________________
૨૪૬
સૂત્રસંવેદના-પ
ભારત દેશના ઝારખંડ (બિહાર) રાજ્યમાં આવેલું છે. અહીં વિશ-વીશ ભગવાનના સમવસરણ મંડાયા હતા. જગતના જીવોના ઉદ્ધાર માટે વીશ ભગવાને અહીં અમોઘ દેશનાનું દાન કર્યું હતું. ભગવાનના પાવનકારી વચનોથી પૂર્વમાં ગાજતું અને તેમની સાધનાના પુણ્યપૂંજથી પવિત્ર થયેલું આ તીર્થ છે. આ તીર્થનું સ્મરણ થતાં તેની સાથે સંકળાયેલા વીશ તીર્થંકર પરમાત્માઓ તથા તેમની સાધના પણ સ્મરણમાં આવે છે. તેથી તેનું સ્મરણ વિશેષ ભાવનું કારણ બને છે. આ પદ બોલતાં સાધક વિચારે છે કે,
મારી એવી તો શક્તિ નથી કે પૂજ્ય પાદલિપ્તસૂરિ મહારાજની જેમ વિદ્યાબળથી આકાશમા ઊડી આ પવિત્ર તીર્થની રોજ સ્પર્શના કરી કર્મજને દૂર કરી શકું, તોપણ ભાવથી આ તીર્થનું સ્મરણ કરી, જેઓ ત્યાં સુવિશુદ્ધ ભાવ પામ્યા હતા તે તીર્થકરોને વંદન કરી મારા અશુદ્ધ આત્માને
શુદ્ધ કરવાનો પ્રયત્ન કરું.” અષ્ટાપદ વંદું ચોવીશ -
આ અવસર્પિણી કાળના પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી ઋષભદેવ ભગવાન અષ્ટાપદથી મોક્ષે સીધાવ્યા હતા. આઠ પગથીયા હોવાથી તે તીર્થ અષ્ટાપદ તરીકે ઓળખાય છે. ચરમશરીરી જીવો જ આ તીર્થના દર્શન કરી શકે છે. ઋષભદેવ ભગવાન અહીં નિર્વાણ પામ્યા પછી ભરતચક્રવર્તીએ અહીં સિંહનિષદ્યા નામનું વિહાર બનાવી તેમાં વર્તમાન ચોવીશીના દરેક તીર્થકરોની તેમની કાયા અને વર્ણને અનુસરતી રત્નમય પ્રતિમાઓ બિરાજમાન કરી છે. આ ઉપરાંત ૯૯ ભાઈઓ, મરુદેવા માતા તથા બ્રાહ્મી અને સુંદરી વગેરેની પ્રતિમાઓ પણ અત્રે પ્રતિષ્ઠિત કરી છે. વિષમકાળમાં આ મંદિર અને પ્રતિમાઓ જળવાઈ રહે તે માટે સગર ચક્રવર્તીના ૧૦,૦૦૦ (સાઇઠહજાર) પુત્રોએ આ પર્વતની આજુ-બાજુ ખાઈ ખોદી ગંગા નદીના વહેણને બદલી તેમાં પાણી ભરાવ્યા છે. આ કાળમાં આ તીર્થની દ્રવ્યથી સ્પર્શના તો શક્ય નથી, પરંતુ ભાવથી તેની વંદના કરીશું તો ક્યારેક આપણે પણ ગૌતમસ્વામીજી મહારાજાની જેમ ત્યાંની અદ્ભુત પ્રતિમાઓના દર્શન કરવાનું સૌભાગ્ય પામી શકીશું.
આ પદ બોલતાં આ તીર્થ તથા ત્યાં રહેલી રત્નમય પ્રતિમાઓને સ્મરણમાં લાવી વંદન કરતાં વિચારવું કે,
