________________
સૂત્રસંવેદના-પ
ગયા; પરંતુ દમયંતી કહે છે મારી ભૌતિક સંપત્તિ ચાલી ગઈ તેનો કોઈ વાંધો નથી પણ આવા તાપસો પાસે જઈ હું સમ્યગ્દર્શનરૂપ મારી આધ્યાત્મિક સંપત્તિને આંચ નહિ આવવા દઉં. બન્ને કાંટાળા રસ્તે ભૂખ્યા તરસ્યા આગળ વધી રહ્યાં છે. કર્મયોગે નળને વિચાર આવે છે કે, આ રાજપુત્રી આવા કષ્ટ નહિ વેઠી શકે, તેથી તેના કપડાના છેડે પિયર-સાસરનો રસ્તો લખી, દમયંતીને એકલી મૂકી તે ચાલ્યા ગયા. બન્ને વચ્ચે બાર વર્ષનો વિયોગ થયો.
૧૮૨
દમયંતી ધર્મનું શરણ સ્વીકારી નિર્ભયપણે વનમાં આંગળ વધવા લાગી. તેના શિયળના પ્રભાવે સિંહ આદિ હિંસક પ્રાણીઓ તો શું રાક્ષસ પણ શાંત થઈ ગયો. તેને પતિ સાથે મેળાપ ન થાય ત્યાં સુધી મુખવાસ, રંગીન વસ્ત્રો, પુષ્પો, આભૂષણો અને વિગઈનો ત્યાગ હતો. જંગલમાં પણ શાંતિનાથ ભગવાનની માટીની પ્રતિમા બનાવી તે તેમની પુષ્પ વડે પૂજા કરતી, તપસ્યા કરતી અને વૃક્ષો પરથી ટપકી પડેલાં ફળો ખાતી હતી.
આ બાજુ નળ રાજા એક રાજાને ત્યાં કુબડો બની રસોઇયા તરીકે રહ્યો હતો. કર્મ પુરાં થતાં પતિ-પત્નીનો મેળાપ થયો. દેવથી પ્રતિબોધ પામી બન્નેએ દીક્ષા લીધી, સમાધિ પામ્યાં અને દેવલોકમાં ગયાં. ત્યાંથી ચ્યવી દમયન્તી સતી કનકવતી નામે વસુદેવની પત્ની બની મોક્ષે ગઈ.
“હે મહાસતી ! સંપત્તિમાં કે વિત્તિમાં આપ ક્યારે પા અઘીરાં કે ઉતાવળાં ન થયાં, ક્યારેય 'ડગ્યાં નહિ અને સદા નિર્મળ સમ્યગ્દર્શનને ટકાવી રાખ્યું. અમને પણ આપ જેવી ઘીરતા પ્રાપ્ત થાય તેવી પ્રભુને પ્રાર્થના કરીએ.” ૬. (૧૧) નમવાનુંવરી - શ્રીમતી નર્મદાસુંદરી
ભારતવર્ષમાં સ્ત્રી માત્ર માટે અપેક્ષિત ઉચ્ચતમ ગુણ શીલ છે. તે શીલની રક્ષા માટે સતીઓને કેટલું સહન કરવું પડે છે, તે આ દૃષ્ટાંત પરથી સમજી શકાય છે. સહદેવ અને ઋષિદત્તા ભાઈ-બેન હતાં. તેમાં ઋષિદત્તાના લગ્ન એક બૌદ્ધધર્મી સાથે થયા. કાળક્રમે સહદેવને નર્મદા નામની પુત્રી અને ઋષિદત્તાને મહેશ્વરદત્ત નામનો પુત્ર હતો. તે કાળના સામાજિક રીત-રીવાજ અનુસાર આ બન્નેના લગ્ન થયાં. નર્મદાસુંદરી જૈનધર્મની દૃઢ અનુરાગી હતી પણ તેનું સાસરું જૈનધર્મી નહોતું; પરંતુ તેની ઉદારતા અને ઉચિત પ્રવૃત્તિઓના પ્રભાવે સાસરામાં પણ સહુ જૈનધર્મી બન્યાં.
