekAntaH praghuSyatAm // 9 // pratighAtazaktiyogA-cchabde paudgalikatvavit / bhedaistArataratvAdyaiH syAdvAdaM sAdhayed budhaH // 10 // tarka-vyAkaraNA-''gama-zabdArthAlaGkati-dhvani-cchandaH / ekatra pAda-vAkye dRSTavibhAgaM yutaM sarvam // 11 / / svarAdivarNasyaikasya saMjJAstAstAH svakAryagAH / zabde liGgAdinAnAtvaM syAdvAde sAdhanAnyaho ! // 12 // . sAditvAnnAzitvA-dAlokatamo'bhidhAnarAziyugAt / nijasAmagyotpAdA-nAlokAbhAvatA tamazchAye // 13 // samAhAraikatvAt tamazchAyayorityarthaH / cAkSuSabhAvAd rasavIryapAkato dravyatA(ta)stvanekAntaH / pariNAmavicitratvA-datrApyAlokavat siddhaH // 14 // upaghAtAnugrahakRtikarmaNi paugalikatA viSapayovat / tattatpariNativazata-statrotpAdavyayadhruvatA // 15 / / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 maitrAdyairmujjanakaM kAmakrodhAdibhiH prayAsakaram / paramANumayaM cittaM pariNaticaitryAt trikAtmakatA // 16|| dharmA'dharma-lokakhAnAM taistaiH pudgalajantubhiH / syAt saMyogavibhAgAbhyAM syAdvAde kasya saMzayaH // 17|| alokapuSkarasyApi trisaMvalitatAM muNet / tattatsaMyoga-vIbhAga-zaktiyuktatvacaitryataH // 18|| vyAvahArikakAlasya mukhyakAlasya vA'stu sA / tattadbhAvaparAvata-svabhAvabahulatvataH // 19 // ekakartRkayoH pUrva-kAle ktvApratyayaH sthitaH / sa eva nityAnityatvaM brUte'rthe cintayA'stu naH // 20 // 'pIyamAnaM madayati madhvi'tyAdi dvigaM padam / syAdvAdabherIbhAGkArai-mukharIkurute dizaH // 21 // anavasthA-saMzIti-vyatikara-saGkara-virodhamukhyA ye / doSAH paraiH prakaTitAH syAdvAde te tu na rAjeyuH / / 22 / / nityamanityaM yugalaM svatantramityAdayastrayo dUSyAH / turyaH pakSaH zabaladvayImayo dUSyate kena ? // 23 / / ekatropAdhibhedena bodhA(dha?)dvandvaM kSaNe kSaNe / na viruddhaM rUpa-rasa-sthUlA-'sthUlAdidharmavat // 24|| vinAzaH pUrvarUpeNotpAdo rUpeNa kenacit / dravyarUpeNa ca sthairya-manekAntasya jIvitam // 25 / / dravya-kSetra-kAla-bhAvaiH svaiH sattvamaparaiH param / bhedAbhedA'nityanityaM paryAya-dravyato vadet // 26 // aMzApekSamanekatva-mekatvaM tvaMzyapekSayA / pramANa-nayabhaGgyA cA-'nabhilApyA'bhilApyate // 27 // vijAtIyAt sajAtIyAd vyAvRtteranuvRttitaH / vyakti-jAtI bhaNenmizre ekAnte dUSaNe kSaNAt // 28 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 dine // nAnvayaH sa hi bheditvA na bhedo'nvayavRttita: / mRdbheda-dvayasaMsarga - vRtti jAtyantaraM ghaTaH // 29 // "bhAge siMho nare bhAge, yo'rtho bhAgadvayAtmakaH / tamabhAgaM vibhAgena narasiMhaM pracakSate ||30||" "ghaTa - mauli - suvarNArthI nAzotpAdasthitiSvayam / zoka- pramoda - mAdhyasthyaM jano yAti sahetukam // 31 // " " payovrato na dadhyatti na payo'tti dadhivrataH / agorasavrato nobhe tasmAd vastu trayAtmakam // 32 // " avocAma ca jinastutau "janyatvaM janakatvaM ca kSaNasyaikasya jalpatA / bauddhena yuktA (kti ?) muktIza ! tavaivA'GgIkRtaM matam // 33 // pramANasyApi phalatAM phalasyApi pramANatAm / vadadbhyAM kaNabhakSAkSapAdAbhyAM tvanmataM matam ||34|| ekasyAM prakRtau dharmoM pravartana - nivarttane / svIkRtya kApilAcAryA - stvadAjJAmeva bibhire ||35|| " anarthakriyAkAritva-mavastutvaM ca tatkRtam / ekAntanityAnityAdau jalpenmizre tvadoSatAm ||36|| AtmAnamAtmanA vetti svena svayaM veSTayatyahiH / sambandhA bahavazcaikatreti syAdvAdadIpa (pi) kA ||37|| vaidyaka-jyotiSA-'dhyAtmA - diSu zAstreSu buddhimAn / viSvag (k) pazyatyanekAntaM [va]stUnAM pariNAmataH // 38 // dravyaSaTke'pyanekAnta- prakAzAya vipazcitAm / prayogAn darzayAmAsa sUri zrIrAjazekharaH ||39|| iti syAdvAdakalikA samAptA // saMvat 1465 varSe mAghazudi 7 31 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 subhaTa svAdhyAya saM. upA. bhuvanacandra sajjhAya (svAdhyAya) nAmano gujarAtI kAvyaprakAra jaina sAhityamAM prasiddha che. jaina jJAnabhaNDAromAM A prakAranI hajAro racanAo maLe che. AvI eka ajJAtakartRka sajjhAya ahIM prastuta che. racanA paMdaramA-soLamA saikAnI jaNAya che. sajjhAyanA saikAvAra svarUpanA namUnA tarIke A racanA rasaprada che. 'bharahesara 0 ' prAkRta sajjhAya prasiddha che. anu0 39mAM 'munimAlA' nAmaka kRti chapAI che, te paNa 'sajjhAya' che. prastuta 'subhaTasvAdhyAya' munimAlAnI zailInI prAcIna gujarAtI racanA che. chanda copAI che. sajjhAyano viSaya mahAmunionA guNakIrtanano che. kavie mahAmunione 'parAkramI yoddhA'nA rUpamAM varNavyA che. moha, karma, parISaha, viparIta saMyogo vagerenI sAme laDIne A mahApuruSo vijetA banyA che. 'subhaTa'nI kalpanA svIkAravAthI mahAsatI-mahAsAdhvIone kavi sajjhAyamAM sthAna ApI zakyA nathI. eka eka kaDImAM eka eka mahApuruSanA nAmollekha sAthe emanA parAkramanuM ahobhAvapUrNa saMkSipta citraNa karavAmAM AvyuM che. sajjhAyamAM vAraMvAra 'joi na...' zabdaguccha Ave che. eno artha che : jone, juo ne AnA dvArA kavie e mahAnAyakonA prarAkrama taraphano AzcaryabhAva sundara rIte vyakta karyo che. prathama be kaDIno bhAvArtha : anusandhAna-41 "jinazAsanamAM je subhaTo che temanuM hUM have pragaTa varNana karIza, jemaNe karmanuM nAmanizAna miTAvI dIdhuM ane zivapurImAM jaine vasyA. " "jinazAsanamAM sthUlabhadra yoddhA che - temanuM yuddha kharekhara dohyaluM AkaraM hatuM; madanane mArIne jemaNe vezyAne pratibodha pamADyo. " zabdo vize nIThaviu (1) : rAuta (3) : saradAra ( rAjaputra) sudhU (sudha ?) (4) : khabara, samAcAra nAza karyo, anta ANyo Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 bhaDivAi (5) : vIra tarIke khyAti bhaDiyA (6) : laDyA kAsagI (10) : kAusaggamAM prANa (11) : parANe anamUlI (13) : unmUlIne-UkheDIne cApaDI (17) : capaTImAM ? thappaDamAM ? 'ThAha (21) : sthAna pheDiu (21) : pUraM karyu, dUra karyu. jinazAsani je achai sabhaTa, te hUM havaDAM kahisu pragaTa; jINi nIThaviuM nAma karmaha taNUM, jaI vazA te zavapuri bhaNUM. 1 thUlibhadra jinazAsani bhaNUM, kharUM jhUjha dohilUM tasa taNU, mArI mayaNa vezA kIu bodha, thUlibhadra jinazAsani yodha. 2 vaDau rAuta bhaNUM jaMbUkamAra, tehanai achaiM aTTha kumAri; pAMca saI sarasI lIdhI dIkha, karma bhAMjI bhaDa lAI sIkha. 3 halUu nemikuMara mana bhaNau, lahUAtaNai(u?) sudhU sAMbhalU; lahUu diNIyara huI tejavaMta, rathi caDiu rAjalide-kaMta. 4 joi na jhUjhataNu bhaDivAi, vaMsaha koTi caDiu sohAi; tiNi caDI kIdhu karmasaMhAra, ilAIputra abhinavau jhUjhAra. 5 joi na jhUjha taNI(bhaNI?) eka 'mAri (?), ATha-batrIsI melhI nAri; dhanu-zAlibhadra be cAlIA, tapasaMyama leI karmasiu bhaDiA. 6 joi na jhUjhataNI eka jAti, vasai vesAghari dIha nai rAti; dasa pratibodhI kari AhAra, naMdiseNa abhinavu jhUjhAra. 7 joi na jhUjha taNI eka - li(cAli?), sari bAMdhI mATInI pAli; khairaaMgAra dahI karmajAla, iNI pari jhUjhai gayasakamAla. 8 1. ThAha-thAha-thAga-tAga-eno tAga pAmI lIdho / 2. mAri-mAra-kAmadeva / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 anusandhAna-41 cilAiputra miliu coraha satthi, mArI strI mastika liu hatthi; pUchiu dharma sujANe kahiu, iNI pari jhUjhI karma siuM bhayu(bhaDiu ?)9 seThi sudarasiNa kAsagI rahiu, aMteuri UpADI lIu; rANI jou prANavinANa, seThiI tihAni mehalyuM mANa. 10 seThi sudarasiNa kharu savicAra, sIla ji(ni?)samakita jasa hathIyAra; manaha mAhi samarai navakAra, joi na vaNika sau jhUjhAra. 11 bAhUbali abhinavu jhUjhAra, karma anamUlI kIdhA chAra; varasa divasa soi kAsagi rahiu, karma anamUlI zivapuri gayau. 