Rudhi Prayog Kosh

Author(s): Bhogilal Bhikhabhai Gandhi
Publisher: Gujarat Varnacular Society

Page 271

ચીપર બેસવું.
· ચીપર કાંકશ મૂકીને કામ કરવું પડે છે.’
( ગામઠી નિશાળમાં ખેચીપર કાંક મૂકી ગુન્હેગારને શિક્ષા કરવાની એક રીત હતી. છેકરાને અંગુઠા પકડાવવામાં આવતા અને તેની ચીપર કાંકરા મૂકાવવામાં કઆવતા. એ કાંકરા તેના હાલવા ચાલવાથી
( ૨૬૫ )
[ માળ ધાલવા.
ખૂબ સખત માર મારવા; ખૂબ ઠોક્યું. મેટરનુ ડીટ, બીનઆવડત કે બીનવાકેક્ ગારીના સબંધમાં ખેાલાય છે.
કદાચ ખસી જાય તેા તેને સાટીથી સા કરવામાં આવતી, તે ઉપરથી ) ખેંચી પર બેસવું, આગ્રહ કરી ભાગવું; ચાં પીને કામ લેવું; ઉપરીપણું રાખી હાથ નીચેના માણસા પાસેથી બરાબર કામ લેવું; કામના તગાદી કરવા. એમડી વધવી, જીભ વધવી; હદ ઉપરાંત ખેલવાની છુટ થવી.
· હા, હા, એક વાર્તા શું પણુ હાર વાર કહીશ પછી? હમણાં હમણાં તારી મેાબડી બહુ વધી છે. મને તે એમ લાગે છે કે તને જોડે જોડે તાલ પાડીને પાંસરી કરવી.”
ઓરકુટા કરવા, વાળવા, ખાખરૂં કરવુ, સારી પેઠે માર મારી નરમ કરી નાખવું. ખેારની પેઠે ફૂટી નાખવું; સહાર કરવા. સાંભળો બચ્ચા, ફકીર તેા હાથમાં આવશે ત્યારે, પણ હાલ પહેલાં તેા તમારા જ એરકૂટા કરીશું.
t
..
*
સાસુવહુની લઢાઈ. આરડી ખખેરવી, માર મારવા; ઝાપટવું. “ રાજાએ પણ એવીજ રીત રાખતા કે નાકરી છોડતી વખત કારભારીને દંડ કરી ખારડી ખખેરવાને પણ ચૂકતા નહિ.” કૌતુકમાળા. ૨. ઠપકા દેવા; ધમકાવવું; સપડાવવું. ૩. બળાત્કારે કોઇની પાસેથી કંઈ પ ડાવી લેવું. ( માલમતા વગેરે. ); ખંખેરીને સાફ્ કરવું,
એરડી ઝુડવી, ખેરડી ઝુડે છે તેમ ઝુડવું,
૩૪
માલ મારવા, મહેણું મારવું; વક્ર વચન કહેવાં. ( હૃદય વિધાઈ જાય એવાં ) ખેલતા ચાલતા, તંદુરસ્ત; સાજોતાજો; આ·
રાગ્ય. ‘તે ખેલતા ચાલતા મરી ગયા. ’ એલમાં એલ નથી, ખેલમાં કાંઈ સયારથ કે ઢંગ ધડેા નથી; ખેલેલા ખેલમાં સચ્ચાઈ, ખરાપણું, પ્રમાણિકપણું તે ઈ
માનદારી નથી.
ખેલાવ્યું. એલ હૈં એવું, જરૂરને પ્રસગે ખરા ઉપયાગમાં આવે એવું; અડીને પ્રસંગે ધણા કામમાં આવે એવું; ઘણી જ જરૂરમાં મદદ કરે એવું—જવાબ દે એવું.
* ધરેણાં કાઈ હાડા લાવ્યાં ખેલ દે માટે તેમને વેચવાં નહિ.' મેલ્યા સામું જોવું, કાઇ કંઈ અજીતું એલી ગયું હાય તા તેથી દુ:ખ લગાડવુ અથવા ગુસ્સા કરવા.
tr
યાળદાસના મેલ્યા સામું લાડકાર કદી જોતી નહિ.”
એ બહેનેા. મેલે મધ નથી, ખેલવામાં દ્રઢ નિશ્ચય નથી; વારેઘડીએ-વખતેાવખત મેલેલું ફ્રેરવો નાખે છે.
માલે એટલે માતી ખરવા, ખેલે ખેલ મેાતી જેવા અમૂલ્ય ગણી ઝડપી લેવા. (શબ્દાના માર્ચથી કે અજબ જેવા ગુણુથી )
(c
કુમુદસુંદરી તે। કાંક અલૈાકિકકામને જ અવતાર; જ્યાં જાય ત્યાં એને ૫ગલે પગલે લક્ષ્મી અને એને મેલે ખેલે મેાતી ખરે! ભાઈ? એતે। સાક્ષાત્ જગદંબા જ.
સરસ્વતીચંદ્ર. આળ ચાલવા, ખેલી ખેાલીને થાકી જવું; ખેલીને પેટ દુ:ખાડવું.