Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasutta, 429 ) anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri 23 kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2003
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU ( ThANaMgasutta, 529 ) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA 23 saMpAdaka vijayazIlacandrasUri zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda eprila - 2003
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna 23 Adya saMpAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri saMparka: C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna : (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmaMdira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya : Rs. 50-00 mudraka : kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phona : 079-7494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana eka agatyanuM karavAyogya kAma dAyakAo agAu ApaNe tyAM saMzodhanane kendramA rAkhIne thoDAMka sarasa sAmayiko prakAzita thatAM, jemAM 'jaina sAhiyasaMzodhaka', 'purAtattva', 'jaina satyaprakAza' ityAdino samAveza thAya che. A nAmo gaNAvatI veLAe mArA manamAM eka spaSTa samAnatA cha : gujarAtamAMthI nIkaLatAM zodha-sAmayiko. bAkI to asaMkhya jarnalsa ane sAmayikonAM nAmo lakhavAnAM thAya. uparokta sAmayiko keTaloka vakhata cAlyAM pachI, svAbhAvika paNe ja, baMdha paDelAM. paraMtu, tenA samagra aMkono saMcaya, Aje javalleja koI vidyAsaMsthAmAM sacavAelo jovA maLe. jyAM che, tyAM paNa, ghasAro, jarjaratA ityAdi kAraNe te saMcaya, kAlAntare, truTita-khaNDita thavAnI saMbhAvanA pUratI gaNAya ja. A sAmayika-sAmagrI, kALadevatArnu bhakSya banI bese te pUrve, teno punaruddhAra thAya te khUba jarUrI gaNAya. A mATe te sAmayikomA prakAzita vividha sAmagrIonA sarasa cayanagrantha-saMpuTo prakAzita karavA joIe. alabatta, A kAma khUba samaya ane dhanavyaya mAgI letuM kArya gaNAya tema che, parantu te banne vAnAM saMpaDAvI zake teTalI kSamatA to ApaNe tyAM che ja. savAla mAtra rucino tathA dRSTino che. AzA sevIe ke AvI ruci koIkane jAge ane kALagrasta banatI jatI atimUlyavAna, durlabha sAmagrIne punarjIvana bakSe.. - zI. dhavAnI mAna bhakSya banAmA praka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 1. upAdhyAya zrIsakalacandragaNiviracitaH saM. vijayazIlacandrasUri 1 zrutAsvAdaH 2. cAra jinastutio saM. muni dhurandharavijaya 18 3. nAnA-chandomaya-zrIneminAthastavana saM. muni vimalakIrtivijaya 24 4. zrIravisAgaragaNikRtA kumArasambhavAdi mahAkAvyacatuSkarItyA stotracatuSTayI saM. vijayazIlacandrasUri 30 5. cyAra dhyAna vicAra leza saM. Do. mAlatI ke. zAha 47 6. baladevamuninI sajjhAya saM. Do. rasIlA kaDiyA 57 7. koThArIpoLanA cintAmaNi pArzvanAthanuM stavana saM. Do. rasIlA kaDiyA 60 8. ratanagururAsa saM. Do. rasIlA kaDiyA 9. strItIrthaMkara mallinAthanI pratimAo vijayazIlacandrasUri 10. anusandhAna-21 vihaMgAvalokana muni bhuvanacandra 11. anusandhAna-22nuM vihaMgAvalokana muni bhuvanacandra 12. svAdhyAyaH zrIrAjazekharasUrikRta prabandhakoza gata keTalIka noMdhapAtra vAto vijayazIlacandrasUri 13. mAhitI : navAM prakAzano
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya zrIsakalacandragaNiviracitaH zrutAsvAdaH saM. vijayazIlacandrasUri paMdaramA-soLamA zatakanA eka samartha jJAnI, granthakAra, cAritraguNasaMpanna sAdhupuruSa eTale zrIsakalacandra vAcaka, pratiSThAkalpa, saMgItazAstrAnusArI sattarabhedI pUjA, tathA anya vividha pragaTa-apragaTa racanAonA praNetA tarIke jANItA A jaina munivaranI eka sarasa prAkRtabaddha padyaracanA atre ApI che. teonA viSe pAvalI ityAdimAM varNana maLe che te pramANe teo atyanta zAntamUrti, samatArasa parAyaNa, AtmAnubhavarasika, antarmukha sAdhujana hatA. gacchanAyako paNa temanuM bahumAna karatA ane temanA mata-abhiprAyane mahattva ApatA. temanI eka AtmabodhakAraka racanA che 'zrutAsvAda', jene teoe ja prathama gAthAmAM 'suyassAya' tarIke oLakhAvI che. 164 prAkRta padyo dharAvatI A racanAmA 40 dvAra che. 2-11 gAthAomAM A dvAronAM nAmo ApIne pachI kramazaH te dareka dvAra vize kartAe ja vizadIkaraNa ApyuM che. kartAno A racavA pAchaLano Azaya eka ja che : niyaappasikkhaM - potAnA AtmAne zikSA ApavAno. temaNe A 40 dvArone, 11mI gAthAmAM, zivagRhanAM sopAno tarIke varNavIne te para kame kame ArohaNa karanAra AtmA mokSapada prApta kare che tema jaNAvyuM che. 'zrutAsvAda'mAM kartAe vasantatilakA, bhujaGgaprayAta, upajAti sahita vividha chandono prayoga khUba sahajatAthI ko che. bhASA atyanta sarala-prAMjala, ane nirUpaNa eTaluM to hRdayasparzI-coTadAra che ke eka bAju to koI mahAna zAstragranthanA vAcanano anubhava thAya to bIjI bAju eka rasALa ane sazakta kalama satata anubhavAyA kare. AvI samartha kalama javalle ja jovA maLe. samagra racanAmAM mAtra eka gAthA (kra. 109) pUrvatana zAstragranthamAthI avatArelA uddharaNarUpa che, to padya kra. 43, 92-94, 101, A pAMca padyo apabhraMzamAM jaNAya che. kra. 48 mAMno 'bhego' zabdano prayoga, Aje ApaNI bolImAMnA 'bhegA' e zabdanuM smaraNa karAve che. ahIM paNa e te ja arthamAM prayojAyo che, te jotAM A zabda 'dezya prAkRta' mULano hovo joIe. padyomAM
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrA anusaMdhAna-23 prAsa meLavavAnI paddhatimAM kartAnA cittanI prasanna sthiti pratibimbita thatI lAge che. kartAe 163mA padyamAM potAno, ane 162mA padyamAM potAnA gurudeva 'vijayadANa' (vijayadAnasUri)no ullekha karyo che. 164mA padyamAM AvatuM 'sahajakusalasikkhaM' pada dviarthI hovAnuM anumAna thAya che, ane te jo yathArtha hoya to, 'sahajakuzala' nAmanA muninuM nAma (te nAmanA munine zikSArUpa) temAM guMthAyuM hovAnuM lAge che. racanA Atmabodha-arthe thaI hoI 'AyA suhI' ane 'AyA duhI' evA zabdaguccha vAraMvAra AvatA jovA maLe che. zrIsakalacandrajInI anya AvI racanAo hajI hastapratirUpe upalabdha che ja. temanI 'zrutazikSA' ke 'dharmazikSA' nAma dharAvatI eka mahAkAya racanAnI pothI para, varSo pahelAM koI muni kAma karI rahyA hovAnuM jANyuM hatuM. adyAvadhi tevaM koI sampAdana pragaTa thayuM hovAnuM jANavAmAM nathI AvyuM. 'zrutAsvAda'nI eka hastaprati, ujjainanA zrIcandrasAgarasUrijJAnabhaNDAramAM che. tenI jeroksa nakala muni zrIdhurandharavijayajI dvArA mane maLI che. 6 pAnAMnI A pratimAM 'zrutAsvAda' ane te pachI zrIvinayavijayagaNikRta 'saptanayagarbhita zrImanmahAvIrapAragatastotra' (nayarNikA), ema be kRtio zuddha prAya ane sundara akSare ullekhI che. prAnta bhAge "zrIrAjanagaramadhye saM. 1763 varSe likhitaM" ema noMdha che. hAMsiyAmAM dareka pAne "zrutAsvAdaH" ema lakhelu che, tenA AdhAre atre paNa te ja nAme saMpAdana ApavAmAM Avela che. 1 thI 40 dvAronA aMko meM umeryA che. ane tenA AdhAre dareka dvAranA ante, jyAM dvArakramAMkanI garabaDa jaNAI che, tyAM te ( ) mAM sudhArela che. namaH zrIgautamagaNabhRte // siddhatthasuyaM siddhaM buddhaM namiUNa vIramarahaMtaM / demi niyaappasikkhaM vivihasuyassAyasuhajaNayaM // 1 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 appasarUvapariNNA 'suyadharagurusevaNA ya suyasavaNaM / sammattasuddhikaraNaM micchattAvattapariharaNaM // 2 // "puvvakayapuNNasaraNaM "guNadharaNaM savvajaMtusuhakaraNaM / 'paramappajhANajaNaNaM jagajaMtuvicittayAsaraNaM // 3 // "dullahapayANusaraNaM "suyapaDhaNaM sattumittasamagaNaNaM / viNaryavivegAyaraNaM veovaccassa karaNaM ca // 4 // dhammovaggahadANaM 12pabhAvaNaM dhammaperaNaM ceva / saMveyaNanivveyaNa - baMbhavvayadharaNamaNudiyahaM // 5 // 16maggaNaThANaviciMtaNa titthayarattassa ThANaciMtaNayaM / 1 kohakuDaMbaviDaMbaNa 18pariggahAraMbhavajjaNayaM // 6 // paDhamaM 19aNiccaciMtaNa - 20masaraNayaM 21egayA ya 22saMsaraNaM / 23annattaM 24asuittaM 25AsavadArANa saMvaraNaM // 7 // 2 nijjaraNa "jagasarUvaM 29dulahA bohI ya dhamma sAmaggI / suhabhAvaNA u annA na bhAviyA jehi te'dhannA // 8 // 31jiNanamaNaM 32jiNabhattI jiNaguNathuNaNaM ca titthavaMdaNayaM / 32jiNaharaceiyaThavaNaM susattakhittesu dhaNavavaNaM // 9 // 35caraNaM 35tavovahANaM 36parovagaraNaM ca 37visayavisavamaNaM / 28arihAsAyaNavajjaNa 39jhANasarUvaM ca 4degsuhabhAvo // 10 // sivagihamiha sovANaM bhavvamuNINaM ca jaMtugovANaM / jo Aruhai kameNaM lahai payaM so tiso(vimo)hANaM // 11 // iti dvArANi // appANamappasukayaM muNiuM visanno, jo itthamappapaDibohaNasaMnisanno / AyA sa hoi suhagoppasarUvasanno, nAyaM ca dhammaruitArayacaMdasanno // 12 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyA na vippo na yamettha suddo, mAyaMgakIDo na suro na veso / ego sayA davvaguNeNa suddho, kao kumitteNa vicittaveo // 13 // tumaM sayA ciMtasu suddhatattaM savvesu bhUesa tahA samattaM / nANovaogesu dharesu cittaM, saMjogarUvesu a nimmamattaM ||14|| muttuM samaTTaM niyapUyaNaTTaM, daMsesi mAyAkiriyANa kaTTaM / laggo tumaM jaM jaNaraMjaNatthaM, nAyaM tao te muNi ! paMDiyattaM // 15 // kohaM ko sayaNaTTo, jeNAhaM no samaTThamupaviTTho / vaccasi kiM guNabhaTTho puNo puNo jIva ! bhavaghaTTo ||16|| anusaMdhAna - 23 kiM tujjha maI naTThA jeNa tumaM kuNasi abuhajaNaciTThA / kiMca tae na hu diTThA je je jagA pattaharikaMThA (?) // 17 // dUsamasamayA duTThA mama suhajogA ya tattha na paviTThA / jara tuha sugaI iTThA niyaciMtA tattha subaliTThA // 18 // appasarUvapaviTThA je siTTA te muNINa sugariTThA / tesi gaI mailaTThA jeNeyA savvaduharuTThA // 19 // puNe te tu puTThA tANuvariM sivavahU a saMtuTThA / naTThA tANa kiliTThA je niyasuhakammamaijuTThA // 20 // ( dvAraM 1) // na bhAvio jehiM susAhusaMgo kahaM bhave tANa kuNANabhaMgo / aNNANabhaMgo muNiyAturaMgo tao bhave siddhavahUhiM saMgo // 21 // kajjalaM cakkhusaMgeNa, mAlAsaMgeNa suttayaM / tahA sajjaNasaMgeNa, savvavatthUNa goravaM // 22 // gIyatthasAhujaNapAyamuvAsamANo, siddhaMtatattavarasatthasuhaMbupANo / AyA suhI bhavaI tANi ya saddahANo, nAyaM paesi - NivaI suraloyaThANo ||23|| (dvAraM 2 ) //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 5 sammattasuddhisuravallisuladdhidhanno, AyA suhI jaha ya vikkama-vajjakaNNo / micchattamohapisughAyapavaDDamANo, AyA duhI jaha tivikkamagAbhihANo // 24 // dANaM tavovahANaM dhammANuTThANa nANa jhANaM ca / posaha-paDimAThANaM viNu sammattaM tamaNNANaM // 25 // mUlaM savvasuhANaM savvaguNANaM nihANa sivajANaM / pAviyasaggavimANaM, sammattaM dharasu aniyANaM // 26 // (dvAraM 3) || kAraNarahiyaM kajjaM na hoi iya jANiUNa re jIva / dhammo savvasuhANaM bIyamabIe kahaM ramasi ? // 27|| jo puvvajammakayarammasudhammakammo, AyA bhave dhaNasamiddhakumArasammo / saMgAmasUranivabohaNavuttadhammo, so hoi suttasuraloyasuhANa mammo // 28 // (dvAraM 4) // guNao samasuhabhuttI savvapayatthANa hoi paDivattI / guNa[o] loe kittI, kAyavvA teNa guNasittI // 29 // jaha uvasamarasa khaMtI guNaseNaNivassa savvaguNamittI / maNavayaNakAyaguttI, kAyavvA teNa guNavittI // 30 // AyA suhI ayalajaMtusuhappayANo, sIho jahA amaraguttacarittanANo / AyA suhI bhavai vA paramappajhANo, diTuMtao amaraguttamurNidajhANo // 31 // (dvAraM 5) // jogI jae sakahamittha na jo sajogaM, saMjoiUNa jagajaMtuvicittarUvaM / citte viyArayai suttaviyArapuNNo, soUNa jo sihikumArasamaM na bhinno // 32 // davveNa khitteNa ya kAlaeNaM, bhAveNa egidiyapaMcayANaM / tahA sarUvaM vigaliMdiyANaM kAruNNao passa viDaMbaNaM ca // 33 // tirikkhapaMciMdiyamANusANaM, tahA sarUvaM ca vicittayAo / devANa vA passa vicittarUvaM, sajjhAyakAruNNagao sujIva ! // 34 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-23 kevi kAmatthamuvviggA kevi dhammatthamujjayA / AgaMtUNa guruM kevi vaMdaMti ya thuNaMti ya // 35 // saNaMkumAriMdasamA ya kevi, surA ya saMghassa suhAikammA / abhavvayA kevi ya saMgamuvva, bahuM jiNiMdassa va diti pIDaM // 36 // paDiNIo nAyaputtassa gosAlosuttabhAsao / tassAvi bhattayA devA kuMDakoliyavAragA // 37|| sohamma-camariMdA vi kevi logANa dukkhayA / aho ! devANa kiM nUNa-maho ! devavicittayA // 38 // AsADhAyariyagurU puci jIvAidhammaphalasaMko / paDibohio sureNaM pacchA niyasIsarUveNaM // 39 // suNiya sattavicittasarUvayaM, vijayasiMhamurNidasubhAsiaM / sihikumAramuNivva sumANasaM vahai jo sa muNI muNipuMgavo // 40 // (dvAraM 6) // jaM jaM jIvANa dullaM , nAyaputteNa bhAsiyaM / bhAviUNa maNe taM taM kuNasuppaM puNNavAsiyaM // 41 // jahA matto na yANAi bahusiTuM aNusAsiyaM / tahA mUDho na yANAi appANaM hiripAsiyaM // 42 / / maNuyatta-sukhitta-pavittagutta, gurutattajiNutta susutta gatta / apamatta sughatta sucitta vitta, vara satta joga dulaho susatta // 43|| jaha amaraguttasAhU guruppaoseNa dullahaM bohiM / / patto karei taM taha dharaNakumArassa taM muNaha // 44 / / (dvAraM 7) // sajjhAyajhANasuyanANamahijjhamANo, AyA suhI a javarAyarisivva mANo / AyA suhI ya samayArasasuddhapANo, meyajjao dhaNamuNI ya jahA samANo // 45 // (dvAraM 7(8) //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 viNao jiNao bi(vi?)Nao, guNao viNao ya savvasuhajaNao / viNao jaNao dhaNao, viNao jIvANa mUlaNao // 46 // sirivIravayaNapAlo, jaha jAo sayalajIvagovAlo / viNaeNa puSphasAlo taha jIvo hoi guNasAlo // 47 // (dvAraM 8(9) // virAyae savvapae vivego, citte Thio jassa sa egachego / jahiM Nare so Na ya hoi ego, gaNijjae so vibuhehi bhego // 48 // kalAkoDinANaM guhAgabbhajhANaM, supattAidANaM sutitthAijANaM / / sudhammANa logANa kammANa ThANaM, vivegaM viNA savvamevApahANaM // 49 // sabhAThANa-vakkhANa-vinnANagANaM, samaTThANa'NuTThANayANaM vihANaM / jaNANaM nivANaM ca sevANujANaM, vivegaM viNA savvamevApahANaM // 50 // dhammakammAikajjesu vivegI jo visesao / so jIvo jayarAyavva lahe saggasuhANi ya // 51 // (dvAraM 9(10) // jassAyaro savvasuhetthi niccaM aho aho ! nijjaraNAi kiccaM / so pupphacUleva tiloyabhiccaM ka(ku)jjA hu veyAvaDiyaM sasaccaM // 52 // dhammovaggahadANaM supattadANaM pavaDDasamanANaM / saMciyatavovahANaM suranarasuhasiddhisuniyANaM // 53 // jo sAlibhadda-dhaNasatthavahovamANo, jo caMdaNA-sabararAyakayANujANo / egaMtanijjarapayaM va pasevamANo, AyA suhI jiNamuNiMdasupattadANo // 54 // (dvAraM 10(11)) // AyA suhI pavayaNassa pabhAvaNAo, NAyaM jahA vayarasAmipabhAvaNAo / AyA na bujjhai viNA paraperaNAo, gaMdhavvadattakumaro ya mae sa nAo // 55 // (dvAraM 11(12)) // aTuMgajoganivaINamabhaMgaduggaM, veraggameva bhaya jIva maNe samaggaM / uggovasaggagayaviggahatikkhakhaggaM, jaM nAbhivaMsanivakutthabhacittalaggaM // 56 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-23 veraggaM muNivaggaM kuNai mahagdhaM ca dhammaruijuggaM / veraggaM jiNamaggaM veraggaM cevamiha saggaM // 57 // veragge dohaggaM sohaggaM vA karei kimuviggaM / ahavA vi aNArugge saNaMkumArassa kiM bhaggaM ? ||58 / / veraggeNussaggaM gayasukumAlo cilAiputto ya / taha ya sukosalasumuNI kuNai susANe vi ussaggaM // 59|| suravaisuhasaMsaggaM veraggA sAlibhaddasohaggaM / veraggamadohaggaM tamhA bhaya jIva ! veraggaM // 6 // saMveyabhAvajaNaNIhiM kahAhiM bhinno, jo hoi vA maraNajammaduhehiM khinno / moho sujAtapamuhuvva ya teNa chinno, kiM soggaseNakumaravva bhavaM na tinno ? // 61 / / (dvAraM 12(13) // nivveyasAyarataraMgasaehiM puno mANAvamANariumittasamANasanno / jo vA bhave sudamayaMtamuNivva dhanno, appA hu kiM sivapae na ya teNa dinno // 62 // (dvAraM 13(14) // aho ! NAyaputteNimaM baMbhaceraM sayA vaNNiyaM vA vayANaM ca theraM / jao novasaggA na rogA na veraM, bahUNaM surehi kayaM pADiheraM // 63 / / baMbhavvayakayasoho pAvai kittiM jasaM ca jiyaloe / devANa vi namaNijjo suhagaibhAgI ca paraloe // 64|| gihatthA vi susIlA je huMti te savvasiddhigA / . saNaMkumArabhUvuvva pAlagovAlayA jahA // 65 / / dhanno susIlaguNadaMsaNadIhadaMsI, siTThI sudaMsaNa sudaMsarayAvayaMsI / baMbhavvayAmayasarovararAyahaMsI, jA nammayA va ramaNI kamalAvayaMsI // 66 // (dvAraM 14(15)) //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 paNa thAvara suhumiyarA vigaliMdiya nArayA ya jalathalayA / urapari bhuyaparisappA khayarA ya samucchimA ee // 67 // gabbhaya jala thala khayarA maNuA saMmucchimA ya gabbhabhavA / devA iya paNavIsaM ciMtasu dAresu dehAi // 68 // sarIrogAhaNasaMghayaNa-saMThANa kasAya tahaya sannAo / lesidiya samughAyA sannI vee ya pajjattI // 69 // diTThI daMsaNanANe joguvaoge tahA kimAhAre / uvavAya ThiI samughAya-cayaNaM gai AgaI ceva // 70 // AyA suhI ya iya maggaNaThANanANo, AyA suhI ya jiNadavvamabhuMjamANo / AyA suhI bhavai phAsiyavIsaThANo, akkhANayaM jaha ya sAgaragAbhihANo // 71 // (dvAraM 15(16)) // AyA duhI bhavai kohaNamANamAo, AyA duhI ya bahulohasamuddapAo / sacchaMdayA gurukulAimasevamANo diTuMtao jaha kasAyakuDaMbaThANo // 72 / / pariggaho kiM na ya dhammamaggaho, niggaMthadhammassa pariggaha duppaho / pariggaho atthi jaNANa niggaho, aNAio viggahalaggakuggaho // 73 // pANANa bhUyAi ya pANasaMgaho, pariggaho koNiya-ceDa-viggaho / aho ! duhoho ya sayA pariggaho, asaMgaho teNa samaggaviggaho // 74|| muttAraMbhapariggahasaMgo jIvo visuddhaveraggaM / aMgovaMgasuraMgo lahai muNI savvasuhajuggaM // 5 // nissaMgayAsuranaIsutaraMgaraMgo, jogI vihaMgapavaruvva suhI suliMgo / iMdatthuo vva namirAyarisivvaM'saMgo, AmaMtio vi hariNA vivihaM abhaMgo // 76 / / (dvAraM 18) subhAviyA bArasa bhAvaNatthA, jehiM sayA te u narA kayatthA / jogA sagA tehiM kayA pasatthA, naTThA gayA tesi a appasatthA // 77 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-23 aNiccaM narattaM aNiccaM surattaM, aNiccaM pahuttaM aNicvaM suhittaM / . aNiccaM dhaNaM juvvaNaM vA kuDaMbaM, aNiccaM ca kAmANa sevAviDaMbaM // 78|| asAsayA kiM na suyA hu bhogA ? kiM no khayA kassa dhaNAijogA ? | diTThA na kiM kassa taNummi rogA? jaM nibbhayA ciTThaha muddhalogA ! // 79 / / asAsayA kammajuyA payatthA, kiM te kayA tANa kae aNatthA / dAUNa soyaM tuha te paNaTThA, taNummi kammANa bharA paviThThA // 80 // bhuttA na kiM katthavi kAmabhogA dhaNAijogA na hu kiM sasogA / diTThA na kiM kassa gihe viogA jaM nibbhayA ciTThaha muddhaloyA // 81 // (dvAraM 16(17)) // rUvaM balaM juvvaNariddhirajjaM, Arugga sohagga pahuttaNaM ca / jaM jaM maNunnaM tamaNiccayaM ca, NaccA balI suddhavayaM ca kujjA // 82 // (dvAraM 17(19) // hayagayarahalakkhehi vi rayaNanihANehiM bhavau saha dharaNaM / bala-kesava-cakkINaM tahavi na jamaharaNao saraNaM // 83 / / jo tihuyaNasaMharaNaM kuNai harI tassa'ho puNo maraNaM / iya nAUNa asaraNaM vasudatto giNhae caraNaM // 84 // lohAidhammadharaNaM bhavau tahA vivihadevatAsaraNaM / bahuvihamosahakaraNaM tahavi hu maraNe na ko saraNaM // 85 / / giNhai jamo niyaraNaM kuNai kuDaMbaM gihAu nIharaNaM / suraasuraharinarANaM jayA tayA natthi ko saraNaM // 86 / / (dAraM 18(20) / / AyA sayA vaccai jIva ego jAo mao jatthavi tattha ego / sayaMkaDaM bhuMjai esa ego ciccA ya savvaM duhamei ego // 87 // jIva ! tuma jai ego kuNasi mamattaM tu tujjha avivego / jo hoi iha cchego egatte tassa suvivego // 88 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 no rajjaM no rAyA no mAtA no piyA ya tujjha dhaNaM / no mittA no puttA na kalattaM neva bhavaNaM ca // 89 // nakulaM na balaM na dalaM na ya logo pariyaNo ya puDhavitalaM / jaha mahurAyA ego savvaM muttuM gao narayaM // 90|| ( dAraM 19 (21))4/ caugaicavalAvatte duhavaDavAnalapavaMcasaMtatte / niccavarAyA jIvA bhamaMti bhavasAyare bhIme // 91 // 11 khiNu dijjai bhavataMDavaviogu, jahiM dIsai bahu naccaNapaogu / igagehe vilavai ruyai loga, kiha dIsai varavIvAhajogu // 92 // aNaciMtiya katthavi paDai sogu iga hasiya hasiya bhuMjai subhogu / kassai taNu giues viviharogu, iga vilavai mama hA piuviogu ||13|| aNuhavai duhaM tirinirayalogu, maNuo ega pahu iga Abhio / devANa vi hariNo taha niogu, iga chullai natthi hu avaralogu // 94 // ( dAraM 20 (22)) | saceyaNAceyaNayA pasaMtthA samAgayA je taNubhogabhAvaM / savvevi te appasarUvao vA, vilakkhaNA tehiM tumaM pi anno // 95 // annaM sabhajjarajjaM rAyA mAyA piyA va anno ya / kulabala bhUtalamantraM dhammaM muttUNa samamannaM // 97 // jIvo payatthanANI suddho nicco jaDAidhaNavatthU / savvaM hiccA vaccai iya annataM dhaNo muNai ||18|| ( dAraM 21 (22)) / nisaggeNa [ gAyaM ? ]sayA pUigaMdhaM sirAcammahaDuMtajAleNa baddhaM / agAsuiccAyaduvvAyapuNNaM sarIraM kimIkIDakoDippaNiM // 99 // jehiM pamuttUNa ya iMdiyatthe dinnaM sarIraM sivasAhatthe / imasta dehassa buhehiM tehiM kayaMbavippuvva phalaM gahIyaM // 100 // ( dAraM 22 (24)) ||
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna-23 micchatta-pamAya-kasAya-jogu aviraipaNa-Asavagahiya logu / . sabilaM jaha sacaiya jANavattu asuhAsavao taha kammapattu // 101 // paNa visayavagghagatthaM rAgaddosaggiNA u saMtattaM / cittaM kasAyakhaggaM kammaM asuhAsavaM jaNai // 102 // samasaMveyanivveya - tattaciMtAvalaMbiyaM / savvajIvasuhArUDhaM maNaM dei suhAsavaM // 103 / / bhUovaghAyajaNayaM vayaNaM saccaM pi sattaduhajaNayaM / ummaggapAvasuyagaM pAvAsavaheuyaM bhaNiyaM // 104 // sayAraMbhAijogehiM pAvavAvArao vi ya / aMgANi pAvakammANi joyayaMti ya dehiNaM // 105 // dhammANuTThANajutteNaM guttakAeNa saMjao / saMciNei suhaM kammaM khavei asuhaM tahA ||106||(daarN 23(25) // AsavANa niroho jo saMvaro so pakittio / davvabhAvavibheeNaM saMvaro duviho bhave // 107|| kammANa puggalANa ya cheyaNaM sutavassiNaM / so sattavannabheeNaM jiNehiM parikittio // 108 / / jahA bhaNiyaM ca "samiI gutti parIsaha jaidhammo bhAvaNA carittANi / paNa ti duvIsa dasa bAra paMcabheeNa sagavannA // " (dAraM 24(26) / jIe jIvANa kammANaM bIyaM Dajjhai savvahA / nijjarA sA sakAmA ya akAmA ya bhave duhA // 110 // sakAmA sA hu saMghassa akAmA sesapANiNaM / bajjhabbhaMtarabheeNaM tavasA bArasA ya sA ||111||(daarN 25(27)) //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 uDDuM caudasa rajjU dIho puNa vitthareNimo logo / rajjU kattha ya dunniya kattha ya jA sattarajjUo // 112 // narayAsuravAsehi asaMkhadIvodahIhi saMjutto / chadavvasamAhAro bhAvijjai esa jiyaloo // 113 // aha annahA sarUvaM imassa loyassa picchai (e) vibuho / bhagiNI bhavei bhajjA jaNaNI vi ya hoi taha bhajjA ||114 || mariUNa piyA putto pauttaputto ya hoi taha jaNao / puttI taha ya duhittI hoi ya bhajjA savakkI ya // 115 // culaNI puttaM mAra khAyai vagghI sukosalaM puttaM / aNavatthA saMsAre aho aho ! kammajIvANaM // 116 // ( dAraM 26 (28)) // dulaho mANusajammo dasaditehiM bhAvio laddho / tattha vi ya dhammajuggaM dulahaM khittaM ca jiNadhammo // 117 // dulahaM sAvayaguttaM dulahaM AruggamAuyaM buddhI / dulahaM sudhammasavaNaM gurusaddhA dhammasAmaggI // 118 // ( dAraM 27 (29) // sammaM sammaddaMsaNa-nANacaritaM ca bhAvaNAo ya / veraggabhAvaNA vi ya paramA titthayarabhattI ya // 119 // eso jiNehi bhaNio anaMtanANIhiM bhAvaNAmaio / dhammo u bhImabhavavaNa - sujaliyadAvAnalabbhUo // 120 // ( dAraM 28(30)) || niccaM maNe samaguNehiM pavaDDhamANo, jo bhAviUNa ya jiNANa guNovahANo / AyA suhI samajiNANa namasamANo divaMtao ya raNasIhasuyappahANo // 121 // ( dAraM 29 (31)) | jiNabhattI sivagaMtI jiNabhattI duriyaduggavahadaMtI / titthayarattapavittI jehiM kayA tANa suhapaMtI // 122 // 13
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusaMdhAna-23 niratthayA tANa narappasUtI jiNANa jehiM na kayA subhattI / dhannA ya sA duvvayarAyaputtI jIe jiNaccANa kayA sujuttI // 123 // havai jiNANaM bhattI parittasaMsArabIyasudharittI / jaha sUriyAbhasuravara-dasaNNabhaddassa suhapaMtI // 124 // titthaMkarANa varaNaMtaguNANa jhANo, AyA suhI thayathuI ca pakuvvamANo / aTThAvayAivaratitthapavaDDamANo, so goyamuvva suhabhAvavisujjhamANo // 125 // (dAraM 30(32)) / ThaviyA samajiNamuttI savvajiNANaM samANasuvibhattI / vaviyA ya sattakhittI tesiM bharahuvva suhadittI // 126 / / narajammasamuppattI caudasarayaNAirajjasaMpattI / sahalA ya tANa kittI bhamai jae ajja aNivittI ||127||(daarN 31(33)) // sara duvihaM varacaraNaM dese savve ya pAvapariharaNaM / paMcamahavvayadharaNaM vihiNA juggassa suvitaraNaM // 128 // navakappeNa viharaNaM gurukulavasaNaM pamAyapariharaNaM / hINAyArAvaraNaM jiNovaeseNa saMcaraNaM // 129 // jaM savvanANI pabhaNei kiccaM samakkhiyaM taM na karei saccaM / jaM logajattAsu raosi niccaM puNNaM tao te udaraM aNiccaM // 130 // asabbhavattAsu a mA ramesu, moNovaogesu dharesu cittaM / akajjabhAsI ya muNI baDullo, tiguttiguNo ya sa merutullo // 131 // bhaggamaNothirakaraNaM tavovahANaM suyANamaNuvahaNaM / navaguttibaMbhadharaNaM pavayaNajaNaNINa bahusaraNaM // 132 / / taha caraNakaraNasattari-jayaNAkaraNaM ca karaNasaMvaraNaM / visayakasAyAvaraNaM dhaNavavaNaM savvasahaNaM ca // 133 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 15 appovahimuvagaraNaM nicchaya-vavahArasuttamAharaNaM / ussaggaM avavAyaM jANaMto jIva ! bhaya caraNaM // 134 / / AyA suhI caraNasittarimAdayANo, so vA dutIsapayajoggamaNuggahANo / AyA duhI bhavai nigguNasaMnihANo, AyA duhI ya bahukUDasuyAbhihANo // 135 / / AyA suhI havai sAhupahANujANo ArAhaNAu guNacaMdamuNIvamANo / veraggao ya namirAyarisivva dhammaM chaDDai jo na haricoiya ittha sammaM // 136 / / ___ (dAraM 32(34) // risaho mahAtavassI mahAtavassI ya vIrajiNanAho / cakkI saNaMkumAro bAhubalI taha ya harikesI // 137 / / goyama mahAtavassI mahAtavassI ya DhaMDhaNakumAro / ajjuNamAlAgAro visalliyA suMdarI ceva // 138 // jaMghA-vijjAcAraNa-viNhukumAro mahAtavassI ya / sivao dhaNoNagAro mahAbalo taha ya baladevo // 139 / / iccAitavassINaM namo tihuyaNe jasassINaM / sariUNa tavaM tesiM kuNasu tavaM jIva ! samasuhayaM // 140 // AyA suhI [pa]varacittatavovahANo, nAyaM ca naMdaNabhave jiNavaddhamANo / AyA duhI muNijaNAi dugaMchamANo, akkhANayaM subhamaI-dhaNaputtiyANaM // 141 // (dAraM 33(35)) // duviho parovayAro davve bhAveNa hoi jayasAro / paDhamo sa NAi (suyaNANAi?) jaM uvayaraNaM dhammijIvANaM // 142 / / nANeNa daMsaNeNaM caraNeNa ya bhAvao ya dhammeNaM / dhammovagaraNaeNaM uvayaraNaM dhammijIvANaM // 143 / / risaho duhAvi loe jhAyavvo tihuyaNassa uvayArI / savvakalA sippasayaM dAuM loANa uvayariyaM // 144 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 anusaMdhAna-23 dhaNakaMcaNakoDIo dAUNa jahicchiyaM ca logANaM / bhAveNa ya sivamaggaM uvayariyaM jeNa jagaguruNA // 145 / / uvayAro taNusAro uvayAro hoi dhammaAhAro / uvayAro hiyakAro uvayAro titthauddhAro // 146 // teNuvayAro sAro uvayAro uttamANa AyAro / AharaNa dharaNakumaro patto jaha kittivitthAraM // 147|| (dAraM 34(36)) / kahaM tumaM kAmaguNehiM susaMgo (saMgo), dhuttehiM vA mittasahAvasaMrao / jehiM tumaM jIva aNegaso mao, hA ! sAsao mUDha ! asAsao ko||148|| saddAiyA kAmaguNA khaNikkA dAUNa te tujjha mamattabhAvaM / gaehiM kiM kaMdasi re varAya ! hA hA ! sudhuttehiM va dhuttiosi // 149 // kAmaMdhio kiM pabhamesi bhullo sadosapiMDeNa paphullagallo / mAyAisalleNa sayA sasallo annANadoseNa baillatallo // 150 / / AyA suhI visayasallavisallacitto, rAImaIi rahanemimuNivva gutto / AyA duhI visayapAvagaDajjhamANo diTuMtao arahadattakalattaThANo // 151 // (dAraM 35(37)) / arihaMtaceiyANaM siddhAyariyAi savvasAhUNaM / AsAyaNaM avannaM dhahayasu tahA pujjadavvANaM // 152 // camariMdo jiNasaraNo jiNadADhAsAyaNaM ca chaDDei / jiNapaDimAsAyaNao puvvabhave aMjaNA duhiyA // 153 // (dAraM 36(38)) // AyA suhI bhavai jhANasarUvanANo so rAjaso(se)haranivucca(vva)ya attttjhaanno| do cakkiNuvva narae puNa ruddajhANo AyA suhI bhavai dhammasarUvajhANo // 154 / / (dAraM 37(39)) // jaha viNu raseNa sassaM viNA rasiMdeNa dhAtusiddhI ya / dANAidhammakiccaM ahalaM taM taha viNA bhAvaM // 155 / /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 17 suranarapahUNa sevA vijjAmaMtAi loyakiccAI / sijhaMti bhAvao khalu tANaM na phalaM ca bhAva viNA // 156 // bhAvA bhave kevalanANaladdhI, bhAveNa vA savvapayatthasiddhI / suhAvahA teNa u bhAvasuddhI savvANa bhAvA kiriyANa suddhI // 157|| jaM suhalesaM kiccaM ajjhavasAeNa hoi jaM suddhaM / jaM ca suhabhAvaheU so dhammo esa paramattho // 158 // kavilamuNI suhabhAvo kevalanANI ilAiputto ya / khaMdagasIsA ya tahA kevaliNo te vi suhabhAvA // 159 // mAsatuso suhabhAvo kevalanANI ya kUragaDDao / rAyA pasannacaMdo sIso taha caMDaruddassa // 160 // suhabhAvA marudevI samarAicco ya kevalaM nANaM / pattA caMdaNabAlA migAvaI tANa tiviha namo // 161 / / (dAraM 38(40)) // sannANadaMsaNacarittatavovahANo eyAI kAmamaNu siddhipayAI niccaM / citte nihANamiva je sayayaM dharaMti te pANiNo vijayadANapayaM lahaMti // 162 / / nissApayAI muNiNo iya paMca kAyA, gaccho sarIramamalaM sugihI surAyA / vaTuMti jehiM jiNadhammasuraDupAyA, tehiM sayA sayalacaMda suhAya jAyA // 163 / / samajiyasurasukkhaM appaNo bohidakkhaM duhaduriyavipakkhaM dhammaciMtAsubhikkhaM / sahajakusalasikkhaM jo sahANaM samakkhaM suNiya dharai dikkhaM so suhaM jAi mukkhaM // 164 / / iti zrIzrutAsvAdasUtram // sakalacandropAdhyAyakRtamiti bhadraM bhUyAt / yathAprati likhitamidam //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra jinastutio saM. muni dhurandharavijaya atre cAra jina stotra ApavAmAM Ave che. AmAM be stotra sambandhI (kuTumba ) nAmagarbha stotro che, ane be stotro khAdyapadArthanAmagarbha stotra che. prathama AdinAthastuti vA labdhisAgaranA ziSya paM. bhaktisAgara gaNIkRta che, te zivapurI (ma.pra.) saMghanA zreyArthe raceluM che. bIjuM magasI pura ( makSIjI) maNDana pArzvanAthanuM stavana paM. rAjasAgaraziSya ravisAgarakRta che banne stotromAM AvatAM sambandhInAmo jevA zabdone Black TAIpathI ApyA che, jethI pAThakane tarata khabara paDI jaze. trIjuM stotra yugAdinAthavijJaptinuM sukhabhakSikA ( khAdya padArtha) garbhita stotra te paNa paM. ravisAgarakRta che. A ravisAgarajI tapagacche hIravijayasUri parivAre paM. rAjasAgaranA ziSya che. bIjuM tathA trIju e banne stotra temanI ja racanA che. cothuM vIrajinastotra paNa sukhAsika garbhita khAdyanAmagarbhita che. tenI racanA vA. dharmasAgaragaNiziSya vA labdhisAgarajI ziSya upAdhyAya ne misAgaranI che. ApaNI rojiMdI lokabolInA prayoganA zabdone A rIte goThavIne ane guMthIne vidvAna kavioe saMskRta bhASA pAse je kAma lIdhuM che te ajabagajabanuM che. AmAM prathama stotra dharAvatuM pAnuM ujjainanA bhaMDAranuM che, ane anya 3 stotro dharAvatuM pAnuM vaDodarAnI yunivarsiTInA saMgrahanuM che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 cAra jinastutio (1) zrIAdinAthastuti - kuTumbanAmagarbhitA // zrIgurubhyo namo namaH // jayakara jantukRpAlaya ! pAlaya natamunicandra / RSabhajinArkasanAbhi- bhikulAmbaratandra(candra) // 1 // kAkA-kAkIrNoddhara mAmAmAmilitaH / sAsUnRtamarUpama ! sasuromAmilitaH // 2 // jayajayaravanandIkaro dikkarivimalayazaH / bhAbho-bhAbhI ratikara ! dAdo-dAdivizam // 3 // devara-dAvali dIdhiti-nirjitadADimabIja ! / bhAinavANI vitaratu rogAdyazubhatrIja // 4 // bhatarIjIvasukhAvaha ! bhANejIvanadaH / rakSa zubhANejo jaya kArakajIvanadaH // 5 / / zAlIkRtaziva ! zAlo-derAnItikaraH / jyeSTabhavodadhitAraka ! jeThAnItiharaH // 6 // mAsukhamAzIrvAdo bahuzivasukhabharatAra / sukRtalatApallavanA bahanIradavaratAra // 7 // (tribhirvizeSakam ) bhojAItiprazAmaka ! rephaitAttivilApa ! / jJAnajamAibhagatidhara dehi sukRtamAbApa // 8 // sujanAnandarajojjhita ! nAnandaripukanda ! / darzatastava jinavara ! mAdRza eSa nananda // 9 / / zrImadvAcakalabdhisAgaraguroH ziSyANunA bhaktinA nIta: saMstutigocaraM jinapatiH zrImatkuTumbAhvayA /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zreyaH zreSThakuTumbavRddhimatulAM kuryAdyugAdiprabhuH zreyaHsantatikArakaH zivapurIsaGghasya kalyANakRt // 10 // // iti zrI 6 AdinAthastutiH sampUrNA // kRtA paM. bhaktisAgaragaNinA // ( 2 ) zrImagasIpura - pArzvanAthastavanaM kuTumbanAmagarbhitam kedAraguDI tathA AsAurI) (rAga anusaMdhAna - 23 -- zrImagasIpuramaNDana ! zambho daya jayadAyaka ! nAyaka ! zambho ! | zrIpArvAmayasaJcayadambho, gamamapanaya madanAghamadambho ||1|| mAtArAbhavato bhuvi kasyAM, bAbArAnukRtirnahi kasyAm ? | kAkArAdbhutabhUghanakAntA, kAkIrNAnanumatite kAntA ||2|| mAmAraH paribhavatu nitAntaM, mAmIsurabhavatAgamatAntam / mAsukha - zitidazamIbhava poSe, mAsIhitakAraka ! [gatadoSe ] ||3|| bhAIbhAsura bhUghanakAnte ! baha nighanIvrajatatatamakAnte ! / sasarodayadhArakaharinUtA sAsUnRtatanubhA bhuvi nUtA // 4 // bhA bhujayAmalamaJjulakAyA bhAbhI rucira vitaratu kAyA / devaraNojjhitasukhakaravANI devarANI ayi taratanubANI // 5 // dika nikhilakalAguNadAnA dikarItiH parakuzalanidAnA / bhANe jaya kAraNajitabhAnA bhatarIjyeSTharuce hasamAnA ||6|| kalaza: stotre 'trA'sti kuTumbazabdamilanaM dRgdaSTamAtraM yathA vijJAyA'saphalaM bhave'pi nikhilaM kauTumbikaM tat tathA / zrImatpaNDitarAjasAgarasudhIH ziSyo (sudhIziSyo) mahAnandanaM zrIpArzva ravisAgarastva (stu) magasIcUDAmaNI (Na) nautyalam ||7|| // iti magasIpArzvadevastotraM kuTumbagarbhitam //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 21 (3) zrIyugAdidevavijJaptikArUpa-sukhabhakSikAgarbhitastotra (rAga - kedAru phAga) zrIsaMghe vara sAkara jaya nRpamodaka seva ! vimalajale bIje sadamarakIrtitajinadeva ! // hiGgalakhaNDavibhAruNa ! mamalApa sImadAna, bhavikaM sAra cakAratayina padakamalamamAna // 1 // varasolAghabadAmaya cAro lInimajAbha, [jana]pastAMtima khArika bhIta imAvasulAbha // sudamI duSkanizAkara kohalApAkara pAhi, vi(ji?)tazokAkabalI vRSakhaNDara paramayazAhi // 2 // akhalahalAMkakakUlira kharamAMgatinidrAkha, AToparAM sadA phala karaNI rpayaDA zAkha / sAra vicAra bidADima ratabata nAlIkera, akaramadAM bakapUraka mahasAM tanu asu bera // 3 // kelAMguli nAriMgaka jambIrAMcitatAna, mati rAM jAya phalA liMba kamarakha nemUstvAna // akaliM budhanara jAM budhijaragojAMkira bora, kayarItikRtaparAyaNa pIlugaterakaThora // 4 // vAluraNI naviDAMgara DoDAdhyAna laviMga, karmakSapaNe gAMtavanAdadavattarasaMga / / vItajarAbamarI tela bhAjI kalamadhamAla, kSIradahIranRpAnata sopArIrasasAra // 5 // kalaza zrItapagaNAdhipahIravijayagurugacchabhUSitabudhavarazrIrAjasAgaraziSyapaNDitasuravisAgaranAmataH /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2222 zrInAbhibhUpativaMzadinapativRSabhajinapatipI (rI) hitaM kurutAnmato jinasAgarasya ca nAkinAyakasammataH // 6 // // iti zrI yugAdidevavijJaptikArUpa sukhabhakSikAgabhitaM stotraM sampUrNa ||cha | (4) zrIvIrajinastotraM sukhAsikAgabhitam jayasi sAkara modaka he zamI, sukRtavRkSajale bibhayakSayaH / kSitajarAmara kIrtibhara kSamo, galadaghe vara muktiramAkaraH // 1 // dizatu meSaramAM vara lApasI, khalahalAM sphuradrAkhagirau pave ! / guNabadAma ripukSayanirvRte, rata banAli aramyamukhAmbujam // 2 // jana akhoDa kapUra karambakaM, sujaladADimanoharanisvanam / praNama sevaka khAMDa ma ghItidaM, sphuradahIzanutaM natakhAjalam // 3 // phAga janapastAMjina khArikabhedaka sAra, kuhalApAka damIdo sopArI rasa sAra // 1 // sat sevaiA motIA kasamasiA sAra, duSTakalADUA galapApaDI jayajayakAra // 2 // mAMDInata maMtAraya vasudhA motIcUra, mahasUpakaraNakAraNa kayarIpAkakhajUra // 3 // mAmaNa puNyavasuM hAlInata maMsukhasaMga, anusaMdhAna- 23 cArvAcArolIkara cAravijitamAtaMga || 4 || varasolAM natapadayuga pAragataM namajAka, jitazokAkabalIzvara sukRta sadAphalaloka // 5 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ April 2003 AMbA nArAyaNa natapadakaja selaDisAra, vRSabIjoruM kelAM tvAmabhinaumi jitAra ||6|| sAli sudAlinatakrama mAMDA vaDi jinacaMdra, jayasi sukhIravaDAM janakazmalahara gatatandra ||7|| suMdaraDoDIlAdhara pApaDa pApaDI sAra, tUMrIAnvita kaMkoDA bhatastanutAra // 8 // gaMtarepho phalacintana DoDA pAna lavaMga, varatarajAyaphalonnatajAva tribhuvanaraMga ||9|| kalaza: itthaM zrItrizalAsutaH stutipathaM dIpAlikAvAsare nItaH sphArasukhAsikAvalikalairbhojyairazeSaiH sukham / deyAd vAcakadharmasAgaraguroH paTTAmbaradyotane sUrya zrIgurulabdhisAgara zizornamermanovAJchitam // 10 // // iti zrIvIrajinastotraM sukhAsikAgarbhitaM mahopAdhyAyanemisAgaragaNibhirviracitam // 23 The. 6 / candana hAIve, DIsA ( banAsakAMThA )