12 aimatu beDI jima tari, jalaha mAhi-bAhiri soi phirai; paNaga-diga-maTTI Ucari, aThavarIsu kevala vari. 13 vayarasIha jinazAsaNi sAra, lahuyA lagai puNa aMga igyAra; jAtamAtra jiNi moha jIpiu, joi na bAlaka kima jhUjhiu. 14 avaMtInayara avaMtIsukumAra, guruvayaNa sAMbhalI visAla; nalanIgala vimANa java dITha, rayaNamAhi soi jaI baITha. 15 joi na jhUjhai sAhasadhIra, dazaNabhadra cAliu vaMdaNi vIra; sarapiti cAliu kopi caDI, tINai jItu ekai cApaDI. 16 kSamAkhaNDa kari grahiu vIra, kUragaDa jovau sAhasadhIra; vAra karaMtA karma zavi nITha, mugatipurI soi jaI baITha. 17 vaMkacUla baMku jhUjhAra, krodha haNiu jINai khaDAga]prahAri; aNajANyA phala zavi pariharI, saMsArasamudra gayau lIlA tarI. 18 rAjagRhanayari rohaNiu cora, karma unamUlI kIdhAM dUri; gAthA ekamAMhi pratibodha, iNI pari jhUjhai rohaNIu yodha. 19 kAlakasUri prabhAvaka huA, sarasati kAraNi te jhUjhUA; garadabhilanau jeNii pheDiu ThAha, jiNazAsaNa mAMhi kariu UchAha. 20 bIjA huA kAlikasUri, saSya pramAda savi kIdhA dUri; svAmi zImaMdhara kari vakhANa, surapiti vaMdaNi Aviu piThAMNa 21 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 35 bhaTTa bhaNuM sayaMbhavasUri, nAmiiM aSTa mahAsiddhipUra; / homa karaMtA pratibIjhavyA, prabhavasvAmi pATi jhUjhIA. 22 kayavannA rathi(Si?) ttaNu vicAra, iNai anukrami huI sAtaiM nAri; ruddhi chAMDI jiNa saMyama liu, kayavanu INi pari jhUjhIu. 23 khaMdakasIsaha karUM praNAma, duriya paNAsaI jehanai nAmi; saSya pAMca saisyUM jhUjhiA, maraNa kAli navi kAyara hUA. 24 jagatraya vadItu haU jhUjhAra, modika sarIsA karma kIyA chAra; yAdavavaMza mAMhi vaMdaNU, DhaMDhaNakumAra nAma tasa taNUM. 25 goyama gaNahara guNabhaMDAra, jehanI labadhi ghaNi vistAri; panarasa tApasa pratibUjhavyA, aSTApada girivari jhUjhUA. 26 cakravarti bharatthesara bhaNUM, kharUM jhUjha dohilUM tasa taNUM ArIsA mAMhi kevalanANa, INi pari jhUjhi bhaDa saMgrAmi. 27 zaraNAgata chali(vachali?) bhaDIu vIra, zAMtijiNesara sAhasadhIra; tehanA guNa na lAbhai pAra, eka jIbha kisUM kahUM vicAra ? 28 iNi anukrami jiNazAsani sAra, anaMta sabhaTa navi lAbhai pAra; bhaNai guNai sAMbhalai ji koi, mugatiramaNIi tIha nizcala hoi. 29 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 anusandhAna-41 nigodathI mokSa sudhI pro. padmanAbha esa. jainI jaina zAstro pramANe jIvono nigodathI mAMDIne mokSa sudhIno vikAsa kramika ane utkrAnti svarUpa hoya che. parantu A vikAsa dhImo ja ane badhAM sopAnone oLaMgato ja hoya tevaM Avazyaka nathI. eka nityanigoda (avyavahAra rAzi)no jIva nigodamAMthI nIkaLI, manuSya thaI, te ja bhave mokSe paNa jai zake che. A vAta marudevInA udAharaNathI sArI rIte samajI zakAya che. zvetAmbara jainomAM marudevInI kathA prasiddha che. parantu Agamo ane Agametara sAhityamAM A vAtane puSTa karanArAM pramANo keTalAM - kayAM che - te ApaNe joie. pahelAM aMga sAhityamAM joie : bhagavatIsUtranA aDhAramA zatakamAM bhagavAna mahAvIra ane mAkandikaputra vacce eka saMvAda thAya che. mAkandikaputra bhagavAnane pUche che : 'bhagavan ! kApotalezyI pRthvIkAya tyAMthI marI manuSya banI mokSa jaI zake ?' bhagavAna kahe che : 'hA mAkandikaputra ! kApotalezyAvALo pRthvIkAya apakAya ke vanaspatikAyano jIva tyAMthI marI manuSya banI mokSe jaI zake che.' A vAta, mAkandikaputra bIjA sAdhuone kahe che tyAre te sAdhuo nathI mAnatA ane pharI bhagavAnane jaI pUche che. tyAre bhagavAna kahe che : 'mAkandikaputra kahe che te sAcuM che. ane mAtra kApotalezyAvALA ja nahIM, paraMtu kRSNalezyA ane nIlalezyAvALA paNa pRthvIkAya, apakAya tathA vanaspatikAyanA jIvo marI, manuSyatva pAmI mokSe jaI zake che.' A sAMbhaLI sAdhuo mAkandikaputra pAse AvI vAraMvAra kSamAyAcanA kare che. zvetAmbarIya karmazAstronA niyamo A traNa kAyanA jIvone asAdhAraNa .. chUTa Ape che jyAre agni-vAyukAyanA jIvone to marIne manuSya thavAnI paNa chUTa nathI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 37 __ have, vanaspatimAMthI nIkaLI sIdhA manuSya thaI mokSe javAna udAharaNa maLe che paraMtu pRthvI-apkAyarnu nathI maLatuM. ane jaino, vyavahAra rAzimA rahela pRthvI-apkAyane choDI vyavahAra-nigodamAM rahela vanaspati jIvanI, AvI ucca paristhitinuM kathana karatI kathA lakhe te vicAraNIya che. vikalendriya jIvonI kakSA paNa nigodanA jIva karatAM ahIM nIcI dekhADI che. kAraNa ke teo anantara bhavamAM manuSyatva pAmavA chatAM kevalajJAna/mokSa nathI pAmI zakatA. marudevI nityanigodamAMthI sIdhAM AvyAM che - tevA ullekhavALI kathA Agametara sAhityamAM vadhAre jovA maLe che, paNa Agamo-aMgomAM teno ullekha mAtra sthAnAGga sUtramA ja che. ___ sthAnAGga sUtranA cothA sthAnamAM cAra antakriyAonI vAta karI che temAM A ullekha che. prathama antakriyA, pUrvanAM karmo ghaNAM ochAM hovAthI je alpakaSTathI ja mokSa meLave tevA saMsAratyAgI aNagArane hoya che. udA: bharata cakravartI. dvitIya antakriyA, pUrvanAM karmo ghaNAM hovA chatAM ghaNAM kaSTo sahana karI je alpakAlamA ja mokSa meLave tevA aNagArane hoya che. udA: gajasukumAla. tRtIya antakriyA, pUrvanAM karmo ghaNAM hoya ane tene ghaNA kALa sudhI sahana karIne khapAve tevA aNagArane hoya che. udA: sanatkumAra cakravartI. caturtha antakriyA, pUrvanAM karmo ghaNAM ochAM hoya tyAre ochA samayamAM tevA prakAranAM tapa-kaSTo sahana karyA vinA ja khapAve tevA aNagAra ne hoya che. udA: marudevI. ahIM mULa sUtramA kyAMya marudevInA pUrvabhavano ullekha karyo nathI. parantu tenI vRttimAM abhayadevasUrie teno ullekha ko che tathA samAdhAna paNa Apyu che ke vyAkhyA tathA udAharaNamA sampUrNa sAdharmya na maLe. Avazyaka niyuktimAM marudevInA prasaMgane 500 abaddha AdezomAMno eka Adeza mAnelo cha : "evaM baddhamabaddhaM AesANaM havaMti paMcasayA / jaha egA marudevI accaMtathAvarA siddhA // 1023 // " Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 tenI TIkAmAM haribhadrasUri mahArAja kahe che : 'atyantasthAvara = anAdivanaspatikAyamAMthI nIkaLIne, manuSya thaI, marudevI siddha thayAM. vRddhasampradAyamAM kaDaM che ke Arhata pravacanamAM 500 Adezo evA che jeno nirdeza - pATha aMga-upAMgomAM nathI. A paNa temAMno ja eka Adeza che. Avazyaka niyukti (zlo. 1320)nI hAribhadrI TIkAmAM marudevInI kathA kahI che. temAM temaNe bhagavAna RSabhanuM darzana karyu hoya ke mahAvrato grahaNa karyAM hoya tevo koI ullekha nathI. temane pUrvajanmonI paNa koI smRti nahotI tethI samyagdarzana prApta karavA jarUrI sAmagrI paNa temanI pAse nahotI. vaLI temaNe evAM kayAM puNya (kyAM-kyAre) karyAM haze jethI teo tIrthaMkaranAM mAtA thayAM ? ane A manuSyabhavamAM paNa temaNe samyaktva kyAre meLavyuM haze ? samyaktva pUrvabhavonI smRtithI athavA tIrthaMkara / pratimAnA darzanathI athavA mahAzoka-viSAdAdithI thAya. (ahIM nAbhikulakaranA mRtyunI vAta mAtra caupannamahApurisacariyaM-mAM ja Ave che.) RSabhadeva pratyeno zoka tevI Atmika sabhAnatAvALo nahoto ke jethI samyaktva thAya. A rIte joIe to samyaktvaprApti, koI paNa kAraNa temanI pAse nahotuM ane jaina siddhAnta pramANe to ratnatrayInI pUrNatA ja mokSa apAve. caupannamahApurisacariyaM-mAM zIlAGkAcArya thoDIka hakIkato umere che: RSabhadevane kevalajJAna thayuM tenI jANa bharatane thAya te pahelAM ja indroe AvI samavasaraNanI racanA karI. temAM bhagavAne dezanA ApI pAMca mahAvrato samajAvyAM ane 84 gaNadharonI sthApanA karI. daramyAna, bharatane