________________
સકલતીર્થ વંદના
૨૨૩
વિશેષાર્થ :
3
શાસ્ત્રોમાં જણાવ્યું છે કે ૧૪ રાજલોક પ્રમાણ લોકના મધ્યભાગને તીર્ઝા લોક કહેવાય છે. ગોળાકારે રહેલા તીર્ધ્વલોકનો વિખંભ (diameter) ૧ રાજલોક પ્રમાણ છે. તેની મધ્યમાં જંબુદ્વીપ નામનો દ્વીપ છે. જેની મધ્યમાં મેરુપર્વત છે. આ જંબુદ્વીપને ફરતો બંગડી આકારવાળો લવણસમુદ્ર છે. ત્યારપછી ક્રમશ: પૂર્વના દ્વીપ અને સમુદ્ર કરતાં બમણા બમણા વિસ્તારવાળા અસંખ્યાતા દ્વીપ-સમુદ્રો આ તીર્કાલોકમાં આવેલા છે. તેમાં સૌથી છેલ્લે સ્વયંભૂરમણસમુદ્ર આવેલો છે. પ્રથમ જંબૂદ્વીપ છે. તે પછી લવણ સમુદ્ર છે. તે પછી બીજો ધાતકીખંડ, તેને ફરતો કાલોદધિસમુદ્ર અને તેના પછી ત્રીજો પુષ્કરવ૨દ્વીપ છે. આ ત્રણ દ્વીપમાંથી ત્રીજા પુષ્કરવ૨દ્વીપની મધ્યમાં આવેલા માનુષોત્તર પર્વત સુધી ૨, દ્વીપમાં મનુષ્યોની વસતી હોય છે અને પુષ્કરવ૨દ્વીપના માનુષોત્તર પર્વત પછી મનુષ્યોની વસતી નથી હોતી.
તીર્હાલોકમાં કુલ ૩૨૫૯ શાશ્વત ચૈત્યો છે. તેમાં જંબુદ્રીપના ૬૩૫, ધાતકીખંડના ૧૨૭૨ અને પુષ્કરવદ્વીપના ૧૨૭૨ મળી કુલ ૩૧૭૯ ચૈત્યો મનુષ્યક્ષેત્રમાં છે. જ્યારે ૮૦ ચૈત્યો મનુષ્યક્ષેત્રની બહાર રહેલા છે. જંબુદ્રીપથી માંડી છેક તેરમાં રુચક દ્વીપ સુધી શાશ્વત તીર્થો આવેલા છે. આ સર્વે તીર્થોમાં કુલ મળી ત્રણ લાખ એકાણું હજાર ત્રણસોને વીસ શાશ્વતી પ્રતિમાઓ છે. આ સર્વે શાશ્વતી પ્રતિમાઓ ૫૦૦ ધનુષ્યની ઉંચાઈ ધરાવે છે.
તે સર્વેની વિગત નીચે પ્રમાણે છે :
1. જંબુદ્વીપના ભરતાદિ ક્ષેત્રના શાશ્વત ચૈત્યો : ૩૦ ચૈત્યો અને ૩૬૦૦ પ્રતિમાઓ
તીફ્ળલોકની મધ્યમાં મેરુપર્વત છે અને તેની ફરતે ૧,૦૦,૦૦૦ યોજન પ્રમાણ જંબુદ્વીપ છે. જંબુદ્રીપમાં મેરુપર્વતની દક્ષિણમાં નિષધપર્વત છે અને ઉત્તરમાં નીલવંતપર્વત છે. આ બે પર્વતની વચ્ચે મહાવિદેહક્ષેત્ર છે. નિષધ
3. તીર્ઝાલોકની મધ્યમાં ૨હેલો જંબુદ્વીપ ૧ લાખયોજનના વિષ્મભવાળો (diameter), ૭૯૦૫૬૯૪૧૫૦ યોજન, ૧ ગાઉ, ૧૫૧૫ ધનુષ, ૨// હાથ ક્ષેત્રફળ (area) ધરાવતો અને ૩,૧૬,૨૨૭ યોજન ૩ ગાઉ ૧૨૮ ધનુષ, ૧૩॥ અંગુલ, ૫ યવ અને ૧ યૂકાની પરિધિવાળો દ્વીપ છે. (circumference)
4. આ રુચક દ્વીપની આઠ કુમારિકાઓ તીર્થંક૨૫૨માત્માઓનું સૂતીકર્મ ક૨વા આવે છે.
