Sanskrit Sahitya no Itihas

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Muktikamal Jain Mohan Mala

Page 6

----
-
--
--
-
-
----
-
-
ઉપોદઘાત પણ પ્રથમથી જ આકર્ષે છે, એને લઈને “શાસ્ત્રવિશારદ જૈનાચાર્ય સ્વ. વિજયધર્મચરિછનું મુંબઈમાં ચાતુર્માસ થતાં એમના વિદ્વાન શિષ્યના– ખાસ કરીને “ન્યાયતી' “ન્યાયવિશારદ' ઉપાધ્યાય સ્વ. મંગળવિજય અને “ન્યાયવિશારદ' “ન્યાયતીય મુનિરાજશ્રી ન્યાયવિજયજીના જ્ઞાનને આ દિશામાં મેં લાભ લીધો. એથી હું તત્વજ્ઞાન અને સાહિત્યના વિશિષ્ટ અને સમુચિત અભ્યાસ માટે શ્રીગણેશ માંડી શક્યો.
સને ૧૯૨૩માં મુંબઈ વિદ્યાપીઠ તરફથી ગણિતશાસાને અંગે સંશોધનદાન (research grant) મળતાં જૈન આગમ વિચારવાની મને અમૂલ્ય તક મળી. સાથે સાથે એ અરસામાં ઉકા ન્યાયવિજયજીની ન્યાયપુસુમાંજલિના અગ્રેજી અને ગુજરાતી અનુવાદ તેમજ સ્પષ્ટીકરણ તૈયાર કરવાને લાભ મળતાં હું કલમ પકડતાં શીખે.
યોગ્યતા મારા અભ્યાસને લીભૂત કરવા માટે અને એને યથેષ્ઠ વિકાસ સાધવા માટે મેં એક પછી એક નાની મોટી કૃતિઓ તૈયાર કરવા માંડી. તેમ થતાં જૈન સાહિત્યથી ધીમે ધીમે વધારે ને વધારે પરિચિત બનતે ગયે. અનેકવિધ ભાષાઓમાં રચાયેલા આ વિશાળ ક્ષેત્રને પહોંચી વળવા માટે મારામાં બળ હતું નહિ, પરંતુ મારી પરિસ્થિતિએ મને પુણ્યપન (પૂના)ના “ભાંડારકર પ્રાચવિધા સંશોધનમાં દશ મુંબઈ સરકારની માલિકીની પાંચેક હજાર જૈન હસ્તલિખિત પ્રતિમાનું વિસ્તૃત અને વર્ણનાત્મક સરીપત્ર તૈયાર કરવા જેવું ભગીરથ કાર્ય ઉપાડવા પ્રેર્યો. આનું પરિણામ એ આવ્યું કે હું જૈન સાહિત્યના ઇતિહાસની આછી રૂપરેખા આલેખવા જેટલી શક્તિ મેળવી શકયો. તેમ છતાં મેં જેને સાહિત્યને આગમિક અને અનાગમિક એમ બે વર્ગમાં વિભક્ત કરી પ્રથમ વર્ગને અનુલક્ષીને એને ઇતિહાસ અંગ્રેજીમાં આલેખે, અને "મુંબઈ વિદ્યાપીઠ તરફથી પ્રકાશન-દાન (publication grant) મળતાં એ સને ૧૯૪૧માં મે પ્રસિદ્ધ પણ કર્યો. આ કાર્ય થતું હતું