jANa thatAM te marudevIne hAthI para samavasaraNa tarapha laI cAlyo. tyAre marudevIe devonA mukhethI 'jaya jaya' evA zabdo sAMbhaLyA, sAthe ja temaNe tIrthaMkaranI amRtamaya dezanA paNa sAMbhaLI ane te sAMbhaLatAM ja temanAM karmono ghaNo moTo bhAga kSaya pAmyo, temanI bhramaNAo bhAMgI gaI, hRdayamAM Ananda phelAyo ane putra pratyenA rAganAM bandhano tUTI gayAM. teo kSapaka zreNi Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 39 caDI kevalajJAna pAmyAM ane te ja vakhate AyuH kSaya thaye siddha thayAM. devoe temano utsava karyo ane bharatane jaNAvyuM. tyAra bAda bharata samavasaraNamAM gayA. bhagavAnanI stotra bolavA dvArA stuti karI. pachI bhagavAne dezanA ApI, mahAvrato samajAvyAM ane RSabhasena va. 84 gaNadharonI sthApanA karI. __ ahIM dharmakathA-vratadAna-gaNadharasthApana, punaH kathana karavAmAM zIlAGkAcAryano hetu-marudevIe mokSa mATe jarUrI jJAna kaI rIte meLavyu- te che. parantu A vidhAna nandIsUtramA kahelA marudevInA atIrthasiddhatva sAthe saMgata thatuM nathI te ja granthamAM AgaLa zIlAGkAcArye brAhmI-sundarI kayA kAraNathI strIpaNuM pAmyAM te varNave che, parantu temaNe marudevInA strItva mATe koI kAraNa ApyuM nathI, ane vanaspatikAya/nigodamAMthI teo sIdhA ja manuSyatva pAmyAM teno paNa nirdeza karatA nathI. triSaSTizalAkApuruSacaritamAM hemacandrAcArye paNa Avo koI nirdeza karyo nathI. alabatta teoe yogazAstranI svopajJavRttimAM A prazna uThAvIne tenA samAdhAnarUpe kayuM che ke - yoganA prabhAvathI marudevIe zukladhyAnano agni prajvalita karyo ane karmone bhasmIbhUta karyAM. tattvArthasUtramA jo ke, pUrvanA jJAtAne ja zukladhyAna saMbhavI zake che, tevU kaDuM che. chatAM haribhadrasUri AvazyakaniyuktimAM teno khulAso karatAM kahe che ke pUrvanA vyAvahArika jJAna vinA paNa zukladhyAna saMbhave che ane te mASatuSa muni ane marudevInAM dRSTAntomA joI zakAya che. upara kahelA badhA ja. sandarbho, marudevIe kSapakazreNi karI hatI tema kahe che; ane te mATe vyAvahArika vrata-saMyama athavA bAhya cAritra Avazyaka nathI, bhAvapariNAmathI ja tevI paristhiti utpanna thaI zake, tevU noMdhe che. vaLI, badhA ja grantho e vAtathI sabhAna che ke - marudevInI siddhatvaprAptimAM ghaNA apavAdo- chUTo mUkavAmAM AvyAM che. (tethI te AzcaryarUpa che.) ane paJcavastuka-saGgrahanI ziSyahitA vRttimAM haribhadrasUri paNa A ja Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 anusandhAna-41 vAta kahe che. marudevImAM evI te zI yogyatA hatI je teone ATalA DhUMkA gALAmAM mokSe laI jAya ? - e praznano javAba tathAbhavyatvanA siddhAntathI ApI zakAya, tevaM upA. yazovijayajI va. kahe che. (adhyAtmamataparIkSA). tathAbhavyatva e bhavyatvano ja vistAra che. te siddhAnta pramANe - jo ke dareka bhavya jIva samAna ja hoya che, chatAM teornu tathAbhavyatva ju, juIM hoya che. tethI koI jIva tIrthaMkara-gaNadharAdi bane, koI sAmAnya kevalI bane. (ane jyAre teo siddha bane tyAre badhA samAna ja hoya.) anyathA tIrthaMkara-atIrthaMkara jIvomAM koI taphAvata na rahe. (gopInAtha kavirAje paNa A ja prazna uThAvIne kartuM che ke : 'badhA ja jIvo samAna hovA chatAM keTalAka ja tIrthaMkara/Izvara bane cheto te jIvomAM tevI kaI yogyatA che ane teoe tene kevI rIte meLavI che te ApaNe jANatA nathI. parantu jainadarzana A taphAvatane samajAvatA siddhAnto ApaNane Ape che.) vaLI, tathAbhavyatvanAM kAraNo sivAya paNa jIvone paraspara judA darzAvatA bIjA taphAvato che, tema lalitavistarAnI TIkAmAM bhadraGkarasUri jaNAve che. teo kahe che ke purisuttamANaM va. pado tIrthaMkaranA jIvanI sArvakAlika uccatA, pratipAdana kare che. ahIM teo kSemaGkagaNinA satpuruSacaritano sandarbha Ape che ke - jyAre tIrthaMkaranA jIvo avyavahArarAzimAM hoya tyAre paNa bIjA jIvothI caDiyAtA hoya che. (mAtra teonI uccatA DhaMkAyelI hoya che.) jyAre vyavahArarAzimAM Ave che tyAre, pRthvIkAyamA cintAmaNi ratna vagere tarIke janme, apakAyamAM tIrthajalapaNuM pAme, tejaskAyamAM AratI va.nuM agnitva pAme, vAyakAyamAM vasantaRtumA sugandhIsthAne janme, vanaspatimAM janme to kalpavRkSarUpe janme. beindriyamAM dakSiNAvarta zaMkha tarIke janme, paMcendriyamAM zreSTha azva/hasti va. bane ityAdi. A rIte tIrthaMkarano jIva bIjA jIvothI judo paDe che te tathAbhavyatvanA siddhAntane pramANita kare che. ane A siddhAntathI ja bhavyajIvano mokSa tenA bhavyatvanA paripAkathI judA judA samaye thAya che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 (digambaro paNa kahe che ke bhavyatvanI guNavattA judA judA AtmAomAM bhinna bhinna hoya che ane te kAlalabdhi va. ne AdhIna che. parantu teo A muddAno upayoga zvetAmbaronI jema karatA nathI.) nigodajIvo tathA mokSa vize yApanIya tathA digambarono mata AcArya zivAryanI bhagavatI ArAdhanA paranI yApanIya aparAjitasUrinI vijayodaya TIkAmAM - bharata cakravartInA ghaNA putroe dIkSA lIdhA bAda DhUMkA gALAmAM ja mokSa prApta karyo - tevaM nirUpaNa che. (marudevIno temAM koI ullekha nathI.) te ja granthamAM AgaLa kAM che ke - 'anAdimithyAdRSTi jIvo paNa bahu ochA kALamAM-ArAdhanAnA baLe - siddha banI zake. Atmika vikAsa mATe kAla bahu mahattvano nathI. keTalAya jIvo eka muhUrtamAM ja saMsArasamudrane tarI gayA che. bharatanA vardhana va. 923 putro nityanigodapaNAmAMthI prathamavAra ja trasatva pAmI RSabhadeva pAse dIkSita thaI mokSane pAmyA che.' A nirUpaNa zvetAmbara AgamomAM kahela - nityanigodamAthI prathamavAra ja trasatvane pAmI siddhatva meLavI zakAya che e - vAtane pramANita kare che. yApanIyo jo ke A vAtane anantakALe thanArI ke AzcaryarUpa nathI mAnatA, vaLI teo- marudevIne zvetAmbaroe je saraLatAthI mokSaprApti dekhADI che te rIte na mAnatA, vratagrahaNa va. nI AvazyakatA upara bhAra mUke che. strImuktiprakaraNanA kartA zAkaTAyana (yApanIya) brAhmI-sundarIrAjImatI-candanA va.nA mokSanI vAta kare che paNa marudevInA siddhatva athavA mallinA tIrthaMkaratvano ullekha karatA nathI. saMbhavita che ke marudevInA prasaMganI AgamabAhya hovAthI temaNe noMdha lIdhI nathI athavA zvetAmbaroe je rIte temano mokSa mAnyo che te teone mAnya nathI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 anusandhAna-41 digambaro to temanA siddhAnta pramANe marudevIno mokSa mAnatA ja nathI. AdipurANamA AcArya jinasena nAbhine 14mA kulakara gaNAve che. temanA mate to nAbhi pahelAM ja keTalAya samaya pUrve yugalikapaNuM viccheda pAmyuM hatuM. teo marudevInuM varNana paNa ghaNuM kare che parantu temanA pUrvabhava vize mauna che. (vratadyotana-zrAvakAcAramA abhradeva kahe che ke marudevI yugalika hatA. temano pUrvabhava darzAvatA granthakAra kahe che - pUrvavidehamAM amarAlakA nagarImAM vasudhAravaNikanAM patnI vasumatI e marudevIno jIva hato. vasumatIe ekavAra baha garvathI jaina munine Adara vinA dAna Apyu tethI te anantara bhavamAM yugalika tarIke janmI. A vAta pAramparika digambara matathI ghaNI judI paDe che.) AdipurANamAM A AgaLa kartuM che ke, marudevI tathA nAbhi potAnA putranI dIkSAmAM upasthita hatAM, parantu te pachI - kevalajJAna va. avasaromAM teo upasthita nathI. vaLI, A avasarpiNInA prathama siddha marudevI nahi, parantu bharatanA nAnA bhAI anantavIrya hatA. digambara purANomAM zvetAmbarIya-marudevInA siddhatva ke yApanIya vardhana bandhuonA siddhatvano nirdeza nathI. vaLI, digambara mate nityanigodamAMthI nIkaLela