________________
સહજાનંદ સ્વામી નીલકંઠે જવાબ આપ્યો, “જ્યાંથી હું આવ્યો છું ત્યાં મને લઈ જાય તે મારાં માબાપ. બીજા કોઈને હું ઓળખતો નથી.'
ત્યાર બાદ સુખાનંદે નીલકંઠને મુક્તાનંદ સ્વામીની અને અન્ય સાધુઓની ઓળખાણ કરાવી.
લોહેજના આશ્રમમાં નીલકંઠ વહેલા ઊઠી, ઠંડા પાણીએ સ્નાન કરી, ઈશ્વરનું ધ્યાન ધરતા. તેઓ ગાય દોહતા, છાણ વગેરે સાફ કરતા. આ સમયે રામાનંદ સ્વામી કચ્છમાં હતા. મુકતાનંદ સ્વામીએ અને નીલકંઠે પત્ર લખી એમને કચ્છથી લોહેજ પધારવા માટે વિનંતી કરી. તેઓ આવ્યા. લોહેજના આશ્રમમાં મુકતાનંદ સ્વામી સ્ત્રી અને પુરુષોની ધાર્મિક સભામાં પ્રવચન કરતા. જ્યારે નીલકંઠ ફક્ત પુરુષોની ધાર્મિક સભામાં પ્રવચન આપતા. શ્રોતાઓ નીલકંઠની કથા સાંભળવા જઈને બેસવા લાગ્યા.
તે સમયે ધાર્મિક સભાઓમાં પુરુષો અને સ્ત્રીઓને અલગ બેસાડવાની વ્યવસ્થા નીલકંઠે કરાવી. પાછળથી દેવમંદિરોમાં સ્ત્રીઓ માટે જુદો દરવાજો રખાવવાની વ્યવસ્થા તેમણે કરાવી. મંદિરોમાં સ્ત્રીપુરુષોના પરસ્પર સ્પર્શની સખત મનાઈ કરવામાં આવી. મુક્તાનંદ સ્વામીએ આ મર્યાદાને “અતિ વૈરાગ્યવાળી કહી હસી કાઢી. રામાનંદ સ્વામીની બે શિષ્યાઓ હરબાઈ અને વાલબાઈએ આ જુદા બેસવાની પ્રથા સામે અસંમતિના સૂરો પણ કાત્યા જેથી તેમને સત્સંગમાંથી વિમુખ કરેલાં. નીલકંઠના બ્રહ્મચર્યની સત્સંગ કરનારાઓ પર ઊંડી છાપ પડી હતી.
રામાનંદ સ્વામી કચ્છમાંથી કાઠિયાવાડમાં લોહેજ ગામમાં આવ્યા. રામાનંદ સ્વામી કહેતા કે, “ “જે સાત મજલાનો ભવ્ય
