Book Title: Sankalit Sanskrit Niyamavali
Author(s): Bhuvanbhanusuri, Divyaratnavijay, Abhayshekharsuri
Publisher: Jayaben Ratilal Shah Jain Pathshala
View full book text
________________
ગણ
3->
***
પક
अ
ન,ન્ ધાતુની વચ્ચે આવે.
उ
ના,નૌ,ન્
नु
अय વિકારક.
૧લા, ૪ થા, ૬ ઠ્ઠા અને ૧૦ માં ગણની નિશાનીમાં અંતેમ હોવાથી તે ઞ કારાંત અંગવાળા કહેવાય છે. તેના રૂપો કરવા સરલ છે. તેથી આ ચાર ગણને પ્રથમ બુકમાં લીધા છે.
વિકારક→ જે ગણની નિશાની લાગતા ધાતુના સ્વરમાં ફેરફાર થાય તે નિશાની વિકારક કહેવાય અને ન થાય તે અવિકારક કહેવાય છે. ધાતુને ગણની વિકારક નિશાની લાગતા ધાતુના સ્વરમાં યથાસંભવ ફેરફાર થાય તે ફેરફાર બે પ્રકારના થાય – ગુણ કે વૃદ્ધિ
દસ ગણની નિશાનીઓ
નિશાની
રન
ગુણ+
ઞ વિકારક
0
૦ દ્વિરુક્તિ.
य
»ja
ગણ
*'+ મેં + ઞ
***** ગુણ વૃદ્ધિદર્શક કોષ્ટક *****
अ इई ૩, ,
તૃ,
अ
ओ अर्
अल्
आ
औ आर्
आल्
ચોથા અને છઠ્ઠા ગણના ધાતુઓને ગણની નિશાની લાગે ત્યારે ધાતુના
=
←の
સ્વરમાં લેશ માત્ર ફેરફાર થતો નથી.
દા.ત. •નૃત♦ નૃત્ + ય + તિ
=
=
→
*સ
1904
નૃત્યતિ = તે નાચે છે. (ગણ ચોથો) •'સુખ'ન↓ મૃત્ + ઞ + ત = મૃતિ = તે સર્જે છે. (ગણ છો) 2પહેલા ગણના ધાતુઓને ગણની નિશાની લાગતા અંત્ય કોઇ પણ સ્વરનો અને ઉપાંત્ય હસ્તસ્વરનો ગુણ થાય છે.
દા.ત. ની'→ ની +
अ ને ક
5
નિશાની એટલે વિકરણ પ્રત્યય. નિશાની
-
મો + ઞ
ઞ = નવ (અંગ) નતિ (રૂપ)
= મવ (અંગ) મતિ (રૂપ)