jIva manuSya to thaI zake parantu te gRhasthadharmathI AgaLa jaI na zake. SaTkhaNDAgamanI dhavalA TIkAmAM kaDaM che ke, tevo jIva-strI ke puruSa - samyaktva ke pAMcamuM guNasthAna prApta karI zake. tethI AgaLa na jaI zake. tethI, digambaroe marudevInu siddhatva mAtra strI hovAnA lIdhe ja inkAryu hoya te kadAca saMbhavita nathI. bhagavatI ArAdhanA ane vijayodaya TIkA - banne yApanIyonA che tevaM saMzodhana tAjetaramAM ja nathurAma premI ane e. ena. upAdhyee kayuM che. anyathA, digambaro temAM varNavela vardhana bandhuonA siddhatvane zI rIte svIkArI zake ? teoe A kathAne badalavAno prayatna avazya karyo che. dravyasaGgrahanI TIkAnA bIjA bhAganA pR. 318mAM lakhyuM che ke, bharatanA 923 putro nityanigodamAMthI va Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 43 nIkaLI indragopa tarIke sAthe ja janmyA. pachI te badhA ja bharatanA hAthInA paga nIce kacaDAI marI gayA ane bharatanA ja putrorUpe janma pAmyA. pachI teoe sAthe ja dIkSA lIdhI ane TraeNka samayamAM ja tapa va. karyA vinA mokSa pAmyA. A kathAmAM nigodatva ane manuSyatvanI vacce indragopano janma batAvyo te sahetuka che. digambara karmazAstro pramANe nityanigodano jIva saMjJI paMcendriya thaI pachI jo manuSyatva pAme to te, te ja bhavamAM mokSe jaI zake che. indragopa jo ke saMjJI paMcendriya nathI chatAM tene tevo mAnI levAmAM Avyo che. kAraNa ke zvetAmbara tathA digambara - banne karmazAstro pramANe beindriya - teindriyacaurindriya jIvo manuSya bane to paNa mokSa na pAmI zake. dhavalA TIkAmAM vIrasena kahe che ke, "vardhanakumAro nityanigodamAMthI nIkaLI, manuSyatva pAmI, kSAyika 'samyaktva pAmyA hatA." parantu tenAthI AgaLa jeo kaMi kahetA nathI. upasaMhAra karmasiddhAntone bahu mahattva na ApIe to marudevInI athavA bharatanA 923 putronI kathA - 'nigodathI mokSa' mATe badhAM ja sopAno jarUrI nathI te dekhADe che. marudevI, caritra dhyAnArha che kAraNa ke temAM eka ja jIvanI koI paNa bAhya paristhiti vinA pragati-siddhi thaI che, je AzcaryarUpa che, jyAre bharatanA putronI pragati AzcaryarUpa nathI. ___yAmanIya-digambara kathAo paNa dhyAnArha che. nigodamAM eka sAthe anantavAra janma-maraNa karI indragopanA jIvo tarIke sAthe ja janma, hAthInA paga-nIce dabAI sAthe ja maraNa, pharI bharatanA putro tarIke sAthe ja janma-sAthe ja dIkSA ane alpakALamAM sAthe ja mokSa, jANe sAmUhika yAtrA !! AvAM caritro sAMbhaLI loko to RSabhadeva-mahAvIra va.nA jIvonI jema ghaNA bhavonuM bhramaNa pasaMda na karatAM marudevI va.nI jema mokSe javU pasaMda kare. paNa A pasaMdagInI vAta nathI. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 anusandhAna-41 digambaro jo ke A muddA vize kaMI kahetA nathI, parantu zvetAmbarono tathAbhavyatvano siddhAnta A vize ghaNo prakAza pADe che ke - jIvo temanA mATenA pUrvanirdhArita patho para ja cAlIne pragati kare che, bhale temanA bhavyatva samAna hoya. ["Jainism and Early Buddhism : Essays in Honor of Padmanabh S. Jaini" - Part I pustakamAM chapAyela From Nigoda to Moksa : The Story of Marudevi lekhano sArAMza.] gujarAtImAM sArAMza : muni kalyANakIrtivijaya Prof. Padmanabh S. Jaini University of California Berkeley, CA 94720 U.S.A. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 45 jaya kesariyAnAthajI ma. vinayasAgara dhulevAgar3ha meM virAjamAna hone ke kAraNa RSabhadeva dhulevAnAtha kahe jAte hai / isa prakAra kesara kI bahulatA ke kAraNa yaha tIrtha kesariyAnAthajI ke nAma se prasiddha hai / yaha tIrtha atizaya kSetra / camatkArika kSetra hai / pandrahavIM-solahavIM zatI me mevAr3a deza meM pA~ca tIrtha prasiddhi ke zikhara para the - 1. delavAr3A / devakulapATaka (ekaliMgajI ke pAsa), 2. karer3A /karaheTaka, 3. rANakapura, 4. ekaliMgajI aura 5. nAthadvArA / isameM se delavAr3A aura karer3A samaya kI uthala-puthala ke sAtha vizeSa prasiddhi ko prApta na kara sake aura rANakapura, ekaliMgajI aura nAthadvArA yaha tInoM tIrtha Aja bhI unnati ke zikhara para haiM / mahArANA kumbhA ke pUrva hI dharmaghoSagacchIya zrIharikalazayati ne medapATatIrthamAlA kI racanA kI hai, kintu usameM kahIM bhI kesariyAnAtha kA ullekha nahIM hai / kesariyAnAthajI kI jAhojalAlI 19vIM-20vIM zatAbdI meM hI najara AtI hai| do samAjoM ke vicAra-vaimanasya aura ekAnta Agraha ke kAraNa yaha tIrtha bhI lapeTe meM A gayA aura kAnUna kI zaraNa meM calA gayA / padmazrI purAtattvAcArya munizrI jinavijayajI ne bhI purAtAttvika pramANoM ke sAtha apane bayAna diye the / ekAntavAditA aura apane kadAgraha ke kAraNa kadama-bakadama uccatama nyAyAlaya meM pahu~cA / ___kucha dinoM pUrva hue uccatama nyAyAlaya ke phaisale / Adeza ko lekara kesariyAjI meM jo khulakara tANDava nRtya khelA gayA vaha vastutaH lajjAjanaka hI hai aura usakI bhartsanA bhI karanI cAhie / uccatama nyAyAlaya ke AdezAnusAra yaha mandira jaina hai aura rAjasthAna sarakAra 4 mahIna ke bhItara hI isako jaina samAja ke adhikAra meM de de / isa prasaMga ke lekara kucha sambhrAnta sajjanoM ne mujhase anurodha kiyA ki isa sambandha meM kucha pramANa ho to Apa prastuta kareM / svAdhyAya ke daurAna 19vIM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 20vIM zatI ke tIna pramANa mujhe prApta hue haiM / tapAgacchIya dIpavijaya kavirAja bahAdura ne kesariyAnAthajI ke mAhAtmya ko lekara kesariyAnAtha kI lAvaNI vikrama saMvat 1875 meM likhI hai| yaha lAvaNI hindupatipAtazAha mahArANA bhImasiMha ke rAjya meM udayapura meM likhI gaI hai| mevAr3a deza ke dhulevA nagara meM AdinAthajI (kesariyAnAthajI) kI mUrti virAjamAna hai| yaha mUrti atyanta prAcIna hai / tretAyuga meM laMkApati rAvaNa dvArA yaha mUrti pUjita rahI / bhagavAna rAmacandra dvArA laMkA para vijaya prApta karane ke pazcAt usa mUrti ko rAmacandra jI pUjanArtha laMkA se ayodhyA le jA rahe the / ujjaina meM hI yaha mUrti acala ho gaI aura Age na bar3hI phalataH yaha mUrti vahI virAjamAna rahI / ujjaina meM hI mahArAja prajApAla kI putrI madanasundarI ke atyAgraha se kuSTha rogI zrIpAla ne bhI pUjA kI / isa mUrti ke nhavaNa/prakSAla jala ke chiDakAva se zrIpAla ke sAtha 700 kuSTha rogiyoM kA bhI kuSTha roga zAnta ho gayA / kucha samaya bAda yaha mUrti vAgar3a deza ke bar3auda nagara meM virAjamAna rahI / dillIpati mugala nareza mahArANAoM se lar3ane ke lie senA lekara aayaa| bhayaMkara yuddha huA, kintu vaha vijaya prApta na kara sakA / vahA~ se mUrti gAr3e meM rakhakara dhulevA nagara ke jaMgala meM gupta rUpa se rakhI gaI / govAliyoM ke dvArA jJAta hone para saMgha ne milakara isa mUrti ko prakaTa kiyA aura saMgha ne usa vaMzajAla se usa mUrti ko nikAlA / mUrti kucha kSata-vikSata ho gaI thI / usa mUrti para lApasI kA lepa kiyA gayA, phira bhI kucha aMzoM meM mUrti para nizAna raha gae / bar3e mahotsava ke sAtha yaha mUrti mandira banAkara sthApita kI gaI / saMvat 1863 meM marAThA bhAU sadAzivarAya ne lUTapATa ke hetu mevAr3a para hamalA kiyA / usane suna rakhA thA ki jana mAnasa ke ArAdhya deva dhulevAnAtha ke bhaNDAra meM bahuta dravya hai / lUTane ke lie vahA~ aayaa| adhiSThAyaka bhairuM deva ne ghor3e para car3hakara rakSA kI / marAThoM ke pAsa vizAla sainya thA / bhayaMkara yuddha huA / isa yuddha meM dhulevAdhaNI (kAlAbAbA) ke 1. padya saMkhyA 61, 62 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 47 bhakta bhIloM