________________
૧૪
સહજાનંદ સ્વામી બીજાં કેટલાંક પુસ્તકો રચ્યાં. સ્વામી નિત્યાનંદે શ્રીહરિ દિગ્વિજય નામે ગ્રંથ રચી સ્વામીનારાયણના વેદાંત સિદ્ધાંતો સમજાવ્યા. તેમણે કેટલાંક પુસ્તકોની સંસ્કૃતમાં તેમ જ ગુજરાતીમાં ટીકા લખી. શુક મુનિએ સંપ્રદાયના ગ્રંથોની ટીકા લખી.
શતાનંદ મુનિએ ગુજરાતી “વચનામૃત'નો સંસ્કૃત અનુવાદ કર્યો તેમ જ તે ઉપર ભાષ્ય લખ્યું. શતાનંદ મુનિ અને વાસુદેવાનંદે અનુક્રમે “સત્સંગી જીવન' અને “સત્સંગી ભૂષણ’ એ બે મોટા ગ્રંથો રચ્યા. મુક્તાનંદે ગુજરાતીમાં લખાણ લખ્યું. બ્રહ્માનંદ અને પ્રેમાનંદે ગુજરાતીમાં પદો લખ્યાં. નિષ્કુળાનંદ સ્વામીએ ત્યાગ અને વૈરાગ્યથી ભરેલાં પુસ્તકો લખ્યાં. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયે ગુજરાતી સાહિત્યમાં સંગીન ફાળો આપ્યો છે.
સહજાનંદ સ્વામીએ સંગીતને પણ ઉત્તેજન આપ્યું. એમણે ભજનમંડળ પણ ઊભું કર્યું. એમના સમયમાં પ્રેમાનંદ સ્વામી અને દેવાનંદ સ્વામી નામના બે સંગીતકારો થઈ ગયા. પ્રેમાનંદ ભજનો લખ્યાં છે. મોટી સભાના પ્રેક્ષકો એમના સંગીતથી ડોલી ઊઠતા. એમના સંગીતમાં પાર વિનાનો પ્રેમ ભરેલો દેખાતો.
સહજાનંદ સ્વામીએ સંવત ૧૮૮૨ના કારતક સુદ અગિયારસે પોતાના બે ભાઈઓ રામપ્રતાપ અને ઈચ્છારામના પુત્રો અયોધ્યાપ્રસાદ અને રઘુવીરને અનુક્રમે અમદાવાદના નરનારાયણદેવની અને વડતાલની લક્ષ્મીનારાયણદેવની ગાદીના આચાર્યો નીમ્યા.
નિષ્કુળાનંદ તથા આધારાનંદ સ્વામીના “ભક્ત ચિંતામણિ', “પુરુષોત્તમપ્રકાશ' અને “હરિચરિત્ર' વગેરે ગ્રંથોમાં સહજાનંદ