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnA-chandomaya-zrIneminAthastavana saM. muni vimalakIrtivijaya saMskRta-chandaHzAstranA vividha chandono upayoga karI, uttama alaMkAro tathA hArdika bhAvothI guMphita A stavanamAM zrIneminAtha bhagavAnanI stavanA karavAmAM AvI che. A stavananI vizeSatA e che ke kartAe chandonAM nAmo paNa stutimAM ja vividha rIte joDI dIdhAM che ane mukhyataH apracalita chandono ja upayoga karyo che je temanI bhASA, chandaHsAhitya tathA kAvyaviSayaka kuzalatA darzAve che. __ A stavanamAM kartAe mAtrAvRtta tathA varNavRtta-ema baMne prakAranA chando vAparyA che. jo ke mAtrAvRtta chando ochA vAparyA che. jema ke - pathyAvaktra (zlo.1), aupacchandasaka (zlo. 4), ApAtalikA aparAntikA (zlo. 7) ane aupacchandasaka-aparAntikA (zlo. 11). bAkInA zloko varNavRttachandomAM ja racyA che. temAM paNa 42mA zlokanA cAra caraNamAM cAra judA chando prayojI kamAla karI dIdhI che. __ A stavana eka ja patramA lakhAyeluM che. akSaro atyaMta sundara-spaSTa tathA maroDadAra che. saheja-sAja azuddhi rahI gaI che. kartA tathA lekhana saMvat vize koI ullekha nathI. chatAM lakhAvaTa jotAM prAyaH 16mA saikAmAM lakhAI hoya tevU anumAna thaI zake che. chellA zlokamAM lakSmI-chanda vAparyo che. te parathI evaM anumAnI zakAya ke koI lakSmIkalyANa-lakSmIkallola jevU lakSmI-yukta nAma dharAvatAM munie A stavananI racanA karI hoya. ahIM chandonAM nAmo hemacandrAcAryaviracita 'chandonuzAsana'nA AdhAre ApavAmAM AvyAM che. A saMpAdanamAM muni kalyANakIrtivijayajIe sahAya karI che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 zrIzaiveyaM zivazrIdaM, chandobhiH kaizcidapyaham / 'kaMdarpavijayaprAttAstokA lokazriyaM stuve // 1 // (pathyAvaktra) nabhoganagasvarUpANI (namo nagasvarUpiNI) ritA tyayi prayAtu me / mahattvamambudAlivattanupramANA (pramANikA)'pi gIH // 2 // (nagasvarUpiNI / pramANikA) meghazyAmazrImanneme ! vidyunmAlAvanmAM muktvA / kA te zobhA bhUbhRcchRGge, rAjImatyetyukto jIyAH // 3 // (vidyunmAlA) vaitAlIyaM yathA gurau syAdaupacchandasakaM zrite'kSare'gre / / api mithyAdRg tathA sudRg syAttvaduta(kta)tattve saMzrite jinendra // 4 // (aupacchandasakam) vaktrasudhAbhIzu(Su)ste'dhIza ! sphItamude no navyaH kasya / yaH satataM nirdoSAsaGghastyaktakalaGkaH padmollAsI // 5 / / (vaktra) kila sakalAM mukhalakSmI, jina ! jayinI tava vIkSya / bhajati bhiyA zazilekhA, gurugirizAlikadurgam // 6 // (zazilekhA) tava pAdaiH zritasarvasamatvairdharayA''dhikyamavApi divA'pi / ApAtilakA (ApAtalikA )to'dhikalA kiM tairapA (raparA )ntikayeza ! na lebhe // 7 // (ApAtalikA - aparAntikA) bhindatyuddhatamohatamizraM, gobhi sitaviSTapabhAve / svAmiste'bhyudite'pi mukhendau, citraM zoSamiyati bhavAbdhiH / / 8 // (uddhata) rukmavatIza ! kSamAbhRti zakairjanmamahe te campakamAlA / nyAsi mudA kaNThe tridazastrIlocanabhRGgasmeritamodAH // 9 // (rukmavatI / campakamAlA) 1. pAThAMtaram - stutvA kurve girastathyA, pathyA vaktravinirgatAH /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 gandharvaistava susta (sva) rairyazogItaM pItamavItasuspRhaiH / svAminnirjitazItaruksudhA, gaGgAzuddhavirAT surAdhipaiH // 10 // ( zuddhavirAT) mAtrANAmiva tanvatA tvayA'STAdazakaM brahmabhidAM pade pade'rhan / aupacchandasakAparAntikAvad, yatigaNavRttavidA''raci vratazrIH // 11 // (aupacchandasakAparAntikA ) cUrNI bhavantyaGgabhRtAmaghaughAH kAThinyavanto'pi tava stavena / svAminnatAmatrtyanarendravajrAghAtena zailA iva nirvilambam ||12|| ( indravajrA ) upendravajrAyudhapannagendrairupAsitastvaM smitakairavAkSaiH / sadAsyazItadyuticandrikAmbhaH pipAsubhirnAtha ! nirantarAyam // 13 // anusaMdhAna - 23 (upendravajrA ) AkhyAni kIdRg nijaduHkhajAtaM, tavA'grato'haM vyathakA yadete / muJcanti nA'dyopyupajAtibhRGgAH iva prabho ! mAM malinA aghaughAH // 14 // (upajAti) , dodhakamukhyasuvRttanibaddhai rAsazatai rasavadbhiradhIza ! / nirjaranAganabhazcaranAryaH kutra jagurna bhavatsubhagatvam ||15|| (dodhaka) svaHstrIkulamujjvalanATyarasAt sAkSibhramisanmukhamoTanakam / nAnAkaraNodbhaTamapAharaccittaM ( ? ) na taveza ! ratIzajitaH ||16|| ( moTanaka) kAmaM svAmiMstvadamalacalanAmbhojasphUrjabhramaravilasitAH / martyAH prApuH pramuditamanasaH kalyANa zrIrasamasamataram ||17|| (bhramaravilasita) , pAdAmbhojaM puNyasaurabhyalobhAsaGgisvargazreNibhRGgAvalIkam / sadbhAvAmbha: zAlinIza ! tvadIyaM, vAsaM zazvanmAnase me vitanyAt // 18 // (zAlinI) nAtha ! viSTapakRpA'parAntikA yAta vizvamahitA padadvayI / pUritAkhilamanorathoddhatAnantatApazamanAya me'stu te||19|| ( aparAntikA rathoddhatA) -
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 April-2003 yaistava stavanakarmaNi vANI, svAgatAghatatibhirviniyuktA / te bhavanti bhavanAdhipatitvaM, prApya nAtha ! jagati stavanIyAH // 20 // (svAgatA) bhavadA dadatAM prabodhitAM dhvaninA dattaharitpratizrutAm / amRtapradakena ninyire, mudireNeva rayeNa vismayam // 21 // (prabodhitA) muktAphalena jinendra ! yAdavakSoNIndravaMzAgramalaMkariSNunA / nistrAsanairmalyavatA kRtastvayA, kasko na dRg mArga[ya]te na modabhAg / / 22 / / (indravaMzAmizra-upajAti) calanmahIratnamayadhvajAM calacchalAnnarInati jagatpate ! tava / yazastatirviSTapadiSTavismayA, sutuGgavaMzasthanaTIva sarvadA // 23 // (vaMzastha) bhaktisaspardhavardhiSNusatsaMmadA, nAtha ! jajJe janAlInamanmaulikA / tAvakInAGghripadmAgrajAgrannakhapronmiSa jjyotiSAM zreNibhiH stragviNI // 24 // (sragviNI) drutavilambitabhAvavivarjitA, sakalajantuhitA gatamatsarA / jayatu te yugapajjanakoTihatprabhavasaMzaya[saM]hariNIza ! vAk // 25 // (drutavilambita) varajAGgulIva jina ! yacchutiSu, pramitAkSarA'pi tava gIravizat / tarasA tato'nazadazeSamapi, sphuTadarpadarpakamahAhiviSam // 26 // (pramitAkSarA) priya ! bhUSaya mAM bhava mA'bhimukhaH, pArito'Ta kalaMkaya mA svabalam / itivAkyamidaM zravaNe'pyavahanavadhIza ! rayAdbhavatA madanaH // 27 // (toTaka) narendrAnvayodbhUtanidhUtadoSaprabhUtaprabhAvaprabho ! satkalAbdhe ! / vidIkRtodyanmanobhUbhujaGga !, prayAtaM zivaM kairna hitvA nmdbhiH|| (bhujaGgaprayAta) pramuditavadanAH prabhAbhAsurAH praNayabharabhRtAH suparvAGganAH / / bhavati natikRtAM janAnAM vibho ! vadati divi sadAziSaH zaMpuSaH // 29 // (prabhA)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anusaMdhAna-23 svAmin ! mUrtirjaladharamAlAvatte, kAmaM zyAmA racayati tapo(vo)pAstim / AtanvAnA sukRtalatAvistAraM, taccitraM yajjanayati haMsAnandam // 30 // (jaladharamAlA) sthAne tanmatyai yadi doSAkaraH syAnmithyAbuddhi zrAg vaizvadevImavApya / taccitraM maitrImApya bhAsvAnapi tvaM, jantUnAM dhatse nAtha ! yatsiddhiyogam // 31 // (vaizvadevI) jaloddhagatiH kRtA'ghavitatistvaduktaviratiH kusaMgatiratiH / pranaSTasumatirjineza ! kumatirjana: zivagatizriyaM na bhajati // 32 // (jaloddhatagati) labhate stuvan kekiravaM jayadbhirduritapuTavibhedin maJjuzabdaiH / tava padatAmarasaM bhuvi bhavyaH, kusumavicitrAvalibhirihA'rcAm / / 33 / / (tAmarasa) satkIrtikAntilalitAstapUrNimA candravartmasugaterbhuvi bhavinAm / vizati nAtha ! tava gI: priyamvadA, svaravinirjitalasatkalahaMsA // 34 // (priyamvadA) bhagavan ! guNamAlabhAriNInAM, nijamAdhuryaparAjitAmRtAnAm / drutavidrutavairasaMzayAnAM, na girAM te zravaNaM vitanvate ke // 35 // (mAlabhAriNI) atyantaM madhurimakAntisaukumAryodAroMjodbhutasamatAprasattivanti / kAvyAni zravaNavadIza ! te nipIyAGgAni zrAnmama nayane praharSiNI stam // 36 // (praharSiNI) mUrcchatpAthovAhamahAgarjitanAdainityaM nRtyanma ravanmattamayUram / / zailaM kIrtiste vikasatketakarAjIvAtisphItA raivatakaM vAsayatIza ! // 37 // (mattamayUra) madanaM vijetuM kimimaM mahAkaraM, girikuJjaraM gairiganAgajAJcitam / zritavAn sudantaM gurupAdasuMdaraM, tvAminazravannirjharadAnasaMvaram // 38 // (sudanta) nRpakanyakA'kSihRdayAbhinandinI, sapadi tvayaujjhi mRduma bhASiNI / nijarUpanirjitasurAGganA'pi sA, jina ! nityanirvRtisukhAbhilASiNA 9 // (maJjubhASiNI)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 April-2003 kuTilagatikaraM taM jagad vyasmaraM, madanaviSadharaM nirviSatvaM na yat / tvamasi yadi jina ! svarNakAyastadA, marakatamaNivat kRSNakAyaH katham // 40 // (kuTilagati) tRNavaddivaM diviSado gaNayantastvadupAntamIzvara ! mudA'dhivasanti / smitaketakIkamapahAya vanaM kiM madhupAH sphuTaM kuTajarAji bhajanti // 41 // (kuTaja) na te dhyAnadhvaMsaM candriNI candrakAntaM, vyadhita naathaangghaaraadbhutaa'pyurvshii| tathA vanI zucirucirAmramaJjarI, guJjatpikonmadamadhupa ! prabhAvatI // 42 // (candriNI-urvazI-rucirA-prabhAvatI) zamayati jhagiti zramaM samantAd dhvanarasalabdhavivRddhirIza ! gIste / abhimataphaladAyinI janAnAM tridivalate ! varadAMzupuSpitAnA // 43 // (puSpitAgrA) zamayat paraM gurutamAMsi, kuvalayavibodhanoddharAH / gAva iha nanu jaDatvabhRto bhagavaMstavA''nanasudhAkarodgatAH // 44 // (udgatA) zrImatremIzvareti stUyase dvaitazobhaH, sotsAhaM chandasAM yairmaGgibhistvaM zivAsUH / matyaiH saMprApyate taiH klRptaduHkarmapUra- prdhvNsaimoksslkssmiisnggsaukhyN mahIyaH // 45 // (lakSmI ) iti nAnAchandomayazrIneminAthastavanaM samAptam // Co. atula kApaDiyA, e-9, jAgRti phleTsa, . pAlaDI, amadAvAda-380007 (gujarAta)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIravisAgaragaNikRtA kumArasambhavAdimahAkAvyacatuSkarItyA stotracatuSTayI // saM. vijayazIlacandrasUri madhyakAlanA jaina munioe saMskRtabhASAmAM je racanAo karI che te jema vipula mAtrAmAM che tema adbhuta ane sarjaka prajJAnA vilakSaNa unmeSothI chalakAtI paNa che. hastapratiomAM, ane have to aDhaLaka mudrita sAmagrImAM paNa, AvI nAnI moTI racanAone avalokIe chIe, tyAre A vAtano yathArtha khyAla avazya Ave che. sadgata vidvAna prA. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAe " jaina saMskRta sAhityano itihAsa" lakhyo che, temAM eka svataMtra grantha lakhIne umeravo paDe teTalI kRtio to, te pachI, prakAzamAM AvI gaI che. ane prakAzamAM na AvelI kRtiono jaththo to hajI evA keTalA grantha mAgaze tenI kalpanA ja karavI paDe. 'anusandhAna' AraMbhAyuM tyAre teno pradhAna Azaya prAkRta - saMskRtanA kSetranI mAhitI ApyA karavAno avazya hato, paNa te sAthe ja, saMprA. racanAonA saMpAdana - prakAzanano paNa Azaya hato ja, ane te AzayanuM zakya vizeSa pramANamAM anusaraNa thaI rahyuM che, te santoSaprada che. atre ApalI kRti, eka vilakSaNa 'vastu' laIne Ave che. saMskRta sAhityanAM prasiddha traNa mahAkAvyo tathA eka adbhuta jaina mahAkAvyanI anukRtirUpa cAra alaga alaga svataMtra racanAo A kRtimAM che. jaina citrakalAmAM 'laghucitro' nuM khUba calaNa rahyuM che. ajantA ilorAnA bRhatkAya bhitticitronuM atyanta laghu ane nAjuka anusaraNa eTale jaina pothIomAM sAMpaDatAM 'laghu citro' - Miniatures'. te ja rIte zilpakalAnA kSetramAM jainomAM 'avatAra caityo 'nuM vyApaka mahattva rahyuM che. jevA ke zatruMjayAvatAra caitya, giranArAvatAra caitya vagere. pahelAM to AkhuM svataMtra caitya (derAsara) baMdhAtuM, ane temAM AdinAthanI mUrti besADI te caityane 'zatruMjayAvatAra caitya' jevuM nAma apAtuM. kAlAntare, pASANanA tathA pachIthI dhAtumaya paTTa banavA mAMDyA. temAM kendramAM je te tIrthanA mukhya bhagavAna sthApavAmAM AvatA, athavA je te tIrthanI pratikRti doravAmAM AvatI; ane tene te te 'tIrthAvatAra' pratimArUpe oLakhavAmAM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 31 AvatAM. te te tIrtha/tIrtho pratyenA zraddhApUrNa lagAvane kAraNe bhAviko dvArA AvAM nirmANa thatAM, je Aje paNa chUTAchavAyAM cAlyA kare che. anusaraNa - avataraNanI A ja vibhAvanAne sAhityakSetramAM paNa svIkAravAmAM AvI. tenA pariNAme 'meghadUta'nI aneka samasyApUrtio tathA te prakAranAM anya nAnA moTAM sarjano maLyAM che. AvAM kAvyo mATe 'meghadUtAvatAra' evo zabda yojIe to kAMI khoTuM nathI. parantu, vilakSaNa pratibhAnI sarjakatAne phakta samasyApUrti ke pAdapUrtimAM ja santoSa kema thAya ? te to anukaraNamAM paNa koIka vadhu sarjanAtmaka avanavA unmeSa pragaTAvavA tAkatI rahe che. enA e tAkamAMthI sarjAya che atre ApavAmAM AvelI (ane te prakAranI ) adbhuta 'laghu' racanAo. mahAkavi kAlidAsanI mahAkAvyAtmaka racanAo jagavikhyAta che. kumArasambhava, raghuvaMza, meghadUta - e traNa temanI pramukha racanAo che. te racanAonA dhvani ane racanArItine pakaDI laIne kartAe traNa laghu-kAvyaracanAo karI che, je kharekhara anupama che. AmAM pAtro judAM, prasaMgo ne pariveza judA; samAnatA mAtra zailInI. pratibhAsaMpanna mANasanuM ja A kAma. % prathama racanA 'kumArasambhava'nI rItine anusare che. kumArasambhavanuM prathama pada che 'astyuttarasyAM dizi devatAtmA himAlayo nAma nagAdhirAjaH ', to A laghu racanAno prAraMbha 'astyatra bhUyaH zikharAnuSaGgI ziloccayo raivatakAbhidhAnaH ' evA padathI thAya che, kAlidAsanA prasaMgamAM prasiddha vAkya 'asti kazcid vAgvizeSaH' enuM prathama pada 'asti', ku0saM0nI jema ja AmAM paNa kartAe gUMthyuM che, eTaluM ja nahi, ku.saM. mAM 'himAlaya'nI vAta che, to ahIM paNa 'raivataka' nI vAta dvArA parvatanI ja vAta thaI che. ku. saM. mAM ziva-pArvatInI vAta che, to ahIM neminAtha - rAjImatInI vAta mUkI che. bIjI racanA 'meghadUta'nI rIti pramANe che. prathama pada 'kazcit '. mandAkrAntA chanda. meghadUtamAM nAyaka virahAkula banIne nAyikAne sandezo pAThavavA mATe 'megha' ne sandezavAhaka banAve che. ahIM virahiNI nAyikA - rAjImatI nAyaka - neminAthane potAnI vAta pahoMcADavA mATe 'jyotsnA' ne sandezavAhikA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 anusaMdhAna-23 banAve che. nAyikAnI vihvala ane tethI karuNa manodazAnuM varNana karI batAvavAmAM kavie dhArI saphalatA hAMsala karI che. trIjI racanA 'raghuvaMza' ne anusare che. prathama sarga anuSTup chandamAM che, 'vAg' zabdathI teno prArambha che, ane raghu-vaMza- temAM vistRvarNana che; te pramANe ahIM paNa anuSTubh chanda dvArA ikSvAkuonA vaMza--RSabhadevanA vaMza- kavi majAnuM varNana Ape che; prArambha kare che 'vAg' zabdathI ja. cothI racanA te 'jinazataka'nA eka paricchedanI anukRtirUpa che. vikramanA 10mA zatakamAM thayelA vidvAna jaina muni-kavi jambUnAge 100 zloka ane cAra paricchedAtmaka mahAkAvya racyuM che : jinazataka. temAM sragdharA chandamAM, 25-25 padyonA cAra vibhAgomAM, jinabhagavAnanA ekeka aMganuM anupama varNana karela che. arthAlaMkAro tathA arthagAmbhIryathI chalakAtA te kAvyane zabdAlaMkAronI viziSTa camatkRtithI kavie evaM to maDhI dIdhuM che ke tene 'mahAkAvya' tarIke oLakhavAmAM koI ja khacakATa anubhavAto nathI. tenA prathama paricchedamAM AvatA 'jina-pAdavarNana' ne viSaya banAvIne kartAe te ja chandamAM te ja rItie 25 padyonI racanA ahIM ApI che. 26mAM padyamAM kartAe ja 'jinazataka'ne 'mahAkAvya' lekhe oLakhAvyuM che. tema ja temAM thaela sUcanA mujaba A kAvya, pAdapUrtirUpe hovAnuM samajAya che. (A kSaNe, vihArayAtrAmA hovAne kAraNe, pustakonI anupasthitimAM, A mudde spaSTa vidhAna karavAnuM zakya nathI.) kartA- nAma gaNi ravisAgara che, ane temanA gurunu nAma paM. rAjapAlagaNi che. A rAjapAlagaNinuM nAma paM. rAjasAgara hovArnu, ane teo vAcaka harSasAgaranA ziSya hovArnu, kartAe svayaM raghuvaMzAnukRta kAvyamA 26mA padyamAM sUcavyuM che. gacchano tathA samayano ullekha nathI. paNa anumAnataH tapagaccha ane sattaramo zataka lAge che. A kRtinI prati udayapuranA hAthIpoLa sarAyanA bhaNDAramA che, je parathI tenI jeroksa nakala meLavIne mitra muni zrIdhurandharavijayajIe mokalelI, tenA AdhAre A saMpAdana thayuM che. jeroksa ukelavAmAM jarA kaSTa thAya tema khalaM. keTaleka sthAne chUTI gaelAM amuka pado tathA cothI racanAgata 23