ne apane bala aura sainya ke sAtha isameM bhAga liyA, bhAU sadAziva ke ghAva lagA aura vaha bhAga gayA tathA bhIloM ke sahayoga se kesariyAnAtha ki jIta huI / dhulevAnAtha, RSabhadeva kesara se garakAva rahate haiM isIlie kesariyAnAtha kahalAte haiM / pazcAt kavi ne kaliyuga meM bhI RSabhadeva kI atyanta bhaktipUrNa stavanA kI hai| jodhapura nivAsI marudhararatna Azukavi dAdhIca paNDita nityAnandajI zAstrI ne vikrama saMvat 1967 meM puNyacarita nAmaka mahAkAvya saMskRta bhASA meM 18 sargoM meM likhA hai / puNyacarita vastutaH pravattinI puNyazrIjI kA janma se lekara 1967 taka kI ghaTanAoM kA savistara varNana hai / kisI jaina sAdhvI para likhA gayA saMskRta meM yaha prathama mahAkAvya hai| (puNyazrI paricaya - janma 1915 girAsara gA~va, mAtA-pitA nAma - kundana devI-jItamalajI pArakha, janma nAma - pannA kumArI, dIkSA - 1931, guru - lakSmIzrIjI, dIkSA nAma - puNyazrI, svargavAsa - 1976 jayapura / ) isa kAvya ke sarga 11 zloka 7 meM likhA hai ki saMvat 1958 meM pravattinI sAdhvI puNyazrIjI se nivedana kiyA gayA ki Apa siddhAcala tIrthayAtrA ke saMgha meM caleM, kintu unhoMne yaha kahakara asvIkAra kiyA ki kesariyAnAtha tIrtha kI yAtrA karane mujhe jAnA hai isIlie maiM nahIM cala sakatI / zloka 13 se 19 taka meM likhA hai ki 18 sAdhviyoM evaM saMgha ke sAtha puNyazrIjI caitra sudI 9, 1959 ke dina kesariyAjI padhArI aura bhaktipUrvaka kesariyAnAtha bhagavAna ki stuti kI / zrImajjinakRpAcandrasUrIzvaracaritram, kartA - jayasAgarasUri, racanA saMvat - 1994 pAlitANA, yaha saMskRta kA mahAkAvya 5 sargAtmaka hai / prakAzana san - 2004 (zrI jinakRpAcandrasUri - janma 1913 caumu gA~va, mAtA-pitA nAma - amarAdevI-megharAjajI bAphanA, janma nAma - kRpAcandra, yati dIkSA - 1925 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 anusandhAna- 41 caitra vadI 3, guru-yuktiamRta muni, dIkSA nAma kIrtisAra, kiyoddhAra - 1945, AcArya pada 1972 pauSa vadI 15, AcArya nAma jinakRpAcandrasUri ke nAma se hI prasiddha hue, svargavAsa jinakIrtisUri kintu 1994 mAgha sudi 11 pAlitANA / ) sarga 2, zloka 86-87 ke anusAra kRpAcandrasUri saMvat 1952 meM bhI dhulevA tIrtha kI yAtrA ke lie padhAre the / saMvat 1980 meM isa kAvya ke tRtIya sarga zloka 184 se 188 taka meM varNana milatA hai ki : - zrIkAlikAtAnagarInivAsI sacchreSThi- campA''dikalAlamukhyaH / pyAresuyuk lAlamahebhyakA''deH, sukhena saMghaH samupAgato'tra ||184|| zrIsaMghapatyAgrahato mahIyAn, prabhAvaka zrIjinakIrtisUriH / saziSyakastena samaM cacAla, kartuM tadA kesariyAjiyAtrAm // 185 // (yugmam) saMghena sArdhaM samupAgato'tra, zrImatprabhuM kesariyAjinAtham; prekSiSTa bhaktyA'tulayA saziSyaH, saMstutya modaM hyadhikaM samApa // 186 // mAsadvayaM tatra suhetuto'sthAt, vidhAya bhUyiSThaparizramaM saH / sitAmbarIyA'khilajainasaMgha - svAmitvamatratya - sucaityake'sti // 187 // etacchilAlekhamalabdha tatra, yo guhya AsIduparisthitatvAt / tallekhamurvIpatirapyapazyat zrAddhA''dilokA api dadRzuzca // 188 // arthAt kalakattA nagara nivAsI zreSTha campAlAla pyArelAla saMgha sahita vahA~ Ae the| saMghapati ke atyAgraha se zrI jinakIrtisUri ( kRpAcandrasUri) apane ziSya maNDala ke sAtha kesariyAjI tIrtha kI yAtrA karane ke lie cle| saMgha ke sAtha kesariyAjI pahu~ce / ziSyoM se yukta AcArya atulanIya bhakti ke sAtha prabhu ke darzana kara, stuti kara pramudita hue| vahA~ vizeSa kAraNa se 2 mAha taka nivAsI kiyA / yaha tIrtha zvetAmbara akhila jaina saMgha kA hai aura isakA pramANa isa caitya ke bhItara hI hai / isalie usako DhUMDhane kA vizeSa prayatna kiyA, kintu vaha zilAlekha dRSTigocara nahIM huA / vizeSa wwww Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 parizrama pUrvaka zodha karane para vaha dIvAra para lagA hue dRSTigata huA / usa lekha ko mahArANA aura saMgha ne bhI dekhA / ( usa zilAlekha meM yaha spaSTa aMkita thA ki yaha tIrtha zvetAmbara jaina saMgha kA hI hai / ) 49 saMvat 1980 meM hI jinakRpAcandrasUri ne cAra stavanoM kI bhI racanA kI / eka stavana meM likhA hai :- gar3hadhulevA ke svAmI RSabhadeva ki utpatti kA varNana karate hue likhA hai ki yaha mUrti pahale laMkA meM virAjamAna thI aura rAvaNa niyamita rUpa se pUjA karatA thA / pazcAt yaha mUrti ujjaina meM sthApita huI aura zrIpAla nareza kI kuSTa vyAdhi ko dUra kiyA / usake pazcAt yaha mUrti vAgar3a deza ke bar3auda gA~va meM virAjamAna huI aura vahA~ se dhulevA AI / (ye cAroM stavana bRhadstavanAvalI meM prakAzita haiM / yaha pustaka saMvat 1984 meM prakAzita huI thI / ) mujhe yaha smaraNa meM AtA hai ki lagabhaga 40 - 45 varSa pUrva zrI agaracandrajI nAhaTA ne kesariyAjI tIrtha ke kucha lekha mere pAsa bheje the / unameM se adhikAMza mUrtiyoM ke lekha vijayagacchIya ( maladhAragaccha kA hI eka rUpa) zrIpUjyoM dvArA anekoM mUrtiyA~ pratiSThita thI jo isa mandira meM vidyamAna haiM / vijayagaccha kI do zAkhAe~ thI - eka bijauliyA koTA kI aura dusarI lakhanaU kI / bijauliyA zAkhA ke zrIpUjyoM kA Adhipatya mevAr3a deza meM thA, ataH isI paramparA ke zrIpUjyoM (zrIsumatisAgarasUri, zrIvinayasAgarasUri, zrI tilakasAgarasUri Adi jinakA sattAkAla 18 - 19vIM zatI hai) ne pratiSTAe~ karavAI thI / 1 jisa prakAra dakSiNa bhArata ke tailaMgAnAthakSetra meM kulapAka tIrtha mANikyadeva RSabhadeva haiM / isa kSetra ke AdivAsI janoM ke ye mANaka dAdA ke nAma se mazahUra hai / tailaMgavAsI kSetra ke AdivAsI inako mANakabAbA ke nAma se pahacAnate haiM / vArSika mele para ye AdivAsI pUrva saMdhyA para hI A jAte haiM bhaktibhAva pUrvaka mANakabAbA kI apane gItoM meM stavanA karate haiM, mAnatA mAnate haiM, darzana, vizrAma karate haiM aura vApisa cale jAte haiM / jisa prakAra atizaya kSetra mahAvIrajI mINA jAti ke ArAdhya deva Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 anusandhAna-41 haiM / mINAloga Dhoka dete hue jAte haiM, darzana karate haiM, utkaTa bhakti se unake guNagAna karate haiM, yahA~ taka kI mele ke divasa mINA jAti kA pramukha ke dvArA hI ratha kA saMcAlana karane para rathayAtrA nikalatI hai / usI prakAra kesariyAnAthajI bhI bhIloM ke kAlAbAbA haiM / ve bAbA ke darzana kara apane ko kRtArtha samajhate haiM, Dhoka dete hue Ate haiM, minnate mA~gate haiM, minnate pUrNa hone para punaH Dhoka dene Ate haiM, apane jIvana ke samasta kAryoM meM kAlAbAbA ko yAda karate haiM / kAlAbAbA hI unakA upAsya deva hai / inake AvAgamana, para, darzana para kisI prakAra kA pratibandha na to pUrva meM thA aura na Aja hai / Aja se 60-65 varSa pUrva mevAr3a deza aura goravAr3a pradeza meM jaba koI bhI Apasa meM milate the to abhivAdana ke taura para jaya kesariyAnAtha kI ina zabdoM se abhivAdana karate the| sArA rAjasthAna gujarAta mahArASTra Adi ke bhaktoM ke jhuNDa ke jhuNDa yahA~ yAtrArtha Ate the, kesara car3hAte the, vahA~ pratidina chaTAMga, sera hI nahIM apitu maNoM ke hisAba se kesara car3hAte the / isI kesara ke kAraNa bhagavAna AdinAtha bhI kesariyAnAtha ke nAma se prasiddha hue| isa prakAra hama anubhava karate haiM ki yaha tIrtha zvetAmbara jaina saMgha kA hai| kRpAcandrasUri caritra ke anusAra saMvat 1980 meM zvetAmbaratva sUcaka zilApaTTa bhI thA jisako mahArANA ne svayaM dekhA thaa| ata: rAjasthAna sarakAra se nivedana hai ki niyamAnusAra isakA adhikAra evaM vyavasthA zvetAmbara jaina samAja ko pradAna kara apane kAryakAla ko saphala banAveM / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 51 vihaMgAvalokana upA. bhuvanacandra anu0 39mAM pragaTa thayela 'munimAlA' nAmaka prAkRta kRti 'bharahesara0' sajjhAyanI zailImAM racAI che. 