Rudhi Prayog Kosh

Author(s): Bhogilal Bhikhabhai Gandhi
Publisher: Gujarat Varnacular Society

Page 281

મગજ ખાઈ જવું. ]
ધગીરી અને ચક્કસપણું જોઇએ તે ન હાવુ. મગજ ઠેકાણે નથી એમ ખેલાય છે.
પણ
“ એ વિંટી ગઈ તેમ કાડિયું પણ ગયું. તેથી પેલા જાદુગરનું મગજ ખસીકેમ ન ગયું તે નવાઈ હતી. ’
( ૨૭૫)
[ મટાડાનું મગજ.
મગનલાલના મગજમાં બસ એમ આવ્યું કે અડધી રાતે બધા ચાકરાને ઉડાડવા.
2)
મગજમાં ઉતરવું, ધ્યાન-લક્ષમાં આવવું; વિસરી ન જવાય તેમ સમજવામાં આવવું; સારી પેઠે હસવુ.
મગજમાં પવન ભરાવે, મિજાજ વધી જવેા; મગરૂર બનવું; સામે થવું; શિરોરી કરવી; પતરાજખેાર થવુ.
મગજમાં આવવુ, ભાસવું; જણાવુ; વિચાર ઉવા–થવા; કલ્પનામાં આવવું; મનને લાગવું; સમજવામાં આવવું; મન-તુરંગ ઉડવેા.
અ. ના. ભા. ૧ લે.
મગજ ખાઇ જવુ, કાયર કરવું; માથાફોડ કરાવવી.
મગજ પાકી જવુ,ઘણીજ અકળામણ વી; મગજમાં ગરમી પડેાંચવી; માથામાં દુ:ખ થવું.
"
હવે તે બસ કર, મારૂં માથું પાકીગયું. શિવસિંહજીની સાથે માફાડ કરી કરીને મારું મગજ પાકી ગયું છે. મગજ ભમી જવું, બુદ્ધિ ઠેકાણે ન હેાવી; સમજશક્તિ ચલિત થવી; ભાન ખસવું; ખરી વાત કે હકીકત અથવા રસ્તાની સૂઝ ન પડવી; અક્કલ ન ચાલવા. મગજ ઊંધું ચત્તુ થઈ જવું પણ એ જ અર્થમાં ૧પરાય છે. એથી ઉલટું મગજ ઠેકાણે છે. મગજનાં બારણાં ઉઘડવાં, ( બારણાં ઉ-મંગળ ધડે એટલે અંદર પ્રવેશ થાય છે તે ઉપરથી. ) અક્ક્સ આવવી; સૂઝ પડવી; ગમ પડવી; સમજ પડવી. મગજના ફાટેલા, માથાના કાટલા-ક્લા; મિજાજી; મગરૂર; છાકી ગએલા; જક્કી; હડીલેા.
૨. ધ્યાન-લક્ષમાં આવવું.
આ પ્રયોગ ઘણું કરીને વાદડી-ઉડેલ તબિયતના–અસ્થિર મગજના માણસને વિષે ખેલતાં વપરાય છે.
tr
ર. જી, તકરારી કે હઠીલું થવું. મગજમાંથી ખસવું, વિસ્તૃત થવુ; યાદ ન આવવું; ભૂલી જવું. એથી ઉલટું ‘મગજમાં સવું.’ મગરમસ્ત જેવા પડયા છે, લાંબા-ફ્રાલેલા નગરની પેઠે પડેલો છે. હુષ્ટ પૃષ્ટ તે અળિયા હોય અથવા જાડા, જખરા ને ખુશ હોય તેને વિશે એવે પ્રસંગે ખેલતાં વપરાય છે.
મંગળ ફેરા ફરવા, પરણી ઉડીને વરવહુએ ચેારીની આસપાસ ચારવાર પ્રદક્ષિણા કરવી; કલ્યાણકારી ચેારીની આસપાસ ફેરા
ફરવા.
મૂતિ, જેનું માઢું હંમેશ હસતું-આ
નંદમય હાય તે. મજશાહ, મહિકાંઠાના ઠાકારને મળતાં એમ કહેવાય છે.
મ
ંજો ઉતારવા, ગર્વિષ્ટપણું કે મગરૂરી કાઢી નાખવી; આંકડા ન ભાવવેા. (હાથને જબરે। દબાવી નીચે ખેંચવા તે ઉપરથી. ) મટમારીને સુઈ જા, નિરાંત-ઝંપ વાળીને સુઈ જા.
*
આવે શરીરે ઝાઝી વાત ન કર, મટ મારીને સૂઈ જા.
.
વીરમતિ નાટક.
મટેાડાનું મગજ, અક્કલ વિનાનું–કમ અક્ર
લનું મગજ,
k
લોકા કહે છે કે હાઈ કાટમાં અ