________________
Version 002: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
૫૯૮
સમયસાર
[ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ
(શાર્દૂતવિક્રીડિત) विश्वं ज्ञानमिति प्रतय॑ सकलं दृष्ट्वा स्वतत्त्वाशया भूत्वा विश्वमयः पशुः पशुरिव स्वच्छन्दमाचेष्टते। यत्तत्तत्पररूपतो न तदिति स्याद्वाददर्शी पुनविश्वागिन्नमविश्वविश्वघटितं तस्य स्वतत्त्वं स्पृशेत्।। २४९ ।।
આવેલું, [૩તિ –નિ–પ્રવ્ય—િરિજીમવત] પોતાની વ્યક્તિને (-પ્રગટતાને) છોડી દેવાથી ખાલી (શૂન્ય) થઈ ગયેલું, [પરિત: પરરુપે ઇવ વિશ્રીન્ત] સમસ્તપણે પરરૂપમાં જ વિશ્રાંત (અર્થાત્ પરરૂપ ઉપર જ આધાર રાખતું) એવું [પશો: જ્ઞાન] પશુનું જ્ઞાન (-તિર્યંચ જેવા એકાંતવાદીનું જ્ઞાન) [ સીતિ] નાશ પામે છે; [ચાલ્લાદિન: તત્ પુન:] અને સ્યાદ્વાદીનું જ્ઞાન તો, [‘યત્ તત્ તત્ રૂદ સ્વરુપત: તત્' તિ] “જે તત્ છે તે સ્વરૂપથી તત્ છે (અર્થાત્ દરેક તત્ત્વને-વસ્તુને સ્વરૂપથી તત્પણું છે )' એવી માન્યતાને લીધે, [ –૨–૩ન્સ–ઘન–સ્વભાવ-ભરત:] અત્યંત પ્રગટ થયેલા જ્ઞાનઘનરૂપ સ્વભાવના ભારથી, [પૂર્ણ સમુન્નતિ] સંપૂર્ણ ઉદિત (-પ્રગટ) થાય છે.
ભાવાર્થ-કોઈ સર્વથા એકાંતી તો એમ માને છે કે-ઘટજ્ઞાન ઘટના આધારે જ થાય છે માટે જ્ઞાન સર્વ પ્રકારે શેયો પર જ આધાર રાખે છે. આવું માનનાર એકાંતવાદીના જ્ઞાનને તો શયો પી ગયાં, જ્ઞાન પોતે કાંઈ ન રહ્યું. સ્યાવાદી તો એમ માને છે કે-જ્ઞાન પોતાના સ્વરૂપથી તસ્વરૂપ જ (-જ્ઞાનસ્વરૂપ જ) છે, જ્ઞયાકાર થવા છતાં જ્ઞાનપણાને છોડતું નથી. આવી યથાર્થ અનેકાંત સમજણને લીધે સ્યાદ્વાદીને જ્ઞાન ( અર્થાત્ જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા) પ્રગટ પ્રકાશે છે.
આ પ્રમાણે સ્વરૂપથી તપણાનો ભંગ કહ્યો. ૨૪૮.
(હવે બીજા ભંગના કળશરૂપે કાવ્ય કહેવામાં આવે છે:-)
શ્લોકાર્ધઃ- [ પશુ: ] પશુ અર્થાત્ સર્વથા એકાંતવાદી અજ્ઞાની, [‘વિશ્વે જ્ઞાનમ્' તિ પ્રતવર્ય] “વિશ્વ જ્ઞાન છે (અર્થાત્ સર્વ શેયપદાર્થો આત્મા છે)' એમ વિચારીને [ સનં સ્વતત્ત્વ–આશય દgI] સર્વને (–સમસ્ત વિશ્વને) નિજતત્ત્વની આશાથી દેખીને [ વિશ્વમય: મૂત્વા] વિશ્વમય (સમસ્ત શેયપદાર્થમય) થઈને, [પશુ: રૂવ સ્વ9ન્દ્રમ્ સાવેeતે] ઢોરની માફક સ્વચ્છેદપણે ચેષ્ટા કરે છે–વર્તે છે; [પુન:] અને [ચીકવિજ્ઞ] સ્યાદ્વાદર્શીિ તો (–સ્યાદ્વાદનો દેખનાર તો), [ ‘યત્ તત્ તત્ પરજીપત: ન તત્' રૂતિ ] જે તત્ છે તે પરરૂપથી તત્ નથી (અર્થાત્ દરેક તત્ત્વને સ્વરૂપથી તત્પણું હોવા છતાં પરરૂપથી અતત્પણું છે)' એમ માનતો હોવાથી, [વિશ્વાત્ મિન્નમ્ વિશ્વ-વિશ્વપરિત] વિશ્વથી ભિન્ન એવા અને વિશ્વથી ( વિશ્વના
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
