________________
૧૭૨ ]
સમર્થ–સમાધાન છે, તે પણ તે ગયા કાળના હિંસા સંબંધી પ્રતિકમણનાં જ છે. ગયા કાળમાં પણ ભવિષ્યકાળની ચિંતવના કરી લેવાય છે, જેવી રીતે-“હું કલકત્તા ગયા હતા, પણ અમુક શાક ન ખાધું, કે અમુક વાહન (સવારી)માં ન બેઠે. હવે જઈશ તે જરૂર ખાઈશ કે બેસીશ.” વગેરે હજુ સુધી આ વિચાર છે તો ભવિષ્યને, પરંતુ તેની ચિંતવના તે કરી લેવાઈ છે. આટલા જ માટે તેના મિચ્છામિ દુક્કડે દેવાય છે. આ જ રીતે ભૂતકાળમાં ત્રણે કાળોનું સમજવું જોઈએ.
પ્રશ્ન ૬૩ર –૧૫ કર્માદાનમાં, શું આગાર રાખીને પચ્ચકખાણ થઈ શકે છે? અગર ૧૫ કર્માદાનમાં આગાર રહી શકે છે, તે શું આવી હાલ. તમાં સાતમું વ્રત રહે છે, એટલે કે ૧૫ કર્માદાનમાં આગાર રાખીને કઈ સજન વ્રત ધારણ કરે છે, તો તે હાલતમાં તેનું સાતમું વ્રત રહે છે કે નહિ?
જવાબ –આમ તે શ્રાવકે ઉત્કૃષ્ટ દષ્ટિથી ૧૫ કર્માદાને ત્યાગ જરૂર કરે જ જોઈએ. પણ કર્માદાને પૂર્ણ ત્યાગ કરવામાં અસમર્થ હોવાથી આગાથી પણ પચ્ચકખાણ થઈ શકે છે.
કર્યાદામાં આગાર રહેતા હોવા છતાં પણ ૭ મું વ્રત ધારણ કરી શકાય છે.
ભગવતીજીના ૭ મા શતકના બીજા ઉદ્દેશકની ટીકા અને “સેન પ્રશ્નથી આ સ્પષ્ટ થાય છે.
પ્રશ્ન ૩૩ --પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, અનુભાગ અને પ્રદેશ-આ ચાર બંધના ભેદમાંથી ક્યા ભેદ કવાયના અને કયા ભેગના? રસ–બબ્ધ બનેથી છે કે એકલા કષાય કે ભેગથી? કયા શાસ્ત્રમાં આનું વર્ણન મળી શકશે?
જવાબ –બંધ તે હંમેશાં ચારેય એકી સાથે થાય છે. પરંતુ દેશની પ્રબળતા રહેવાથી પ્રકૃતિ તથા પ્રદેશ બંધની પ્રચુરતા હોય છે અને સ્થિતિ તેમ જ અનુભાગની મંદતા હોય છે. આ જ રીતે કપાચની પ્રબળતા હેવાથી સ્થિતિ ને અનુભાગ બંધની તિવ્રતા હોય છે અને પ્રકૃતિ કે પ્રદેશબંધની મંદતા.
ગ તેમ જ કષાયની એકી સાથે પ્રબળતા હોવાથી ચારેય બધેમાં પ્રચુરતા હોય છે. તાત્પર્ય એ છે કે પ્રકૃતિ તેમ જ પ્રદેશમાં મુખ્યતા વેગની અને સ્થિતિ કે અનુભાગર્મા મુખ્યતા કષાયની હોય છે.
૧૦ મા ગુણસ્થાનથી આગળ ૧૩ મા સુધી ફક્ત ૧ સાતવેદનીયને બંધ થાય છે. ત્યાં કષાય નથી, તે પણ વેગથી સાતવેદનીયને બંધ ચારે ય પ્રકારનાં થાય છે, કષાય ન હોવાથી તે બંધની સ્થિતિ રસમયથી વધારે નથી થઈ શકતી. અનુભાગની ડીક (સાતા) રૂપજ થાય છે.
પનાવણું, ભગવતી, ઠાણુગ, ઉત્તરાધ્યયન વગેરે સૂત્રોમાં જુદી જુદી જગ્યાઓએ કર્મોનું વર્ણન દીધું છે. પણ કર્મગ્રન્થમાં એકત્રિત વર્ણન મળી શકે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