'bharahesara0' sajjAyanuM eka nAma 'RSimaNDala' paNa che. 'munimAlA' ane 'RSimaNDala' e be nAmonuM sAmya pragaTa che. gA. 19mAM ka(va?)cchallaM che tyAM evo sudhAro karavAnI AvazyakatA nathI. 'kacchulla' evaM eka nAradamuM nAma che ja. ahIM 'kaccha(cchu)lla' evo sudhAro karavo paDe. vividhabhASAmaya kRtionI eka paramparA jaina sAhityamAM sArI peThe vikasI hatI. AvI eka racanA A aMkamAM che : SaDbhASAmaya zrIRSabhaprabhustava. AmAM prAkRtabhASAno cAra zloko che te marahaTThI prAkRtamAM che. mAgadhI vagere bhASAo paNa prAkRta ja che. A stavamAM pAMca prAkRta bhASAo, apabhraMza, saMskRta tathA samasaMskRta - ema ATha bhASAono prayoga thayo che ema kahI zakAya. kartAnI vidvattA svayaMprakAzita che. TippaNa hovAthI arthabodha sugama thayo che. ___'tapAgaccha gurvAvalI svAdhyAya' aitihAsika sAmagrI lekhe upayogI racanA che. _ 'sattarabhedapUjA'no stabaka zrI zIlacandrasUri dvArA sampAdita thaI A aMkamAM chapAyo che. be TabArnu saMkalana kayuM che; paraMtu baMne bhinnakartRka che, to baMne bhinna ja pragaTa karavA joitA hatA, jethI banenI vizeSatA vadhu spaSTa samajI zakAta. mudrita pUjAmAM prArambhe vastu chanda apAyA che te anya svatantra kRtimAthI laIne tyAM mUkavAmAM AvyA haze. pUjAonA ante bolAtAM kAvyo ahIM apAyela pratinA pAThamAM nathI. tethI nizcita thAya che ke kAvyanI prathA arvAcIna che. prathA zaru thayA bAda koI vidvAna munivare A kAvyo anyatrathI (sambhavataH jaina 'kumArasambhava' jevA mahAkAvyamAMthI) laIne pUjAonA aMte joDyA che. prAcInatara kALamAM pUjAo geya gItikAone badale zloka/chandamAM varNavavAmAM AvatI. sattarabhedI pUjAnA 17 vastuchanda hoya evI anya racanAo paNa che. snAtramaha tathA 17 pUjAomAM prAkRta gAthAo, gAna paNa koI tabakke thatuM hatuM. prastuta pUjAmAM prAkRta gAthAo che, te e prAcIna praNAlikAno avazeSa che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 anusandhAna-41 mudrita pUjA ane prastuta vAcanAnA pAThomAM bhinnatAnI eka sUci sampAdake ApI che, ne carcA paNa karI che. A pUjAo sarva prathama mudrita thaI tyAre sampAdana-saMzodhananI praNAlI sthira thaI nahotI. bhASA ke artha na samajAya tyAre tenA sthAne bhaLatA zabdo lokamukhe ane lokajIbhe goThavAI jatA. kyAreka azuddha samajIne mudraNakartA potAnI samaja pramANe 'sudhArI' paNa nAkhatA. Ama tyAranA sampAdakonA hAthe thayeluM mizraNa-parimArjana pAchaLathI dRDha thaI gayu. dhIre dhIre e paramparAgata pATha ja sAco ane Adhunika saMzodhaka zodha/samIkSA karIne pATha nakkI kare te 'khoTo' ja mAnI levAna valaNa paNa rUDha thaI gayaM. saMzodhanaparimArjananI AvazyakatA vize AjanA jaino (zrAvako ane sAdhuvarga paNa) jAgRta nathI- e nirAzAjanaka chatAM sAcI paristhiti che. AvI geya kRtiomAM pAThanirNaya karavA mATe viSaya-bhASAnI jANakArI uparAMta rAga-dezI-DhALanI jANakArI paNa Avazyaka ane nirNAyaka bane gIta 5, ka-1mAM 'oranaku' ane 'ora devanakuM' evA be pATha maLyA che. kayo pATha grAhya bane e samajavA mATe rAganuM baMdhAraNa paNa sahAyaka thAya. sampAdaka AcAryazrI zAstrIya rAgonA viSayamAM jANakArI dharAve che, tethI e dizAmAM paNa vicArI zake. pU. 2, ka. 1nA havAmAM 'kuMkU' zabda vize eka paMkti che. teno bhAva evo samajAya che ke "kRSNavADI"ne badale ahIM kuMkuma zabda lIdho che. kRSNa vADI e kesaranuM bIjuM nAma hoI zake. TabAmAM 'khATI' chapAyuM che, paNa e kadAca vAcanabhUla hoya ne ahIM 'sITI' (sATe =mATe) zabda hoya evo vicAra Ave. 'kRSNo' che tyAM 'kahyo' hovAnuM kalpI zakAya. kSatipUrNa vAcananA kAraNe pAThamAM nirarthaka zabdo sarjAvA pAmyA che. 5.13, dU. 1-2nA TabAmAM 'rAjevA' chapAyuM che. zabdonA arthamAM eno 'rAjA jevA" evo artha paNa apAyo che. TabAno pATha jotAM bhrAnti kyAM thaI che te jaNAI Ave che. 'ratnamAM hIrA jevA' ema vAMcavAne badale "ratnamAMhI rAjevA" vAMcyuM che. 5.15, gIta, ka. 1nA TabAmAM 'e tInaiM eka...' e pramANe vAMcaq. morane (?) (5.1, gIta ka. 2)- ahIM praznArtha jevU kazuM nathI. moranI pUMjaNIthI pUMjavAnI vAta che. hIro (5.2, gIta, ka. i) nahIM, paNa 'haro'. 5.6, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 dU. 2 TabAmAM 'ravidhavala' che tyAM 'ravi'no koI sambandha besato nathI. sandarbha jotAM 'kuMda anai' macakuMda 2 vi' (bevi =baMne ) - Ama geDa besI jAya che. lipikAro yatheccha joDaNI, zailI vAparatA - e tathya paNa vAcana samaye lakSyamAM rahePS joie. _ 'bhAva pradIpa' saMskRta sAhityanA eka rasika prakAra-sabhAzRGgAra ke kAvyavinoda-nI sundara-sarasa kRti che. sampAdake kRti ane tenA kartA vize vivaraNa saMkalita karI ApyuM che. thoDAMka zuddhisthAno : zlo. azuddha zuddha 24 sindUrajo0 sindUrajo0 113 gRhaM prA0 gRhaprA0 prazasti zlo. 2 nAnapaMkajaH nAnanapaMkajaH anu0 40 mAM prakAzita 'caturviMzatijinastotrANi' nAmaka prAkRta bhASAnI kati covIza tIrthaMkaronA jIvanasambandhita 32 sthAnaka (muddA)no saMgraha karatI hovA chatAM pratibhAzAlI kavie varNanamAM vividhatA tathA hRdayormio paNa gUMthI lIdhI hovAthI AkhI racanA koraM varNana na banatAM rasALa banI che. eka ja prakAranI vigato kathanaprakAranA vaividhyanI madadathI kevI sa-rasa rIte prastuta karI zakAya enA namUnA A kRtimAM puSkaLa pramANamAM maLe che. racayitA vize ane racanAsamaya vize sampAdakoe carcA karI che. kRtimAM 32 sthAnakonuM varNana che. 'saptatizatasthAnakaprakaraNa' 170 sthAnakonuM varNana Ape che. prastuta racanA saptati0thI pUrvenI hoya evaM anumAna karI zakAya, paraMtu cokkasa nirNaya para AvavA mATe anya pramANonI jarUrata rahe. kRti prAyaH zuddha che. hastapratanA vAcanamAM keTaleka sthaLe 'u' tathA 'o'nA vAcanamAM bhUla thaI che : sto. 2, gA. 6 ane sto. 8, gA. 6mAM 'ajjAu' chapAyuM che tyAM 'ajjAo' pATha zuddha gaNAya. sto. 18, gA. 8mAM 'saMsArau vi nIhariu' e paMktimAM baMne unA sthAne o hovo joIe. jaina Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 anusandhAna-41 devanAgarI lipimA u ane o vacce najIvo pharka rAkhavAmAM Avato, ne dhyAnamAM na levAya to AvI bhUla thaI zake. sto. 6, gA. 3 : 'yativo' chapAyu che. ahIM 'ya nivo' evo pATha susaMgata thAya. na-ta nA vAcanamAM AvI garabaDa thatI hoya che. ti samajI lIdhA pachI 'yati' pATha manamAM bese e svAbhAvika che. Ama eka khoTo pATha bIjA goTALAnuM nimitta banI jAya. AvA prasaMge arthanI saMgati thAya che ke nahIM - e hovAthI kSati nivArI zakAya. sto 22, gA. 1 bhuo nahi paNa cuo. sto. 23, gA. 1 mAM mAtrA khUTe che. '. mohaM [jaNa-]maNuggahiuM 'evo pATha vicArI zakAya. sto. 23, gA. 2mAM 0vammANa che tyAM 0vAmANa vAMcaq joIe. 