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 33 24-25 e traNa padyomA eka ThekANe nahi maLela ardhaM padya, ane tene kAraNe padyAMka ApavAmAM thaelI bhUla-ATaluM bAda karatAM ekaMdare prati zuddhaprAya che. cAra patronI prati che. tenI lekhanazailI jotAM te 17mA zatakamAM lakhAI hovArnu anumAna karI zakAya tema che. jo AnI anya prati kyAyathI jaDe to pAThameLavaNIpUrvaka zuddhatA ANI zakAya. eka sAmAnya tAraNa e nIkaLe che ke jaina munio, paraMparAgata rIteja, jaina na hoya tevAM paNa raghuvaMzAdi pAMca mahAkAvyo, vizada adhyayana karatA AvyA che, ane tene AtmasAt karIne te kAvyo upara TIkAo paNa lakhatA rahyA che, sAthe sAthe AvI vilakSaNa ane zreSTha racanAo paNa ApatA rahyA che. Ama karavAmAM temane saMpradAyabheda, dharmabheda, mantavyabheda jevAM kSullaka tattvo kadApi naDyA nathI. zrIsarvvavide namaH // svastizriyaH sarvvajinAn praNatya tAn, stoSye kilAhaM vRSabhaM ca neminam / rItyA samAsena kumArasambhava-zrImeghadUtAkhya-raghUruvaMzyayA // 1 // (1) astyatra bhUyaHzikharAnuSaGgI ziloccayo raivatakAbhidhAnaH / anekasaupasamAgamena garIyasI saMsthitimAdadhAnaH // 2 // sarveSu zaileSvayameva tuGgaH zrRGga samAruhya yadIyamuccam / samAgataH kelicikIrSayeti vRndArakaughairavadhAryate sma // 3 // evaM na cettanna kimAruroha jinaM jigISuH kusumAyudho'yam / yathAtathaM tadbhuvi yo'lpazakti-ryat so'dhiroDhuM prabhavedanuccam // 4|| yugmam / / kAThinyamAsId vacanIyatAyai na yasya bhUyaH sukhasiddhihetoH / yadekadoSo mahimacchidena lAvaNyabhartuH saritAM vibhorvA // 5 // azokavRkSasya yamAzritasya cchAyAM suzImAmanubhUya martyaH / anantakAlaM vapuSAM sahAyau nirAcakArAkhilazokatApau // 6 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusaMdhAna-23 yatra sthitAnAM sahakArakANAM svAdUni khaNDAni rasAlayAni / pANau samAdAya mudA lihanta-stRpyanti devA iva dehabhAjaH // 7 // yadIyakhAnirvarivatti bhUyo mAhAtmyabhRt kalpalateva nRNAm / samagrasampattividhAnaheto-bibhrAjiratnaprakaraM dadhAnA // 8 // niSpannamAdAya yadIyakhAnau svarNAdidhAtuM kamalAnidAnam / jIvanti ni:svA hRdi dInabhAvA bhUyo'rthinastyAgadhiyo dadante // 9 // yadIyakhAneH zuci cInapiSTa-mAnAyya dAsyA saha mAninIbhiH / mUrdhni kriyante tilakAni nUnaM virAjinAnAracanAvizeSaiH // 10 // sadauSadhIrbhAvukakarmaka/H saMprApya yasmAdbhuvi bobhavIti / sukhI hRSIkANi paTUni bibhra-jjano manovAJchitavastulAbhAt // 11 // yasminnupasthAya purogavidyA-dharaiH sAdhayituM kRtecchaiH / prabhUyate tatra bhavatsakAzA-danAbi(vi)lAmnAyamavApya puNyAt // 12 // ArUDhamuccaiH sumanaHsamUhaM krIDArthamAlokya sahAGganAbhiH / kadApi mA bhUt svapadasya bhaGgo yasmin sanetIva vasanti meghAH // 13 // bahirgatAH kandaphalasya puNya-syAditsayA meghaghaTAM samIkSya / tapasvino yasya darIH zrayanti vidyullatADhyAM zikharAdhirUDhAm // 14 // vevidyamAne mayi ko'pi mA bhUt kadApi dAridmagRhItadhiSNyaH / itIva saddhAturadhAri yena pravartate san hi paropakRtyai // 15 // kulAGganAvacchuzubhetarAM yo vizAlavaMzasthitimujjihAnaH / nItaH stutiM kinnarakinnarIbhi-madhyapratIke zucimekhalAbhRt // 16 / / AliGgitAnAM yuvatIjanAnAM muktAsrajAM cAruvariSTavakSaH / bhUSAbhRto nirmalatA[nu?]SaktA yatrAzrayaM prApya durAbabhUvuH // 17 // avipralambhe jaladAvalInAM zikhaNDinAM sannaTanAviyogaH / yasmin varIvatti nivartitAghe kAryaM yataH kAraNasambhave syAt // 18 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 35 yasyopakaNThaM mumucunitAntaM na nIlakaNThAH svasuhRddhanasya / anIhamAnA virahaM kadApi yaduttamIyA niyataiva maitrI // 19 // na sasmaruvindhyagiriM dvipendrA yaM prApya tadbhUtabRhatsukhApteH / vismArakaM syAcca cirantanasya pratyakSasaukhyaM hi nirantarAyam // 20 // upasthitA nirjararAmarAmA krIDAM vidhAtuM prativallabhaM svam / itastato bhrAntimivAzu netuM kelIcchayA yasya guhAH siSeve // 21 // drAkSIcca mA mAmapi ka: salajjA-mitIva kRSNAmbudakaitavena / yadIyakuNDe javanI vidhAya samantataH snAti suparvakAntA // 22 / / yatra sthitAnAM vilasanmaNInAM sthitirbabhUva kSitibhRtkirITe / samyak tadAhurgarimAmburAzau yatsaMzritAnAM padamagryameva // 23 // madvargapakSakSipa eSa yasmAt kurve'hamindraM tadadhaH prasahya / uccastaraiH zRGgagaNaiH parIta ityUrdhvamedhiSTatarAM girirya : // 24 // mumukSayA saMsRtiduHkhapaMkteH kalyANamAptuM vratibhiH siSeve / yaH prAjyarAjyAnvitabhUmibhRdvA sampattimUrIcakRvAnanalpAm // 25 // zailAdhirAjastvayameva vizva ityujjayantaH prathitaH sa cakre / zrIneminAthena puraiva nItvA rAjImatI strIkRpayA vimuktim // 26 // iti paNDitacakracakravatti paM. zrI rAjapAlagaNiziSyaravisAgaragaNinA kRtaM saMkSepeNa kumArasambhavarItyA zrIgirinAravarNanaM sampUrNam // zrIrastu sNghvrgsaa(sy)|| _ (2) kazcit pratyAnayati manujo yaH priyaM mAmakInaM sarvAbhISTaM vibhavamatulaM taM pratIhArpayAmi / vyaktIcakre sahRdayamanaHsaMzrito vAgvilAsorAjImatyA'bhimatasutayetyugrasenezvarasya // 1 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 anusaMdhAna-23 kaSTenAtmapriyavirahitA viprayogAnuSaktA nItvA ghasrAn kila katipayAn husvajAlAntarAlaiH / svacchacchAyAM nayanasubhagAmAgatAM sA dadarza jyotsnAM bhrAjacchazadharabhuvaM zAradI pUrNimIyAm // 2 // tAmAzliSya pripavirahiNI sA manAm bhUrizakti kartuM prItI: kuvalayavanasyoccale sAdhu dadhyau / varva]SA tanuvirahiNo'pyattisampAdayitrI prANezasya pramadavasateH kiM punarviprayoge ||3|| abhyAyAte jaladaviyubhe(te?) kAttikeDyaistayA srAk svaprItyarthaM kuzalakalitaM prApayiSyatyudantam / tArAmuktAphalaparicitaM hAramutkalya(?)tasyai soccaiH prItyA pramuditamanAH svAgataM pRcchati sma ||4|| prAtarkhAstaMgatirapi nizi sthAyinI Satka(Satva?)candrajyotstrodantAM satatabalibhiH prApaNIyA janaiH kva ? / mohAdevaM virahavidhurA prArthayAmAsa tAM sA rAgAzliSTAH sahajavikalAH sAmpratAsAmprate yat // 5 // tvAmutpannAM bhuvananayanAndino vedmi candrAd gantuM pUjyatrinayanaziro dikSu gantrI yatheccham / tasmAdainyaM tvayi gatavatI mantvabhAvena muktA madbhApto yadupakurute'laM yathAzakti dInam // 6 / / hetuH prIteH pratikuvalayaM candrike ! varttase tvaM madbhartustajjhaTiti gadituM duHkhinI me pravRttim / saMprAptA yA virahajaladhi karmaNA dvArikA te prApyA cAmIkaramayajinaprauDhasaudhAbhirAmA // 7 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 tvAmAsInAM zazimaNigRhe kAmavatyaH pramodAt pAsyantyuccaiH svavasatimataprANanAthA: padavyAm / AyAtA yAM tvayi na kurute kA nikAyyeSu pAnaM yAnyA na syAdahamiva kadApyAzritA vipralambhaiH // 8 // saukhyasparzo bhavati pavanaH preraNAkAmyayA tvAmAzIrvAda dizati vacasA te'nukUlazcakoraH / pArAvAraH prakaTalaharInirgataibinduvRndaiH prItyA vardhApanamatitamAM te kariSyatyavazyam // 9 // nityaM svAnte nijamatasakhIbhUricintAM vahantI matprANezaH kajamRdumanAH sanmukhaM drakSyati tvAm / kAruNyArdA vipadupagatAn sanmukhInaM(nAn ?) hi dRSTvA pAnti prItyAM(tyA) paratanumatazcopakartuM samarthAH // 10 // modo(dA)dhikyaM dRzi janayituM darzanaM yat prabhUSNu prekSya prekSyaM tadakhilamahAsammadAptenidAnam / tArAstArAstaruNakiraNAH prApsyati tvaM sahAyIbhUtA- -pagatatimirAbhIzumadyAtayAnAH (?) // 11 // ApRcchayAsvaM (cchaya svaM?) priyamupapuraM dRzyamAnaM tvamenad yAhi kSipraM sakhi ! saha mayA premapAtrIkRtAtmA / vArtAmeSA kuzalakathikA mAnayiSyatyavazyaM yattvAM pazyatyatizubhadRzA pratyayAdityavekSyAm // 12 // adhvAnaM taM zravaNaviSayaM tvaM kuruSvAli mattaH pUrvaM sarvaM tadanu zrRNu madvAcikAmAdareNa / yatrAjihme tava jigamiSA vidyate ramyahah kSepaM kSepaM zramamavikalaM vigrahe vigrahecche // 13 / /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 anusaMdhAna-23 haimaH pAtaH kimiti bhavatItyunmukhIbhirvazAbhibhItaM bhItaM capalanayanaiH prekSito mugdhadhIbhiH / etasmAttvaM prakuru gamanIyAspadAdudyama drAg snehAdhikyAd bhavati hi yataH kAryasiddhiH samagrA // 14 // etatkhaNDaM sphuTati samudaH kairaviNyAH pratIcyA tvayyAbaddhasvakaviki?]catAsiddhisaugandhyazAli / dhatte yattvAM virahavazato mlAnimAtmIyakAye jAtyastrINAM vapuriva manAk sauvabhartuviyoge // 15 / / dhvAntadhvaMsastava nizivazodampatibhyAmitISTA smerazvI(rAkSI?)bhirnayananigamaiH prekSyamANA mithastvam / zritvA kiJcid bhavanamanayonityasampRktayoH svAt puNyAt pazcAt prabhavajavataH pazcimAyAH padavyAm // 16 // prAsAdastvAM pramuditahRdaM mAtRmAtuH svamUrjA premasthAnAM mahimakalitAM dhIrayiSyatyatIva / tatpUjya: syAd girizacaraNasrastareNUtkaro'pIzAnena sve zirasi nihitA yA punaH kiM na sA syAt / / 17 / / AtithyaM te drutajigamiSo'sau kariSyatyavazyaM saMsarpantyAH sakalaharitA puSkalaprItihetoH / smerIbhUtaM zva(sva?)mapi janayestadgata(taM) kairaviNyA: kakSaM prItiH sukhakRtiparA syAnmitho hyuttamAnAm // 18 // ---nuM maM tvayi zucirucau saMzritAyAM vibhUSA dRzyA devavrajavanitayA lapsyate'sau garIyAn / bibhratkAntiitavasumayImAzritAmartyavRkSaM (?) kalyANAdreH zikharamiva dRg darzanIyasvarUpam // 19 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 AzrityainaM drutagatirahorAtrameva tvamasmAdagre tIrNapracurasaraNirgomatI drakSyasIkSyAm / snehaM bhartA saha kRtavatI nityamAmuSmikAyAt (?) paulomI vA tridazapatinA bhUribhUriprabhAjA // 20 // bhartustasyAstava ca janakAdvAramAdAya gacchemuktA yuktaM nanu mama vibhoH prAbhRtIkartukAmA / yasmAd bhUyaHsamayamilitaM svAminaM riktapANirna prekSeta svakabahurate: kAmukaH zAstradakSaH // 21 // zyAmA dairghyaM virahazithilIbhUtakeyUravatyAH svAmistasyAstanuvapurabhUdannapAnArucizca / proccaistApo vapuSi zazino dIdhitIbhyaH prabhUtaH saurabhyeNa bhramarakRtamuccandanaM vahrikalpam // 22 // cintApAtrIvigalitasukhA jvAlitAtmIyakAyA niHzvAsaudhairvidhutazayanA tvadviyogena sA'bhUt / sakhyA sAdhU lalanaviSaye nirmitAnyUnamaunA bASpAmbhobhiH kRSikajanavat siktavatkekavaprA (?) // 23 / / saMprApya tvaM tamiti kathaya prauDhasaukhyasya hetu maccittasya priyasakhi ! mayi prAstarAgapravRttim / tasminneva dhruvadhRtadhRtau tatkarasparzamicchau tyaktecchAyAmaparajagatIsvAminISTaprabhe'pi // 24 // sandezIyairiti suvacanairyasya nItaM na rAgaM rAjImatyA hRdayamamalAmbhojasomAlavRtti / kAruNyA prakRtisubhagaM snigdhatAzliSTamiSTaM gAmbhIryeNa vyapagatatamazcakravAlapravezam // 25 / / iti saMkSepeNa meghadUtarItyA zrInemirAjImatIvarNanaM saMpUrNam ||shrii||
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 anusaMdhAna-23 vAg prasannamukhI bhUyA[t] vidyAdAnakRte mama / namaskArArhapAdAbjA bibhratI svacchakacchapIm // 1 // kvA'psaraHpatisambhUto'nvayaH kva z2aDadhIraham / asmyAditsurmahadvastu-mohAniHsvapumAniva // 2 // bAlaH paTugatiM vAJchannupahAsyAya dehinAm / bhaviSyAmi yathA paGga-rmohAd vaidagdhyadhAriNAm // 3 // yadvA'smin sUribhirvaMze janite stutigocare / gRhIte vapra ekAMze janasyeva gatirmama // 4 // so'hamAjanmabhUyiSThajJAnAnAmAjagacchriyAm / AbhogyakarmasaMsArasthitInAmAjanUrucAm // 5 // yathAvidhyupakartRNAM yathAvittapradAyinAm / yathAvaMzaM pravRttInAM yathAbhimatabhASiNAm // 6 // jayArthaM prauDhasaMgrAmakAriNAM nyAyadhAriNAm / prattapratyarthivAsAnAM tuGgazrRGgAdrigahvare // 7 // asaGkhyAnehasaM yAvad UDhanirvANavama'nAm / vairAgyatyaktasaMsArasambhogAnAM trivargiNAm // 8 // ikSvAkUNAmahaM stoSye jananaM mandadhIrapi / sthitvA tatkIrtanaiH svAnte stotumutkaNThayeritaH // 9 // kulakam // yogyAyogyavidaH zrotuM vyavasyanti taduttamAH / jJAyate yajjanasya zai-vidvattA mandatA'pi vA // 10 // mArudevo'bhavannAbhi-gariSThaguNagauravaH / / niHzeSayugminAM mAnyaH parjanyaH svargiNAmiva // 11 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 41 tatkule bahula zrIke pakSadvitayanirmalaH / zrImAn vRSabha ityAsIt sarasIva sitacchi(ccha)daH // 12 // nirvoDhuM nikhilaM bhAraM prabhUSNurjAtyagauriva / tAraNArthaM bhavAmbhodhe-nRNAM pota ivA'bhavat // 13 // sadrAjyAdiguNAdhikyaM tanvatA yazasAnvitaH / vireje vyApinA vyomni kiraNenAMzumAniva // 14|| svarUpapratimaM zIlaM zIlena pratimAn guNAn / guNapratimapUjyatvaM yugmirAD dhRtavAnasau // 15 / / bhImakAntaguNenAsau prIti-dveSakaro'bhavat / mitrAryoH padma-kucayorbhAstApenAMzumAniva // 16 // maryAdAyAH prajAstasya na kadApyaticakramuH / lokatkallolakAntasya velA iva nadIzituH // 17 // saMpattyarthaM nRNAmevA-dade tebhyo'yamarhaNAm / yatazcintAmaNiH pUjAM dAtuM gRhNAti bhUri zam(bhUrizaH?) // 18 // tasyAnye'laMkRtIbhUtAdvayenaivAsti vibhramaH / alobhatvena kIrtyA ca zyAmIbhUtArivaktrayA // 19 // tasyA'jJAtasvarUpasyA''kAreNa kriyayA'nizam / icchayaivAkhilaprApti-rdevasyeva zriyaH -- // 20 // AtmastutyanyasaMstutyorna muddveSau svadAnadhIH / pUrvapuNyAnuyAyitvAdivAsyAsInmatiH sanA // 21 // nizcayIbhUtaduHprApa-niHzreyasasukho'pi san / vinaiva vArddhakaM dharme babhUva rucimAnasau // 22 // sarvasaukhyavidhAnena zikSA[dA]nAcca yugminAm / kalpadrumAdhika: so'bhUt teSAM kalpadrusaMnibhAH (bhaH) // 23 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 anusaMdhAna-23 daNDyAn daNDayitA nItyai bhogyakarmacchide yataH / pariNetA ca tasyArtha-kAmau sukRtameva tat ||24|| evaM yo bhagavAnAsId rAjya-dharmAsthitiM dadhat / svarNavarNasavarNAbho namra[devA]surAdhipaH // 25 // zrIharSasAgaramanoharavAcakAnAM paTTAmbare parilasattaraNIyitaM yaiH / zrIrAjasAgaravicakSaNazekharANAM teSAM vineyaravisAgaranAmakena // 26 // rItyA samAsena kumArasambhava-zrImeghadUtAkhya-raghUruvaMzyayA / stutau jinau tau vRSabhAGkaneminau, muktispRhANAM kurutAM zivazriyam // 27 // iti paNDitacakravarti paM0 zrI rAjapAlagaNiziSyaravisAgaragaNinA kRtaM saMkSepeNa raghuvaMzarItyA zrIRSabhadevavaMzavarNanaM sampUrNam // zrIsarvvavide namaH // zrImadyatpAdajAtAH prabalabalabhRtaH zoNimAnaM dadhAnA UdhrvaM tiryag(k) tvadhastAditi kila vicarantyaMzavaH kSmAkRpAH / sthAnaM yatrAsya bhAnostata imamabhiyo'dhaH kariSyAmahe hi zrImadbhiH svairmahobhirbhuvanamavibhuvannApayatyeSa zazvat // 1 // potAyante yadIyakramaNabhavavibhAH prauDhamAhAtmyabhAjo nIrandhrAH ketujAtairvivaraparicitAH suzriyazca dvidhAyi(pi?) / yadyevaM no kathaM tat sakalatanumatastArayantyaJjasaitAH saMsArApAranIrezvaragurunirayAzarmapAko(kau)ghamagnAn // 2 // svAhAbhukko(kau)zikAdyAH praNamanasamaye bhUribhaktyAnuSaktAzcitte citraM dadhAnA mukhadazakamadhubhrAntimanmatyayuktAH / bhUyiSTazrInidhInAmiva sukhajananAt prANabhAjAM ca yeSAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 43 prodyaddIpraprabhADhyakramanakhamukurakroDasaMkrAntabimbam // 3|| bibhrANairyatkramAbjaiH prasRmarakiraNAn jaghnire lIlayevAjJAnasthASNUni yAni bhramararucizitInyandhakArANi nUnam / tAnyugrAMzoziSNUnyapi nibiDaruci sandadhAno nRNAM no mArtaNDazcaNDabhAvaM daha[ti ca]nihinastyastadoSo'pi pAdaiH // 4 // vighnAgho(ghnaugho)dyattamoghnairghana?]sughanaghaTAgharmasaMghAtaghAtaM nirmoghatvArthayArghyaM maghavabhiragha--cca(?) je saMghaTebhaM (?) / sadghoSaiH zlAghyamAnaM ghanaghRNi ghaTayantyaMghriyugmaM yadIyaM nirvighnAn vighnanighnAnatighanaghRNayA zlAghyaghoSAnaghoSAn / / 5 / / bhUyaH satyAzrito'pi pramathapatidhiyA nAsti satyAzritazca dhvastaprodyatkaro'pi pracurakaragaNAn sandadhAnaH samantAt / kartApyuccairvRSoktervyapagatavRSavAgpAdapadmo yadIyo raktastyaktasmaro'pi pratibhayabhayakRnirbhayatvaprado'pi // 6 // zuddhA buddhirguNaughaH zrayati hi nitarAmetadevAnukampAprodyadgAnaM [ca?]tasmAdahamapi vilasadvAJchitasthAnahetuH / bhAvAdetad bhajAmi pramukhazamaraso nUnamiddhaM yadIyaM svAtAraNyaM zaraNyAzrayaNamiti yadadhyAstavidhvastazaGkaH // 7 // siddhiM yAvadvizuddhAM paramatamaramAprAptihetorjanaugho vyAcaSTe pUjanIyAn vikasitakusumaiH prArthanAmantareNa / yeSAM pAdAn sapAdAnakharucivilasanmaJjarIn kalpavRkSAn jaGgho'dhvatkandhabughnogatalasadaruNAbhAGgulIpallavADhyAn // 8 // kSemodyadRkSakakSekSaNakarajaladAnakSilakSaiH samIkSyAn sAkSAdrakSovipakSakSapaNabalavata: kSmAtirakSAkSamAzAn / prekSAsthAn mokSakAMkSoryadamalacalanAn bhikSulakSA namanti kSoNI kSAntyA kSipantaH kSaNika--- rastrIkaTAkSAkSitAkSAH // 9 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 anusaMdhAna-23 prAjyaizvarye niSaNNAstridazanamasitAzcakralakSmI dadhAnAH prakSiptAriSTakaSTAH zucirucikamalAsvAmino nandakAbhAH / vibhrAjante yadIyAH paramatamapadAzcakriNo vA kSamAyAM tanvAnA vainateyazriyamahitavRSA(So)tkarSamoSipratApAH // 10 // pAdadvandvAGgalIsatkizalayakalitau babhraturmAnavAnAmanyUnazrIphalAptI vibudhajanamatacchAyayA sevyamAnau / hastAnnirgacchadacchacchavinicayavanainityasaMsicyamAnau yatpAdau pAdapau vA zucirucinicitAmbhojapuJjAlavAlau // 11 // prodyadvidyAdyavidyAdharanikaramudaH sadya udyotavidyAnandyAvarteranindyadhupatihatavibhA udyamAsAdyamadya / dyutyudyAnaM prasadya kramaNajaladharazcinvate drAg yadIyA dyAM dhutyodyotyamudyaddyusadadhipamatA vidhududyotajetryAH // 12 // prAjJairyeSAM zazaGke kramaNaruciriti bhrAjyazokadrumasya (?) cchAyA vistAritA kiM gurubhiriti parairmA vyaghAtApajAbhUt(?) / zuddhAntarbhAvabhAjAmakhilatanumatAM siddhisiddhAdhvanA dve nirvANAt pUrvadezapragamakRtadhiyAM zuddhabuddhaya[dhva]gAnAm // 13 // mitratvenApi yuktaM caraNayugamado'nyasvabhAvaM yadIyaM kenApyaprAstazastadyutijananayanairdRzyamAnasvarUpam / bibhranno caNDabhAvaM tviSi ca kuvalayaM prApayatyugratoSaM zobhAmambhoruhANAmapaharati karotyudvacaM kauzikasya // 14|| tAnantAnandapaMkteH sadasi vidadhatAvAdareNA[dareNa?] kAlaM kAlaM kSipantau pratibhayabhayadaM mAnavAnAM navAnAm / kAmaM kAmaM jayantau jagati ghaTajavadvAsamudraM samudra dUre dUrepasovo vasatimasubhRtAM sAdhayantau dhayantau // 15 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 mAJjiSThIbhUtabhAvo dhruvamiti ruSayA preSayAmAsa rAgo yatpAdodbhUtabhAnirgamanakapaTato mArgaNaughAn pragADham / prodyatpradyotanAdyaskhalitagururucIn nibhi tiSThatyayaM kiM kRtvA'dhaH pAdayormAM niratizayazama zrIsamAliGgitAGgaH // 16 // prauccaiH prAcInabahirnicayarucicitizcittacArvekaceSTacaNDAccirvatra carcyaH zucivacanavipazciccayairnizcayArcyaH / proce vAcAprapaJcaiH zucizuciracano yatkramAccirguNo nocArvAcArokticaJcapravacanacaturAcAryacaM (ca) kasya caJcat // 17 // ityantaH krodharuddhA dadhuraparimitaM dvAdazApi pratApe raktoSNatvaM pataGgA dhruvamabhibhavituM yatkramAccirvibhUSAm / tAn jeSyAvo'sya ketUn vayamapi paritazcedabhIzUn satAM naH paddhayAM bhUbhRdgurubhyAM bhramati bhRzamabhIbhraMzayan helayA'yam // 18 // sphUrjjanmuktAphalAbhAcchizirarucisamullAsabharturyadIyAt pAdadvandvAt payodheriva lahaririva dyudbahirnirjagAma / bhUyaH zaityAnuSaktA bahulavasumatI vyaznuvAnA sphurantI prakhyAtAdacyutazrIvaravasatitayAzeSakAntyopagUDhAt // 19 // manye dhAtreti yeSAM zubhajananapaTU bhrAjinau nirmito (tau) staH pAdAvAlambanAhauM guNamitajagatastAraNArthaM samarthoM / proccaiH potAyamAnau lasadasukhakRtiprauDhasaMsArasindhau mA patattastvabhAvAt kalikalilabharAkrAntamatyantametat // 20 // bhUyaH kalpaprabhAsvatphaladapadatayA cArucAmIkarAdrizcaJcaccedbhAnukAraM kuvalayavaramunnirmititvena nityam / yeSAM satpAdapadmakSitipatiratikRd rakSayorvyAH - pitvA ( ? ) durge svargApavargAdhvani sadaritayA spandanaM sasyadAgaH ( ? ) // 21 // 45
