________________
૪૦
સહજાનંદ સ્વામી નિ: સ્વાદ અને નિઃસ્નેહ એ પાંચ વર્તમાન પાળવાનાં હોય છે.
ત્યાગાશ્રમીઓનાં પંચવર્તમાન નિષ્કામ, નિલભ, નિઃસ્વાદ, નિ:સ્નેહ અને નિર્માન છે. કામ, લોભ, રસાસ્વાદ, સ્નેહ અને માન – આ પાંચ અંદરના શત્રુઓ, વિદ્વાનોને પણ જીતવા કઠણ છે. આ પાંચ સર્વ દોષમાત્રની ખાણ રૂપ છે. ત્યાગાશ્રમીઓએ આ પાંચ શત્રુઓને પાંચ વર્તમાનના પાલન વડે વશ કરવા.
ત્યાગીઓના આ પંચવર્તમાન ગૃહસ્થોને પણ મનથી પાળવાના છે. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયમાં વર્તમાન ધર્મનો પ્રબંધ બળવત્તર, આવશ્યક અને અંત:કરણની શુદ્ધિ આપનાર માનેલો છે. જે વર્તમાન ધર્મનો લોપ કરે છે, અને મિથ્યા જ્ઞાનની માફક પ્રલાપ કરે છે તેને “અસુર' કહેલો છે. પરમાત્મા તુલ્ય સેવા કરવા યોગ્ય સપુરુષ હોય તો પણ તેનામાં પંચવર્તમાનની દઢતા જોઈએ.
વર્તમાન ગ્રહણ કરવા એટલે શરણાગત થવું. શરણાગત એક પરમાત્માનો દઢ આશ્રય રાખે. એમ પરમેશ્વર સિવાય કોઈને કર્તા સમજે નહીં. દુઃખમાં પણ પરમાત્મા સિવાય કોઈને જાણે નહીં. સુખ પણ પ્રભુ સિવાય કોઈ અન્ય પાસે ઈચ્છે નહીં. પરમાત્માની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તે. તેનાં કર્મ પ્રભુ અંગીકાર કરે છે. આલોક તેમ પરલોકમાં તેનું પરમ કલ્યાણ થાય છે, વર્તમાન ગ્રહણ કરતાં જીવનાં સંચિત કર્મ બળી જાય છે, ક્રિયામાણ સારાં જ કરે. પરંતુ પ્રારબ્ધકર્મ જે શાસ્ત્ર નિયમાનુસાર ભોગવ્યા વિના નાશ થતાં નથી તે પણ પરમાત્મા પોતે લઈ લે છે.
જીવને કરેલાં શુભાશુભ કર્મ અવશ્ય ભોગવવા પડે છે.