'sUktamAlA' kAvyarasikone prasanna karI de evI racanA che. vyavahArajJAna sAthe kAvyarasa AmAM mANavA maLe che. AdinAthastotra ane pArzvanAthastotra dvArA stuti-stava-stotranA bhaNDAramAM navo umero thAya che. racanAmAM prauDhatA che. keTalAMka stotro te te paramparA-gacchasamudAyamAM sArA evA samaya sudhI gavAtA rahyAM hoya ane pachI vismRtimAM dhakelAI jAya evaM banatuM hoya che. ___'AdinAthabAlalIlA' lAvaNI nathI paNa 'saloko' ke 'hAlaraDu' prakAranI racanA che. AvI racanAo, mAdhurya enA gAna samaye ja anubhavAtuM hoya che. Aje joke bhASA-jIvanazailInA antarane kAraNe e zakya na bane. samAjajIvananA abhyAsIne baso-traNaso varSa pUrvenA gujarAta pradezanA vastraalaMkAraphaLaphUla-nAstA-khAnapAna-mukhavAsa- bichAnAM jevI vastuonI eka samRddha sUci A kRtimAthI maLI rahe. ___rUpacandrakRta 'paMcakalyANakAni' digambara sampradAyAnusArI hovA chatAM zvetAM. munie tenI nakala UtArI che e tathya sAhityavizvamA sujJajanone vAr3AsImAr3A naDatA nathI evo saMdeza ApI jAya che. sampAdakazrIe noMdhamAM lakhyu che ke "troTaka ane harigIta e be chandomAM samagra kRti racAI che." ha.pra.mAM 'harigIta' evo ullekha thayo jaNAto nathI. AvI zRMkhalAbaddha racanAo ghaNI maLe che. emAM dareka kaDI troTaka-calatI athavA DhALa-ulAlo evA be bhAgamAM vaheMcAyelI hoya che. calatInuM baMdhAraNa harigIta jevU ja jaNAya che, paraMtu tenI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 gAnapaddhati alaga prakAranI hatI. A aMkamAM 'bhikSAvicAra - jaina tathA vaidika dRSTise" temaja "jaina aura vaidika paramparA meM vanaspativicAra" evA be saMzodhanalekho pragaTa thayA che. baMne lekha potAnA viSayatuM tulanAtmaka parIkSaNa-saMkalana kare che ane baMne paramparAonI vizeSatA sundara rIte spaSTa kare che. jaina derAsara nAnI khAkhara - 370435 kaccha, gujarAta - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - AvaraNa-chabI-paricaya khambhAta-stambhatIrthanA, kAlAntare masjIdamA rUpAntarita thayelA, eka jaina mandiranA alaGkaraNarUpa khaNDAvazeSa- A citra che. 12-13mA / zatakanuM zilpa hovAnuM anumAna thaI zake. A. zAlibhadrasUri pITha para beThA che, ane sAme beThelA pAMca sAdhuone vAcanA ApI rahyA che, tevU A zilpAMkana che. vAdI kumudacandra ane vAdI devasUri vacce thayela zAstrArthane AlekhatI citramaya kASThapaTTikA, A zilpane jotAM sahaja ja sAMbhare. khaNDita-truTita hAlatamAM sAMpaDelI A penala hAla prAyaH khambhAtanI Asa-komarsa kolejanA, kyAreka nirmANAdhIna evA myUjiyama mATe, tyAM saMgRhIta che; ghaNA bhAge to kolejanA paTAMgaNamAM kyAMka | rajhaLatI! tenA para vaMcAtA nAmAkSaro A pramANe che : 000caMdra / bhAvadeva / bha. harizcaMdra / bha. bahudeva / dhanadeva mhttr| vA0 zubhacandragaNi / zrIzAlibhadrasUriH / bha. abhaya 000 / / thArApadrIyagacchamAM A.zAlibhadrasUri 12mA zatakamAM thayA che. A , / temanI chabI haze ? ___- zI. | L - - - - - - - - - - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 mAhitI navAM prakAzano : 1. vinodacotrIsI : kartA harajI muni, saM. kAntibhAI bI. zAha, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada - amadAvAda tathA sau.ke. prANaguru jaina philo. enDa liTa. risarca senTara - muMbaI, I. 2005 saMvat 1624 mAM eka jaina muni dvArA racAela A kRti vinodAtmaka 34 padya-kathAonuM viSayavastu dharAve che. keTalIka kathAo to ApaNane eTalI badhI jANItI che ke anA vAMcanamAthI pasAra thatAM, A kathAo sarvakAlika ane vividhadezIya hovAnuM avazya lAgavAna. zAstrIya sampAdana keQ sugrathita-suvyavasthita ane lagabhaga udbhavanArA mahattvanA saghaLA praznonuM svayaMbhU samAdhAna Ape tevU hoya-hovU joIe, teno aMdAja A sampAdanane avalokavAthI cokkasa maLI rahe. prArambhamAM abhyAsapUrNa bhUmikA, pachI samIkSita kRti-vAcanA, kathAsaMkSepa ane chevaTe upayukta pariziSTo - A badhAMne lIdhe sampAdana abhyAsapUrNa ja nahi, paNa uttama abhyAsa karanArAo mATe mArgadarzaka bane tevU namUnedAra thayuM che. jayantabhAI koThArInI cIvaTa ane sughaDatAnI jhalaka A sampAdanamAM jaDe che. 2. saptabhaGgIprabhA (saptabhaGgayupaniSat ) - praNetA : AcArya zrIvijayanemisUri; saM. kIrtitrayI; pra. zrIjaina granthaprakAzana samiti, khambhAta; I. 2007, vi.saM. 2063 vIsamI sadInA prabhAvaka jainAcAryanI A racanA navyanyAyanI pragalbhazailImAM saptabhaGgInI vizada carcA karatI racanA che. saM. 2008mAM tenuM prakAzana thayelaM, je alabhya thavAthI navesarathI sampAdanapUrvaka A prakAzita karavAmAM Avela che. abhyAsIone upayogI grantha. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 3. Nani Rayan : The Mystery Unveiled : By Dr. Palin Vasa; Pub. K. S. Shri Hemachandracharya N.J.S. Smruti S. Shikshan Nidhi, Ahmedabad; 2007 57 kaccha 'nAnI rAyaNa' nAme kSetramAMthI upalabdha purAtAttvika mUlyavAn sAmagrInA AdhAre thayeluM mahattvapUrNa saMzodhana - adhyayana, A grantha dvArA pulIna vasAe ApyuM che. purAtattva ane itihAsanA kSetre bahumUlya prakAzana. 4. subhASitasaMgraha - samuccayaH saM. DaoN. nIlAMjanA zAha, pra. ka. sa. hemacandrAcArya na.ja.za. smR. saM. zikSaNanidhi, amadAvAda, I. 2007 khambhAtanA zAntinAtha tADapatra bhaNDAranI tADapatra prationA AdhAre sampAdita pAMca subhASitasaMgrahono samuccaya A pustakamAM thayo che. nAnA paNa majAnA saMgraho, grantharUpe prathamavAra susampAdita thaIne pragaTa thayA che. adhyetAo mATe mUlyavAn samuccaya. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 sAMkaLiyuM : 'anusandhAna' 27 thI 41 aMkornu sAdhvI dIptiprajJAzrI - cAruzIlAzrI 7 63 zI. kRti kartA sampAdaka anu.aMka pRSTha aMtarIka pArzvanAtha chanda vA. bhAvavijaya rasIlA kaDIA 29 64 ajJAtakartRka subhASitasaMcaya zI. 28 1 aSTalakSI : eka paricaya vinayasAgara 36 36 AdinAtha-vInatI pUjA anantahaMsa rasIlA kaDIA AdinAtha-vInatI pUjA surendrasUri(?) rasIlA kaDIA 29 58 AdinAtha-pArzvanAtha stotra vA. jJAnapramodagaNi vinayasAgara 40 33 AdinAtha bAlalIlA 40 39 AvaraNa-chabI-paricaya zI. 41 55 RSabhazataka paM. hemavijayagaNi munikalyANakIrti vi.29 1 kalpavyAkhyAnamAMDaNI muni devANaMda zI. gurusthApanAzataka zrIdhara vinayasAgara caturdaza pUrva pUjA maho. cAritranandI zI. 34 31 caturviMzatijinastotrANi A. devabhadrasUri vinayasAgara carcA (tathA noMdha) DaoN. hasu yAjJika (tathA zI.) 28 96 'cANAkya', eka dakSiNI kathAnaka citrakAvyAni ___ muni dharmakIrtivijaya 33 47 cotrIsa atizaya stavana kAnha muni paM. mahAbodhi vi. 34 49 cotrIza atizayavarNanagabhita kamalasAgara paM. mahAbodhi vi. 38 zrIsImandhara jinastavana jaya kesariyAnAthajI ma. vinayasAgara 41 45 jAtivivRtiH paM. guNavijaya zI. 34 23 (zrI)jinamahendrasUrijIko preSita paM. jayazekhara vinayasAgara prAkRta bhASAkA vijJaptipatra jinabhaktimaya vividha geya racanAo munikalyANakIrti vi.33 20 jinAnAM paMcakalyANakAni kavi rUpacandra zI. 40 44 (digambara0) zI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 ___# ### # jaina kathAsAhitya hasu yAjJika jaina aura vaidika paramparA Do. kaumudI baladoTA meM vanaspativicAra jaina Agama ane mAMsAhAra : aitihAsika carcA DhUMka noMdha : upadhAna-pratiSThA paJcAzaka viSe - 'kandhArAnvaya' viSe TraeNka noMdha - eka sAdhvI pratimA - bhuvanahitAcArya vinayasAgara DhUMka noMdha : bhadrezvaramA upalabdha be gurumUrtio zI. TraeNka noMdha : eka vilakSaNa dhAtupratimA TraMka noMdha : - niSkuLAnandakRta ziyaLanI nava vADanAM pado viSe - nezanala mizana phora menyuskripTa viSe thI. - mukhapRSTha citra viSe DhUMka noMdha : A aMkanA AvaraNacitra viSe tapAgacchagurvAvalI svAdhyAya muni vinayasundara u. bhuvanacandra - gurustuti u. bhuvanacandra - vijayahIrasUrigIta haMsarAja u. bhuvanacandra taraGgavatI kathA tathA pAdaliptasUriH jaina ke ajaina ? 