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 anusaMdhAna-23 kAmaM kAmAzotthairaruNimamilitaiH pragrahai: sandadhAnaibhUSAM bhAvaM janAnAM sadasi kizalagandhoddharvadeze'vadAtaiH / varNaiH puSpAgyamAlyasthitamiti vilasadvibhramasya pradAnAt yatpAdaiH pArijAtakSitiruhamahimAhAnimAnIyate hi // 22 // pAdadvandvaM padIyaM kajamiva zuzubhe bhUrisaurabhyapRktaM sanmUrdhyArohaNAha~ zucivikacatayA cAruruk ciiy[maanm?]| proccaiH premNA praNAmapravaNatama iha prApnuvanti pramodaM prauDhaM dIpraprakAraM prasRmarabhavikAH prANinaH prekSayADhyAH // 23 // yeSAM prAjJaprabhaughAn priyatamacaraNAn kSamApraNamyAn praNamya prAjyaprauDhapramAdapratibhayanidhanaprAptadIpra[pra]tApAn / yeSAM pAdAravindaM sabalamapi bhiyaM prApayatpuSpaketu (tuM?) bhIruM vA bhUmyadhIzaM kSatarucikamalAliGganatvena nityam // 24 // viSvaksenAya mAtaM pramathapatitulaM zaGkaratvAt kSamApA (?) ujjRmbhAmbhojagarbhazritamiti parameSThImate niSThitArthe / bhaktaivaM saMstutAste jinazatakamahAkAvyanAmnaH kilAdyaiH pAdaiH kAruNyapuNyAstrijagati guravazcAruniHzreyasAptyai / kurvantu zrIphalApti praNipatanakRtaM nAlikeradruvad drAg nityaM satyaM guNaudhaM vapuSi nida[dha]tA bhrAjamAne(naiH?) kalAbhiH // 26 / / itizrI 6 rAjapAlapaNDitaziSya gaNiravisAgarasamasthita jinazataka mahAkAvya prathamaparicchedAdyapadaguruvarNanaM saMpUrNam // zubhaM bhavatu //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ cyAra dhyAna vicAra leza zrI vikramapura nagaramA (hAlanA bikAneramAM) vi.saM. 1799nA vaizAkha suda chaThanA divase bhoja nAmanA vidvAna dvArA lakhAyela 'cyAra dhyAna vicAra leza' hastaprata 2 pAnAMnI che. akSaro suvAcya che ane banne pAnAmAM vacce ekasarakhI DijhAina upase te rIte lakhANa suzobhita che. saM. DaoN. mAlatI ke. zAha jaina paraMparAmA rajU thayela dhyAnanA cAra prakAranuM varNana A pratamAM rajU thayela che. 1. ArtadhyAna, 2 raudradhyAna, 3. dharmadhyAna ane 4. zukladhyAna. A dareka dhyAnanA cAra-cAra pAyAnI samajUtI ApyA bAda guru- - ziSyanA saMvAdarUpe keTalIka zaMkAonuM samAdhAna karavAmAM Avela che. A sivAya eka anya dRSTi paNa dhyAnanA cAra prakAra ahIM rajU karyA che. 1. padastha, 2. piMDastha, 3. rUpastha, 4. rUpAtIta A cAreya prakAranAM dhyAna mokSaprApti mATe kAraNabhUta che. dharmadhyAnanI cAra bhAvanA rajU karI che. 1. maitrI, 2. pramoda, 3. madhyastha ane 4. dayA. A pratanA anta bhAgamAM hindImAM cAra dohA Apela che. temAM trIjo ane cotho prasiddha hindI kavi bihArInA che. A dohA ahIM zA mATe ApyA che te khyAlamAM AvatuM nathI. A cAreyanA artha A pramANe che. 2. 1. vyakti dekhItI kriyA eka kare che ane tenuM phaLa eTale ke tenA manano bhAva judo hoya che. jema ke patine jyAre patnIne bolAvavI hoya tyAre te nAma potAnA bALakanuM bole che, paNa tenA manamAM bAlA eTale ke patnIne bolAvavAno bhAva che. lAlasa (eTale lAlaca) lALa, labADatA A traNa lalA jenAmAM che tenA hAthamAM lAkaDI AvI gai che (arthAt te vRddha thai gayo che) topaNa tenA haiyAmAM lobha che. AvI vRddhAvasthA (vaDapaNa) bALapaNa ( lalapaNa) jevI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ja che. 3. A duniyAmAM jenAmAM burAI vase che tene ja sanmAna maLe che. badhA grahomAM je sArA graho che tene bhalo bhalo karI choDI devAmAM Ave che ane rAhu, ketu jevA khoTA graho ApaNane naDe che tethI tene japa, dAna vagerethI rIjhavavAmAM Ave che. eTaleke sajjana sAro che tenI koi noMdha paNa letuM nathI ane durjanathI sau bIve che tethI tene japyA kare che, namyA kare che. 4. eka kanaka eTale dhaturo ane bIjo kanaka eTale suvarNa. suvarNamAM dhaturA karatAM sogaNI mAdakatA che. dhaturo khAvAthI tanamAM mAdakatA Ave che, jyAre suvarNane to mAtra meLavavAthI mAdakatA AvI jAya che. potAnI pAse rahela suvarNane jovA mAtrathI mANasamAM mada ke ahaMkAra AvI jAya che. anusaMdhAna - 23 A pratanI gujarAtI bhASA mArugurjara zailInI che. temAM apabhraMza, rAjasthAnI, vraja bhASAnI chAMTa che. kartAnuM nAma 'kartA' tarIkenA ullekhathI prApta nathI thatuM, paraMtu 'bhoja' nAmanA lekhaka te ja kartA hoya tevI zakyatA nakArI zakAtI nathI. zrI gurubhyo namaH // hivai cAri dhyAna kahai chai / tihAM dhyAnarA 4 bheda chai / ArtadhyAna 1 rudra dhyAna 2 dharma dhyAna 3 zukladhyAna 4 / tihAM pahilA 2 dhyAna azubha chai / anai be dhyAna zuddha chai / tihAM ArtadhyAna kahai / manamai AhaTa dohaTanA pariNAma te ArtadhyAna kahI |1| je ArtadhyAnanA pAyA 4 chai / pahilo iSTaviyoga je iSTa kahatAM vallabha bhAI mitrasayaNa mAtApitA strI putra dhana pramukhano viyoga thayAM je ciMtA soga vilApa karai te iSTaviyoga ArtadhyAna kahIjai |1| bIjo aniSTasaMyoga kahatAM aniSTa bhuMDA duHkhanA kAraNa dusamaNa dalidra kuchoru milyAM je manamai duHkha ciMtA upajai te aniSTasaMyoga ArtadhyAna kahI |2| tIjo rogaciMtA ArtadhyAna je zarIramai roga upanAM duHkha karai ciMtA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 ghaNI karai te rogaciMtA ArtadhyAna kahIjai |3| cautho agrazoca ArtadhyAna. je manamai AgalA kAlaro soca karai / je iNa varasa e kAma karasyAM Avatai varasa u kAma karasyAM ima citavai / athavA dAna zIla tapano phala mAMgai je meM iNa bhavamai e tapa kIdho tehano monai cakravarti iMdranI padavI hojyo / e AgalA bhavanI vAMchA te piNa agrazoca ArtadhyAna jANavo / 49 e ArtadhyAnarA cyAra bheda kahyA / e ArtadhyAna tiryaMca gatino kAraNa chai / guNaThANA pAMca tathA cha tAMI ArtadhyAnanA pariNAma upajai / hivaraM raudradhyAna kahai chai / rudra kahatAM mahAkaThora pariNAma catavai te rudradhyAna kahIjai / te rudradhyAnanA pAyA cyAra chai / hiMsAnubaMdhI 1 mRSAnubaMdhI 2 corAnubaMdhI 3 parigraharakSaNAnubaMdhI 4 / e cyAra pAyAnA nAma kahyA / hivara pahilo hiMsAraudradhyAna kahai chai / je jIva hiMsA karI harSa pAmai / athavA hiMsA karatA dekhI khuzI hovai / athavA saMgrAmanI vAtanI anumodanA karai te hiMsArudradhyAna kahIjai |1| mRSAnubaMdhI raudradhyAna je kUDa bolai manamai harSa vedai / je mai kiso eka kUDa kelavyo chai / je mAharai kUDarI khabara kiNahInaI paDI nahI / ehavo mRSArUpa pariNAma te mRSArudradhyAna kahIjai |2| tIjo cauryarudradhyAna je corI karI ThagAI karI manamai khusI hovai / je mujha sarikho jorAvara kuNa chai / je hUM pArakA mAla khAuM / ehanau je pariNAma te corarudradhyAna jANivo | 3 | hivai cautho parigraharakSaNa rudradhyAna / je parigraha dhanadhAnya parivAra ghaNo vadhavArI lAlaca hovai / je dhanarai anaI kuTaMbarai vAsatai harakiso pApa karai / athavA parigraha ghaNo juDyAM ahaMkAramai magana te parigraharakSaNa rudradhyAna kahIjai |4| e rudradhyAnarA cAra pAyA kahyA / e rudradhyAna narakagatino kAraNa chai / mahA azubha karmano kAraNa chai / e rudradhyAna pAMcamai guNaThANai tAMI
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 anusaMdhAna-23 chaD / anai chaThai guNaThANai piNa eka hiMsA rudradhyAnanA pariNAma kiNahI jIvanai chai / hivai dharmadhyAna kahai chai / dharmano cItavaNo te dharmadhyAna kahIjai / te dharmadhyAnarA pAyA cyAra chai / AjJAvicaya 1 apAyavicaya 2 vipAkavicaya 3 saMsthAnavicaya 4. tihAM pahilaM AjJAvicaya kahai chai / je vItarAgadevanI AjJA tahati kari mAnai saradahai etalai bhagavaMtai dravya chano svarUpa naya-pramANa-nikSepA siddhasvarUpa nigodasvarUpa jima kahyA tima saradahai / vItarAganI AjJA nitya syAdvAdapaNai nizcaya vyavahArapaNai mAnai saradahai te AjJAvicaya dharmadhyAna kahIjai 11 / hivai bIjo apAyavicaya dharmadhyAna kahai chai / je jIvamai azuddha paNai karmasaM saMsAranAvasthAmai aneka apAya kahatAM dUSaNa chai / ajJAna rAgadveSa kaSAya Azrava e mAharA nahI hUM iNAMsUM nyAro chu / anaMta jJAnadarzanavIryamayI zudha-budhi avinAsI chu / aja anAdi anaMta akSaya / akSara anakSara acala akala amala agama anAmI arUpI akarmA abaMdhaka anudaya anudIraka ajogI abhogI arogI abhedI avedI acchedI akhedI akaSAyI asakhAyI alezI azarIrI abhAsI anAhArI avyAbAdha anavagAhI agurulaghu apariNAmI anidrI aprANI ayonI asaMsArI amara apara aparaMpara avyApI anAzrita akaMpa aviruddha anAzrava alakha asoka lokAlokApAyaka zuddha cidAnaMda mAharo jIva chai / ehavo je dhyAna te apAyavicaya dharmadhyAna jANavo / hivai vipAkavicaya dharmadhyAna kahai chai / je ehavo jIva chai to piNa karmavasai duHkhI chai te karmano vipAka cItavai / je kAraNa gyAnaguNa gyAnAvaraNI karma dAbyo / darzanAvaraNI karma darzanaguNa dAbyo chai / ima ATha karmai jIvarA AThaguNa dAbyA chai / etalai e saMsAramai bhamatai jIvanaiM sukha duHkha te sarva karmanA kIdhA chai / tihAM sukha upanAM rAcavo nahI / duHkha upanAM dalagIra hoNo nahI ehavo je pariNAma te vipAkavicaya dharmadhyAna jANavo / 3 / hivai saMsthAnavicaya dharmadhyAna kahai chai / je caudaha rAjamAna loka
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 51 chai / tehanau svarUpa vicArai te kahai chai / e loka cauda rAja uMco chai / tiNamaiM sAta rAja adholoka chai / anaI vicai aDhAraisai yojana manuSyaloka tricho loka chai / te upari kAMika uMNaUM sAta rAja Urdhvaloka chai / te mAMhi devatA vaimAnika sarva anai upari siddhasilA siddhakSetra chai / ima lokamAna chai / e lokano saMsthAna vaizAkha chai / anaMtai kAlamaI ApaNai jIvai saMsAra bhamatai sarvaloka janmamaraNa karI pharasyauM chai / ehavauM je dhyAna te saMsthAna-vicaya dharmadhyAna kahIjai / e dharmadhyAnanA cyAra pAyA khyaa| e dharmadhyAna cauthA guNaThANAthI mAMDI sAtamA guNaThANA tAMI chaD / hivai zukladhyAna kahai chai / zukla kahatAM nirmala zuddha pariNAma AlaMbana vinA te zukla dhyAna kahIjai / te zukla dhyAnarA pAyA cyAra chai / pRthakatvavitarka sapravicAra / 1 / ekatvavitarkaapravicAra 2 sUkSmakriyA pratipAti 3 / ucchannakriyAnivRtti 4 e cAra bheda chai / tihAM pahilo pRthakatvavitarkasapravicAra / jIvasuM ajIva judA karaNA vitarka kahatAM guNaparyAya vicArai / sapravicAra kahatAM AparI sattA dhyAvai e pRthakatvavitarkasapravicAra jANavo / e pAyo AThamai guNaThANai sUM mAMDI igyAramai tAMI chai / 1 / / hivai bIjo ekatvavitarkaapravicAra kahai / je jIva AparA guNaparyAyarI ekaThA karI dhyAvai / jIvanA guNaparyAya jIvasuM eka ja chai / anai mAharo jIva siddhasvarUpa eka chai / ehavauM dhyAna te ekatvavitarkaapravicAra jANavo / e pAyo bAramai guNaThANai dhyAvai / iNa dhyAnasUM ghanaghAtI cyAra karma khapAvai / nirmala kevalajJAna pAmai / pachI teramai guNaThANai dhyAnaMtarikA teramairai aMtara caudamai te doya pAyA dhyAvai / tihAM trIjo sUkSmakriyApratipAtI kahai chai / sUkSma mana vacana kAyAnA yoga rUMdhai / zailezIkaraNa karI ayogI thAya te je apratipAtI nirmala pariNAma te sUkSma pratipAtI dhyAnaM jANavo / ihAM sattA pacyAsI prakRti rahI te mAMhi bahuttari khapAvai / cauthau ucchinnakriyAnivRtti kahai chai / je yoganirodha kIyAM pachI terai prakRti khapAvInaiM akarmA thAya / sarva kriyAsU rahita thAyai te samucchinna
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 anusaMdhAna-23 kriyA zukladhyAna kahIjai / e dhyAna dhyAvatAM avagAhanA dehamAnamaI tIjo bhAga ghaTAvai / ima zarIra choDi ihAMthI sAta rAja uparilokanaI aMtai jAya siddha thAya / ihAM ziSya pUchai chai / je caudamai guNaThANai to akriya chai to sAta rAja UMcau gayo te siddhaI e kriyA kima karai chai / tihAM uttara kahai chai / je siddha to akriya chai paraM preraNAiM tUMbInaiM dRSTAMtaraM jIvamaI cAlavAro guNa chai / dharmAstikAyamai preraNA guNa chaD / tiNaI karmarahita jIva mokSa jAi / lokanai aMtai jAya rahai / tihAM koI pUchasI je Agai uMcau aloka tihAM kima jAvai nhii| tihAM kahai chai / je Agai dharmAstikAya nahI tiNaiM na jAi / adho nIcI gati kima na jAvai / tihAM kahai karmarai bhAratUMrahita chai halako chai / tiNai nIco na jAvai / DAbo jImaNo na jAvai / je kAraNa preraka koI nahI / aru kaMpai nahI je akriya chai / koI pUchasI je siddhanaI valI karma kyu na lAgaI / tihAM kahai je karma to ajJAnasUM anaI yogasUM lAgai chai / te siddha jIvanai ajJAnayoga khakhAvyA (khapAvyA) tiNaI karma lAgai nahIM / e cyAra dhyAnano adhikAra kahyo / hivaI valI bIjA cyAra dhyAna kahai chai / padastha 1 piMDastha 2 rUpastha 3 rUpAtIta 4 / hivai padastha dhyAna kahai chai / je arihaMta siddha paMca padanA guNa cIcItArI dhyAna karaNo te padastha dhyAna kahIjai / 1 / hivai piMDastha dhyAna kahai chai / je piMDa kahatAM zarIra te mAhi rahAuM chai e ApaNo jIva tehamai arihaMta siddha AcArya upAdhyAya sAdhu ghaNerA guNa sarva chai ehavauM je dhyAna te piMDastha dhyAna jANivo / 2 / ___ hivaiM rUpastha dhyAna kahai chai / je rUpamai rahyo thako piNa e mAharo jIva arUpI anaMta guNI chai ehavo je dhyAna te rUpastha dhyAna jaannvo| e tIna dhyAna dharmadhyAnamai jANavA /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 53 hivai rUpAtIta dhyAna kahai chai / niraMjana nirmala saMkalpa vikalparahita abheda eka zuddha sattArUpa dhyAna te rUpAtIta dhyAna jANavo / ihAM mArgaNA guNaThANA naya pramANa mati Adika jJAna kSayopazamabhAva sarva chAMDavAyogya thyaa| eka siddhanA mUlaguNa te dhyAvai / e rUpAtIta dhyAna jANavo / etalai mokSanA kAraNa dhyAna te kahyA / / hivai cyAra bhAvanA dharmadhyAnarI kahai chaD / maitrI bhAvanA sarva jIvasUM maitrIbhAva cItavaNo / sarvano bhalo cAhai / piNa buro kiNaro cItavaNo nahI e maitrI bhAvanA 11 pramodabhAvanA / guNavaMta anai jJAnAdi guNa upari rAga te pramodabhAvanA 2 // madhyastha bhAvanA je dharmavaMtasUM rAga anaiM adharmIsUM rAga nahI dveSa piNa nahIM te madhyastha bhAvanA / 3 / dayA bhAvanA je sarva jIva Apa sarikhA jANI dayA pAlai hiMsai nahIM te dayA bhAvanA 4 / e cyAra bhAvanA kahI // iti cyAra dhyAna vicAra lezaH saMpUrNaH / zrImad vikramapuravare'lekhi bhojena / saMvat 1799 / vaizAkha suda SaSThI tithau // zrI rastu // kriyA aura phala aura hI / hota aura hI bhAya / bAlaka nAma pukArakai / bAlA leta bulAya / / lAlasa lAla labAlatA lalA lalA paNa tIna /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusaMdhAna-23 kara lAkarI hiya lobhatA / lalapaNa vaDapaNa kIna / 2 / vasai burAI jAsa tana / tAhIko sanamAna / . bhalo bhalo kari choDIyai / khoTe grahe japadAna / 3 / kanaka kanakate so gunau / mAdakatA adhikAya / ihiM khAyeM baurAta tana / uhiM pAyai baurAya / 4 / zrIH stAt / vAcanAvasare mukhe yatnAkaraNIyeti rahasyam // kaThina lAgatA zabdonA artha AhaTa dohaTa- aghaTa-durghaTa pariNAma vicAra sayaNa svajana dusamaNa kAlaro soca kAlano zoca(cintA) monai mane tAI sudhI pAyA kUDa kUTa-prapaMca dhanarai anaiM dhanane ane kuTuMbarai vAsatai kuTuMbane vAste hara kiso hareka-koIpaNa duzmana bheda
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 55 juDyAM bhego ko guNaThANa guNasthAna--AtmAnA guNavikAsanI bhUmikA tahati tathAstu-'te pramANe ja che' ema saradahai zraddhA kare dravya chano jainadarzanamA svIkRta cha dravyonuM naya-pramANa-nikSepA jaina tattvajJAnanA padArthonAM nAma che. siddhasvarUpa mukta jIvanuM svarUpa nigodasvarUpa atiavyakta cetanAvALI jIvanI avasthA te nigoda. syAdvAda anekAntavAda nizcaya vyavahAra pratyeka vastune jovAnI be jaina dRSTiH nizcayanaya, vyavahAranaya saMsAranAvasthAmai saMsAranI avasthAmAM iNAMsU ethI zudhabudhi zuddha buddha abaMdhaka anudaya karmanA baMdha, udaya, udIraNA-rahita anudIraka avedI veda vinAnA asakhAyI sakhA-mitrasaMbaMdharahita alezI lezyArahita anavagAhI avagAhanArahita lokAlokApAyaka loka-alokane choDanAra caudau rAja mAna 14 'rAja' nA mApavALo tricho tirlo-madhya vaizAkha saMsthAna keDa para be hAtha rAkhIne UbhelA manuSyano AkAra potAnI dhyAnaMtarikA zulladhyAnanA 4 bhedano madhyAntara yoga raMdhai vyApAra baMdha kare AparI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zailezIkaraNa ayogI apratipAtI avagAhanA dharmAstikAya aMtai jAya Agai cIcItArI anusaMdhAna-23 AtmAnI nizcala avasthA yoga vihoNo AvyA pachI Tale nahIM tevo UMcAI 'dharma' nAmaka jainadarzanasvIkRta padArtha aMte jaIne Age-AgaLa vicArI(?) rUpamAM-pudgalamAM 8, zrIpAla phleTsa, kRSNanagara, dera roDa, bhAvanagara (gujarAta) 364001 rUpamai
