________________
ડિસેમ્બર, ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
- ૧૧
પ્રતિક્રમણ અભૂત વિજ્ઞાન
1 ભારતી બી. શાહ
પૃથ્વી પરની તમામ પ્રાણીસૃષ્ટિ, જીવસૃષ્ટિમાં મનુષ્ય જીવન એ છે કે શોધ મહાવીરે કરી છે અને મોજ કોઈ બીજા વૈજ્ઞાનિકો લે શ્રેષ્ઠ છે અને અત્યંત મહિમાવંત છે. તે કુદરતનું અનુપમ સર્જન છે. પરંતુ આજે આપણે મહાવીરે બતાવેલા પ્રતિક્રમણના વિજ્ઞાનને હોવાને કારણે તેની પોતાના અને અન્યોના જીવન માટેની જાણવાનું છે, સમજવાનું છે. પ્રભુએ આપણને રોજીંદા જીવનમાં જવાબદારી વધી જાય છે. માનવીને ઘરતી, હવા, પ્રકાશ, પાણી કરવા જેવી છે આવશ્યક ક્રિયાઓ બતાવી. સામાયિક, ચઉવિસ્થ, જેવી અત્યંત મૂલ્યવાન ચીજો કુદરતે મફત આપી છે. હવા માટે જો વંદન, પડિક્કમણું, કાઉસગ્ગ, પચ્ચકખાણ (પ્રત્યાખ્યાન). માત્ર રેશનકાર્ડની જરૂરત હોત તો? પાણી માટે સુપર માર્કેટમાં જવું પડે એક જ પ્રતિક્રમણ ઉભય ટંક બે વાર-સવાર અને સાંજ કરવા માત્રથી તો? જે મફત મળે છે તેની કોઈ કિંમત નથી. આવું જ એને ધર્મ માટે પણ આ છ આવશ્યક થઈ જાય છે. છે, જે કુળમાં જન્મ ધારણ કરતાં જે ધર્મ મળ્યો છે તેની જ કોઈ પ્રભુ મહાવીરે પોતાની સાધના કાળના ૧૨ાા વર્ષના સમયમાં કિંમત ના હોય તો શું?
ઊભાં ઊભાં જ સાધના કાયોત્સર્ગ કર્યું છે. તેનાથી થતાં મન, વચન માનવી જે વાતાવરણમાં શ્વાસ લે છે તેને જ દૂષિત કરે છે તેથી અને કાયાના લાભ માટે પ્રતિક્રમણ ઊભા ઊભા જ કરવા કહ્યું છે. જ માનવી વધારે દુઃખી થઈને જીવે છે. તેની વિચારશક્તિ ક્ષીણ તેઓએ બતાવ્યું છે કે, “તમે આ પ્રમાણે ઊભા રહીને પ્રતિક્રમણ થતી જાય છે. અનિદ્રાનો ભોગ બને છે. વિવેક શક્તિ અને નિર્ણય કરશો તો હૃદયની સમસ્યા થશે નહિ.” કાયોત્સર્ગની મુદ્રા પ્રભુની શક્તિ પણ ઓછી થતી જાય છે. છેવટે ડૉક્ટરો પાસેથી ઉત્તેજક એક પરમ મુદ્રા હતી. પ્રતિક્રમણમાં વારંવાર આવતા કાઉસગ્નની દવાઓ સેવન કરવાનો વારો આવે છે. એક રોગ મટાડતાં બીજો ક્રિયા એ જ કાયોત્સર્ગની મુદ્રા. આ મુદ્રાના મુખ્ય ત્રણ પ્રકાર છે. નવો ઊભો થાય છે. એવી પરિસ્થિતિમાંથી માનવજાત કઈ રીતે એક ઊભા રહીને, બીજી બેસીને અને ત્રીજી સૂઈને. (ઉસ્થિત મુદ્રામાં). બચી શકે. તે માટે ર૬૦૦ વર્ષ પહેલાં પ્રભુ મહાવીરે જૈન ધર્મના પગના પંજામાં ૮ આંગળીનું અને પાછળની એડીઓમાં ચાર આચાર-વિચારોને વૈજ્ઞાનિક ધર્મ તરીકે લોકો સુધી પહોંચાડ્યો. આંગળનું અંતર રાખીને પંજાના ભાર ઉપર ઊભા રહીને બંને ભુજા તેઓ પોતે જ એક મહાન વૈજ્ઞાનિક હતા. એમને આજના ફેલાવી બંને ખભા પરથી વજન ઓછું કરો. જ્યારે તમે ઊભા રહેશો વૈજ્ઞાનિકોની જેમ કોઈ લબોરેટરી, પ્રયોગશાળા કે બીજાં અન્ય કોઈ તો સહજ અને સ્વાભાવિક રૂપથી આપણાં શરીરનું વધારે વજન સહાયકો કે સાધન-સામગ્રીની જરૂર જ નહોતી. કેવળજ્ઞાની હોવાથી પંજા ઉપર આવશે. તમારી એડીઓ થોડા સમય માટે ફ્રી થઈ જશે. તેઓ એક દિવ્ય દૃષ્ટા મહાવીર હતા. ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનના સામાન્ય રીતે જ્યારે આપણે ઊભા રહીએ છીએ ત્યારે એડી પર સમસ્ત પર્યાયોના દૃષ્ટા હતા. પોતાની દિવ્ય દૃષ્ટિથી તેમણે સૃષ્ટિના વધારે વજન આવી જવાથી નિરંતર આપણે પગ પર વજન આમએવા દર્શન કર્યા, જે હજારો વર્ષો પછી પ્રગટ થવાના હતા. તેમ બદલતા રહીને, હલન-ચલન કરતાં રહીએ છીએ. પુરુષોની
શોધ તેની જ થાય છે જે ખોવાઈ જાય છે, જે છુપાઈ જાય છે. અપેક્ષાએ સ્ત્રીઓ પગને વધુ બદલતી રહે છે. તેઓ કહે છે કે જો પ્રભુ મહાવીરે તો બધું જ આપણી સમક્ષ ખુલ્લું બતાવી દીધું છે. બેલેન્સ જાળવ્યા વગર તમે ઊભા રહેશો અને શરીરનું વજન ડાબી સમજાવી દીધું છે. મહાવીર તો આજે પણ ખોવાયા નથી. આપણી તરફ જાય તો સમજી લેવું કે તમને ક્યારેક પણ હૃદયરોગ થશે. જો સાથે જ છે. આપણી નજીક જ છે. પરંતુ દુઃખની વાત એ છે કે તમારા શરીરનું વજન જમણી તરફ જાય તો સમજી લેવું કે તમને આપણે જ ખોવાઈ ગયા છીએ. મહાવીરે આ સૃષ્ટિ પર અલ્પ વર્ષોમાં લીવરનો રોગ થશે પણ જો તમે બંને પગ પર બેલેન્સ રાખવાની પોતાના દેહ પર પ્રયોગો કરીને જગતના લોકોને ઘણી રહસ્યપૂર્ણ કોશિશ કરશો તો સ્વસ્થ રહી શકશો. આવશ્યક શોધો કરી બતાવી. તેમનું જીવન એક ઘણું મોટું રિસર્ચ વિજ્ઞાનના Report મુજબ પુરુષોને હાર્ટ-એટેકનો રોગ વધારે સેન્ટ૨-પરિક્ષણ કેન્દ્ર હતું. ઓછામાં ઓછી મહેનત અને વધુમાં થાય છે. જ્યારે મહિલાઓને લીવરની તકલીફ વધારે થાય છે. આનું વધુ ફળ તે અધ્યાત્મ. વધારેમાં વધારે મહેનત અને ઓછામાં ઓછું કારણ એ જ છે કે મહિલાઓ એક સરખી પદ્ધતિથી ઊભી નથી રહેતી. ફળ એટલે સંસાર. આ હતી મહાવીરની પરિભાષા.
તેઓ બંને તરફ નાચતી રહે છે. મહાવીરનો આ વિશ્વ પર પ્રભાવ છે પ્રભુ મહાવીરની આહાર પદ્ધતિ, નિદ્રા, કાયોત્સર્ગ કરવાની એનું કારણ તે તેમની ઊભા રહેવાની વિધિ છે. તેથી મહાવીરની પદ્ધતિ, ચાલવાની રીત વગેરે વગેરેમાંથી સંપૂર્ણ વિજ્ઞાનનું રહસ્ય ધ્યાનસ્થ મુદ્રાનું ચિત્ર જોઈ કાયોત્સર્ગ વખતે તેને નજરમાં રાખવાથી આજના વૈજ્ઞાનિકોને માટે અભ્યાસ બની રહ્યો છે. મજાની વાત તો ડાયાબિટિઝ, બ્લડ પ્રેશર, હૃદયરોગ, માનસિક તણાવ વગેરે દૂર
