Book Title: Sankalit Sanskrit Niyamavali
Author(s): Bhuvanbhanusuri, Divyaratnavijay, Abhayshekharsuri
Publisher: Jayaben Ratilal Shah Jain Pathshala
View full book text
________________
વિથ - આમ કરવું જોઇએ ઇત્યાદિ વિધિ જણાવવાના અર્થમાં કે સંભાવના વગરે અર્થમાં આ અર્થના (પ્રત્યય યુક્ત) રૂપો વપરાય છે. દા.ત. (૧) શ્રાવકે ઉભયટંક પ્રતિક્રમણ કરવું જોઈએ. શ્રાવ ૩૫યd પ્રતિક્રમાં ફર્યા (૨) તેનો આજે આવવા સંભવ છે.=“સો માં છેતુ ' ૩. ક્રિયાતિપચર્ય – પ્રથમ ક્રિયા પર બીજી ક્રિયા આધાર રાખતી હોય ત્યારે આ અર્થના (પ્રત્યય યુક્ત) રૂપો વપરાય છે. આ કિયતિપસ્યર્થને સતાર્થ પણ કહે છે. તેમજ આના રૂપો ત્રણે કાળની સંભાવનામાં વપરાય છે. .ત. જો તે ભાસ્યો હોત તો પાસ થાત
__ = 'अपठिष्यत् तर्हि उत्तीर्णो अभविष्यत् ।। ૪. આશીર્વાદાઈ - કોઈને આશીર્વાદ આપવા ઇત્યાદિ અર્થમાં આ અર્થના (પ્રત્યય યુક્ત) રૂપો વપરાય છે.
a.ત. તારું કલ્યાણ થાઓ= “તવ જ્યા મૂયાત્ ઉપરોક્ત છ કાળ અને ચાર અર્થમાંથી બે કાળ અને બે અર્થ ગણકાર્ય સહિત છે. વર્તમાનકાળ, ઘસ્તનકાળ, આજ્ઞાર્થ વિધ્યર્થ) અને...શેષ ચાર કાળ અને બે અર્થ ગણકાર્ય રહિત છે. (અદ્યતનભૂતકાળ, પરોક્ષભત ૦ શ્વસ્તન/સામાન્યભવિષ્ય ૦ કિયાતિપત્યર્થ/આશીર્વાદાર્થ) • ગણ એટલે શું? એક સરખા રૂપવાળા ધાતુના સમુદાયને ગાણકહે છે. સંસ્કૃતમાં તમામ ધાતુને દસ ગણમાં વિભાજિત કરેલા છે. ગણર્ય એટલે શું? તે તે ગણના વિકરણ પ્રત્યય લાગતા ધાતુમાં થતા ફેરફારને ગણકાર્યકહે છે. પ્રથમ થકમાં - ગણકાર્ય સહિતના કાળ/ અર્થનો સમાવેશ છે. તેથી ચાર (૧, ૪, ૬, ૧૦) ગણના ધાતુઓના બે કાળ (વર્તમાન/ ઘસ્તન) ના અને બે અર્થના (આજ્ઞાર્થ7 વિધ્યર્થ) રૂપો આવશે. દ્વિતીય બુકમાં- ગણકાર્ય રહિતના કાળ/અર્થનો સમાવેશ છે. તેથી છ (૨, ૩, ૫, ૭, ૮, ૯) ગણના ધાતુઓના ઉપરોક્ત બે કાળ અને બે અર્થના રૂપો તેમજ દશ (૧થી૧૦) ગણના શેષ ચાર (અદ્યતન/પરોક્ષભૂતકાળ અને શ્વસ્તન / સામાન્ય ભવિષ્ય કાળના અને બે (કિયાતિપત્યર્થ/આશીર્વાદાર્થ) અર્થના રૂપો આવશે.
ધાતુ + ગણની નિશાની અંગ.
અંગ + કાળનો કે અર્થનો પ્રત્યય = ૫ બને.