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ baladevamuninI sajjhAya saM. Do. rasIlA kaDiyA vibhAga (1) pratiparicaya : mApa : 10.5 seM.mi. x 26 seM.mi. akSara saMkhyA = 39 paMkti saMkhyA prata saMkhyA = 1 sthiti = jIrNaprAya AjubAju hAMsiyA mATenI jagyA choDelI che paNa lITIo dorelI nathI. akSaro moTA, cokhkhA, suMdara ane ekasarakhA che. prAraMbhe bhale mIDhuM karela che. aMte racanAkAra ke lipikAranA nAmano ullekha nathI. saMvata paNa lakhI nathI chatAM aMdAje A pratano samaya 18mo saiko gaNI zakAya tema che. 'sakala' e chellI kaDImAM Avato zabda kartA- sUcana karanAro hoya tema lAge che. prastuta ajjhAya tapasvI mahAmuni baladevamuni vize che. tuMgiA zikharathI zobhatA vanamAM teo dIkSA laIne tapa kare che ane kyAreka koI kaThiyAro koIka divasa bhojana Ape tyAre ja pAraNuM kare che. vanamAM jaMgalI prANIo bodha pAme che ane 'saMga tevo raMga' nyAye A pazuomAMthI koIka zrAvaka bane che. koIka anazana kare che. koIka mAMsa choDe che. koIkane jAti-smaraNa jJAna thAya che. mAsakhamaNane pAraNe muni jyAre nagarImAM gocarI levA jAya che tyAre kUvA-kAMThe UbhelI kAminI rUpavAna munine joI evI to mohita thaI jAya che ke bhAna bhUlIne ghaDAne sthAne potAnA putrane kUvAmAM pANI mATe utAre che ! muni cetI jAya che, potAnuM rUpa vanamAM pazuo sAthe ja sAruM che ema vicArI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 vanamAM pAchA phare che. A samaye vanamAM lAkaDAM kApanAra bhaktibhAvapUrvaka pAraNaM karAve che. pAse ubhelo nIla mRga A nirakhI rahyo che, evAmAM jhADanI DALI paDe che ane tenI nIce kaThiyAro, mRga tathA muni dabAI jAyache. puNyanuM bhAdhuM laI teo pAMcamA devaloke pahoMce che. ATha kaDInI A sajjhAyamAM Ama baladevamuninuM jIvanavRttAMta suMdara te nirUpita thayuM che. anusaMdhAna - 23 vibhAga 2 baladeva mahAmuni tapa tapai vani, leI saMyamabhAra re dAru- chedaka kabahai ko dIi pAraNai lIi AhAra re mAI tuMgiAgiri sikhari sohi // 1 // rAma muni sukha kaMda re, vAgha mRga zazA siMgha, cItara bujhavai pazuvRMda re // 2 // tuMgi keI mRgapati huyA zrAvaka, kei aNasaNa lei re, dhariya samakita mAMsa chAMDi, jAti samaraNa kei re // 3 // tuMgi rUpa suMdara ati puraMdara, cAlyau nayara majhAri re mAsa pAraNe gocarI jaba, pekhiu kinai nAri re ||4|| tuMgi kUpa kaMThaI madana mohI, nayana maSi nA lei re. kuMbha cUkI putra pAsyA, kUyA bhItari dei re ||5|| tu0 catura ciMta rUpa meru, kAminI mRga pAsi re, gocarIkuM nayari nAuM bhalA muja vanavAsa re // 6 // 0 mAsa pAraNi Aha (hA ) ra dai taba, rathika bhagati vizAla re hariNalA guNa nIlA nirakhai, caMpiA taru DAli re ||7|| tu0 rathakAra mRga baladeva munisuM, taba calyA saMbala leI re paMcami suraloki pohatA, sakala bhavi sukha deI re ||8|| tu0
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 59 dAruchedaka zazA iti sajjhAI saMpUrNa vibhAga-3 agharA zabdonA artha lAkaDAM kApanAra sasaluM dIpaDo bodha pamADavo kUvA kAMThe nimiSa athavA palakAro dabAI gayA cItara bujhavaI kUpa-kaMThai maSi caMpiA saMbala bhAeM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ koThArIpoLanA cintAmaNi pArzvanAthanuM stavana saM. Do. rasIlA kaDiyA prataparicaya : prata saMkhyA =1 mApa =11.5 se.mi. x 23 se.mi. paMkti saMkhyA =21 akSara saMkhyA =20 sthiti =uttama AjubAju hAMsiyA mATenI jarA paNa jagyA choDelI nathI, ke hAMsiyAlITI dorelI nathI. lakhANa ahIM uparathI nIce taraphanu UbhuM che. prAraMbhe bhale mIMDaM karela nathI paNa stavana zarU karatAM pahelAM vaccovacca uparanA bhAge zrI lakhela che. chellI-AThamI kaDImAM akSaro ghaNA ja moTAM ane chUTAM che. bIjA koInA hAthe e kaDI lakhAi hoya tema lAge che. akSaro bAkInA madhyama kadanA che. kaDIne aMte saMkhyA pahelAM ane pachI jagyA choDelI che paNa daMDa karyA nathI lakhANa chekachAkavALu che. prastuta stavana rAjanagara (amadAvAda) madhye jhaverIvADa vistAramAM Avela zrIcintAmaNi pArzvanAthanA jinAlaya vize eka aitihAsika mAhitI Ape che. zeTha nathamala zAhe saMvata 1845mA mAgha vada 4ne guruvAranA roja zrIpArzvanAthane takhne besAryA hatA arthAt pratiSThA thaI hatI. A pachI saMvata 1888mAM nathamala zeThanA nAnAbhAI vakhatacaMdanA putre jIrNoddhAra karAvela che. _ 'rAjanagaranA jinAlayo' (A.ka. peDhI prakAzita) pustakamAM paNa zeTha nathuzAo derAsara baMdhAvyAno ullekha che, paNa sAla ApI nathI. vaLI, zAMtinAthanA (bAjunA) derAsaranI bhIMta parano lekhane AdhAre saM. 1872mAM zeTha icchAcaMda vakhatacaMda tathA zeThANI jhaverabAIo pratiSThA karAvyAno ullekha che. vaLI A pustakamAM (pR.107) para 'amadAvAdanA itihAsa'mAMthI lIdhelI noMdha pramANe nagarazeTha zAMtidAsa jhaverInA derAsaramAMnI zAmaLI nAnI cintAmaNi pArzvanAthanI mUrtine jhaverIvADamAM surajamalanA daherAmAM padharAvela hatI. prastuta pratiSThita
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 61 thayelI mUrti te A ja hoya ema mAnI zakAya tema che. stavanamA likhita sAla temaja zilAlekhamAM nirdezita sAla judAM paDe che te eka koyaDo che. jo ke, Avo ja koyaDo amane vAghaNapoLamAMnA zrIajitanAthanA bhIta paranA be lekhamAM judI saMvata maLatAM thayo hato ! vaLI, A stavana bAbate eka bIjI vAta noMdhanIya che. AjanA samayamAM savizeSa poLonI bhUgoLa badalAtI rahe che tyAre A noMdha karavI huM jarUrI samajuM ane te che poLanA nAma bAbate. Aje A jinAlaya vAghaNapoLamAM AveluM gaNAya ane vistAra jhaverIvADa gaNAya. koThArIpoLa tarIke have A poLa ke vistAra jANItAM nathI rahyA. prAcIna saMghavarNano vAMcatAM koThArIpoLanuM nAma jovA maLe che. o jamAnAmAM saMgha sarasapura utarato. tyAMthI sau pahelAM darzanArthe koThArIpoLamAM Avato. tyAre tyAM dharmazALAbhojanazALA hovA joIe. e koThArIpoLa te Ajano jhaverIvADano vistAra. vaLI, A lakhanAra pote jhaverIvADamAM AMbalIpoLamAM rahIne moTI thaI che. vAMcatAM zIkhyA pachI, enA gharanI bArImAMthI sAme dekhAtA daravAjA paranuM 'koThArIpoLa' nAmaka lakhANa ukelyaM hovAnuM yAda che. e borDa saMbhavanAthanI khaDakInI bahAra, AmalIpoLanA sAdhuonA upAzraya pAsenA daravAjA para hatuM. A ja nAmanuM bIjaM borDa parabaDI pAse, hemacaMda cakalInA DahelAnI bahAra paNa meM joyuM che. Aje te borDa parabaDI upara che. vAghaNapoLanI aMdarano vistAra paNa keTalAka koThArIpoLathI ja oLakhatA. pachIthI vaparAzamAM jhaverIvADa ja pracalita thatuM gayevaM. Aje to e daravAjo nathI ke nathI borDa. jhaverIvADa o nizApoLathI mahAvIrasvAminA (vAghaNapoLanA) derAsara sudhI, saMbhavanAthanI khaDakI sudhI, to bIjI bAju paTaNInI khaDakIno bahArano tathA gosAMInu maMdira jatAM pahelAM AvatA daravAjA sudhIno bhAga I.sa. 1945mAM koThArIpoLa tarIke oLakhAto hato. saMbhavanAthanI khaDakInI bIjI bAju nIkaLo eTale e caumukhajInI khaDakIthI oLakhAto vistAra Ave. Ama, prastuta stavana zrIcintAmaNI pArzvanAtha jinAlayanI saM. 1845mAM thayelI zeTha nathamalazAnA hastenI pratiSThA bAbate tathA saM. 1888 mAM thayelA zeTha vakhatacaMdaputra (icchAcaMda)nA haste thaela jIrNoddhAra bAbate mahattvanI vigato
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 anusaMdhAna - 23 pUrI pADe che. vaLI, jhaverIvADamAM koThArIpoLa nAma bolAtuM lupta thatuM jAya che tyAre te nAma paNa vizeSa agatyanuM bane che. || dezI // sAmaliyAjI // cAlo cAlo caMtAmaNa pAsa re, mAruM manaDuM thayuM ulAsa re. pure mAharA manaDAnI Asa re, huM to caraNa kamalano dAsa re prabhu beThA koThAri pole re, jAcaka biradAvalI bole re gorI gAve mali Tole re, mAharA jinajinI nahi koI tole re sA0 // 2 // saMvata aDhAra pIsatAle re, mAgha vadi kerI cotha guruvAre re prabhu takhata besAryA tAhare re, seTha nathamala sAha udAre re sA // 3 // anukrame varasa voli jAI re, aDhAra aThayAsi mAMhe re seTha nathamalasA laghubhAI re, vakhatacaMda putra savAI re sA0 ||4|| maMdira uddhAra karAvyo re, maMDapa cobAro chAyo re Arasadala pharasa banAvyo re, caitya dipe atihiM savAyo re sA0||5 // vAlo vAmA rANiI jAyo re, azvasena nRpakula Ayo re sAmaliyo dipe savAyo re, huM to purava punye pAyo re saa0||6|| prabhu purasAdANi pAsa re, Adai nAma karama jAsa re muja kaThiNa karama kare nAsa re, deve muja avicala vAsa re sA0 // 7 // zrIzAMtisAgara sUraMda re sAgara gachamAM dipe iMdra re. panyAsa pramoda mUNaMdare tasa sISa kahe municaMdra re sAM(sA) // 8 // agharA zabdo jAcaka besAryA voli jAI purusAdANi sAmaliyAjI // 1 // yAcaka bhojaka pratiSThA karI vItI gayAM lokonA vizeSa AdarapAtra --
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratanagururAsa saM. Do. rasIlA kaDiyA prataparicaya : prata saMkhyA =2 mApa =11.5 se.mi. x 25.7 se.mi dareka pratamAM paMktionI saMkhyA =15 akSara saMkhyA =39 sthiti =madhyama prAraMbhe 'bhale mIMDu' karela che. caraNAMte AMkaNI lakhI saMkhyA lakhI che tyAM : (visargacihna) karela che ane lAla zAhIthI daMDa karavA mATenI jagyA choDI che. banne bAju hAMsiyA mATe UbhI traNa lITIo lAla zAhIthI karelI che. AMkaNI tathA kaDInI saMkhyA lakhI che tyAM geru lagADelo che. pratane aMte racayitAnuM nAma lakhela nathI paNa puSpikA ApI che jemAM lipikAra tarIke manizrI hetakuzalagaNinaM nAma maLe che ane prata hemavijayajInA vAMcanArthe lakhavAmAM AvI hovAnuM jaNAvela che. prata dhorAjImAM lakhavAmAM AvI che. saMvata paNa jaNAvavAmAM AvI nathI paNa aMdAje A pratano samaya vikramano 19mo saiko che. ___ahIM cheka chelle gujarAtI lipimAM "A para[ta]nAH parAtaraka: mA haracaMdajI che" lakhela che ane enI nIce- lakhANa bhUsI nAkhavAmAM AvyuM che. bhASAnI keTalIka lAkSaNikatAo noMdhavA jevI cha : gurune sthAne garu, muja ane tujamAM ja ne sthAne jha no prayoga, anusvArano nahivat prayoga jemake - hu, sudara, sudari, vinavu, sAbhalatA, tu, me- ane jagata mATe vaparAyelo jagatra zabda dhyAna kheMce che. kathAvastu : prastuta rAsamAM dIkSA levAno niradhAra karanAra ratanasI ANuM laIne patnI zrIbAIne teDavA jAya che tyAre potAno nirNaya jaNAve che ane banne vacce tyAre je saMvAda thAya che te khUba sarasa rIte nirUpyo che. zrIbAInI paNa tarkapravINatA ratanasI jevI ja che paNa aMte nemarAjulanI peThe
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 anusaMdhAna-23 zrIbAI paNa dIkSA le che. ane banne zuddha nirmala saMyamajIvana Adare che. sAhA ratanasI navAnagaramAM arthAt AjanA jAmanagaramAM AvyAnI A rAsamAM noMdha che. 'sAhA' zabda ratanaguru (sthAnakavAsI) loMkAgacchanA hovAnuM darzAve che. ati suMdara saMvAdone kAraNe kRti rasaprada banI che. ratanaguruno rAsa atha zrI ratanagaruno rAsa lakhyo che : ratanagaru guNa mIThaDA re, mIThaDA mukhanA bola. sAbhalatA raMga vAsanA re, Ape jema taMbola. ratanagaruguNamI0 // 1 // zrIsohAgadeno naMdajI re, saramAlI kula caMda. nAgara rakhIjIo bujhavo re, ratanasi guNavaMta // 2 // ratanagaruguNa mI0 AMkaNI: solame varase ratanasI re, kIdhalo vrata AcAra. devakanA sarakhI taji re, zrIbAI sukamAla. // 3 // ratanagaH zrIbAI nAra bolAvavA re, sAsare AvA sAma. sAsaravAso laI karI re, sAthe ma(ma)trI abhIrAma // 4|| ratanagaH vano karIne sAsu vade re, tame kema padhArA Aja. ratana kahe tava raMgasu re, tama tanIAsu kAja. // 5 // ratanagaH teDo tamArI bAlakA re, zrIbAI sukamAla sAsaravAso karu ame re, saMjama lesu suvicAra // 6 // ratanaH paMca sahirumAM khelati re, zrIbAI paramoda. mAtA bolAve maMdare re, suNavA vAta vanoda // 7 // ratanaH ratana kahe suNo sudarI re, ame Adarasu cAritra. mAnI bena meM tajhane re, le sAsaravAso pavitra // 8 // ratanaH
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 65 kahe zrIbAI kaMthane, naThara vacana na bA(bo)la. bholA mana caMta pariharo re, cAlo mAraga vevAra // 9 // ratanaH vaNa avagaNa nIja kAmanI re, ema kema tajo nara [jA?]Na / uttamaku[LAnI hu upanI re, muja sAkha paDe saMsAra ||10|| ratanaH hu danadana sukha mANati re, mujha ratanasi bharatAra. moTe mane hu mANati re, tujha upara niradhAra; // 11 // ratana. kulavatI suNo sudari re, A saMsAra asAra, corAsI lakhamAM hu pharyo re, jiva anaMti vAra; // 12 // ratana. sagapaNa sarave ApaNA lahe re, na rahi maNA lagAra dharma voNo Atamo re, vasii naraga majhAra. // 13 // rata0 dasa dRSTAMte pAmIiM re, mAnavino avatAra. dharma sAmagrI sarave lahI re, have koNa phare saMsAra ? // 14 // rata0 sAnadha kIdhI sudarI re, mujha paraNevA pacakhANa. bena sarakhI tu have re, sAbhala catura sujANa, // 15 // rata0 sAsaravAso tu peratI re, mujha baMdhava kahI bolAva. de AsIsa sohAmaNI re, kuMkuma cokhe vadhAva // 16 // ratana0 tama ama sagapaNa joDIu re, tI jANe jagatra vikhyAta ima kema kAmanI chAMDaso re, tuma sAmI ho mArA nAtha. // 17 // rata0 guNavaMtA suNo nAthajI re, kema resu niradhAra, jo verAga hato AvaDo re, to parathama na kIdho vIcAra // 18 // rata0 have mana thara karo nAthajI re, poco tame A vAra lagana davasa vacArIne re, Avajo dharI ulAsa. // 19 // rata0 tameame to AsyA ghaNI re, saphala karo guNavaMta, ima kIma dIkSA lIjIi re, kuMvArAM suNo kaMtha, // 20 // rata0
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jovaname dIkSA dohelI re, dohIlo sAdhu AcAra, laghu vese koNa Adare re, dukara saMjama bhAra // 21 // rata0 anusaMdhAna - 23 suNa sudara suMdari tujha mere jema zrI jaMbukumAra. tema huM saMjama AdahaM re, anumata dyo zrIkumAra (zrIkAra ) // 22 // rata0 zrIbAI jaMbu kahei re, paraNA AThe nAra. tAra pachI saMjama A[da]ryA re, tema tame karo ratanakumAra ||23|| rata0 amAre to paraNavuM nahIM re, Adaru sAdhu AcAra, te to tame jANajo re, kahe zrIbAI nAra, // 24 // rata0 vevasAla na melIiM re, nahIM kaso jaMjAla, pAlava lAgI pIA tama taNe re, te to jANe bAlagopAla // 25 // rata0 pAlava lAgIne paraharI re, neme rAjula nA[ra] tema huM saMjama Adaru re, kaho tuja kaMta vicAra ||26|| rata0 hAtha joDIne vinavu re tame jovo te morA sAma, jANu re racanA ehI re to mujha dAkho ThAma ||27|| rata0 mujha janake sudarI rejo sukhasamAda zrIbAI kahe tama vInA re, to koNa dekhe gharabAra ? // 28 // rata0 to tame pIhara thobhajo re, Apu dravya apAra, dAna puna lakhamI taNo re, lAho lejo saMsAra // 29 // 0 pIhara mIThu tIhAM lage re, jIhAM juo ANAnI vATa doSa caDAve lokaDA re, paDe mananI bharAMta ||30|| rata0 kuvArA kuvArA kuvAMrIkA re so ghara so bharatAra Adarajo mana mAnato re je jANe hetakAra // 31 // rata0 tame Aye bhavasAhera tare re mujha rAkhe che saMsAra. piyu tore prema na jANIo re svArathiu bharatAra ||32|| rata0
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 67 sudari kahe suNo vAlahA re, bhava bhava tumasu neha hu tujhane chAMDu nahI re, avara nava TALu deha // 33 // rata0 mAnasarovara haMsalI re, te to nagara SA(khA)le koNa nAha ? drAkha akhoDa mevA tajI re, lIbolI koNa khAya ? // 34 // rata0 jo re reso saMsAramA re, to huM tamArI nAra jo paNa saMjama Adaro re, to mujha sAdhavi AcAra. ||35||rt0 nemanI rIta tame karI re, ame karu rAjulane rita. paramesaranI sAkhe karI re, bhava bhava tuma su prIta. // 36 // rata0 amRtavacana zrIbAInA re, sAbhalI ratanakumAra. daMpatI dIkSA Adare re, jANe jagata vikhyAta // 37 // rata0 sAsare jaIne prIyA prIchavI re, zrIbAI vara nAra, pIuno sAtha na melIu re, jIma rAjUla rAjakumAra // 38 // rata0 zrIratanaguru te sAra, zrIbAI rAjula sArakhI re, Adare saMjama bhAra // 39 // rata0 zrImAlI paTa sudare jInazAsana aNagAra saMjama sIala te Adaryo nIramala sudha AcAra. // 40 // rata0 sAhA ratAna]sI AvIyA re, navAnagara mojhAra sAdhu sahu sevA kare, saphala kare avatAra // 41 // rata0 teNe same paMca bhatesarU re, AvyA sanajIkumAru caraNakamala munisvara taNA re bheDI[TI] prema apAra // 42 // rata0 zrI ratanaguruA desanA re, jema pAme bhavapAra sAMbhalatA sukha upaje re, dosa Tale apAra // 43 // rata0 itizrI ratanagaruno rAza saMpUrNa : 1. eka caraNa ochu che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 rakhI devakanA vano = = naThara sahiru voNo sAnadha = = AH paratanAH parAtaraka mA haracaMdajI che. RSi = sukamAla caMta ciMtA niSThura * lakhItaM munIsvara hetakuzalagaNI vAMcanArtha hemavI [ja] yajI carajIvI dhorAjI madhe. vinaya devakanyA = sukumAra sakhIo vihoNo sAnnidhya agharA zabdo AsyA laghu vese bhatesarU bharAMta = = = AzA = ? bhrAMti = savArathiyuM khAle khALe akhoDa = nAnI umare parAtaraka = svArthI akharoTa ? anusaMdhAna - 23 jaina borDiMga, TI.vI. TAvara sAme, thalateja roDa, amadAvAda - 380054 (gujarAta)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ strItIrthaMkara mallinAthanI pratimAo vijayazIlacandrasUri jaina zAsana be mukhya dhArAomAM vaheMcAyekheM dharmazAsana che. A be dhArA te zvetAmbara dhArA ane digambara dhArA. A banne dhArAo vacce aneka bAbatomAM matabhinnatA che, jemAMnI eka bAbata 'mallinAtha bhagavAna' viSe che. __ mallinAtha e A kALanA 24 paikI 19mA jaina tIrthaMkara che. teo strI tarIke janmyA hatAM, ane strI tIrthaMkara tarIke temaNe dharmacakra pravartAvyu hatuM tevI zvetAmbarIya saMghanI mAnyatAne digambara saMgha svIkArato nathI. digambara mata anusAra, 'nagnatva' ja mokSapada, kAraNa che; strIo mATe nagnatva niSiddha hoI teo strIliMge mokSapada prApda karI na zake; tethI strI tIrthaMkara thAya ke hoya e vAta ja aprastuta gaNAya. mallinAtha paNa puruSa tIrthaMkara ja hatA. AnI sAme zvetAmbaronuM mantavya evaM che ke zAstromA 15 prakAre 'siddha'nuM varNana che, temAM 'strIliMge siddha'no paNa prakAra cha ja. vadhumAM, strI tIrthaMkara- tharbu - te pravartamAna avasarpiNIkAla- eka 'Azcarya' hovAnuM zAstrakAro varNave che. parantu, bhale 'Azcarya' tarIke to tema, paNa strI tIrthaMkara ke kevalajJAnI (mAtra nagnatvanA abhAva jevA sAmAnya kAraNasara) na banI zake, ane mokSamAM na jaI zake, te vAta to mAnya na ja thaI zake. balke zrInandIsUtra Adi granthomAM to vividha prakAranA siddha jIvonA alpa-bahutvanuM varNana Ave che tyAM 'strI tIrthakarI' o ekI sAthe keTalI saMkhyAmAM 'siddha' pada prApta kare ? tenA javAbamAM tyAM 'eka karatAM vadhu (smRtinA AdhAre : 'be athavA cAra' evo AMka che)' strI-tIrthaMkaro mokSe jAya, tevo uttara lakhela che. tAtparya e ke strIne mokSano adhikAra che, ane mallinAtha jo strItIrthaMkara tarIke thayAM hoya to temAM koI bAdha nathI. A to thayo zAstrIya vivAda. parantu zilpazAstranI tathA purAtattvazAstranI dRSTie keTalAka purAvA evA sAMpaDyA che ke je zvetAmbara dhArAnI mAnyatAne yathArtha ane ucita Therave. jevA ke mallinAthanI strIdehadhArI jinapratimAo.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 anusaMdhAna-23 uttara bhAratanA eka pramukha vRttapatra 'hindustAna' (4 julAI, 2002) no havAlo ApIne, 'Namo titthassa' (mAsika patra, saM. lalita nAhaTA, dillI; pharavarI-2003)mAM AvelA eka samAcAra pramANe, darabhaMgA pAsenI, madhubanI vistAranI 'akaura bastI' (buddhikAlIna aMgUtarappA) mAMthI, sthAnika sI. ema. kolejanA prAdhyApaka itihAsavida DaoN. satyanArAyaNa ThAkurane, eka strI AkRti dharAvatI pattharanI jina-pratimA jaDI AvI che. Do. ThAkuranA nivedana pramANe A pratimA jaina strItIrthaMkara mallinAthanI che. A mUrti UbhI mUrti che. be iMca lAMbI, doDha IMca pahoLI ane jADAImAM be senTimITara vyAsa dharAvatI te mUrti tAMbAvaraNA pattharanI banelI che. teno samaya IsA pUrva pandaraso varSa lagabhagano aMdAjavAmAM Avyo che. DaoN. ThAkuranA nivedanano aMza ApaNe joIe : ___ "Do. ThAkurakA kahanA hai ki ukta mallinAthakI pratimA akaura bastI se prApta huI hai aura isakI banAvaTa jahAM vardhamAna mahAvIra jaisI hai, vahIM stana ke ubhAra evaM zArIrika saMracanA spaSTa rUpa se kisI mahilA kI pratIta hotI hai, jo use mallinAtha pramANita karane ke lie kAphI hai / vastroM ke tana para rahane se spaSTa hai ki mUrti zvetAmbara jaina ke tIrthaMkara kI hai, jo isa bAta kA pramANa prastuta karatA hai ki jaina dharma isa kAla taka zvetAmbaroM kI hI dharohara rahA hogA / " A hevAla eTalo badho svayaMspaSTa che ke tenA para vizeSa kAMI kahevAnI jarUra jaNAtI nathI. sAteka dAyakA pahelAM, amadAvAdathI 'jaina satya prakAza' nAme mAsika patra pragaTa thatuM hatuM. tenA koIka jUnA aMkamAM, ghaNA bhAge DaoN. yu.pI.zAhanA koI lekhamAM, mallinAthanI eka khaNDita-mastaka vihoNI paNa stano ane sarasa kezapAza-coTalo dharAvatI adbhuta pratimAnI chabI joyAnuM sAMbhare che. e mUrti lakhanaUnA myujiyamamAM Aje paNa vidyamAna che, ane kalAviSayaka granthomAM tenI tasavIra vAraMvAra chapAtI paNa rahe che. mallinAthanI strIdehadhArI eka vizAlakAya pratimA adyAvadhi ajJAta sthitimAM rAjasthAnamA kyAMka-koI digambara mandiramA ja Aje paNa upalabdha che. (tenI jhAMkhI chabI A aMkamAM ja anyatra (TAITala peja para) ApavAmAM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 AvI che.) ane te uparAMta, tAjetaramAM ja madhyapradezanA 'ghunA' kSetramAMthI eka Azare 8-9 AMgaLanI stana-coTalo dharAvatI mallinAthanI prAcIna pratimA maLI AvI che. Ama, Aje ApaNI samakSa ochAmAM ochI cAra jJAta mallinAthapratimAo mojUda che, je prAcIna paNa che, ane mallinAthane strItIrthaMkara puravAra karavA mATe samartha sAkSya ke purAvArUpa paNa banI rahe tema che. 71