34 43 tIrthamAlAstava A. municandrasUri zI. 36 1 dodhakabAvanI kaviM jazarAja sAdhvI dIptiprajJAzrI 34 53 dharmalAbhazAstra (granthaparicaya) u. meghavijayagaNi vinayasAgara 30 1 (zrI)navaphaNApArzvanAthastava (aSTabhASika) munikalyANakIrti vi. 37 10 navAM prakAzano 28102 navAM prakAzano 33 90 navAM prakAzano 39 98 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 anusandhAna-41 40 86 27 1 41 36 31 13 31 16 zI. 31 18 28 98 33 75 33 75 33 77 navAM prakAzano nATikAnukAri SaDbhASAmayaM maho. rUpacandra vinayasAgara patram nigodathI mokSa sudhI pro. padmanAbha esa. jainI (zrI)neminAthAdistotratraya vinayasAgara - ujjayantAlaGkAra nemijinastotra A. jinapatisUri - gautamagaNadharastavadvayam A. jinezvarasUri patracarcA patracarcA muni bhuvanacandra patracarcA vinayasAgara - pAThaka raghupati vinayasAgara - vAcaka labdhiratnagaNi kharataragacchake the vinayasAgara patracarcA : SaDbhASAbaddha candraprabhastava ke kartA jinaprabhasUri hai vinayasAgara patracarcA : vinayasAgara - jasarAja hI jinaharSagaNi hai vinayasAgara - u. cAritranandIkI guruparamparA evaM racanAeM vinayasAgara - kalyANacandragaNi vinayasAgara - sampAdakIya TippaNI : cintana vinayasAgara pannaratithi munIcandranAtha zI. paramayogIrAja AnandaghanajI mahArAja aSTasahasrI paDhAte the vinayasAgara parIhAryamImAMsA muninemivijaya-muniAnandasAgara zI. paJcakaparihANi tathA AlocanA vidhAna A. jayasiMhasUri zI. 'pramANasAra viSe praNamyapadasamAdhAnam u, sUracandra vinayasAgara (zrI)pArzvanAthastotradvayam zrIvallabhopAdhyAya vinayasAgara -pArzvanAthastotram vinayasAgara -timirIpurIzvarazrIpArzvanAthastotram vinayasAgara 34 55 28 54 28 54 28 56 28 62 28 65 29 23 36 29 41 12 37 1 27 67 zI. 28 29 28 31 28 33 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 pAdapUrtimayaM stotrapaJcakam amRta paTela - raghuvaMzapadadvayasamasyAnibaddhaM yugAdijinastavanaM tadavacUrizca muni ratnasiMha amRta paTela - raghuvaMzapadatrayasamasyAnibadhdhaM zrIvItarAga / __ stavanam muni ratnasiMha amRta paTela - bhaktAmarapAdapUrtimayaM ___ Adijinastotram mahIsamudragaNi amRta paTela - saMsAradAvA0 pAdapUrtimayaM mahAvIrastotram jJAnasAgarasUri amRta paTela - AnandAnamra0 pAdapUrtirUpa zrIzAntijinastavanam jJAnasAgarasUri amRta paTela - avacUri, raghuvaMzasamasyAstotrasyAdimasya amRta paTela - avacUri, (2) raghuvaMzasamasyAstotrasyAdvitIyasya amRta paTela 38 32 - bhaktAmarapAdapUrtistotraTippaNa amRta paTela 38 33 prAkRta-aMgrejI bRhad koSakA nirmANa DaoN. nalinI jozI 29 91 pro. jekobInA patrano uttara muni nemivijaya-muni AnandasAgara 41 22 bhavasthitistavana lakSmImUrti DaoN. kAntibhAI zAha 28 42 bhAvapradIpaH kavi hemaratna vinayasAgara 'bhuvanasundarIkathA'kI viziSTa / bAtoM kA saMkSipta avalokana 34 35 bhikSAvicAra : jaina tathA vaidika dRSTise DaoN. anItA botharA 40 mahopAdhyAya zrIyazovijayajInI be racanAo munidhurandharavijaya 33 1 - suvidhi-pArzvajinastava (apUrNa) 33 2 - zaGkezvara pArzvajinastuti mAnadattaAdi munikRta vividha stavana sajjhAyo sAdhvI samayaprajJAzrI 35 59 mAhitI : mAnavasarjita durghaTanAno bhoga banela eka vidyAtIrtha zI. 27 89 - Azvasta kare tevo vAstavika vRttAnta (pUravaNI) 27 93 mAhitI : bhANDArakara zodhasaMsthAna viSe zI. 28 99 mAhitI : navAM prakAzano 29 103 mAhitI 31 67 39 76 l hm bh sh m Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zI. 37 71 AL W 62 anusandhAna-41 mAhitI : smRtizeSa vidvajjano 32101 mAhitI : navAM prakAzano 35 83 - pustaka vimocana samAroha tathA saMgoSThi 35 85 mAhitI : navAM prakAzano mAhitI : eka spaSTatA mAhitI : bhAratIya yoga paramparA ke pariprekSyameM jaina yogaviSayaka tridivasIya antararASTrIya saMgoSThIkA pahalIbAra Ayojana mAhitI : navAM prakAzano munimAlA vA.sakalacandragaNi zI. mUrtipUjA pratipAdaka be laghu racanAo A. vijayodayasUri zI. - mUrtipUjAyuktibindu 31 2 - mUrtimantavyamImAMsA meghakumAragIta kavi pUnapAla rasIlA kaDiyA 27 meghadUtaprathamapadyasyA' bhinavatrayo'rthAH maho.samayasundara vinayasAgara 32 27 meghadUta-khaNDanA paM. mAnasAgara zI. 32 38 medapATadeza tIrthamAlA harikalaza yati vinayasAgara 36 38 rAgamAlA : zAntinAthastavana muni sahajavimala zI. 33 63 (zrI)lAbhAnanda (Anandaghana) jI kRta bAra bhAvanA Anandaghana zI. 35 15 lAbhodayarAsa (vAcanA bIjI) paM. dayAkuzala zI. liGgaprAbhRta, zIlaprAbhRta, bArasa aNuvekkhA aura pravacanasArakI bhASA ke katipaya muddoM kA tulanAtmaka abhyAsa DaoN. zobhanA zAha 28 36 vardhamAnAkSarA caturvizatijinastutiH lakSmIkallolagaNi vinayasAgara 34 1 vasudeva cupaI harSakula rasIlA kaDIA 28 51 vAcaka pramodacandrabhAsa karamasIha vinayasAgara 30 1 vAsupUjyajinapuNyaprakAzastavana vA. sakalacandra DaoN. zobhanA zAha 30 15 27 27 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ October-2007 vijJaptipatrI (mahAdaNDakAkhyA) maho. samayasundara vinayasAgara vividha bhAsa racanAo munIcandranAtha / 'vizeSAvazyaka bhASya'no svAdhyAya karatAM sUjhela sudhArAnI noMdha 35 5 35 23 # E 30 72 31 102 34 49 36 50 27 79 27 28 95 29 99 30 66 32 109 vizeSAvazyaka bhASyanuM zuddhipatraka (3) vizeSAvazyaka bhASya, zuddhipatraka (4) vihaMgAvalokana (24) vihaMgAvalokana (25) vihaMgAvalokana vihaMgAvalokana (27) vihaMgAvalokana (28) vihaMgAvalokana (29) vihaMgAvalokana (30) vihaMgAvalokana (31-32) vihaMgAvalokana (33) vihaMgAvalokana (34) vihaMgAvalokana (35-36) vihaMgAvalokana (37) vihaMgAvalokana vihaMgAvalokana (39-40) vItarAga-vinati (ajJAtakartRka) zrAvikANAM caturviMzatinamaskAra zrAvikAdvayavratagrahaNavidhi - 'bUTaDi' zrAvikAvratagrahaNavidhi - 'lakhamasiri' zrAvikAvratagrahaNavidhi zrImad bhagavadgItAke 'vizvarUpadarzana' kA jaina dArzanika dRSTise mUlyAMkana zuddhivRddhi (zrI)zreyAMsajinastavana vizeSasAgara sattarabhedI pUjA-stabakaH avalokana muni bhuvanacandra muni bhuvanacandra muni bhuvanacandra muni bhuvanacandra muni bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra upA. bhuvanacandra rasIlA kaDiyA 33 85 39 94 36 14 36 15 36 19 DaoN. nalinI jozI 37 49 35 87 upA. bhuvanacandra 38 34 zI. 39 24 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-41 zI. sattarabhedI pUjA-stabaka: vA.sakalacandragaNi sAdhvI dIptiprajJAzrI 39 39 saptasandhAnakAvyaH saMkSipta paricaya maho.meghavijayagaNi vinayasAgara samayano takAjo : sAmpradAyika udAratA zI. (zrI) saMghayAtrAnAM DhALiyAM zrAvaka devacaMda zI. (zrI) sambhavanAtha kalaza jJAnamahodaya(?) rasIlA kaDiyA saMzodhana viruddha kaTTaratA : gherI cintAno viSaya sAMkaLiyuM : 'anusandhAna' 19 thI 26 aMkonuM sAdhvI cAruzIlAzrI 27 95 sAMkaLiyuM : 'anusandhAna' 27 thI 41 aMkornu sAdhvI cAruzIlAzrI 41 58 (zrI)siddhacakrayantroddhAravidhivyAkhyA A. candrakIrtisUri zI. sugaNabattIzI pAThaka rughapati sAdhvI samayaprajJAzrI 32 18 sudhAro 28 94 subhaTa svAdhyAya upA. bhuvanacandra 41 32 sUktamAlA A. narendraprabhasUri amRta paTela 40 21 sUktidvAtriMzikA sAraMgamuni amRta paTela 37 20 sUtakacopAI puNyasAgarasUri munikalyANakIti vi.32 23 sevAlekhaH maho. meghavijayagaNizI . 33 28 syAdvAdakalikA rAjazekharasUri zI. SaDbhASAmaya zrIRSabhaprabhustava (sAvacUrNi) munikalyANakIrti vi. 39 9 SaDbhASAmaya zrIRSabhaprabhustava ke kartA zrIjinaprabhasUri hai vinayasAgara 40 83 hayATAkhATakAvya-saTIka munikalyANakIrti vi.37 16 harmana jekobInA lekhano javAba paM. gambhIravijayagaNi zI. __ 41 1 harmana jekobIno patra pro. haramana jekobI zI. 41 20 41 24 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________