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-21, vihaMgAvalokana ___ muni bhuvanacandra anusandhAna-21mAM nAnI-moTI 9 racanAo chapAI che, viSaya vaividhya svayaM sarjAyuM che. ajJAta-kartRka saptanayavivaraNa, vijJaptikAsaMgraha, RSabhatarpaNa - A kRtio dhyAna kheMce evI che. anya sAmagrI svAdhyAya mATenI sarasa sAmagrI pUrI pADe che. 'saptanayavivaraNa' nayavAdano prAthamika paricaya rocaka bhASAmAM Ape che. syAdvAdanuM pAThyapustaka karavU hoya to temAM eka pATha tarIke Ane mUkI zakAya. sAta naya, tenAM udAharaNo, sunaya-durnaya, naya-pramANano bheda, saptabhaMgI Adi saMbandhita viSayo bIjarUpe AmAM samAviSTa che. pradezomAM sAta naya UtAryA che te bhAga saMvAdamaya ane navInatAvALo che. pR. 2 para 'anaMtavarNAtmaka' che tyAM hastaprati punaH cakAsI jovAnI jarUra lAge che. Avo zabda A viSayamAM vaparAto nathI, vastu anaMtadharmAtmaka che evo ja prayoga pracalita che, ahIM paNa te ja hoya ema bane. to vAcananI bhUla gaNavI paDe. pR. 3 para 'ubhAbhyAM prakAzanAbhyAM' che, ahIM abhipreta che prakAra, tethI saMpAdake kAunsamAM 'prakArAbhyAM' lakhavU joituM hatuM. 'RSabhatarpaNa'ne saMpAdaka 'jaina kriyAkAMDa viSayaka kRti gaNAve che. AvI kRtione jaina vyakti dvArA jaina svarUpa apAyuM che eTalA eka kAraNasara 'jaina' gaNIe to bhale, bAkI AvA prakAranI vidhio jaina dRSTi sAthe saMgata nathI. vaidika, brAhmaNa ane kyAreka to tAntrika paraMparAonI vidhione A rIte jaina vastro paherAvavAnA prayAso te te kAle thayA che. 'RSabhatarpaNa' ane 'Arya vedamantro' e banne AvI kRtio gaNI zakAya. te te kAle bahu ja prasAra pAmelI jainetara vastuone jaina saMskAra ApI avyavasthA sarjAtI aTakAvavAnA tatsamayanA sujJa-catura munipaMDitonA prayAsa lekhe tenI ucitatA haze, paraMtu tene sarvadA upayogI ke 'jaina' gaNI na ja zakAya. brAhmaNa ane jaina paraMparAnA saMkalana-saMmizraNano moTA pAyA para prayAsa bhUtakALamAM thayo hato - nigamagaccha ke nigamasaMpradAya eno puraskartA hato, paNa te vAstavamAM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 73 saphala nathI thayo. AryavedanA mantro je A aMkamAM ApyA che tenI bhASA prAcIna nathI, madhyakAlanI ke te pachInI che. 'tarpaNa'nA aMte to munione miSTAnna-vastra AdinuM dAna karI pitRtarpaNa karavAnuM vidhAna che. jaina munionA mArga tathA jaina tattvadRSTi sAthe eno koI meLa nathI. saMpAdake noMdhyuM che tema, jaina janatAne anyatra DhaLatI aTakAvavAnA hetuthI Aq goThavAyuM hoya ane te uparAMta yativarge potAnA lAbhArthe Aq zaru karyu hoya evI paNa saMbhAvanA kharI. A samagra muddo aitihAsika tapAsa mAge che e to saMpAdakazrIe paNa noMdhyu ja che. pR. 37. prIyate=prItaye 18. naive(rve)dyaM = 'na vedyaM' hoI zake. vedyaMno artha vedanIya lai zakAya. 'sarasvatI stotra'mAM 'dhUdhUmi dhUdharI' che, tyAM 'dha'no 'gha' vAMcavo joIe - ghUghUmi ghUgharI. ___'vijJaptikA saMgraha' mAMnI badhI ja vijJaptio eka ja kartAnI racelI hovAnI pUrI zakyatA che. zailInuM ane viSayatuM sAmya to khullu ja che, vadhumAM badhI racanAo eka ja pratimAM che. kartA- kavitva svayaMprakAzita che ja, gurubhakti, guNAnurAga, zraddhA Adi dharmabhAvo paNa utkaTa rUpe gUMthAyA che. prathama vijJaptimAM thoDA mudraNadoSo che gAthA 3. kumayaparuvaga =kumayaparUvaga gA. 6. paMcasamai =paMcasamii cAritracUlA mahattarA vijJapti dhyAnArha che. jemanI stuti e samartha muni kavi race te sAdhvI kevI asAmAnya yogyatA dharAvatAM haze tenI kalpanA vijJaptimAMthI AvI zake. gA. 5 mAM 'jayasi' che tyAM 'jayati' vadhu yogya Thare. gA. 6mAM 'naya (jaya)' che tyAM 'jaya' karatAM 'naya' ja vadhu saMgata che - 'natasukhakAriNI'. 1. nirvedI-vedarahita, tenI samakSa, vedarahita thavA mATe dharAya te naivedya, AvI arthayojanA paNa prasiddha-pracalita che. (saM.)
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 vaLI 'jayA' te pachI Ave ja che. 'caturmukhamahAvIrastavana' yamaka jevA zabdAlaMkArathI suzobhita ane bhAvasabhara che. kavie zabdonI yojanA - saMyojanA dvArA zrutimadhura racanA sarjI che. pAkhaNDisvarUpastotra, kammabattIsI, trilokasthitajinagRhastava A kRtio korI zAstrIya vigatone kAvyamAM vaNI levAnA prayAsanA uttama namUnA che. nIrasa AMkaDAkIya vigatone kAvyarUpa ApavuM e eka paDakAra jagaNAya. jaina kavio dvArA AvI kRtio moTA pramANamAM sarjAI che. anusaMdhAna-23 'AjJAstotra' mAM racanAkauzala jhaLake che. kathana coTadAra che ane zailI rasika che. gAthA 5mAM 'mainiuNaM' che tyAM granthakAre 'neunna' zabda vAparyo hoya evI kalpanA Ave che. 'maineunnamaNovamaM' Ama hoya to arthasaMgati to sadhAya ja, sAthe punnaM, paDipunnaM sAthe zrutisAmya paNa sadhAya. kavinI zailI jotAM A lAbha kavi jato na kare. lipikAra 'neunna' ne sthAne ajANatAM ja jANIto zabda 'niuNaM' lakhI nAkhe evaM banI zake. anusandhAna- 22nuM vihaMgAvalokana muni bhuvanacandra 'anusandhAne' thoDA samayathI bahuraMgI kalevara dhAraNa kartuM che. aMkagata koIka sAmagrIne lagatuM citra AvaraNa para ApavAnI prathA AraMbhAI hoya ema lAge che. A prathA cAlU rahe tema icchIe. 22mA aMkanI prathama racanA zrIharibhadrasUrijI eka laghukRti hoya evI zakyatA nirmUla nathI. 'bhavaviraha' tathA samasaMskRtabhASA - A be prabala sUcaka cihno che; taduparAMta, pratinA aMte 'zrI haribhadrasUrikRtaM' evo spaSTa nirdeza che, prati pAMcaso varSa pUrvenI che. gAthA 6mAM 'svasamaya' zabda che te bhrAMtijanya hoya evI bhIti rahe che. 'sva' zabda samasaMskRtamAM grAhya na thaI zake. mArA khyAlathI prAcIna
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 April-2003 lipikAro husva 'u'nuM cihna 7 viziSTa Dhabe lakhatA, jenAthI 'su'nI bhrAMti thaI zake. A viSayamAM saMpAdaka - saMzodhaka vadhu cokkasa nirNaya laI zake. 'susamaya' zabda arthanI dRSTie paNa vadhu svAbhAvika paNa che. prabhu- 'potAnuM zAsana' ke 'potAnA siddhAMta' jevU na hoya, satyanA nirUpaNa sAthe ja temane to sambandha hoya, tethI 'sAcAsArA siddhAntarUpI kamalo mATe sarovara samAna' e vizeSaNa vadhu ucita Thare. maho. zrI yazovijayajInI eka anya apUrNa kRti A aMkamAM jovA maLe che. gata aMkamAM prakAzita 'pAkhaNDisvarUpastotra'nI avacUri pAchaLathI maLI, te paNa A aMkamAM che. pR. 27 para nIcethI bIjI paMktimA 'saptabhedA0' che tyAM 'saprabhedA0' hovU ghaTe. A aMkanI mukhya rasaprada kRti che-kavi dIpavijayajIkRta 'samudrabandha' citrakAvya. 36 doharA kramazaH 36 paMktiomAM AlekhI samudra jevo dekhAva Ubho karyo che. ane emAM hAra, dhanuSa, vajra, parvata jevI AkRtiomAM saMskRta, vraja vagere bhASAonA zloka-dUhA goThavyA che. svAbhAvika rIte ja AvI mizra racanAmAM bhASAkIya ane vyAkaraNa sambandhI chUTa levI paDe, paNa tenAthI kRtinI camatkRti athavA kavinI kalpakatAne leza paNa hAni thatI nathI. kartAnA svahaste lakhAyelA vastrapaTa parathI A saMpAdita thaI che e vaLI vizeSa noMdhapAtra muddo. A paMktionA lekhakane hamaNAM ja AvA anya samudrabandho mAMDavI-kacchanA kharataragacchIya bhaMDAramA jovA maLyA. (muni zrIdhurandharavijayajI AvAM citrakAvyo para kAma karI rahyA che evA khabara maLyA che.) AvI kRtiono abhyAsa bhASA, kavitva, itihAsa ane itihAsabodha jevA vividha dRSTikoNothI thaI zake ane thavo joIe. 'jinapUjAvidhi' zIrSakavALo, saMbhavataH 17mA saikAno, gadya mArugUrjara lekha jinapUjAvidhinA saMdarbha mUlyavAna mAhitI pUrI pADe che. varSoM pUrve hAtha lAgelo A lekha ATalA varSe 'anusandhAna'mAM prakAzana pAmyo e vAte Ananda thAya ja, kintu AvI sAmagrIno upayoga-viniyoga rUDhi-paraMparAnA parimArjana arthe saMghanAyako karatA thAya to e Ananda cogaNo thaze ! 1. 'susamaya' pATha ja che. rabhasavaza 'svasamaya' vaMcAyuM che. (saM.) ||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna - 23 'anu0 'mAM A lekha vAMcyA pachI A. zrI. vi. pradyumnasUrijIe mArA paranA patramAM je pratibhAva pAThavyo che te AzApreraka che. AcArya zrInI saMmati ja che ema samajI, e patramAMno saMbaMdhita aMza ahIM UtAruM chaM : 76 "anu. 22 meLavyuM, joyuM, pachI pUjAvidhi zAntithI vAMcI. mArI ghaNI mAnyatAone puSTi maLI. zIlacandra mahArAje tAravaNa paNa ghaNuM sAruM ApyuM che. keTalIka prathAo tarata apanAvI zakAya tevI jaNAI che. dA.ta. prakSAlajaLamAM sugandha auSadhio mizrita karavI, aMgalUhaNAM kesaravarNA karavA, pravezatAM jamaNo paga pahelo mUkavo, pUjAvastro vadhu vAra paherI na rAkhavAM va. " jo ke vartamAna pUjApaddhatimAM nirarthaka ane yAvat anarthakArI ghaNuM ghUsI gayuM che, tene aTakAvavAnI tAtI jarUra che, paNa kAma bahu vikaTa dIse che. bhautika lAlasA prerita galata mAnyatAnAM toraNa ghara-ghara baMdhAyelAM che tene poSavAmAM Ave che. pratimAjInI sahaja suMdaratA naMdavAya che te pahelo ane moTo 'losa' che, paNa sAmUhika dhoraNe vicAraNA karavA sAdhugaNa taiyAra nathI. vyaktigata dhoraNe to kahevAnuM rAkhyuM ja che." A. zrI pradyumnasUrijI jevA bhaktahRdayI ane zAstrAbhyAsI AcArya zrIe A viSayamA tarata ATalI kalama calAvI e joI mArA jevAne eka sArthakatAnI lAgaNI thAya. A ja patramAMnA AcArya zrInA anya AzAvAdI udgAro paNa atre noMdhavAnI lAlaca rokI nathI zakato : 66 'zrI DhAMkInA pustakanI tamArI sarvAMgINa samAlocanA vAMcI... Aje paNa AvA talasparza karanArA vidvAno che te mArA jevAne mATe moTuM AzvAsana che, kAraNa ke bhAyANI sAheba gayA pachI AvA gaMbhIra vidvAnono varavo dukALa jaNAya che. eTale ja 'anusandhAna' paNa mIThI vIraDI jevuM lAge che. e mAdhyamathI vidyAjagatamAM DokiyuM thaI zake che. eka yuga AthamavAnI aNI upara Ave che tyAre vaLI navA yuganAM maMDANa thavAnAM pagaraNa maMDAvA mAMDe e AzA rAkhavI game che. nAnAM nAnAM sArAM kAmo thatAM rahe che tethI vaLI kAle moTA kAmo thaze thaI zakaze evaM lAge che." 1 AcAryazrInA AvA AzAvAdI cintanano 'cepa' vadhu ne janone paNa lAge evI AzA rAkhIe vadhu agraNI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 77 sabara : pUjAvidhinA zabdo vizesuhAlI bherava : kApaDanI eka jAtanuM nAma che, je kadAca malamalane maLatI AvatI haze. (bherava nAma aMge zrI mAvajIbhAI sAvalA sAthe vAta thaI tyAre emaNe eka vadhu saMketa sUcavyo : bhairavI thATanA rAgomAM cAra svara komala Ave che, te parathI suMvALA kApaDane 'bhairava' nAma kadAca maLyuM hoya? Ane 'sakhara' ema vAMcaveM joIe. artha : sundara, zreSTha, uttama, navANu prakArI pUjAmAM 'sakhare meM sakharI koNa....' Ave che. kacchI bhASAmAM Aje paNa sakhara =uttama evo zabda pracalita che. bhAvi : 'bhAvi tima nAkhIi...' e vAkyano saMdarbha jotAM "ThIka lAge tema, phAve tema' evo artha jaNAya che. pAsAnI : bAjunI, paDakhAnI (pASANanI nahi). DAlari : pahoLA moDhA, moTA bhAge lAkaDAnuM khAnA jevU pAtra. kacchImAM Dhorone khANadANa ApavAnA lAkaDAnA pAtrane 'DAlo' ja kahe che. kAThiyAvADI zabda 'DAlAmattho' paNa yAda Ave. tIrthayAtrA-caityaparipATInA viSaya para aneka jUnI racanAo maLe che. A racanAo aitihAsika dRSTie bahu mahattva dharAve che. A aMkamAM AvI eka kRti 'sametazikhara giri rAsa' chapAI che. mAravADI, gujarAtI, baMgAlI vagere bhASAonI asara AmAM vartAya che. seMjaDI (DhAla 6, gAthA 4) zabda kAThiyAvADI 'seMjala'nI yAda apAve che. 'khoala' (DhAla 6, kaDI 4)no artha 'UMDu' spaSTa jaNAi Ave che. marAThImAM 'khola' A ja arthamAM pracalita che. AnuM mULa koka jUnA dezya zabdamAM kadAca hoya. _ 'svAdhyAya' zIrSaka nIce zIlacandrasUrie 'lalita-vistarA'mA ullekhita prAcIna dArzanikonAM ane temanA saMpradAyonAM nAmo- temanI mAnyatAnA nirdeza sAthe - uddhRta karIne ApyAM che. AvAM keTalAM mata-pakSa-darzana bhAratamAM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 anusaMdhAna-23 udravyAM haze ne temanu keTo badhuM sAhitya racAyuM haze eno vicAra karatAM romAMca thAya. Aje temanAM nAmo ja mAtra A rIte jovA maLe che, grantho maLatA nathI. 'lalitavistarA'nI jema anya prAcIna granthomAM A mata / matapravartako vizenI vigato jarUra vikharAyelI paDI haze. zodha karanAre vizALa granthasAgara ulecavo paDe ! jaina derAsara nAnI khAkhara-370435 kaccha, gujarAta
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAyaH zrIrAjazekharasUrikRta prabandhakoza gata keTalIka noMdhapAtra vAto vi.saM. 1405mAM maladhAragacchIya zrIrAjazekharasUrie racela, aitihAsika ane pAramparika prasaMgonA saMcayarUpa grantha 'prabandhakoza'nuM vAMcana karatAM keTalAMka purAtAttvika tathyo, keTalAMka aitihAsika tathyo ane keTalIka garabaDo jANavA maLe che, je rasaprada bane tema hoIne temaja UhApohapreraka paNa banI zake tema lAgavAthI A sthAne prastuta karavAmAM Ave che. 1. zrIpAdaliptAcAryanA prabandhamA prabandhakAre eka prasaMga A pramANe lakhyo che :- "atha zrIpAdaliptAcAryAH pratiSThAnapuraM.... jagmuH / tatra sAtavAhano rAjA... / tasya sabhAyAM.... sarvaiH paNDitaiH sambhUya styAnaghRtabhRtaM. kaccolakamarpayitvA nijaH puruSa ekaH AcAryANAM sammukhaH preSitaH / AcAryaighRtamadhye sUcyekA kSiptA, tathaiva ca pratipreSitaM tat / rAjJA... paNDitAH pRSTAH - ghRtapUrNakaccolakapreSaNena vaH ko bhAvaH ? / tairuktaM-evametanagaraM viduSAM pUrNamAste, yathA ghRtasya vartulakaM, tasmAdvimRzya praveSTavyamiti bhAvo naH / rAjJA nigaditaMtarhi AcAryaceSTApi bhavadbhirjAyatAm- yathA nirantare'pi ghRte nijatIkSNatayA sUcI praviSTA, tathA'hamapi vidvanibiDe nagare pravekSyAmi / " (pR. 14) arthAt paMDito ghIthI bharelo vATako mokalIne, nagaramA have navA paMDita mATe avakAza na hovAnuM sUcave che; ane te vATakAmAM soya bhoMkInenAkhIne AcArya jaNAve che ke ghImAM soya samAI gaI tema ame paNa nagaramAM samAI jaIzuM. A kathAprasaMga keTalo badho vyApaka calaNI che ! 'bhojaprabandha'mAM bhojarAjAnI sabhAmAM paNa Avo ja prasaMga koI Agantuka vidvAna sAthe ghaTyo hovAnuM varNana che. ane A prabandhonI vAtone vArtA ja mAnI laIe to, Avo ja prasaMga 'saMjANa' baMdare pArasIo jyAre saikAo agAu AvyA tyAre banelo tene paNa yAda karavo paDe : rAjA taraphathI, samudramArge AvelA pArasIone
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 anusaMdhAna - 23 dUdha -- bharelo pyAlo mokalIne 'AnI jema chalochala bharelA nagaramAM have jagyA nathI' evo saMdezo pAThavavAmAM Avyo, tyAre tenA uttaramAM pArasIoe te dUdhamAM sAkara umerIne pAcho te pyAlo rAjA para mokalI Apyo : evA iMgita sAthe ke dUdhamAM jema sAkara bhaLI zake tema ame tamArA zaheramAM samAI rahIzuM. tAtparya eTaluM ja ke judA judA yuge tathA sandarbhe ghaTatI ghaTanAomAM keTalIka vakhata keTaluM badhuM sAmya hoya che ! lokakathAno ghATa ghaDAya tyAre tenA pAyAmAM A prakAranI koI ghaTita ghaTanA ja dharabAtI haze ne ? 2. AcArya mallavAdI e jaina saMghanA prakhyAta tArkika ane vAdI AcArya che. 'dvAdazAra nayacakra' jevA prauDha grantha sAthe temano nALasambandha che. A ja nAma dharAvatA, nAgendragacchIya eka AcArya vikramanA 13 mA zatakamAM paNa thayA che. te stambhanaka - thAmaNAnA stambhanaka pArzvanAtha caityanA saMrakSaka maThapati jainAcArya hatA. A banne mallavAdIsUri vacce Azare 700-800 varSonuM antara hovA chatAM, prabandhakoza-kAre te bannene abhinna banAvI dIdhA che, ane bannenA prasaMgone prathama mallavAdInA jIvanaprasaMga tarIke ja varNavI dIdhA che. 'mallavAdI prabandha' varNavatAM varNavatAM jyAre valabhIbhaGganI kathA Ave che tyAre, mallavAdI (kSamAzramaNa) saparivAra tyAMthI 'hijarata' karI gayAnuM bayAna prabandhakAre A pramANe ApyuM che : " etacca prathamaM jJAtvA mallavAdI mahAmuni: / sahitaH parivAreNa paJcAsarapurImagAt // 68 // nAgendragacchasatkeSu dharmasthAneSvabhUt prabhuH / zrIstambhanakatIrthe'pi saGghastasyezatAmadhAt // 69 ||" (pR. 23) AmAM moTI visaMgati to e che ke pAMcamA - chaThThA saikAmAM stambhanaka tIrthanI utpatti ke stambhanakapArzva-pratimAnuM prAkaTya paNa gujarAtamAM nahotuM thayuM; te to TheTha 12mA zatakamAM abhayadevasUri dvArA thayuM che. Ama chatAM, prabandhakAre A sthAne kema AvuM varNana kartuM haze ? majAnI vAta to pAchI eche ke 'vastupAla prabandha' mAM, stambhanakatIrtha ane tenA adhiSThAtA mallavAdIsUrino vastupAla joDeno prasaMga prabandhakAre vistArathI varNavyo ja che ! (pR. 10912)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 81 3. AvI ja garabaDa siddharSi gaNinA sambandhamAM paNa thaI che. itihAsavido dvArA pramANita thayA pramANe yAkinI mahattarAsUnu zrI haribhadrasUrino sattAsamaya mo zataka lagabhaga che. ane tyArabAda 150-200 varSe 'upamitibhavaprapaJcAkathA'nA praNetA siddharSigaNi thayA hovAnuM manAyuM che. teo gRhasthAvasthAmAM aThaMga dyUtakAra hovAnI, ane rAtre kAyama moDA AvatA hoI temane pATha bhaNAvavA mATe mAtAe jAkAro ApatAM dIkSA lIdhAnI kathA saMpradAyamA pracalita che. have ahIM prabandhakozakAra A kathA varNavatI vakhate te gRhastha haribhadrAcArya pAse laI jaIne temanA haste ja dIkSA apAvI temanA ja ziSya banAvI vALe che. pachI to te bauddho pAse bhaNavA jAya, gurune dIdhelA vacana khAtara pAchA phare, AvuM 21 vAra bane; ane chevaTe 'lalitavistarA' vRtti temane ja mATe haribhadrAcArya banAve che ane pothI reDhI mUkIne guru kyAMka jatA rahe che tyAre siddharSi pothI vAMcI pratibodha pAme che vagere kathAnaka varNavela che. Ama bheLaseLa thavAnuM kAraNa 'upamiti kathA'nA maMgalAcaraNamAM Avato, prabandhakAre paNa TAMkelo A zloka hoya tema vadhu saMbhavita lAge che : namo'stu haribhadrAya tasmai pravarasUraye / madarthaM nirmitA yena vRttirlalitavistarA // " (pR. 25-26) bAkI jo A ja zloka paratve bArIkIthI cintana thAya to tarata khyAla Ave ke jo potAnA guru ja hoya to temane mATe 'tasmai pravarasUraye" vo parokSatAsUcaka prayoga koI ziSya na ja kare; balke temane mATe to, jarA judI ja bhAvabhaGgIthI pratipAdana kare. 4. keTalAka grantho viSe A granthamAM sarasa jANakArI maLe che. dA.ta. 'paJcasUtraka' e haribhadrasUrinI racanA che tevo spaSTa nirdaza (pR. 25) ahIM haribhadrasUriracita granthonI sUcimAM thayelo jovA maLe che. to gauDadezanA kavi vAkpatirAje 'gauDavaho' uparAMta 'mahAmahavijaya' nAmanuM eka bIjuM prAkRta mahAkAvya paNa raceluM tevo ullekha paNa A granthamAM prApta thAya che. (pR. 37) prasaMgopAtta, A vAkpati - kavi uttarAvasthAmAM tridaNDI saMnyAsI bane
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 anusaMdhAna - 23 che tyAre temane A. bappabhaTTIsUri pratibodha pamADIne jaina dIkSA ApavApUrvaka jaina muni banAve che tevI vilakSaNa aitihAsika ghaTanAnI paNa AmAM noMdha thaI che. (pR. 39) vatsarAja - udayana ( vAsavadattA) prabandhamAM 'nAgamata' nAme grantha (ke pachI saMpradAya ? ) no ullekha paNa ahIM maLe che. (pR. 88) 5. Aje jaina saMghamAM saMvatsarI parva - bhAdrapada zudi cotha/pAMcama e mudde vividha vitaMDAvAda - visaMvAda pravarte che. tyAre A prabandhakozamAM (ane prabhAvakacarita Adi granthomAM paNa) varNavela A. bappabhaTTisUrino prasaMga atyanta sUcaka banI rahe tevo che. ahIM maLatA varNana mujaba, jyAre nAgAvaloka Ama rAjA avasAna pAmyo tyAre, te divase bhAdaravA zudi pAMcama hatI; rAjA tathA bappabhaTTisUri gaMgAnadImAM naukAvihAra karI rahyA hatA; tyAre rAjAnuM mRtyu thayuM hatuM prabandhano pATha A pramANe che : " saha sUriNA nAvArUDho gaGgAsarittIre tIrthaM mAgadhaM gataH / tatra jale dhUmaM dRSTavAn / tadA sUrIndramakSamayat / saMsAramasAraM vidan anazanamagRhNAt / samAdhisthaH zrIvikramakAlAt aSTazatavarSeSu navatyadhikeSu vyatIteSu bhAdrapade zuklapaJcamyAM paJca parameSThinaH smaran rAjA divamadhyaSThAt / " (pR. 43) ane bappabhaTTisUri zithilAcArI hatA, tevuM paNa nathI. vAstavamAM to teo jyAre svargArUDha thayA tyAre zAsanadevatAe temanA ziSyone kahyuM ke tamArA guru IzAna (bIjA) devalokamAM gayA che. (pR. 45). sAra eTalo ja ke bhAdra zudi cotha nimitte cAlatA vikhavAdo vadhAranAra - calAvanAra loko mATe, jo pariNati jevuM hoya to, A prasaMga bahu mArmika ane bodhadAyaka banI rahe tevo che. 6. keTalAka ullekho itihAsa - purAtattvanI dRSTie AgavuM mahattva dharAvanArA jaNAya che. tevA ullekho para eka dRSTipAta karIe : * vaTapadrapura ( vaDodarA ? ) nA rANA yazobhadre zrIdattasUri AcArya pAse DiNDuANA gAme jaI dIkSA lIdhI; te pUrve potAno mUlyavAna hAra tyAMnA zrAvakone ApIne temAMthI sundara prAsAda (derAsara) karAvyo. te viSe prabandhakAra
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 83 noMdhe che ke "adyApi dRzyate sa tatra / " (pR. 46). A prasaMga saMbhavataH 10mA saikAno che. * AjanA mahArASTramAM- dakSiNa bhAratamAM kolhApura nagara che, ane . tyAM mahAlakSmI devInu prasiddha pITharUpa prAcIna mandira che. te viSe A granthamAM varNavAtA eka kathAtmaka prabandhamAM-sAtavAhana prabandhamA Avo ullekha cha : "kramAt prAptau kollApuram / tatrasthaM mahAlakSmIdevyA bhavanaM praviSTau / " (pR. 70-71). Ano artha ema karI zakAya ke A be vAnAM, ochAmAM ochu, 14mA saikAmAM vidyamAna hatAM ja. * vaMkacUlaprabandhamAM carmaNvatI (AjanI caMbala) nadInA kinAre vaMkacUla dvArA caityanirmANa, nadImAMthI mahAvIrasvAmInuM tathA jIvantasvAmIrUpa pArzvanAthanuM bimba kaDhAvI temAM pratiSThA vagerenuM kathAnaka prabandhakAre AlekhyuM che. temAM kAMIka seLabheLa (be bhinnakAlIna banAvonI) thaI hoya tevo vahema paDe che. parantu, te pratimAo ne mandira aMge prabandhakAranI noMdha dhyAnArha che. te noMdhe che ke : - 1. adyApi tathaivAste (pR. 76) / 2. adyApi tat kila tatrai vAste (pR. 77) / (ahIM 'tat' eTale te jinabimbo). 3. adyApi sa bhagavAn zrIvIraH, sa ca cellaNapArzvanAthaH, sakalasaGghana tasyAmeva puryAM yAtrotsavairArAdhyate iti / (pR. 77). * siddhayogI nAgArjunanA prabandhamAM nAgArjune raivataka girinI taLeTImAM dazAhamaNDapa karAvelo te aitihAsika bInA viSe A pramANe noMdha A grantha Ape che : "yena khaTikAsiddhivazAd dazAhamaNDapAdikIrtanAni raivatakopatyakAyAM kRtAni" / (pR. 86) * giranAra parvata paranA tIrthapati neminAthanuM Aje vidyamAna bimba konuM bharAveluM haze ? te bAbate prakAza pADato eka noMdhapAtra ullekha A granthagata 'ratnazrAvakaprabandha mAM sAMpaDe che. (ghaNIvAra bhramaNA thAya che ke Aje che te bimba maMtrI vastupAle bharAvyu haze. paNa temanA caritramA temaNe te bimba bharAvyAno kyAMya ullekha nathI.) A prabandha varNave che tema, ambikA devInI sUcanAthI parvatIya guphAbhaNDAramA surakSita evI A pASANamayI pratimA ratna zrAvaka laI AvyA, ane pUrvanI veLumaya (sand stone) pratimA je potAnA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 anusaMdhAna-23 hAthe abhiSekasamaye ogaLI gaI hatI tenA sthAne te pratimA sthApita karI. A AkhI vAta vigate varNavIne prabandhakAra noMdhe che ke - "ratnasthApitaM nemibimbamidaM yad vandyamAnamAste'dhunA" / (pR. 97) A eka mahattvapUrNa aitihAsika noMdha gaNAya. * koIne atizayoktipUrNa lAge, to moTA bhAganA janone gaLe ja nA Utare tevI eka vilakSaNa vAta paNa AmAM jaDe che, vastupAlaprabandhamAM. dillInA sulatAna maujadInanI mAtAnI hajayAtrA aMgeno vastupAla maMtrIno prasaMga atyanta prasiddha che. te prasaMge vastupAla makkAnI masIda mATe pASANanirmita kalAtmaka toraNa mokalavA uparAMta dIvA mATe tela vagere sAmagrI sahita ghaj ghaNuM tyAM arpaNa karavA mokale che. A prasaMge prabandhakAra noMdhe che ke - makkAzarIpha ke kAbAno patthara e zuM che vAstavamAM ? to "zrI nAbheyapAdukAsthAne mahAmaNDapazca tatra / paramArthatastIrthamidaM zrIRSabhapAdukAmayaM bAhubalinA kRtam / " (pR. 119) ___ane atyAre hajayAtrAe janAra ke gayela koI pramANika ne sAphadila hAjI sAthe antaraMga carcA karIe, to A varNana sAthe meLa dharAvatI ghaNI vigato sAMpaDe che, eTaluM ja nahi, tyAM karavAmAM AvatA kriyAkAMDa tathA veSaparidhAnAdi viSe paNa ghaNI samajavAyogya vAto sAMpaDI rahe che. 7. vastupAlanA jIvana sAthe saMkalita be-traNa ghaTanA jovA jevI che. * raivatagirinI yAtrAe jatA yAtriko pAse,tyAM vasatA 'bharaDA'o yAtrAkara (paraMparAgata hovAthI) ugharAvatA hovA- maMtrInA dhyAna para AvatAM temaNe te lokone 'kuhADI' nAme gAma bakSIsarUpe ApIne kara-ugharANI kAyama mATe aTakAvI. (pR. 120) __vartamAnamA siddhAcalatIrthe bAroTa loko dvArA phala naivedyAdinI Avaka laI javAno prazna ukelatI vakhate, ApaNA vaDIloe eka phaNDa UbhuM karIne bAroTonA kalyANArthe arpaNa karI pelI Avaka laI javAnI kAyama mATe baMdha karAvI- te vyavasthA, vastupAlIya vyavasthA sAthe keTalI maLatI Ave che ! * rANA vIradhavalano dehAnta thayo, tyAre aneka sevako baLI marelA,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 85 te veLA maMtrI vastupAla paNa maravA tatpara thayA hovA- prabandhakAra jaNAve cha : "mantrI tu kASThAni bhakSayannaparAparairmantribhiniSiddhaH / " (pR. 125). A ghaTanAne sAmAjika dRSTie vicArIe to rAjA-maMtrI vacce keTaluM .. snehAdvaita haze ke Avo zANo maMtrI paNa baLI maravAnI hade vihvaLa thAya ! * vastupAla ane anupamAdevI maraNoparAMta mahAvideha kSetramA gayA hovAnI kathA che. te aMge A prabandhakAra asandigdha zabdomAM A pramANe noMdha mUke che : "mantriNi divaMgate zrIvardhamAnasUrayo vairAgyAdAmbilavardhamAnatapaH kartuM prArebhuH / mRtvA zaGkezvarAdhiSThAyakatayA jAtAH / tairmantriNo gativilokitA, paraM na jJAtA / tato mahAvidehe gatvA zrIsImandharo natvA pRSTaH / svAmyAha atraiva videhe puSkalAvatyAM puNDarIkiNyAM puri kurucandrarAjA saMjAtaH / sa tRtIye bhave setsyati / anupadejIvastu atraiva zreSThisutA'vArSikI mayA dIkSitA pUrvakoTyAyuH / prAnte kevalaM mokSazca / sA eSA sAdhvI vyantarasya darzitA / tadanu tena vyantareNAtrAgatya tayorgatiH prakaTitA / " (pR. 128) ___ alabatta, A viSaya mAtra zraddhAluono che. buddhivAdI janone AmAM bhAgye ja rasa paDe. 8. Aje 'gohilavADa' tarIke oLakhAto pradeza vastupAlanA vakhatamAM paNa 'gohilavATI' nAme ja oLakhAto hovAno izAro A granthamAM prApta che. (pR. 103). 9. te kALamAM majabUta bAMdhakAma mATe, Aje cement vaparAya che tema, kayo padArtha vaparAto haze ? te savAlano khulAso A granthagata 'AbhaDaprabandha'mAMthI jaDe che. AbhaDanAM kAryo viSe lakhatAM prabandhakAra lakhe che ke _ "pUgahaTTikA 1, nijasadanaM 2, zrIhemasUripauSadhazAlA 3- mASapiSTakeSTakAcitA'kAri / " (pR. 98) arthAt, potAnI hATa, potAnuM raheThANa ane hemacandrAcAryanA nivAsane yogya upAzraya - A traNa vAstuonuM nirmANa karavAmAM teNe 'mASa' eTale
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 anusaMdhAna-23 aDadano loTa tathA 'iSTakA' - IMTono upayoga karAvyo. aDada Ama paNa cIkaNo gaNAya. tene pIsIne teno masAlo banAvavAnI koI tarakIba te kALanA kaDiyA-mistrIo ajamAvatAM haze tema A ullekhathI lAge che. 9. 'prabandhakoza'mAM padyo ane subhASito to prasaMgavaza aDhaLaka che, parantu rUDhiprayoga ke kahevata gaNAya tevI lokoktio paNa ghaNI che. thoDIka ahIM noMdhIe : 'kuJjaraskandhAdhirUDho'pi bhaSaNairbhakSyate' / (pR. 4) hAthInA hodde beThA pachIye kUtarAM choDatAM nathI. 'ekaM vAnarI, aparaM vRzcikena jagdhA' - mULe vAMdarI, emAM vaLI vIMchI phaTakAyo ! (9). 'hanUmati rakSati sati zAkinyaH pAtrANi kathaM grasante ?' - hanumAnanI cokI hoya tyAM zAkinIo 'pAtra'no koLiyo karI jAya te zakya nahi. (10). 4. 'na khalu yamo bhUtAnAM dhrAyate' - prANIono koLiyo karatAM jamarAja kAMI dharAya nahi. (10) 'jarjarA'pi yaSTiH sthAlInAM bhaJjanAya prabhavatyeva' - jajarI gayelI lAkaDI bhale hoya, paNa hAMDIne to te bhAMge ja. (13). 'mRtvA'pi paJcamo geyaH' - maravU kabUla, paNa paMcama svara to jarUra gAvo. (14). 'naSTaM mRtaM sahante hi pitaro nijatanayam'- dIkaro bhAgI jAya ke marI jAya to te mAvatara sahana karI le. (jamane soMpAya paNa jatine nahi - e bhAvamAM). (27). 8. 'tejasAM hi na vayaH samIkSyate' - tejasvInI umara na jovAya. (26). 9. 'ratnAni puNyapracayaprApyAni' - puNya hoya to ja ratna sAMpaDe. (26) 10. 'svanAma nAmAdadate na sAdhavaH' satpuruSo pote potAnuM nAma na le. (27) OM3
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 87 11. 'vAtyAbhirna calati kAJcanAcalaH' - vaMToLiye kAMI meru na Dage. (34). 12. 'aGgIkRtasAhasAnAM na kimapi duSkaram' - sAhasiko mATe koI kAma kaThina nathI. (50) 13. 'sevakasya ca hitAhitavicAro nAsti' sevakane potAnA hita-ahitanI paravA na hoya. (51). 14. 'artho hi parAvartayati tribhuvanam' - paiso AkhI duniyAne pheravI zake. (51) 15. 'yUnAM strIsannidhAnaM ca manmathadrumadohadaH' - yuvAna manuSyane strI- sAhacarya maLe to kAmavAsanA bahekyA vinA na rahe. (65). - zI. (A svAdhyAya mATeno AdhAra grantha : "prabandhakoza", kartA : rAjazekharasUri, siMghI granthamAlA, I. 1935, saM. 1991).
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 anusaMdhAna-23 mAhitI navAM prakAzano 1. zAstravArtAsamuccaya (hindI bhASAnuvAda - TippaNasahita) kartA : zrIharibhadrasUri, anuvAdaka : ke. ke. dIkSita prakA. : lA. da. bhA.saM. vidyAmandira, amadAvAda dvitIya mudraNa : I. 2002 bhavavirahAGka sUrivaranI zreSThatama dArzanika kRtino sarasa-sarala spaSTa hindI anuvAda, A granthamA prarUpita gahana padArthono sugama bodha karAvavAmAM khUba upakAraka bane tema che. vistArathI A viSayano abhyAsa karavAnI anukUlatA na hoya tevA saMkSeparuci abhyAsIo mATe upayogI prakAzana. 2. sudaMsaNAcariyaM (prAkRta gAthA-gadyapadyAtmaka) kartA : ajJAta, saMpAdaka : DaoN. salonI jozI prakA. : lA.da.bhA.saM. vidyAmandira, amadAvAda, I. 2002 khaMbhAtanA zrIzAntinAtha tADapatrabhaMDAramA prApya eka mAtra tADapatrIya pratinA AdhAre karavAmAM AveluM saMpAdana. bhRgukaccha-bharucanA samaLIvihAra nAmanA jaina caitya sAthe saMkaLAyela samaLI-rAjakumArI sudarzanAnuM itivRtta varNavatI A racanAnA prakAzanathI prAkRta bhASA-sAhityamAM eka mUlyavAna granthano umero thAya che. prati azuddha, truTita pATho, ekamAtra pothI - A sthitimAM "prAkRta' sAhitya para kAma karavU e svayaM eka prakAra sAhasa ja gaNAvU joIe. AnA karatAM 'saMskRta'nI koI kRti para kAma karavAnuM vadhu anukUla banI rahe. paraMtu saMpAdikA bahene kaMTALyA vinA A kaThina kArya pAra pADyu, te badala temane abhinandana ghaTe che. khAsa karIne Aje ApaNe tyAM prAkRta sAhitya viSe kAma karanArA ke adhyayana karanArAono je vikaTa akAla (lagabhaga) pravarte che, tyAre to AvaM kArya karanArane vizeSa dhanyavAda ApavA ja rahe. vistRta prastAvanA tathA upayogI pariziSTo hovAthI A grantha
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 vidvAnomAM vadhu Adeya banaze. 3. pATaNa jaina dhAtupratimA-lekhasaMgraha saMkalana-saMpAdana : lakSmaNabhAI hI. bhojaka prakA. : motIlAla banArasIdAsa prA.li. tathA bho.la.insTiTyUTa oNpha inDolojI, dillI, I. 2002 gujarAtanuM jUnuM pATanagara pATaNa, tyAMnA zatAdhika jaina derAsaromAM vidyamAna seMkaDo dhAtupratimAonA lekhonuM vAMcana karIne tene lipibaddha karavA pUrvaka granthabaddha karavAnu atyanta kaSTasAdhya kArya A pustakarUpe ApaNI samakSa AvyuM che. A vikaTa kArya, ATalI zreSTha paddhatithI, mAtra lakSmaNabhAI ja karI zake, ema kahevAmAM leza paNa atyukti nathI. 1737 lekho, vividha upayogapUrNa pariziSTo vagerenA saMcayarUpa A grantha eka aitihAsika sandarbhagranthanI garaja sAraze, temAM zaMkA nathI. 4 OSIAJI - Temple of Mahavira (Monograph) By Ravindra Vasavada prakA. lA.da.vidyAmandira ane ANaMdajI kalyANajInI peDhI, amadAvAda I- 2001 (aMgrejI bhASAmAM) upakeza-osavAla vaMza, upakeza gaccha ityAdinA udgamasthAnarUpa, rAjasthAnanuM osiyA tIrtha e prAcIna jaina tIrtha che. tenAM purAtana mandirono itihAsa ane sthApatyanI dRSTie sugrathita abhyAsa ApatuM sundara prakAzana. vividha chabIo (Plates) ana nakazAo (Maps) A pustaka, mahattvapUrNa aMga che. lA.da.vidyAmandira dvArA svIkArAyela Project for studies in Temple Architecture zreNInuM A prathama prakAzana che. 5. Jainism and the New Spirituality By Vastupal Parikh Peace Publications, Toronto, Canada, 2002 videzomAM vasatA jaina bandhuonI, jaina tattvajJAna viSe jANavAnI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 anusaMdhAna - 23 UMDI jijJAsAne saMtoSavA mATeno eka sarasa prayatna eTale A prakAzana. suMdara ane sacitra proDakzana, abhyAsapUrvakanuM Alekhana, jainonA tamAma phirakAone tathA darekanI mAnyatAone sAMkaLIne rajUAta thaI hoI pAyAnA jaina tattvajJAna paratve sAro bhAra apAyo jaNAya che. jaina grantho tathA granthakAro viSe ApavAmAM AvelI mAhitI taddana sthUla kakSAnI lAge. jaina vebasAiTsanI sUci ApI che je tenA rasikone upayogI thAya tevI che. 6. prabuddharauhiNeyanATaka prabandhaH muni rAmabhadrakRta guja. bhAvanuvAda saha, anuvAdaka : vijayazIlacandrasUri prakAzaka : jaina sAhitya akAdamI, gAMdhIdhAma (kaccha), I. 2003 mULa zrIpuNyavijayajI dvArA saMpAdita nATakaracanA paNa punaH mudrita karavAmAM AvI hovAthI abhyAsI janone upayogI thaze.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 mAhitI 1666 jaina pANDulipionuM sUcIkaraNa tathA saMrakSaNa bhAvanagara (saurASTra) sthita zrIsat zruta prabhAvanA TrasTa dvArA, bhAratanA anyAnya prAntonA kSetromAM sthita 107 digambarIya ha. li. zAstra bhaNDAronI Azare 40 hajAra pANDulipionI sUci banAvIne tene kampyUTaramA Feed karavAmAM AvI che uparAMta, mudrita sUcipatronA AdhAre paNa 14542 granthonI sUci Feed karela che. AmAMthI aprakAzita kRtionuM juduM sUcIkaraNa karIne tevI prationuM skena karavA dvArA C. D. banAvavAnI paNa yojanA che. hajI paNa A yojanA heThaLa kArya jArI ja che. 91 alabatta, A Ayojana phakta digambara saMghanA bhaNDAro pUratuM maryAdita che. Ama chatAM, A samagra Ayojana atyanta upayogI tathA Avazyaka che te viSe be mata nathI.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________